20.02.2011 r.

Pieniądz – makroekonomia

1. Definicja pieniądza – wg najogólniejszej definicji pieniądz jest powszechnie akceptowany w danym kraju środkiem płatniczym.

2. Pieniądz pełni następujące funkcje:
   - środek wymiany (cyrkulacji);
   - jednostka obrachunkowa (miernik wartości dóbr i usług);
   - środek płatniczy (realizacja odroczonych płatności);
   - środek przechowywania bogactwa (tezauryzacji);

3. Pieniądz aby mógł być środkiem wymiany musi spełniać warunki:
   - powszechnie akceptowany;
   - łatwo przenośny;
   - łatwo podzielny;
   - trudny do podrobienia.

4. Funkcja jednostki obrachunkowej – w ramach tej funkcji pieniądz służy przede wszystkim do wyrażania cen różnych towarów. Dzięki wspólnemu mianownikowi jakim jest cena wyrażona w pieniądzu możliwe jest określenie ilościowych realizacji między nimi. Państwo określa wartość jednostki pieniężnej poprzez wprowadzenie tzw. Skali cen, czyli ustalając nazwę podstawowej jednostki pieniądza i sposób jej dzielenia na mniejsze części.

5. Funkcja środka płatniczego – zawieranie wszelkich umów kupna i sprzedaży określonych dóbr związane jest z dwiema funkcjami pieniądza tj. w momencie zawierania transakcji (miernik wartości), a w momencie dokonywania płatności (środka płatniczego). Istnieją również transakcje kredytowe oznaczające odroczoną spłatę zobowiązań i mają oznaczać powstawanie strat dla sprzedawców dóbr.

6. Funkcja przechowywania wartości (gromadzenia bogactw). Bogactwo może być przechowywane też w postaci innych aktywów (złoto, nieruchomości). Wypełnianie tej funkcji jest możliwe jedynie w sytuacji siły nabywczej.

7. Wymiana barterowa (towarowa)
   kruszec -> monety -> banknoty (pochodzi od słowa nota bankowa) -> formy pieniądza bezgotówkowego (wirtualnego).

8. Zasoby pieniądza
   W rozważaniach teoretycznych ekonomiści rozumieją przez pieniądz najczęściej gotówkę (zwykle banknoty i monety) oraz salda na rachunkach na żądanie. W Wielkiej Brytanii wyróżnia się następujące miary zasobów pieniądza: To było do przeczytania w domu
   - M0 – najważniejsza miara zasobów pieniądza, obejmuje banknoty i monety brytyjskie znajdujące się w obiegu oraz pogotowie kasowe banków komercyjnych i ich wkłady w banku centralnym.
   - M1 – obejmuje gotówkę krajową w obiegu i wkłady bankowe na żądanie sektora prywatnego.
   - M2 – miara pośrednia pomiędzy M1 i M3, do których wlicza się część wkładów terminowych tzw. Wkłady handlowe przeznaczone na pokrycie przyszłych wydatków.
   - M3 – obejmuje on wkłady terminowe sektora prywatnego oraz sektora publicznego.
   - M4 – wkłady i udziały towarzystw ubezpieczeniowych oraz inne wkłady oprocentowane.
   -M5 – obejmują inne instrumenty rynku pieniężnego tj. bony skarbowe, obligacje.
   W Polsce wyróżniamy 2 agregaty:
   -M1 – obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu, depozyty złotowe gospodarstw domowych oraz depozyty złotowa przedsiębiorstw na żądanie.
   -M2 – obejmuje M1 + depozyty terminowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

9. Koszt posiadania pieniądza

Przechowywanie bogactwa w formie pieniądza kosztuje. Przede wszystkim straty wynikające z utraconych dochodów, jakie wiąże się z alternatywnymi formami przechowywania bogactwa (np. obligacje państwowe, czy nieruchomości, biżuteria, dzieła sztuki), które to straty należałoby późnej pomniejszyć o dochody związane z posiadaniem pieniądza. Alternatywną lokatą przy tego typu kalkulacjach są obligacje państwowe – emitowane przez państwo papiery wartościowe, który przynosi ich właścicielom stały dochód w postaci odsetek.
Km=(r-π0)-(-π0)=r, gdzie r- nominalna stopa oprocentowania aktywów, r-π0-realna stopa oprocentowania aktywów, π0-stopa inflacji, -π0-dochód posiadacza gotówki, Km-koszt przechowywania bogactwa w formie gotówki.

1. Popyt i podaż na pieniądz
   Popyt na pieniądz to ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze.
   Podaż pieniądza to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu.

2. Czynniki determinujące popyt na pieniądz

Irving Fisher zaprezentował tzw. Równanie wymiany, które przy założeniu równowagi na rynku towarowym pozwala analizować zarówno popyt i podaż na pieniądz. M*V=P*Q, gdzie M-ilość pieniądza w obiegu, V-szybkość obiegu pieniądza, P- przeciętny poziom cen, Q- liczba transakcji w danym okresie. Założenia:
- neutralność pieniądza – podaż pieniądza określana jest przez bank centralny, liczba transakcji w krótkim okresie jest stała, szybkość obiegu pieniądza jest stała. M*V|=P*Q| kreski mają być nad, symbolizują one stabilność tych wielkości.
Interpretacja: przeciętny poziom cen w gospodarce jest wprost proporcjonalny do nominalnego zasobu pieniądza w obiegu. Przykłady:
- wzrost podaży pieniądza;
- podmioty gospodarcze dochodzą do wniosku, że posiadają więcej pieniędzy niż wynosi ich zapotrzebowanie – chcą pozbyć się tej nadwyżki;
- wzrost ceny spowoduje wzrost wartości zawieranych transakcji i popytu na pieniądz w ujęciu nominalnym.

1. Keynes wyróżnił trzy rodzaje zgłaszania popytu na pieniądz:
   - popyt transakcyjny;
   - popyt spekulacyjny
   - popyt przezorności owy.

2. Popyt transakcyjny na pieniądz wiąże się z trzymaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług, to funkcja nominalnego dochodu narodowego, który jest wyrażony jako iloczyn średniego poziomu cen P i realnego dochodu narodowego Y. Ltr=f(P*Y).

3. Popyt spekulacyjny zakłada, że:
   - jedyną alternatywą wobec pieniądza są obligacje;
   - o opłacalności zakupu obligacji decyduje stosunek dochodu z obligacji (straty) do rynkowej ceny obligacji - stopa zwrotu z obligacji;
   - gdy rośnie stopa procentowa obligacji wówczas ceny zakupu obligacji spadają i opłaca się ich zakup – rośnie popyt na obligacje, a maleje na pieniądz.

4. Popyt łączny to suma popytu transakcyjnego i spekulacyjnego L=Ltr+Ls i będzie zależała od dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (P*Y) oraz od nominalnej stopy procentowej (r). L=f(P*Y,r)
   + -
   Popyt na pieniądz rośnie, gdy rośnie nominalny dochód narodowy, a maleje gdy rośnie nominalna stopa procentowa. Keynes określa często popyt na pieniądz mianem preferencji płynności, który oznacza skłonność do utrzymania aktywów w formie płynnej – do zamiany ich na pieniądz.

5. Popyt przezorności owy wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieprzewidywanych zakupów dóbr i usług.

Przypadek 1
Im wyższy poziom cen, tym wyższy nominalny popyt na pieniądz.

Przypadek 2
Im wyższy dochód, tym wyższy jest nominalny popyt na pieniądz.

Przypadek 3
Im wyższa stopa procentowa, tym niższy jest nominalny popyt na pieniądz – popyt spekulacyjny.