NAUKA O SPOŁECZEŃSTWIE 8.04.2010r
Pojawienie się nowoczesnego szkolnictwa :
Cofa nas do samej genezy społeczeństwa nowoczesnego - pojawia się nowe podejście do edukacji – pojawienie się szkoły. System szkolnictwa był ujmowany jako założenie, że potrzebna jest jakaś instytucja, która będzie przygotowywała dzieci do systemu fabrycznego. System masowej edukacji – oparty na modelu fabryki (dzieci z niższych i średnich klas społecznych).
Przystosowanie osób wchodzących w system szkoły do jakiejś dyscypliny. Pojawienie się szkół, które były wzorowane na fabrykach spowodowało znaczące przemiany w kontekście funkcjonowania społeczeństw na początku w obrębie Europy zachodniej, a potem na całego świata. Ten system z czasem zaczął obejmować też klasy wyższe.
Zwiększenie homogenizacji kulturowej na danych obszarach (ujednolicenie) , powstanie jednego programu szkolnego dla całego państwa – lokalne różnice zanikały – występowało ujednolicenie języka, kultury.
Późniejsza łatwość wykorzystania ludności w kontekście masowych armii.
Umasowienie systemu edukacyjnego było powiązane z rozpowszechnienie się patriotyzmu i nacjonalizmu.
Szkoła umożliwiła narzucanie pewnej wizji przeszłości danej zbiorowości (analiza historii).
Po II WŚ nastąpiła przemiana – instytucje edukacyjne zostały przesterowane w taki sposób, żeby szkoły pełniły funkcje „wyrównywania szans”.
We wszystkich typach społeczeństw mamy do czynienia z sytuacją , że dzieci liczą na pozycję swoich rodziców.
W społeczeństwach zachodnich było założenie , że system szkolnictwa nie powinien utrwalać istniejących podziałów, a powinien dawać szansę najzdolniejszym osobom z niższych klas, żeby mogła ona uzyskać „wejście” do wyższej klasy.
Od połowy XX wieku szkoły miały doprowadzać do tego , żeby coraz większy odsetek dzieci z klasy robotniczej mogły awansować.
Większość zamian nie przyniosła radykalnej poprawy. Działania okazywały się nieskuteczne.
W państwach europy zachodniej , które nie były zniszczone tak bardzo po wojnie nic się nie zmieniło, gdyż nadal pozycja społeczna była ważna i klasyfikowano społeczeństwa.
Basil Bernstein – w latach 1960 /1970 – przeprowadził badania dotyczące problemu – dlaczego dzieci z brytyjskiej klasy niższej kończyły edukacje tak szybko jak jest to możliwe. początkowo badania próbowały wyjaśnić różnice z jednej strony przez kwestie ekonomiczne, z drugiej strony ile czasu rodzice poświęcają dzieciom itd. Wnioski nie doprowadziły do niczego sensownego i wówczas spróbował przyjrzeć się jeszcze jednemu czynnikowi – językowi, jakim posługują się poszczególne klasy społeczne. Dwie konstrukcje pojęciowe, które posłużyły mu do analizy języka:
Kod ograniczony – typ idealny, który odnosi się do sposobu w jaki języka używają , posługują się klasy niższe.
charakteryzował się wg Bernsteina :
Używanie krótkich, prostych gramatycznie zdań
Sztywny i ograniczone używanie przymiotników i przysłówków
Częste używanie krótkich rozkazów, które są legitymizowane przez osobę nadawcy. Są w częstym użyciu, a jedną instancją jest autorytet nadawcy.
Częste formułowanie wypowiedzi, zdań stwierdzających występowanie czegoś, które to zdanie mają często formę pytającą np. ładna jest dziś pogoda, prawda?
Język znaczenia ukrytego – bardzo wiele rzeczy nie jest mówione wprost, a jest sygnalizowane za pomocą jakiś haseł.
Pewien sposób porozumiewania się , który opiera się w dużej mierze na elementach pozawerbalnych – mimika, natężenie głosu, gestykulacja.
Kod rozwinięty – typ idealny , który odnosi się do sposobu w jaki języka używają , posługują się klasy średnie. Jest przeciwieństwem kodu ograniczonego, czyli :
Rozbudowane zdania, skomplikowane gramatycznie
Bogactwo przymiotników i przysłówków do opisywania różnych zjawisk
Krótkie rozkazy też są używane
Brak występowania stwierdzeń, które kończą się pytaniami
Można z niego odciąć elementy pozawerbalne, bo nie są ważną częścią języka
Nie jest to język znaczenia ukrytego, bo nie korzysta ze skrótów myślowych, symboli rozumianych tylko przez niektóre środowiska. Dąży do uniwersalizacji języka.
Dzieci pochodzące z klasy robotniczej posługują się kodem ograniczonym, natomiast w przypadku klasy średniej mamy do czynienia z sytuacją, w której dzieci posługują się z jednej strony kodem ograniczonym, a z drugiej kodem rozwiniętym – charakterystyczne jest, że jeśli funkcjonuje się w jakiejś małej grupie społecznej pojawiają się zjawiska charakterystyczne dla klas niższych.
Jedną z ważniejszych obserwacji w ramach konkretnych rodzin - posługiwanie się kodem ograniczonym lub rozwiniętym jest silnie powiązane z systemem , który występuje w poszczególnych środowiskach wychowawczych. Z jednej strony posługiwanie się kodem rozwiniętym narzucało system wychowania dzieci był konsekwentny jednorodny, jednolity i niezmienny – chodziło o to , aby uzasadnienia nie były zmieniane. Dzieci takie mogły kalkulować swoje działanie i wiedziały jakie będą konsekwencje, mogły robić plany , itd.
W przypadku posłowanie się kodem ograniczonym - dana konsekwencja nie była kodowana. Dzieci żyły w nieprzewidywalnym środowisku.
Kod ograniczony nakierowany jest na teraźniejszość , natomiast kod rozwinięty jest nakierowany na przyszłość , ale połączony z przeszłością i teraźniejszością.
W ujęciu Bernsteina dzieci , które od małego posługiwał się kodem rozwiniętym radziły sobie w problemach przyczynowo – skutkowych, a dzieci wychowywane na kodzie ograniczonym miały trudności z tym. Wśród dzieci pojawiły się mentalne umiejętności wiązanie zjawisk ze sobą, a z drugiej strony tego nie było. Wychowanie w kontekście kodu ograniczonego powodowało , że umiejętności dzieci nie były do końca rozwinięte.
Jakie jest naturalny sposób porozumiewania się w ramach systemu szkolnego ? Kod rozwinięty, gdyż szkoła jest instytucją, gdzie dziecko ma się nauczyć dobrze posługiwać zdaniami rozbudowaniami, ma wiązać pewne zjawiska ze sobą, itd.
Dwa rodzaje dzieci :
Dzieci posługujące się kodem rozwiniętym . dzieci wywodzące się klasy średniej muszą wykorzystywać swoje umiejętności
Dzieci z klasy robotniczej – posługują się kodem ograniczonym . dzieci te muszą nauczyć „drugiego, nowego” języka i dodatkowo przyswoić wiedzę. Mają problem z posługiwaniem się kodem rozwiniętym i to powoduje , że tworzą się dwie trajektoria:
Dla dzieci lepszych , inteligentnych
Dla dzieci gorszych, które nie są w stanie sobie więcej przyswoić
Niezależnie od inteligencji pewien rodzaj dzieci musi wykonać podwójną pracę i ma ciężej. Zdaniem Bernsteina to był główny problem ujednolicenia pozycji społecznej.
Ivan Illich – interesowały go funkcje ukryte systemu szkolnego. Funkcja ukryta – opóźnienie wchodzenia nowych pokoleń na rynek pracy. Funkcja jawna – wpisana wprost w różne regulaminy, ustawy, itd. Jest to Ti instytucja , która służy do tego, żeby osoby tam wchodzące przyswajały wiedzę, natomiast funkcją ukrytą jest to , że uniwersytety są miejscami, w których osoby znajdują partnerów na całe życie.
Według Illicha mamy dwie funkcje szkolnictwa:
Jawne – dotyczące nowego szkolnictwa, nakierowane na zdobywanie wiedzy
Ukryte – system edukacyjny pełni specyficzne funkcje ; wdraża dzieciom przekonanie, że najważniejsze w życiu jest słuchanie i siedzenie cicho. Podstawową funkcją ukrytą są systemu szkolnictwa jest przyzwyczajenie pokoleń by znały swoje miejsce w życiu oraz aby nie kwestionowały istniejącego systemu.
Pierre Bourdieu – W jaki sposób instytucje szkolne funkcjonują jako systemy reprodukcji szkolnej.
Szok kulturowy – powoduje obniżenie motywacji do szkoły, pracy , itd.
Ważna cecha społeczeństwa postindustrialnego – kwestia związana z masową konsumpcją – jest również charakterystyczną cechą obecnej struktury społecznej.
Większość badaczy zwraca uwagę na ekstremy konsumeryzmu/ konsumpcjonizmu – pokazuje się przykłady, które dotyczą zjawisk patologicznych, ale równocześnie takich , które mają znaczenie marginalne. Mamy do czynienia z pewnym przełomem i społeczeństwo postindustrialne jest społeczeństwem charakterystycznym jeśli chodzi o konsumpcję.
George Ritzer – na czym polega specyfika społeczeństwa konsumpcyjnego? Zwrócił uwagę na fakt, że mamy do czynienia z coraz bardziej rozbudowanym gospodarczym/ społecznym aparatem instytucjonalnym , który służy do kreowania i zaspokajania potrzeb konsumenckich. Opiera się ona na 2 założeniach :
Dążenie do maksymalnej efektywności – mamy do czynienia z sytuacją, że instytucje zaczynają funkcjonować jak restauracje (McDonald’s).
Dążenie do umagicznienia zjawiska konsumpcji – utrzymywanie wymiaru niepowtarzalności czegoś jedynego w swoim rodzaju.
Inni badacze społeczni zwrócili uwagę na sakralizację (np. centra handlowe każe się traktować jak świątynie, kościoły). Będąc wewnątrz tych budynków można zwrócić uwagę na zmianę zachowania ludzi. Mamy do czynienia z komercjalizacją przestrzeni publicznych, bo te miejsca stają się miejscami spotkań , wędrówek ludzi, itd. Jest to także cechą charakterystyczną społeczeństwa nowoczesnego. Następuje rozbudowanie obszarów , które są obszarami konsumpcji w ramach, których odbywały się interakcje społeczne.