Przygotowała : BATOR AGATA – M1ZO

Strategie autoprezentacyjne

• „Niemal zawsze teatr miał dostarczać wzniosłych, silnych przeżyć, ukazywać piękno i twórczą wizję świata, pogłębiać rozumienie procesów historii i mechanizmów społecznych, nade wszystko jednak penetrować człowieka. Trudno określić ściśle, gdzie właściwie przebiega granica między teatrem a życiem społecznym. Właściwie nie ma wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy życiem a teatrem. Role sceniczne są przecież w jakimś sensie dalszym ciągiem ról życiowych, i odwrotnie: role życiowe bywają niekiedy skutkiem i dalszym ciągiem ról scenicznych.”                                                                               E.Goffman

AUTOPREZENTACJA jest procesem poprzez, który staramy się sterować i sterujemy odbiorem naszego wizerunku przez innych, zwany czasami manipulowaniem wrażeniem na innych. Dzięki autoprezentacji budujemy pożądany obraz własnego JA, obraz zwany inaczej koncepcją JA lub autoschematem, a więc reprezentacją siebie, którą należy rozumieć jako umysłowe pogląd i przekonania na własny temat w oparciu o proces autopercepcji. Źródła autopercepcji:

• wzajemne obserwacje i porównanie zachowań,

• „proces odbitej sceny”, a więc poznanie siebie poprzez obserwację tego, co myślą o nas inni oraz porównanie.

• porównanie społeczne, a więc poznanie siebie poprzez porównanie własnych zdolności, postaw i przekonań ze zdolnościami, postawami i przekonaniami innych.

Autoprezentacja jest próbą zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych, to kierowanie wrażeniem – świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej.

Autoprezentacja pomaga nam uzyskać to czego pragniemy. Służy również celowi społecznemu, dając innym wskazówkę, jak chcemy być traktowani, co usprawnia przebieg interakcji społecznych umożliwiając jej bezkonfliktowość. Jest to nic innego jak teatr życia codziennego - pojęcie perspektywy dramatycznej wprowadził Erving Goffman.

Autoprezentacja niekiedy opiera się na nie prawdzie, ale na ogół korzysta z metody podkreślania zalet, a pomniejszania wad. Mijanie się z prawdą pociąga za sobą ryzyko wywarcia niezamierzonych wrażeń stanowiących efekt prezentacji, zwanych wrażeniem wtórnym, bowiem gdy obserwatorzy przyłapią nas na „grze” uchodzić będziemy za nieuczciwych i nieszczerych.

Obawa przed nieudaną autoprezentacją nosi nazwę lęku społecznego.

Najważniejszym celem autoprezentacji jest wzbudzanie sympatii. Na ogół zależy nam na sympatii osób, z którymi chcielibyśmy nawiązać lub utrzymywać bliższe relacje.

Ingracjacja to zabiegi mające na celu pozyskanie sympatii innych:

• pochlebstwa, komplementy

• moc uśmiechu (włącznie z fałszywym)

• kreowanie podobieństwa względem obserwatora

• zwiększanie własnej atrakcyjności fizycznej

• udawanie skromności

Równie często jak chcielibyśmy uchodzić za kompetentnych, kreujemy więc swój wizerunek inscenizując pokazy kompetencji często wspomagając się słownymi deklaracjami. Okoliczności społeczne motywują większość ludzi do sterowania swoim wizerunkiem publicznym. Istnieją jednak osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej samokontroli zachowania, które czynią tak niemal w każdej sytuacji, wykazując się niezwykła biegłością zarówno w rozpoznawaniu oczekiwań innych, jak i w dostosowywaniu własnego zachowania do owych wymagań.

Wielkość autoprezentacji jest funkcją 3 powiązanych ze sobą czynników: spostrzeganej relatywnej impresji dla osiągania pożądanych celów, subiektywnej wartości tych celów oraz wielkości rozbieżności, jaką spostrzega jednostka między wrażeniem aktualnie „sprawianym” na odbiorcy a tym, jakie by sprawić chciała.

Można wyróżnić różne koncepcje autoprezentacji:

1) Człowiek w „teatrze życia codziennego”- metafora E. Goffmana

AUTOPREZENTACJA odbywa się podczas interakcji a jej przyczyną jest dążenie jednostki do kontrolowania reakcji, pojawiających się u innych w odpowiedzi na jej własne działanie.

Autoprezentacja realizuje się poprzez występ- działalność danego uczestnika interakcji w danej sytuacji, służącej wpływaniu w jakiś sposób na któregokolwiek z innych uczestników interakcji.

a) Rola, punkt programu- ustalony wzór działania ujawniający się w czasie występu, ale mogący mieć zastosowanie także przy innych okazjach.

b) Fasada- to środki wyrazu, które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu; funkcjonuje niezmiennie przez cały czas trwania występu, dostarczając obserwatorom definicji sytuacji.

• Dekoracje- meble, sprzęty, dekoracje, itp. wykorzystywane przez jedn. podczas występu, umieszczona na stałe w jednym miejscu.

• Fasada osobista- to środki wyrazu, które są związane z wykonawcą i przemieszczają się wraz z nim (strój, płeć, wiek, postura, mimika, gesty itp.). Niektóre z nich są stabilne- płeć, a inne mogą się zmieniać podczas występu. Na fasadę os. składają się:

- powierzchowność- określają te sygnały i bodźce, które wskazują na społ. status wykonawcy i informują o tym, w jakim rytuale bierze udział (np. uczony wygłasza wykład)

- sposób bycia- bodźce informujące widownię o tym, jaką rolę zamierza pełnić jednostka podczas interakcji (np. „dowcipny” vs „poważny uczony”).

Powszechne społecznie jest oczekiwanie zgodności między powierzchownością i sposobem bycia, a także ogólnej zgodności fasadowej. Kiedy działanie jednostki lub grupy osób przebiega w obecności innych osób- ulega dramatyzacji. Jednostka udramatyzowuje swoją działalność, by wydobyć z cienia przemawiające na jej korzyść fakty, a inne ukryć. Inną cechą działań podejmowanych w warunkach publicznych jest ich idealizacja- służy ona stworzeniu sytuacji ściśle odpowiadającej społecznemu stereotypowi roli bądź sytuacji. Jednostka stara się przedstawić obserwatorom wyidealizowany obraz siebie i swoich działań, zgodny ze stereotypem. Przestrzeń interakcji jest podzielona na scenę- miejsce, gdzie odbywa się występ; i kulisy- miejsce, gdzie odbywa się przygotowanie, niedostępne dla publiczności.

2) Koncepcja Jonesa i Pittman- publiczne autowizerunki

Strategiczna autoprezentacja to jedno z zachowań, których celem jest wywieranie wpływu społecznego. Jej istotą jest kontrolowanie własnego działania, które jest możliwe dzięki podmiotowej samoobserwacji. Aktor świadomie planuje wizerunek własnej osoby. Nie ma uniwersalnych zachowań ani działań autoprezentacyjnych; zachowania nabierają takiego znaczenia w kontekście sytuacji społecznych. Polegają one na ujawnianiu bądź pomijaniu prawdziwych dyspozycji jednostki poprzez ich podkreślanie lub tonowanie, a nie na wprowadzaniu w błąd czy symulowaniu posiadania nieautentycznych dyspozycji.

Jones i Pittman (1982) opisali kilka rodzajów strategii będących pomocnymi w kształtowaniu wizerunku, w określonej formie autoprezentacji:

Strategia ingracjacji - głównym zadaniem ingracjatora jest wzbudzenie wiarygodności w takim stopniu, w jakim pragnie on być lubiany. Polega to na wyrażaniu sympatii i zgadzaniu się z innymi, jak również na kreowaniu własnej skromności i atrakcyjności.

Strategia zastraszania - zwiększenie mocy społecznej odbywa się poprzez groźby, wywoływanie poczucia dyskomfortu, ponoszenie przez stronę różnego rodzaju kosztów psychologicznych. Polega to na kreowaniu siebie jako osoby niebezpiecznej, co ma wywołać strach, lęk i ostatecznie doprowadzić do tego, iż druga strona interakcji spełni nasze oczekiwania.

Strategia autopromocji jest przedstawieniem siebie jako osoby kompetentnej, skutecznej w działaniu, charakteryzującej się wysokim poziomem uzdolnień ogólnych (inteligencji, sprawności fizycznej) lub też uzdolnień specyficznych (np. sprawności i szybkości w grach).

Strategia doskonałości moralnej - często stosowana przez nauczycieli, rodziców. Przejawia się w ukazywaniu siebie w jak najkorzystniejszym świetle. Jest to prezentowanie siebie jako modelu osoby przestrzegającej wszelkich zasad i norm moralnych, stojącej na straży moralności.

Strategia własnej słabości i zależności od innych, mająca na celu unikania negatywnych konsekwencji, gdy z różnych przyczyn nasze zasoby, zdolności a czasem tylko chęci są niewystarczające do wykonania jakiegoś zadania. Jednostka w takich sytuacjach może uciekać się do kreowania siebie jako osoby wymagającej pomocy, opieki, specjalnego traktowania .

Sytuacja ekspozycji społecznej sprawia, iż niejednokrotnie zachowujemy się zgodnie z oczekiwaniami "widowni", pomijając tym samym istotne informacje o sobie, nie ujawniając prawdy. Uzyskanie aprobaty, pożądanej reakcji odbiorców stawia nas przed wyborem takiego sposobu bycia, takiej formy komunikacji, która będzie skutkowała osiągnięciem zamierzonych celów. Publiczny wizerunek ma na celu przeciwdziałanie ewentualnym porażkom. Warto nadmienić, iż osoby, które cieszą się dobrą reputacją, ogólnym szacunkiem i poważaniem w środowisku mogą sobie pozwolić na większą swobodę autoprezentacji

3) Autoprezentacja- koncepcja. B. Schlenkera

To celowa aktywność polegająca na kontrolowaniu informacji o pewnych osobach, obiektach, ideach, zdarzeniach. Jest cechą zachowań społ., umożliwiającą utrzymywanie relacji z innymi. Zachowania autoprezentacyjne mogą być świadome lub nieświadome, automatyczne lub kontrolowane. Zachowania te można używać dla celów egoistycznych i manipulacyjnych, ale również w celach prospołecznych.

Podstawowymi terminami w koncepcji Schlenkera jest tożsamość oraz autoidentyfikacja. Jednostka poprzez proces autoidentyfikacji kreuje lub odtwarza pewną wersję swojej tożsamości. To, jaka konkretnie wersja tożsamości zostanie odtworzona, zależy od tego, jak jednostka postrzega sytuację i audytorium oraz swoje możliwości. Najczęściej proces autoidentyfikacji jest realizowany automatycznie, bez kontroli świadomości i planowania stworzenia określonego wizerunku, ale każda interakcja wymaga stworzenia określonej tożsamości. Stąd działania autoprezentacyjne- czyli świadoma lub nie autoidentyfikacja jest warunkiem koniecznym zaistnienia interakcji.

4) Sekwencyjny model Leary’ego i Kowalskiego

Wyróżnili oni 2 procesy składające się na autoprezentacje:

1. motywacja do podjęcia autoprezentacji.

2. realizacja autoprezentacji

Głównymi motywami zachowań autoprezentacyjnych są:

a) dążenie do utrzymywania korzystnego bilansu kosztów i zysków w relacjach społecznych

b) dążenie do ochrony i podwyższania poczucia własnej wartości - dokonuje się to poprzez komplementy, werbalne i niewerbalne, przejawy uznania i sympatii ze strony otoczenia, a także poprzez ocenę własnych osiągnięć i rezultatów działań

c) dążenie do osiągnięcia, utrzymania i rozwijania określonej tożsamości, wizji własnej osoby.

Niekiedy motywy autoprezentacji są ze sobą w konflikcie- np. stworzenie wizerunku pozwalającego na uzyskanie pewnych korzyści może prowadzić do zagrożenia poczucia własnej wartości.

Literatura:

Aronson E., Wilson T., Akert R. (1997) Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Argyle M. (1991) Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa: PWN.

Lis-Turlejska M. (1976) Ingracjacja, czyli manipulowanie innymi ludźmi za pomocą zwiększania własnej atrakcyjności, w: Reykowski J. (red.) Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, Warszawa: Książka i Wiedza.

Cialdini R. (1996) Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Leary M. (2002) Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.