Wykład 1,

Wykaz tematów spotkań:

1. Proweniencja (geneza) i rozwój diagnostyki pedagogicznej w Polsce

2. Teoretyczne podstawy diagnostyki pedagogicznej (rozumienie pojęć, rodzaje i typy diagnoz)

3. Etapy działania i rodzaje ocen w diagnozie pedagogicznej

4. Metody stawiania diagnoz pedagogicznych

5. Wybrane obszary diagnozy pedagogicznej (diagnoza dydaktyczno-wychowawcza, opiekuńcza, diagnoza do wychowania resocjalizacyjnego).

6. Wybrane zagadnienia diagnozy resocjalizacyjnej

7. Metodologia i metodyka diagnozowania na wybranych przykładach

Literatura podstawowa:

• „elementy diagnostyki pedagogicznej” - Lepalczyk, Badura

• „perspektywy diagnozy edukacyjnej” - Niemierko

• „ped. resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne” - Pytka

• „orientacje w metodologii badań pedagogicznych” - Palka

• „problemy dobrej diagnozy” - Ziemski

Zaliczenie - egzamin test pisemny (+ pytania otwarte opisowe). Wszystkie obecności podwyższają ocenę.

Diagnostyka pedagogiczna - dziedzina wiedzy zajmująca się praktyką i teorią diagnozowania - procesu integralnie związanego z działalnością wychowawczą, jej środowiskiem, przebiegiem i skutkami.

Podstawowe zadania:

• Rozpoznanie stanu i znaczenia różnorodnych czynników mających wpływ na rozwój dzieci, młodzieży, osób dorosłych dla celowo-intencjonalnie organizowanej działalności wychowawczej podjętej przez różne instytucje i placówki

• Rola przyswojenia sobie treści i jej twórcze adaptowanie - wzbogacanie warsztatów naukowo-dydaktycznych pedagogów różnej specjalności (twórca „dobre diagnozy” S. Ziemski 1973).

Diagnoza pedagogiczna opiera się na założeniach:

• Pedagogiki ogólnej i jej subdyscyplinach m.in. ped społecznej, andragogiki, ped resocjalizacyjnej

• Metodologii pedagogicznej badań empirycznych

• Metodyk różnych specjalności pedagogicznych

• Praktyki pedagogicznej

Doświadczenia polskich pedagogów w zakresie diagnostyki pedagogicznej (prezentacja dorobku wybranych pedagogów tworzących w nurcie teoretyczno - praktycznym).

Janusz KORCZAK (diagnoza kliniczno - wychowawcza, ojciec diagnozy interdyscyplinarnej)

Cel poznania i zrozumienia dziecka, poznanie siebie (auto-poznanie) wychowawcy, placówka wychowawcza - klinika wychowania.

Metody diagnozowania: obserwacja, analiza genezy zjawiska, typologia zjawisk np. typy wychowawców.

Przykład diagnozy typologicznej Korczaka : brutal, mizantrop, kokietujących dzieci, pozornych wychowawców, dozorców, tyranów, moralistów, apostołów, wychowawców dla idei.

Wzór to wychowawca rozumny, ambitny, badacz-klinicysta, znający metody poznawania dziecka.

Stefan SZUMAN (1889-1972). Badania nad twórczością rysunkową dzieci, ocena wartości rysunkowej dzieci. Metoda: diagnoza rysunków dzieci - analiza i ocena. Ocena rysunków dzieci obejmowała 3 czynniki:

• Umiejętność graficznego i kolorystycznego ukształtowania, budowy obrazka

• Zainteresowania i emocje wyrażone w przedstawieniu graficznym i kolorystycznym

• Przejrzystość i zwięzłość kompozycji, umiejętność powiązania wszystkich elementów w całość.

Helena RADLIŃSKA - rodowód diagnozy społecznej. „Teoria pomocy zindywidualizowanej” zaakceptowana od Mary Richmond. Diagnoza fragmentaryczna, normy i wzorzec jako zespół norm. Mierniki szansy społecznej zależne od bytu w określonym środowisku. Pomiar różnych środowisk wychowawczych (wskaźnik OWS). Postawa etyczna badacza. Kształtowanie „konstruktywnej wyobraźni społecznej” służącej innowacji.

Metoda: wywiad, diagnoza środowiska społecznego w ujęciu terytorialnym, diagnoza genetyczna, diagnoza znaczenia, diagnoza fazy.

„Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z ped społecznej”

„Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Prace z ped społecznej”

Aleksander KAMIŃSKI - kontynuacja diagnozy społecznej. Uporządkowanie terminów w zakresie diagnozy społecznej. Elementy diagnozy społecznej: wzór, wzorzec, model.

• Wzór - cechy pożądane jednostki lub danej instytucji

• Wzorzec - zespół norm określony jako standard w danym środowisku np. norma żywienia na danym terytorium

• Model - skrócony obraz danej rzeczywistości empirycznie sprawdzonej czyli ujawnionej w skutek technik badania opinii

Zastosowania elementów procedury diagnostycznej do prac empirycznych i teoretycznych, traktowanie diagnozy jako czynności koniecznej do optymalizacji procesu wychowawczego i efektywności działań społecznych. Metoda: diagnoza społeczna (rozpoznanie przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej w kontekście środowiskowym czyli środowisko wpływa na zaburzenia w zachowaniu, wykolejenia, degradację społeczną...) „Funkcje pedagogiki społecznej”.

Rodzaje diagnozy społecznej wg Kamińskiego (wyodrębnione wg trzech metod pracy społeczno-wychowawczej) :

1. Metoda indywidualnych przypadków (pomiar, wywiad, obserwacje) charakter genetyczny i decyzyjny

2. Diagnoza grupy społecznej (badania socjometryczne) np. aktywność małych grup społecznych. Diagnoza genetyczna i diagnoza znaczenia

3. Diagnoza społeczności lokalnych (lustracja społeczna) ogląd potrzeb i polepszenie stanu aktualnego.

Natalia HAN-ILGIEWICZ - diagnoza w terapii wychowawczej. Wyróżniła typy plastyczności psychicznej dla dzieci z trudnościami wychowawczymi i dzieci specjalnej troski. Zaproponowała 4 typy plastyczności: nawykowy, wpływowy, wyrachowany, ideowy. 1 i 2 wynika z wpływów zewnętrznych, 3 i 4 z doboru zasad postępowania. Katamneza jako specyficzna procedura diagnostyczna stanowiąca podstawę budowania teorii pedagogicznej (katamneza to kontrola pacjenta po zakończonym leczeniu - metoda kliniczna). Wielokrotnie powtarzana katamneza rodzin jako czynnik kontroli diagnozy, założenia etyczne dla pedagoga leczniczego. Wskaźniki powodzenia procesu wychowawczego:

• Poznanie przeszłości wychowanka, ich rodzin

• Organizacja i klimat szkoły

• Kontakt osobisty wychowanka z wychowawcą

• Realne perspektywy życiowe wychowanków

Metoda: studium indywidualnego przypadku, badania katamnestyczne.

„W naszej szkole”, „Nieznośni chłopcy”.

Romana MILLER - diagnoza w pracy wychowawczej. Rola diagnozy prowadzonej na terenie szkoły i w toku kierowania grupą. Pomiar wyników działania wychowawczego w trzech grupach problemowych:

1. Obowiązki szkolne

2. Inicjatywy podejmowane przez ucznia

3. Świat fikcyjny wychowanka jako stosunek osobowości do otoczenia

Metoda: obserwacja porównawcza, diagnoza działalności wychowawczej dokonywana w toku współdziałania z wychowankiem.

„Badania wyników nauczania i ich wpływów na intensyfikację pracy wychowawczej”

Usytuowanie diagnozy pedagogicznej w wybranych współczesnych modelach pedagogiki:

1. Koncepcja działów w pedagogice S. Kunowskiego - pedagogika empiryczna (praktyczna), opisowa lub eksperymentalna, normatywna, teoretyczna

2. Koncepcja pedagogiki jako nauki przyrodniczej i humanistycznej

3. Koncepcja pedagogiki w opracowaniu J. Gniteckiego - pedagogika empiryczna (kim jest człowiek), prakseologiczna (kim się staje), hermeneutyczna (kim ma być - sfera wartości)

4. Koncepcja pedagogiki teoretycznie i praktycznie zorientowanej S. Palki.

Diagnozę pedagogiczną współcześnie

• Umiejscawia się nadal pomiędzy teorią a praktyką pedagogiczną „Między teorią i praktyką istnieją bardzo konkretne powiązania wyrażające się przede wszystkim w czynnościach diagnozowania i wyjaśniania faktów w życiu społecznym”

• Wykorzystuje się do budowania w obrębie dziedziny pedagogiki: teorii eksplikacyjnych, opisowych, wyjaśniających oraz do budowania teorii prakseologicznych (intencjonalnego działania)

• Współcześnie diagnozę pedagogiczną zarówno pozytywną jak i negatywną określa się fundamentem badań empirycznych (D. Skulicz, 1998)

KONKLUZJA

1. Dla budowy zarówno teorii jak i praktyki ważne jest pełne rozpoznanie i konsekwencja płynące z wszystkich aspektów diagnozy pedagogicznej

2. Pełna diagnoza (objawowa, przyczynowa, prognostyczna) to fundament badań empirycznych

3. Należy rozróżnić metodologię badań pedagogicznych a diagnozę pedagogiczną

PYTANIA KONTROLNE

1. Kto był twórcą diagnozy kliniczno-wychowawczej i czym się ona charakteryzowała? Twórcą był J. Korczak. Celem jest poznanie i zrozumienia dziecka, poznanie siebie (auto-poznanie) wychowawcy, placówka wychowawcza - klinika wychowania. Metody diagnozowania: obserwacja, analiza genezy zjawiska, typologia zjawisk. Korczak zapisywał o dziecku wszystkie informacje, np. co je, kiedy jest chore, z kim się bawi - dokładna obserwacja i prowadzenie dzienników.

2. Na czym polegała wprowadzona przez N. Han-Ilgiewicz procedura diagnostyczna zwana katamnezą? Katamneza to kontrola, dalsza obserwacja pacjenta po zakończonym leczeniu

3. Czy diagnoza pedagogiczna to szczegółowa metodologia badań pedagogicznych? Uzasadnić odpowiedź. NIE, metodologia to dział pedagogiki, to cała procedura badawcza. Diagnoza nie jest działem pedagogiki, to objawy, przyczyny i prognozy. Metodologia zbudowana jest z diagnoz.

Wykład 2,

Teoretyczne podstawy diagnostyki pedagogicznej (rozumienie pojęcia, rodzaje i typy diagnoz.

Ewaluowanie pojęcia diagnoza pedagogiczna

1. Termin „diagnoza” pochodzi z jeżyka greckiego; diagnosis - oznacza rozróżnianie, rozpoznawanie, osądzanie. Pierwsze wzmianki na temat diagnozy spotkać możemy w pismach szkół Hipokratesa „wszak lekarz nie mogąc przyczyn cierpienia ani okiem dojrzeć, ani uchem dosłuchać dochodzi jej rozumowaniem”

2. Diagnoza pierwotnie utożsamiana na gruncie medycyny (Korczak). Definicja natury medycznej podkreśla dwa elementy poznania diagnostycznego: znajomość objawów i wnioskowanie. W konsekwencji wyróżnia się dwa elementy, dwa filary poznania diagnostycznego: doświadczenie i rozumowanie. Wstępna definicja diagnozy wg. Ziemskiego brzmiała: „diagnozą nazwiemy rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości”. Nie jest podstawą do generalizacji.

3. Upowszechnienie na gruncie innych nauk: psychologia stosowana, poradnictwo, orzecznictwo, pedagogika.

4. Definicja Adama Podgóreckiego 1962 (eksponująca rolę hipotezy). Poszczególne etapy diagnozy: opis, ocena, konkluzja, tłumaczenie (uzasadnienie dlaczego taka ocena), postulowanie (to co chcemy zmienić), stawianie hipotez.

5. Definicja diagnozy wg. Mazurkiewicza (odróżniająca ją od zwykłego porządkowania danych). „Diagnoza oznacza zebranie w odpowiedni sposób danych, które wymagają interpretacji, oceny, a następnie określenia badanego złożonego stanu rzeczy, co odróżnia diagnozę od prostego zbierania informacji i ich porządkowania”

6. Złożoną strukturę diagnozy zaprezentował S. Ziemski omawiając szczegółowo charakterystykę pełnej metody diagnozy. Diagnoza rozwinięta powinna wyjaśnić szereg problemów dotyczących badanego stanu rzeczy, dlatego więc składa się ona z 5 diagnoz cząstkowych:Diagnoza identyfikacyjna - identyfikuje badany stan rzeczy przez przyporządkowanie do jakiegoś gatunku albo typu zjawiska, nazywa dany stan rzeczy, problem, zaburzenie;

Diagnoza genetyczna (kauzalna) - wyjaśnia obszar uwarunkowań badanego stan rzeczy, dąży do ustalenia czynników przyczynowych i mechanizmów rozwoju problemu, zaburzenia, danego stanu rzeczy;

Diagnoza znaczenia - określa rolę badanego zjawiska dla pewnego szerszego kompleksu zjawisk, całego układu, którego dotyczy;

Diagnoza fazy - wskazuje etap rozwoju stanu rzeczy podlegającego rozpoznaniu;

Diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - przewidywanie tego, jak badane zjawisko może lub powinno się rozwinąć, co odbywa się na podstawie wyprowadzania wniosków z poprzednich etapów.

Diagnoza klasyfikacyjna

Diagnoza genetyczna Diagnoza znaczenia Diagnoza fazy

Diagnoza prognostyczna

Na tej podstawie można powiedzieć, że „diagnoza to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.”

Rola intuicyjnego wczucia się w badane zjawisko - intuicja rozumiana racjonalnie.

7. Diagnoza pedagogiczna wg. Kazimiery Pacławskiej 1990 (wieloaspektowy proces poznawczy). Diagnoza jest procesem wieloaspektowym, ukierunkowanym na prawidłową organizację pracy, modyfikację procesu dydaktyczno-wychowawczego, oddziaływań terapeutycznych.

8. Diagnoza pedagogiczna wg. Bolesława Niemierko. Teoria diagnozy edukacyjnej opartej na modelu uczenia się Booma.

Charakterystyka ucznia Kształcenie Wyniki kształcenia

Wstępne przygotowanie poznawcze Osiągnięcia poznawcze

Treść kształcenia Tempo uczenia się

Wstępna motywacja Osiągnięcia motywacyjne

Jakość kształcenia

9. Diagnoza w pedagogice społecznej - pojęcie przyjęte z teorii pracy socjalnej, a nie medycyny, ma inne uwarunkowania definicji. Diagnoza medyczna dotyczy bowiem wydzielonego przypadku danej jednostki ludzkiej i jej stanu zdrowotnego. Diagnoza pedagogiczna indywidualnych przypadków, lub grup winna każdorazowo być użyta w kontekście środowiskowym (np. rodzinie, grupie koleżeńskiej), stąd diagnoza pedagogiczna ma zawsze aspekt społeczny. Diagnoza w pedagogice społecznej dotyczy 3 czynników: środowisko materialne, wzory osobowe i organizacja życia. Aspekty prognozy w pedagogice społecznej: prognoza stanowi odrębny etap w organizacyjnym cyklu postępowania diagnostycznego, przewidywanie wykracza poza czynności diagnostyczne. Prognoza współcześnie w pedagogice określana jest jako szczególny rodzaj diagnozy.

Wykład 3;

Rodzaje i typy diagnoz.

1. Typy diagnoz wg Stefana Ziemskiego:

Zadanie 1. Diagnoza klasyfikacyjna (typologiczna) zaszeregowująca badane zjawisko do danego typu, odpowiada na pytanie czym jest dane zjawisko x, lub określa że x należy do pewnego typu, lub ma cechy zbliżone do tego typu T(1). T(1)=f (a+b+c+d) - funkcja szeregu cech.

Zadanie 2. Diagnoza genetyczna (kazualna) wg metody Galileusza i Kartezjusza rozkłada dane zjawisko na składniki proste szukając uwarunkowania przyczynowego objawów na podstawie zebranych danych o wcześniejszych fazach tego zjawiska i na podstawie wiedzy o ogólnych prawidłowościach zjawiska badanej dziedziny.

Zadanie 3. Diagnoza „znaczenia” L. Grote Bedentungsoliagnose - wyjaśnienie teologiczne (celowościowe), ustalenie szkodliwości danego stanu dla danej osoby.

Zadanie 4. Diagnoza fazy - określenie stadium określonego stanu rzeczy, etapu rozwoju: wstępna, rozwinięta, końcowa.

Zadanie 5. Diagnoza prognostyczna - prognoza wg. Ziemskiego jest prostym wyprowadzeniem wniosków z uprzednio ustalonych elementów diagnozy, stanowi ich dopełnienie i powinna być zaliczona do diagnozy w sensie szerszym.

2. Diagnoza poznawcza, a diagnoza decyzyjna (wg Mazurkiewicza) różnice:

• Diagnoza decyzyjna - chodzi o wykrycie zgodności lub niezgodności faktu z tym co wiemy o rzeczywistości na podstawie wiedzy ogólnej.

• Diagnoza poznawcza - chodzi nie tylko o wykrycie zgodności lub niezgodności, ale potrzebne tu jest jeszcze sprawdzenie (weryfikacja lub falsyfikacja) danej teorii z alternatywnymi teoriami.

• W pedagogice najważniejsze są diagnozy decyzyjne, czyli praktyczne. Diagnoza i jej wynik - przesłanki do podjęcia decyzji o praktycznym działaniu wychowawczym.

3. Podstawowe cechy decyzyjnej diagnozy pedagogicznej:

• Dążenie do realizowania diagnozy pełnej (wszystkie 5 zadań wg Ziemskiego)

• Oceniający charakter diagnozy (odwołanie do norm, wzorów, porównań podobnych zjawisk i postulatów sformułowanych wcześniej)

• Realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym.

• Dążenie do autodiagnozy osób, systemów i środowisk.

• Łączenie poznania pośredniego z bezpośrednim.

• Realizowanie diagnozy środowiskowej.

• Dynamiczny charakter diagnozy i inne.

PYTANIA KONTROLNE:

1 Czyja definicja diagnozy stała się bazą rozwijającą współczesne rozumienie pojęcia między innymi przez Pacławską, Niemierko i Mazurkiewicza. Definicja całościowa Ziemskiego jest bazą definicji:

Pacławska - interdyscyplinarność, wieloaspektowość

Niemierko - diagnozy edukacyjna oparta na modelu uczenia się Booma

Mazurkiewicz - dynamiczna, zmienia się, interpretacja i myślenie abstrakcyjne

2. Wymienić rodzaje diagnoz wg Ziemskiego i podać miejsce diagnozy prognostycznej w porównaniu jej umiejscowienia w pedagogice społecznej. Diagnoza: klasyfikacyjna (typologiczna) , genetyczna (kazualna) , „znaczenia” , fazy i prognostyczna - prognoza wg. Ziemskiego jest prostym wyprowadzeniem wniosków z uprzednio ustalonych elementów diagnozy, stanowi ich dopełnienie i powinna być zaliczona do diagnozy w sensie szerszym.

3. Na czym polega zasada pedagogiki diagnostycznej - łączenie poznania bezpośredniego z pośrednim. Poznanie bezpośrednie to dogłębne poznanie jednostki, jej rodziny, środowiska, wkroczenie w jej świat, długi kontakt. Poznanie pośrednie to stosowanie różnych testów, narzedzi standaryzowanych.

Etapy działania i rodzaje ocen w diagnozie pedagogicznej.

Obraz diagnozy w poszczególnych etapach działania:

diagnoza to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.

Trzy główne etapy działania w diagnozie (wg. Ziemskiego):

1. Diagnoza stanu istniejącego

2. Projektowanie nowych stanów rzeczy, zmian i usprawnień

3. Realizacja projektu wraz z kontrolą tej realizacji

Wg etapów Nenmana i Summera brakuje fazy realizacji i kontroli wykonania. W etapach Smitha brakuje realizacji planu.

S. Kawula przybliża jeszcze dokładniej miejsce diagnostyki pedagogicznej w toku zorganizowanej pracy wychowawczej:

Diagnoza I - diagnoza stanu

1. Przyjęcie celów i zadań wychowawczych

2. Planowanie i organizowanie planu działalności wychowawczej

3. Poszukiwanie zasobów i środków niezbędnych dla realizacji planów

Diagnoza II - diagnoza efektów

4. Realizacja przyjętego planu

5. Kontrola i ocena rezultatów planowanej pracy wychowawczej

Postępowanie projektujące, jego rodzaje i fazy.

Rodzaje postępowań prowadzących do realizacji projektu:

1. Postępowanie reformujące : „zadaniem tego postępowania jest zmiana stanu rzeczy który aktualnie istnieje i który jest rezultatem celowego działania uprzedniego”. W skutek zmiany można zastąpić to co zdiagnozowane czymś nowym lub usunąć to co jest.

2. Postępowanie profilaktyczne : „w przypadku tym porównuje się ze sobą dwa nie istniejące stany rzeczy - to co ewentualnie będzie z tym co być powinno - i na tej podstawie ocenia się to co aktualnie jest”.

Wstępne fazy postępowania projektującego wg Ziemskiego:

1. Obmyślenie czynu, dzieła do działania

2. Obmyślenie potrzebnych do realizacji sposobów

Fazy projektowania wg Podgórskiego

1. Postulowanie zmian

2. Stawianie hipotez

3. Uzasadnienie

Tok projektowania ujęty wg Ziemskiego w postaci 4 faz:

1. Postulowanie

2. Określenie sposobów realizacji (zamiast stawiania hipotez realnego stanu rzeczy)

3. Uzasadnienie tych sposobów

4. Przewidywanie wyników realizacji

Obraz diagnozy w poszczególnych etapach działania

Rodzaje uzasadnień:

• Proste (gdy wskazuje się na określony związek między stanami, na podstawie którego można zrealizować postulowane stany rzeczy)

• Złożone (gdy dla realizacji postulowanych stanów rzeczy należy odwołać się do kompleksu związków) np. zwalczanie chuligaństwa poprzez wprowadzenie różnorakich sytuacji społeczno gospodarczych, prawnych itp.

Uzasadnienie sposobu realizacji - niezbędny etap projektowania

Realizacja projektu wraz z kontrolą tej realizacji. Realizacja projektu obejmuje:

1. Wykonanie odpowiednich działań

2. Sprawdzanie

3. Ocena skutków

• Sprawdzenie pozwala ustalić rodzaje skutków, jakie niesie za sobą realizacja projektu

• Wyróżnia się skutki: zamierzone (adekwatne) i niezamierzone (nieadekwatne), nieprzewidziane (pozytywne i negatywne)

• Pełną typologię skutków (12 typów) od w pełni zamierzonych do zupełnego braku skutków działania przedstawił Ziemski - typologia przydatna do opisu i oceny realizacji projektów.

Trójfazowy cykl działania w projektowaniu zmian:

1. Diagnoza

2. Projektowanie postępowania

3. Realizacja

A jeśli rezultaty są negatywne to:

1. Diagnoza nowej sytuacji

2. Opis i ocena skutków poprzedniego działania i powstałej sytuacji

3. Zaprojektowanie nowego ulepszonego działania i jego realizacja

Wykład 4,

Przyjmowane kryteria ocen w diagnozowaniu pedagogicznym

1. Wyróżnienie 3 elementów oceny diagnostycznej

• Opisowa (wstępna) - przedmiot oceny, jego elementy, system oceniania przedmiotu oceny

• Oceniająca (ocena właściwa) - argumenty które kierowały nami przy ocenianiu

• Uzasadniająca - celem jest powstrzymanie od pochopnych ocen

2. Aspekt czasu podjętej diagnozy: ocena istniejącego czasu podjętej diagnozy (przed podjęciem działania) ocena projektów, ocena skutków przewidzianych, ocena kosztów zmiany, ocena realizowanego projektu.

3. Cechy pozytywne i negatywne w diagnostycznej ocenie pedagogicznej - odniesienie do norm lub zespołu norm (istotna podstawa oceny). Pozytywne i negatywne oceny zależą od przyjętej normy. Normy uznają przeciętny stan jako granicę; powyżej której są strony dobre a poniżej zaś złe. Wzorzec to zespół norm dotyczących różnorodnych czynników środowiska. Normy, zespoły norm i wzorce zamieniają się i ich rola może być relatywna. Model to skrótowy obraz danej rzeczywistości wynikający z badań naukowych.

Przykładowe rodzaje norm stosowanych w ocenie zjawisk wychowawczych:

• Normy rozwoju psychicznego (prawidłowości rozwoju myślenia)

• Normy sanitarno-higieniczne (higiena osobista, nasilenie hałasu)

• Normy moralne i estetyczne (powiązane z celami wychowawczymi)

• Normy rozwoju fizycznego (waga, wzrost w różnym wieku)

• Normy zdrowotne (odżywianie, sen, zanieczyszczenie wody)

• Normy prawne (fundusz alimentacyjny, granice wieku współżycia seksualnego)

4. Normy o charakterze pedagogicznym: podział na oceny utylitarne i właściwe.

• Oceny utylitarne - odnoszące się do środków realizacji zadań, intersubiektywne, dają się dobrze uzasadniać, wykorzystywane często przy ocenie istniejącego stanu rzeczy (stwierdzają na podstawie najczęściej norm o ile dany stan rzeczy jest środkiem do jakiegoś celu, np. stan zdrowia dziecka środkiem dalszej pracy wychowawczej

• Oceny właściwe - najczęściej odnoszą się do celów kształcenia i wychowania, zależą od propulsji (pozytywne) i repulsji (negatywne) emocjonalnej oceniającego ale także od myślowej akceptacji norm uznanych w społeczeństwie. Stosowane często w projektowaniu określającym cele działalności reformatorskiej czy profilaktycznej wiążące się z normami postępowania w danej ocenianej dziedzinie.

Uwaga : w przypadku stosowania obu rodzajów ocen ważniejsza jest ocena właściwa!

5. Kryteria wyrażania ocen pedagogicznych w diagnozie:

oceny porównawcze - odniesienie danych empirycznych do niektórych zjawisk

oceny wzorcowe - stosowane w badaniach pedagogicznych i socjologicznych poszczególnych instytucji (także rodziny)

oceny wynikające z przyjętych celów wychowania - odniesienie do norm zawartych w ogólnopolskich celach wychowania które powinny być respektowane przez instytucje i grupy społeczne realizujące zarówno działalność instytucjonalną jak i okolicznościową (spontaniczną).

Romana Miller - schemat pomiaru wyników wychowania. Są w nim trzy działy:

1. Stopień poznania świata

2. Kierunki działania na rzecz postępu społecznego i własnego rozwoju

3. Kierunki rozwoju własnej osobowości i pogłębienia samowiedzy

6. Oceny w poszczególnych etapach diagnozy (na przykładzie działalności wychowawczej)

1. Diagnoza wstępna

• Ocena danego stanu rzeczywistości (ocena warunków na konkretnym terenie) ta ocena wskazuje na sugerowane w projekcie zmiany, zadania i przedsięwzięcia.

• Ocena projektu - wybranie optymalnej wersji projektu, który staje się planem konkretnego postępowania (profilaktycznego czy reformującego).

• Wstępna ocena planu zadania (ocena merytorycznych założeń i oczekiwanych skutków, wynikających z przewidywanych hipotez tzw. bilans kosztów i korzyści.

2. Diagnoza efektów

• Ocena realizowanego lub już zrealizowanego planu działalności pedagogicznej, ocena skutków podjętego świadomie planu (ocena form, metod, ze względu na wzorcowe rozwiązania, przyjęte normy).

PYTANIA KONTROLNE:

1. S. Kawula ukazując miejsce diagnostyki pedagogicznej w toku zorganizowanej pracy wychowawczej ukazuje dwie jej fazy. Jakie to fazy i jakie można sformułować do tych faz oceny? Diagnoza wstępna (stanu) i efektu. Ocena pozytywna i negatywna. Wynikają zadania i powstaje plan działania podlegający ocenie. Ocena zadań, projektu i planu. Ocena realizacji zadań i ocena zrealizowanego projektu i jest skutków. Diagnoza I - diagnoza stanu (Przyjęcie celów i zadań wychowawczych, Planowanie i organizowanie planu działalności wychowawczej, Poszukiwanie zasobów i środków niezbędnych dla realizacji planów) Diagnoza II - diagnoza efektów (Realizacja przyjętego planu, Kontrola i ocena rezultatów planowanej pracy wychowawczej)

2. Jakie są podstawowe trzy elementy oceny diagnostycznej? Opisowa (wstępna) - przedmiot oceny, jego elementy, system oceniania przedmiotu oceny, Oceniająca (ocena właściwa) - argumenty które kierowały nami przy ocenianiu, Uzasadniająca - celem jest powstrzymanie od pochopnych ocen.

3. Pozytywne i negatywne stwierdzenia w ocenie pedagogicznej powinny wynikać z odniesienia do norm lub zespołu norm. Jeśli odwołujemy się stricte do norm pedagogicznych to używamy ocen utylitarnych i właściwych. Czym one się różnią? ocena utylitarna odnosi się do konkretnej rzeczy np. ocena ze względu na wyniku uczniów. Ocena właściwa odnosi się do zazwyczaj do celów wychowania i kształcenia - ogółu.

Wykład 5,

Temat: metody stawiania diagnoz pedagogicznych (błędy w stosowaniu metod w procesie diagnostycznym).

1. Metody stawiania diagnoz. Metoda to sposób wykonywania czegoś, postępowanie z kimś lub czymś. Ciąg czynności powiązanych ze sobą, służących wykonaniu zamierzonego celu, wykonanie określonego zadania. W badaniach naukowych - rodzaj przyjętych założeń ogólnych i zasad opracowania wyników. Metoda to sposób działania systematycznie stosowany i dalej składający się z wzajemnie ustosunkowanych stadiów stanowiący proces działania.

2. Stadia badania pedagogicznego w diagnozie pełnej to:

• Opis badanego stanu rzeczy, opis sytuacji

• Odpowiedź na pytanie o przyczyny obecnego stanu rzeczy

• Odpowiedź na pytanie jakie znaczenie dla podmiotu ma obecna sytuacja

• W jakiej fazie rozwoju danej sytuacji znajduje się badany podmiot

• Jak ta sytuacja może się rozwinąć w przyszłości

3. Metody poszczególnych stadiów diagnozy rozwiniętej - typów diagnoz cząstkowych i ich wzajemnych zależności.

Metody diagnozy klasyfikacyjnej. Określenie walorów (cech) podmiotów, sytuacji podmiotów użytych do opisu diagnostycznego. Walor rozpoznawczy cech - przyporządkowuje dane zachowania, przedmiot i podmiot badań do danego gatunku. Walor opisujący cech - opisuje naturę danej sytuacji i zachowania podmiotu. Systematyka rodzajów cech diagnozowanych przedmiotów, cechy: stałe - niestałe, ewoluujące - przypadkowe, dynamiczne - statyczne, typowe - nietypowe, istotne - nieistotne, podstawowe - pochodne, specyficzne - niespecyficzne, genetyczne - aktualne, strukturalne - funkcjonalne, całościowe - lokalne, naturalne - wywołane, podmiotowe - przedmiotowe.

Cechy diagnostyczne ważne dla diagnozowania człowieka. Cechy podmiotowe (cechy spostrzegane przez sam podmiot, informacje o wewnętrznych stanach psychiki, samopoczuciu, nastroju, trudności w nauce). Cechy podmiotowe są szczególnie potrzebne przy wyjaśnieniach genezy (przyczyny) stanu rzeczy oraz jego znaczenia dla organizmu i psychiki. Same cechy przedmiotowe nie dają podstaw do wyjaśnienia rzeczywistych przyczyn zaburzonego zachowania np. wagarowanie - czyli to co widzimy ale nie wiemy dlaczego.

Metody stawiania diagnoz klasyfikujących. Najwyższą wartość diagnostyczną przy diagnozie klasyfikacyjnej mają cechy specyficzne, istotne ogólne, niestałe, prawidłowo ewoluujące, tłumaczące genezę i prognozę w diagnozie (czyli te cechy które wymieniane są po lewej stronie myślników). Najprostszą metodą stawiania diagnoz klasyfikujących jest znalezienie w danym przedmiocie lub procesie cechy specyficznej danego gatunku. Często brak takiej cechy, szuka się więc kompleksowych cech ogólnych. Wybieramy kompleks cech najistotniejszych danego przedmiotu i zadajemy sobie pytanie, jakie gatunki posiadają te cechy.

Metody diagnozy typologicznej (wykorzystane w naukach społecznych i psychologicznych). Posiadają duże walory opisowe i wyjaśniające, przełamują bariery sztywnych norm klasyfikacyjnych. Dopuszczają stopniowe natężenie cech w różnych przedmiotach i ich zgrupowanie.

Typologie złożone z typów prostych i złożonych:

• Typologie proste: określające posiadanie i natężenie danej cechy (najczęściej maksymalne minimalne natężenie)

• Typologie złożone: zawierające szereg cech współwystępujących w danym typie, bada się natężenie współwystępujących cech.

Metody diagnozy genetycznej - ujawnia ciąg rozwojowy który doprowadził do stanu obecnego. Odmiany diagnoz genetycznych:

• Ciąg zmieniających się funkcji i form np. ciąg rozwoju formy rzeźby greckiej, fazy życia człowieka

• Ciąg przyczyn i skutków - ciąg kauzalny np. chuligaństwo nastolatków - opisać należy pod względem form aktualnych oraz przyczyn tego stanu.

Należy wyszukać wszystkie możliwe przyczyny, uważając aby nie pominąć żadnego, a następnie dokonać stopniowej eliminacji - pozostawiając ostatecznie jedną możliwą. Drugą możliwością jest zbadanie okoliczności i postawienie od razu hipotezy o przyczynie. Stosowana często w kryminologii w poszukiwaniu sprawcy przestępstwa. Pewniejsza jest metoda stopniowej eliminacji - różnicowania.

Metody diagnozy znaczenia

Metody w diagnozie znaczenia należy opisać zmiany które powodują zmiany stanu rzeczy ale też to jak całość dąży do przywrócenia równowagi. Jest ot wyjaśnianie celowościowe, w którym uwzględnia się trójczłonową relację. W diagnozie znaczenia bada się więc ogólne prawa przyczynowe i poprzez eliminację dochodzi się do właściwego przystosowania.

Metody diagnozy fazy: określa się stopień rozwoju badanych procesów i daje podstawę do przewidywania dalszego ich przebiegu. Aby ustalić fazę należy zbadać

• Prawidłowości przechodzenia od etapu do etapu

• Wyznaczyć stadia procesu któremu podlegał badany stan rzeczy, dokonujemy tego na tle ogólnych lub indywidualnych prawidłowości przebiegu danego procesu.

Należy zwrócić uwagę iż każda faza przebiega wedle ogólnych prawidłowości, ale zestaw wszystkich faz nyso czasem cechy indywidualne.

Metody diagnozy prognostycznej. Prognoza jest wynikiem poprzedzających ją poprzednich etapów diagnozy. W praktyce diagnoza rozwojowa opiera się znacznie częściej na rozumowaniu prawdopodobnym, niepewnym niż na ogólnych przyczynach. Prognoza jest tym pewniejsza im bliżej dotyczy skutków. Tendencje rozwojowe są często uwarunkowane specyficzną sytuacją badanych przedmiotów, działaniem regulacji, powikłań indywidualnych lub typowych.

Specyficzne i wspólne metody różnych stadiów diagnozy.

Metody wspólne:

• Metoda hipotetyczna (postawienie jednej lub kilki hipotez i stopniowa ich falsyfikacja i weryfikacja)

• Metoda różnicowania (wybór z szeregu alternatywnych możliwości i dojście do bardziej prawdopodobnego wniosku)

Systematyka błędów diagnostycznych. Typy błędów:

• Błędy obserwacji - niespostrzeganie cech, niewywoływanie przez diagnostę objawów, spostrzeganie w zmienionej postaci, spostrzeganie objawów nieistniejących

• Błędy rozumowania - niezupełna eliminacja, co może spowodować pominięcie hipotezy właściwej, zbytnia schematyczność diagnozy, powierzchowne i przypadkowe zaklasyfikowanie danego stanu rzeczy, fałszywa przyczyna, pomieszanie walorów objawów - cech stałych i niestałych, pomieszanie cech podstawowych i pochodnych.

• Błędy techniczne - błędy w działaniu aparatury

Błędy w wadliwe nastawienia diagnosty w procesie diagnostycznym :

• Błąd postawy (dominacja i schematyczne działanie)

• Błąd sędziego (postawa etykietowania)

• Błąd skupiania się na negatywnych aspektach

• Błąd skupiania się tylko na skutkach - a nie również na przyczynach

• Błąd redukcji źródeł wiedzy - brak łączenia wiedzy naukowej z własnymi doświadczeniami

PYTANIA KONTROLNE:

1. Jakie cechy diagnostyczne stosuje się najczęściej do opisu człowieka w procesie diagnostycznym? Scharakteryzuj je. Cechy podmiotowe (cechy spostrzegane przez sam podmiot, informacje o wewnętrznych stanach psychiki, samopoczuciu, nastroju, trudności w nauce). Cechy podmiotowe są szczególnie potrzebne przy wyjaśnieniach genezy (przyczyny) stanu rzeczy oraz jego znaczenia dla organizmu i psychiki. Same cechy przedmiotowe nie dają podstaw do wyjaśnienia rzeczywistych przyczyn zaburzonego zachowania np. wagarowanie - czyli to co widzimy ale nie wiemy dlaczego.

2. Jakie metody wspólne stosuje się w różnych stadiach diagnozy pełnej? Metoda hipotetyczna (postawienie jednej lub kilki hipotez i stopniowa ich falsyfikacja i weryfikacja) Metoda różnicowania (wybór z szeregu alternatywnych możliwości i dojście do bardziej prawdopodobnego wniosku)

3. Na czym polegają diagnostyczne błędy rozumowania? Błędy rozumowania - niezupełna eliminacja, co może spowodować pominięcie hipotezy właściwej, zbytnia schematyczność diagnozy, powierzchowne i przypadkowe zaklasyfikowanie danego stanu rzeczy, fałszywa przyczyna, pomieszanie walorów objawów - cech stałych i niestałych, pomieszanie cech podstawowych i pochodnych.

Wykład 6,

Temat: wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego (diagnoza dydaktyczno-wychowawcza, diagnoza opiekuńcza).

Przypomnienie podstawowych funkcji diagnozy pedagogicznej:

1. Fundament (punkt wyjścia) w czynnościach projektowania badań

2. Kontrola przebiegu procesu wychowania lub jego elementach

3. Ocena zrealizowanych działań pedagogicznych i korekta, wyznaczenie następnego pedagogicznego cyklu organizacyjnego

Podstawowe elementy diagnostyki pedagogicznej w wybranych obszarach działań wychowawczych. Diagnoza sytuacji szkolnej - to rozpoznanie i ocena całokształtu warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem dziecka do szkoły. Określenie to pozwala objąć zasięgiem liczne kwestie: warunki materialne, organizacyjne, osoby, relacje, zjawiska, sfery dydaktyczne, społeczne, emocjonalne. Diagnoza sytuacji szkolnej to pojęcie szersze od diagnozy dydaktyczno-wychowawczej.

Dla celów systematyzujących kategorie sytuacji szkolnej wyodrębnia się dwie główne pespektywy:

1. Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę

2. Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach związanych z uczęszczaniem dziecka do szkoły - role szkolne.

Podstawowe elementy diagnozy środowiska wychowawczego szkoły. Diagnoza ta może być podejmowana ze względu na:

• Konkretnego ucznia - diagnoza szkoły jako środowiska wychowawczego określonego dziecka (subiektywna)

• Grupę uczniów - diagnoza środowiska wychowawczego szkoły w ujęciu intersubiektywnym (subiektywna)

• Całościowe rozpoznanie funkcjonowania szkoły w celu dokonania globalnej oceny (obiektywna). Przykładem jest badanie jakości pracy szkoły.

Ogólne badanie jakości pracy szkoły czyli analiza m.in. takich aspektów jak: kształcenie, opieka i wychowanie, organizacja i kierowanie szkołą. Narzędzia pomocnicze do badania jakości pracy szkoły to ankiety, kwestionariusze dla nauczycieli, rodziców, dyrektorów i uczniów. Analiza dokumentacji szkoły, wywiady z różnymi osobami, testy osiągnięć.

Przykładowe zestawienie zagadnień i kwestii najczęściej spotykanych w diagnozie środowiska wychowawczego:

• Warunki formalno-organizacyjne szkoły (np. regulamin)

• Warunki materialne (np. wyposażenie klas)

• Stan opieki nad uczniem (np. opieka medyczna)

• Środowisko społeczne nauczycieli (np. doświadczenie)

• Środowisko społeczno-kulturowe uczniów (np. podkultury uczniowskie)

• Sfera kultury i aktywności środowiskowej szkoły (np. tradycje szkoły)

Rola społeczna - zdefiniowany i społecznie określony zespół przepisów, oczekiwań dotyczących pożądanego zachowania jednostek w konkretnych sytuacjach.

Podstawowe role szkolne dziecka to:

1. Rola ucznia (przyswajającego wiedzę). Przedmiotem zainteresowania są: dojrzałość szkolna dziecka, osiągnięcia i niepowodzenia szkolne, frekwencja, plany edukacyjne, nastawienie dziecka do szkoły, uzdolnienia.

2. Rola kolegi (w grupie klasowej, zespole zainteresowań). Przedmiotem zainteresowania są zdolności nawiązywania i utrzymywania kontaktów, poziom umiejętności społecznych, uczestnictwo w nieformalnych grupach rówieśniczych.

3. Rola członka społeczności szkolnej (jednostka funkcjonująca w ramach zespołu szkolnego). Przedmiotem zainteresowań są: stosunek do regulaminów i wymogów szkolnych, zaangażowanie w życie szkoły, relacje z nauczycielami

4. Rola dziecka uczącego się (ucznia w środowisku rodzinnym). Przedmiotem zainteresowań są: warunki realizowania obowiązków ucznia w domu, stosunek rodziców do nauki, pomoc w nauce, współpraca rodzica ze szkołą.

Czynniki kontekstu osobowościowo-społecznego i rozwojowo-zdrowotnego konieczne przy diagnozie wszystkich ról szkolnych dzieci:

• Cechy osobowości, temperamentu

• Czynniki motywacyjne

• Możliwości rozwojowe

• Ogólny stan zdrowia

• Występowanie deficytów i niepełnosprawność

• Posiadanie uzdolnień i temperamentu

• Zdolności i potrzeby społeczne

• Zaplecze społeczno-kulturowe związane ze wzrastaniem ucznia w środowisku lokalnym i rodzinie

Diagnoza sytuacji szkolnej - model diagnozy dydaktycznej

Diagnoza dydaktyczno-wychowawcza jest opisem i wyjaśnieniem rozpoznawania sytuacji dydaktycznej i wychowawczej ucznia, w tym zwłaszcza zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływania pedagogicznego.

Odbiorcą diagnozy jest uczeń, powinien w niej uczestniczyć, poznać jej wyniki i mieć odpowiednio do wieku stosowany udział w podejmowanych decyzjach.

Użytkownikami diagnoz są rodzice, nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy szkolni.

Model diagnozy (oparty na modelu uczenia się wykorzystywanym w celu badania możliwości przyswajania treści kształcenia) wg Nemierko

Rozpoznawanie wstępnego przygotowania poznawczego obejmują wiadomości i umiejętności ucznia. Główną zasadą tego etapu diagnozy jest rozpoznawanie tego co uczeń potrafi, nie zaś tego czego mu brak. Metody diagnozy wstępnego przygotowania poznawczego: rozmowy z uczniami, wypracowania, doświadczenia przyrodnicze itp.

Wstępna motywacja to chęć uczenia się danych treści i cechy osobowości wpływające na utrzymanie tej chęci mimo trudności. Motywacja silna wpływa na proces uczenia się. Aspiracje do osiągnięć szkolnych są funkcją m.in. wzorów rodzinnych i samooceny ukształtowanej w szkole. Metody zdobywania informacji o motywacji ucznia: obserwacje pracy ucznia, wywiad swobodny, ankieta, wypracowania na wybrany temat, eksperyment pedagogiczny.

Treści kształcenia to system czynności opanowany przez uczniów:

• Układ celów kształcenia

• Materiał kształcenia

• Wymagania dydaktyczne

Analiza treści kształcenia jest ważnym składnikiem diagnozy pedagogicznej, jeśli jest pominięta dane o uczniu i nauczaniu są niepełne - nie wiadomo bowiem co miało być opanowane.

Warunki kształcenia - obejmują otoczenie społeczne uczącego się, warunki materialne, szczególną rolę odgrywa też jakość kształcenia. Zależy ona od wskazówek i zachęt dawanych uczniowi, od organizacji kontaktu z treścią kształcenia oraz od systemu wzmocnień utrwalających jego etapowe osiągnięcia.

Pomiar osiągnięć poznawczych w danym zakresie treści, regulowany6 określonymi zasadami. Osiągnięcia szkolne poznawcze oznaczają nabytą zdolność wykonywania określonej czynności, odnoszą się do sprawnościowych cech dziecka.

Poznanie osiągnięć motywacyjnych czyli stosunku dziecka do określonych treści po próbie ich opanowania. Zazwyczaj osiągnięcia poznawcze są dodatnio skorelowane z osiągnięciami motywacyjnymi.

Jeśli w procesie uczenia się i nauczania pojawiają się rozbieżności pomiędzy wymaganiami wychowawczymi dydaktycznymi a postępowaniem uczniów mamy do czynienia z niepowodzeniami szkolnymi. Przyczyny niepowodzeń:

• Przyczyny społeczno-ekonomiczne (dysfunkcje opiekuńcze, wychowawcze, intelektualne środowiska rodzinnego)

• Przyczyny biopsychiczne (cechy rozwojowe, poznawcze, zdrowotne dziecka)

• Przyczyny dydaktyczne i organizacja procesu uczenia się, warunki kształcenia)

Następstwa niepowodzeń szkolnych: spadek motywacji do nauki, obniżenie aspiracji edukacyjnej, rozwój negatywnych relacji z dorosłymi, drugoroczność, obniżenie samooceny.

Oprócz osiągnięć i niepowodzeń szkolnych przedmiotem oceny pedagogicznej pozostaje także często relacje rówieśnicze. Analizuje się tutaj: pozycje dziecka wśród rówieśników, nastawienie do nich, wzory zachowa. Takie cechy jak: uczynność, empatia, pracowitość, wytrwałość, aktywność, opanowanie, lękliwość. Do diagnozy relacji rówieśniczych dzieci szkolnych stosuje się techniki: obserwacje, ankiety, wywiady, rozmowy, test socjometryczny, kwestionariusze ocen, skale szacunkowe.

Diagnoza opiekuńcza.

Diagnoza w praktyce oznacza zawsze zbieranie danych i na jej podstawie określanie badanej sytuacji oraz wyjaśnienie je wielorakiego charakteru. To sztuka odpowiedzi na pytania: do jakiego typu należy dany stan rzeczy? Jakie są przyczyny danego stanu rzeczy? Jakie ma znacznie dany badany składnik dla całości sytuacji? W jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy? Jak dalej będzie rozwijał się badany stan rzeczy?

Pytania kontrolne:

1. Jakie są podstawowe funkcje diagnozy pedagogicznej? Przypomnienie podstawowych funkcji diagnozy pedagogicznej:

• Fundament (punkt wyjścia) w czynnościach projektowania badań

• Kontrola przebiegu procesu wychowania lub jego elementach

• Ocena zrealizowanych działań pedagogicznych i korekta, wyznaczenie następnego pedagogicznego cyklu organizacyjnego

2. W ramach jakiego obszaru diagnozy pedagogicznej funkcjonuje szczegółowa diagnoza osiągnięć, niepowodzeń i relacji rówieśniczych ucznia? Diagnoza sytuacji szkolnej - to rozpoznanie i ocena całokształtu warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem dziecka do szkoły. Określenie to pozwala objąć zasięgiem liczne kwestie: warunki materialne, organizacyjne, osoby, relacje, zjawiska, sfery dydaktyczne, społeczne, emocjonalne. Diagnoza sytuacji szkolnej to pojęcie szersze od diagnozy dydaktyczno-wychowawczej.

Wykład 7,

Diagnoza w pedagogice resocjalizacyjnej

„diagnoza to rozpoznanie stanu nieprzystosowania społecznego jednostki , jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teleologiczne( nauka o celach) oraz ocena z punku widzenia istniejących standardów pedagogicznych i społecznych, celem zaprojektowania oddziaływania zapobiegawczego (profilaktycznego) lub korekcyjnego (resocjalizacyjnego).”

„Diagnoza to rozpoznanie interesującego stanu rzeczy, co do którego istniej ewentualność postępowania interwencyjnego poprzez sporządzenie tzw. diagnoz cząstkowych”

Przedmiotem diagnozy dla potrzeb wychowania resocjalizacyjnego jest nieprzystosowanie społeczne tj. negatywne i nieadekwatne reakcje osób na wymogi i nakazy wynikające z przypisanych im ról społecznych. Diagnoza nieprzystosowania społecznego obejmuje:

• Symptomy i jego empiryczne wskaźniki

• Psychospołeczne mechanizmy regulacyjne stanów nieprzystosowania

• Proste i złożone czynniki determinujące te stany

Model diagnozy behawioralnej

Przedmiotem rozpoznania są zachowania odchylające się od normy ze względu na swą częstotliwość a także ze względu na sprzeczność z obowiązującymi normami społecznymi i kulturowymi.

Głównym zamierzeniem diagnosty jest obserwacja związków między uprzednio obserwowanym bodźcami a jej antyspołecznymi reakcjami. Resocjalizacja w tym modelu polega na modyfikacji tych zachowań. Zgodnie z teorią uczenia się przyjmuje się że znaczna część zachowań pochodzi z „wyuczenia”. Oddziaływanie terapeutyczne polega na manipulacji czynnikami nagród i kar, aby w efekcie kumulacji nagród doprowadzić do eliminacji zachowań niepożądanych - wygaszanie. Częstą metodą jest obserwacja, sprawozdania, protokół.

Model diagnozy interakcyjnej

Przedmiotem rozpoznania jest rodzaj i jakość stosunków interpersonalnych. Jakie są relacje z rodzicami, nauczycielami, kolegami. Model oparty jest na koncepcji psychospołecznego rozwoju jednostki. Obserwacja zaburzeń regulacji neurofizjologicznej i psychologicznej jednostki w danym otoczeniu społecznym. Celem diagnozy jest identyfikacja i wyjaśnianie dysfunkcji jednostki aby zastosować korekturę rozwoju psychospołecznego jednostki i zaproponować zastosowanie określonych metod oddziaływania wychowawczego.

Model diagnozy interdyscyplinarnej - ściśle związany z modelem humanistycznym

Interdyscyplinarny model ujmuje nieprzystosowanie społeczne jako antagonizm destruktywny przejawiający się w sferze postaw, ról społecznych, stylów zachowania, wzorów osobowych. Celem diagnozy jest: identyfikacja postaw antyspołecznych, określenie sposobu ich wewnętrznej regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, stwierdzenie poziomu internalizacji przypisanych jednostce ról, wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych i socjokulturowych związanych z statusem rodziny, pozycją ekonomiczną itp. Model ten wykorzystuje metody i techniki pochodzące z rozmaitych monodyscyplin. Człowiek jest przede wszystkim osobą, jednostką niepowtarzalną. Proweniencji zachowań przestępczych w tym modelu poszukuje się w zakłóceniu procesów wartościowania, regulowania i motywowania. Przestępstwo wynika z wadliwego systemu wartości jednostki oraz z przekonania że jest ono opłacalne. Cel terapii to stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi psychospołecznemu, natomiast zmian postępowania i przewartościowania jednostka dokonuje sama w wyniku spotkań z terapeutą i z grupą społeczną.

Schemat postępowania diagnostycznego:

1. Etap diagnozy konstatującej fakty. Obejmuje opis i wyjaśnienie w kategoriach [przyczynowo skutkowych lub celowościowych. Rodzaj występujących zaburzeń, mechanizmów psychologicznych, udziału czynników genetycznych. Ważna jest diagnoza „aktywów” jednostki . opis, analiza i ocena.

2. Etap diagnozy projektującej. Działalność interwencyjna (profilaktyczna lub resocjalizacyjna), określenie związku między stanem etapowym a możliwym skutkiem. Optymalizacja strategii i procedur postępowania. Różne sposoby o środki oddziaływania.

3. Etap diagnozy weryfikującej (sprawdzającej). Analiz logiczna, ocena podjętych działań praktycznych, zapobiegawczych.

Diagnoza resocjalizacyjna jest zwykle dziełem zespołu specjalistów. Najczęstszą metodą jest ukierunkowana obserwacja zachowa wybranych osób. Istniej także wystandaryzowane techniki diagnozy zaburzeń przystosowania społecznego:

1. Arkusz diagnostyczny Stotta

2. Arkusz zachowania się ucznia Markowskiej

3. Skala zachowania przystosowawczego dla dzieci, młodzieży i odrosłych Kostrzewskiego

4. Skala dojrzałości społecznej Dolla

5. Skala nieprzystosowania społecznego Pytki

6. Skala klimatu społecznego Moosa

Pytania kontrolne:

1. Co jest przedmiotem diagnozy w modelu behawioralnym? Model diagnozy . rozpoznania są zachowania odchylające się od normy ze względu na swą częstotliwość a także ze względu na sprzeczność z obowiązującymi normami społecznymi i kulturowymi. Głównym zamierzeniem diagnosty jest obserwacja związków między uprzednio obserwowanym bodźcami a jej antyspołecznymi reakcjami. Resocjalizacja w tym modelu polega na modyfikacji tych zachowań. Zgodnie z teorią uczenia się przyjmuje się że znaczna część zachowań pochodzi z „wyuczenia”. Oddziaływanie terapeutyczne polega na manipulacji czynnikami nagród i kar, aby w efekcie kumulacji nagród doprowadzić do eliminacji zachowań niepożądanych - wygaszanie. Częstą metodą jest obserwacja, sprawozdania, protokół.

2. Czym charakteryzuje się humanistyczny model diagnozy?

3. Jeśli przedmiotem diagnozy resocjalizacyjnej są przypisane jednostce role społeczne to co wg Czapowa badamy, w jakim modelu i w konsekwencji jakie podjąć środki terapeutyczne. Badamy antagonizm destruktywny, diagnoza interdyscyplinarna. Terapia grupowa.
   

PODSTAWY DIAGNOZOWANIA PEDAGOGICZNEGO - WYKŁADY

14

Postulowane stany rzeczy (następstwa)

Poszukiwanie dla nich racji

Sprawdzenie hipotezy

Poszukiwanie następstw znanych jako prawdziwe

Badanie czy z racji tych nie wynikają następstwa fałszywe

Trójczłonowa relacja w wyjaśnieniu celowościowym

Działająca przyczyna

Dążenie całości do zachowania równowagi (samoregulacja)

Najlepsze przystosowanie do działającej przyczyny i skutku

1. Wstępne przygotowanie poznawcze

5 Osiągnięcia poznawcze

3. treści kształcenia

4. warunki kształcenia

6. osiągnięcia motywacyjne

2. wstępna motywacja

---