ekologia sciąga

ekologia (1869) – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody. Zależność między liczebnością a rozmieszczeniem org. oraz procesy które na to mają wpływ

Ochrona przyr. to działalność mająca na celu: ochronę bioróżnorodności biologicznej, racjonalną gosp. zasobami przyrody i kształtów krajobrazu, przygotowanie norm prawnych regulujących relacje człowiek – przyroda, organizow. akcji społ. propagujących ochroniarstwo

Ochrona środowiska – całokształt działań zmierzających do zachowania lub przywrócenia równowagi biol. w układzie ekolog. Stawia sobie za cel przeciwdziałanie szkodliwym wpływom człowieka na środ. Działalność prawna, organizacyjna i techniczna zapewniająca optymalne warunki bytowania człowieka i innych org.

Ekologia – nauka o zw. między org. lub grupami org. a środowiskiem albo jako nauka o współzależnościach pomiędzy żywymi org. a ich środowiskiem.

Ekologia zajmuje się org. życia od poziomu pojedynczego org., a skończywszy na biosferze

EKOLOGIA:

-autoekologia (autus – sam, własny) jak org. oddził. na swoje otoczenie i jak otoczenie wpływa na org.; badanie rudzika i olszy w ich środowisku

- synekologia (syn- współ, wspólnie) struktura i dynamika grup powiązanych wzajemnymi zależnościami; badanie lasu w którym są różne org.

Ekologia:

- opisowa – opisuje formacje roślinne kuli ziemskiej i związ. z nimi gat. roślin i zwierz.

- funkcjonalna – ogólnw zasady ekosyst. ekolog.

- stosowana – sprawdza koncepcje ekolog w ukł. ważnych gosp. lasach, sadach na polach upr. w morzach jez. i stawach. Ochrona produkcji rośl. i jej zabezp. przed szkodnikami.

- agroekologia (agro – grunt, pole) – bada oddziaływanie zabiegów agrotechn. i chem. na zmiany liczebności różnych populacji wchodzących w skład agrocenoz.

Agrocenoza – zespół org. rośl. i zwierz. wyst. na terenach roln., poddanych działalności agrotechn. człowieka

Agroekologia ułatwia racjonalny dobór metod nwaożenia i ochrony roślin, wskazuje na organizmy pożyteczne dla ago ekosystemów, stworzyła podstawy produkcji tzw. zdrowej żywności

Obiektem zainteresowania agroek. jest wzajemne dostosow. rośl. i środow. w celu uzysk. możliwie nawyż. i najb. wartościowego planu. Dost. to można osiągnąć przez:

-zharmonizowanie okres. krytyczn. w życiu rośl. z porą roku w której niekorz. czynniki siedliska działają najsłabiej lub jest ich mniej

-modyfikacje roślin prowadzą do zwiększania ich wytrzymałości na niesprz. czynniki siedliska

- mody. siedliska, dostosowującą go do wymagań rośl.

GEOSFERY:

- litosfera – najogólniej mówiąc zewn. warstw. kuli ziem

- hydrosfera – wodny płaszcz

- atmosfera – powłoka gazowa otacz. kulę ziemską

- biosfera – strefa kuli zie. zamieszkała przez żywe org

Środowisko – ogół elem. przyrodn. ożywionych i nioż. a także krajobraz – naturalny lub użytkowany i zmieniony przez człowieka

CZYNNIKI EKOLOGICZNE:

- abiotyczne – cieśn., stęż. CO₂, ilość skł. pok, pH, nat. świ. zasolenie gl. i wody, skł. pow. atm., wilg., temp.,

- biotyczne – żywe skł. środow. wywołujące bezp. wpływ na siebie i na ot. abiotyczne skł. środow. odziaływ. te mają char. interakcji: neutralnych, nieantagonistycznych, antagonistycznych; choroby, wirusy, interakcje gat. i międzygat., symbioza

War. opt. dla org.:

- ciśn. atm. zbliż. do 1000hPa

-temp. 20*C

- wilg. wzgl. 60%

- stęż. CO₂ w pow. 0,03%

BAROFILE – rozwijają się przy wys. ciśn. atm.

PSYCHROFILE – opt. temp. 0*C

TERMOFILE – wys. temp. 100*C

ACIDOFILE – kwasolubne

HALOFILE – wys. zasolenie

Kompensacja czyn. ekolog. – czynn. panujące w siedl. decydują o wyst. i romieszcz. org. Nie tylko przystosowują się ale też zmieniają je na lepsze dla siebie.

Ekotyp – miejscowa populacja danego gat. różniąca się morfolog. od pozost. osobn. tego samego gat. One kszt. się pod wpływem tych innych war. środow. Przejawiać się to może:

- zróżnicowanym pokrojem ciała

- wzrostem

- wielkością liści

- odpornością na wiatr, niską temp. itp.

CZYNNIKI EKOLOGICZNE ŚRODOWISKA:

ŚWIATŁO – zakres fal widzialnych o dł. 400-750nm. Różnice w dopływie energii świetl. w różnych obsz. na kuli ziemskiej o różnych porach roku a także niejednak. dystryb. światła w różnych warstw. ekosyst. decyduje o rozmieszczeniu i funkcjonowaniu org.

Światło wpływa na fotosynt. u rośl. wykorzys.: 0,05-5%

zbyt wysokie oświetlenie i zbyt niskie jest ograniczeniem dla roślin.

FOTOPERIODYZM jest to właść. org. poleg. na różn. ich reakc. na dł. dnia w ciągu roku.

Rośliny dnia dł. – klimatu umiark. (podst. zboże); krótkiego- kwitną w war. krótk. dnia (kuk., proso, ryż, fiołki, astry, chryzantemy)

EKOWALENCJA – wartość ekologiczna odmiany, stopień jej dopasow. do różnor. środow., plonowanie w różnych miejscach, latach. Rośl. wykazywałyby najlepsze ekolog. dostosow. gdyby plony utrzymyw. się na takim samym lub zbliżonym poz. Można ją wykorzystać do określenia opt. rejonów do upr. różnych rośl.

WODA – zachodzą w niej wszelkie procesy życiowe, jest także budulcem z którego powst. biomasa.

Rośliny w zależności od wykorzyst. wody

HIGROFITY – wilg. siedliska

MEZOFITY – średnio wilg.

KSEROFITY – suche: sklerofity i sukulenty (fiz. suche)

TEMP. – warunkuje proc. życi. i rozmi. org. (zbyt wys. i nis. zakłóca proc. asymil. oddych. i transp.)

Gazy atmosferyczne:

CO₂ (0,034%), O₂ (21%), O₃(zakłóca proc. fotosy nt.)

Sole min. – podział środ. w zal. od zasobności:

OLIGOTROFICZNE – ubogie w zw. pok.

MEZOTROF. – średnia ilość

EUTROF. – bogate

Prawo LIEBIGA

„W niezmieniających się war. środow wzrost i rozwój roślin zależy od ilości tego skł. pok., który w podłożu wyst. w minimum

1. Działa tylko w stanie dynamicznej równowagi wówczas gdy dopływ en. i mat. równoważy ich dopływ

2. Zas. współdziałania czynników – działanie jednego czynnika może modyf. działanie drugiego, możliwości zastęp. subst. której brak w środ. inną subst. podobną pod wzgl. chem.

PRAWO TOLERANCJI SHELFORDA z 1913r

„Wyst. i rozwój org. w śr. zależy od całego kompleksu czyn. i zarówno nadmiar jak i nied. jakiegokolwiek z nich może działać ograniczająco.”

Tolerancja ekologiczna – jest to zdolność organizmu do znoszenia w określonych granicach zmian natężenia czynników abiotycznych środowiska np. temp., natężenia światła, wilg. Każdy org. może żyć i rozmnażać się tylko w pewnym zakresie natężenia czynników ekologicznych.

POPULACJA – gr. org. należących do tego samego gat. współwyst. na określ. obsz. i w okr. czasie, swobodnie krzyżujących się i dających potomstwo.

SIEDLISKO – przestrzeń zajmow. przez populację

Nisza ekolog. – wielkość liczebność i gęst. pop.

Wielkość – mierzona zasięgiem przestrzennym tj. wielkością areału pop. oraz l. osobn.

Gęstość pop – D=N/S; N- liczba osobn. wyst. na danej pow., S- pow. zajm. przez. pop.

gęst. pop. to liczba osobn. odniesiona do określ. jedn. przestrzeni, np. 200 drzew na ha

Struktura pop. - duże zróżn. w każdej pop. Najcz. dot. to płci i wieku

Struktura płci – stanowi najprostszą formę struktury demograf. poznanie jej stanowi klucz do zrozumienia historii pop. i jej potencjalnych możliwości rozw.

Org. popul. – pop. ch. się określ. org. przestrz. socjalną i zdolnością do ruchu i migracji

Org. przestrz. pop. – sposób rozmieszcz. osobn. w przestrz.: równomierny, losowy, skupiskowy

1 Rozrodczość

- wsp. urodzeń R – stos. całk. lb. ur. do całej pop. R=b/N, b- liczba potomstwa, N- wielkość pop.

- dla konkretnego odc. czasu porówn. się sumy ur. z przec. liczebn. popul. N_śr=(N_o+N_t)/2 N_o-liczebn. początk. pop., N_t-końcowa

Gat. rośl. i zw. różnie reagują na zmen. się war. środ.: temp., św., wiatr. Niektóre reag. wzmożoną rozrodczością np. te które przeżyły zabiegi chem. ochr. rośl. inne zaś nie przystępują do rozrodu.

2 Śmiertelność – wymieranie osobn. w pop.

Współcz. U – całk. liczba zgonów w danym okresie w stos. do pop. U=a/N; a- liczba zgonów w danym okresie, N- liczba populacji

Liczebność pop. – bezpośr wynik bilansu między rozrodcz., a śmierteln., regulowane przez czynniki biotyczne i abiotyczne

Fazy dynamiki liczebności:

1. zasiedlanie nowego obsz. i wzrost liczebn. w jej areale bytowania

2. względnej (dynamicznej) równowagi liczebn.

3. spadku liczebn. i/lub wycof. się gat. z zajętego obsz.

Regulacja liczebności – procesy utrzymujące populację w granicach pewnej liczebności z jej oscylacjami i fluktuacjami w dłuższym przedziale czasu.

Interakcje w ukł. międzygat.(każde z nich może być probiotyczne lub antyprobiot., w 1. przyp. jeden gat. wpływa na 2. stymulując, w 2. hamując jego rozw.):

1 topowe – poleg. na oddziływ. przez przekszt. właść. biotypu: probiotyczne:

- pasożytnicze osiedlanie się zwierząt i roślin na żywym ciele org. i innego gat. porosty na korze drzew (epekia)

- zamieszk. gniazd innych gat., np. myszy w korytarzach kreta (senekia)

-trwałe sąsiedztwo przy obopólnej tolerancji (perekia)

abiotyczne – zależności topowe sprowadzają się najcz. do zm. fiz. i chem. biotypu

2 fabryczne – osobn. jedn. gat. wykorzyst. inne gat. lub ich obum. szczątki czy też produkty rozkładu jako mat. bud. – bobry do bud. tam używają pni drzew

3 foryczne – osobn. jend. gat. przenoszą na sobie osobn. innych gat. Wpływ rośl. naczyniowych można rozszerzyć na wzajemne wpływy wszystk. org. – prow. do osiągnięcia przez biocenozę jedności i stabilności

4 troficzne

Komensalizm:

- partner dostarcza pożywienie, nie przyn. strat dla org.

- partner prod. subst. wzrostowe

- rozkład. toksyny lub usuwają ze środ. subst. ham. roz.

Mutualizm: pożyczony, wzajemn, obustronny, wspólny

Symbioza ścisła współzależność dwóch różn. gat. (porosty – grzyby i glony, bakt. bordawkowe współż. z okr. gat. rośl. naczyniowych

Mikoryza – współż. grzybów z korzeniami roślin. Grzyby pośredniczą w przekazywaniu wody i skł. pok. a same czerpią potrzebne im subst. wzrostowe z korz.

Ektomikoryza – dominacja roślin drzewiastych – grzyby – workowce i podstawczaki

Endomikoryza – dominacja roślin zielnych

Symbioza: obligatoryjna (sosna świerk, modrzew, dąb, buk), fakultatywna (klon, brzoza, olsza), korzyści:

- zwiększ. pow. chłonna korz.

- zwiększ. odporn. na stres zw. z brakiem H₂O - temp., niewłaśc. pH gleby

- przyspiesza wzrost roślin

- chroni przed chorobami korzenia

- poprawia kondycję roślin

Szczepionki mikoryzowe – w szkółkarstwie, uprawach pojemnikowych

Protokooperacja – obaj partnerzy pomagają sobie wzajemnie i każdy z nich stanowi istony skł. bezpośredniego otoczenia drugiego, bawoły, nosorożce – bąkojady

trofabioza – mrówka korzysta ze spadzi mszycy

Zoogamia – powiązanie między rośl. a zw. do zap. kw.

Zoochoria – przenoszenie diaspor

Konkurencja – współzawodnictw: o wygr. walce decd:

1 tempo wzrostu

2 wytrzym. na czyn. ekolog. środ. w stęż. krytycznych

3 zdolność do rozwoju w pobliżu pkt. krytyczn. zdolność do syntezy pok.

4 zdolność do migracji przy braku pokarm.

Drapieżnictwo: ofiar ponosi szkodę a drapieżnik osiąga korzyść, bez której nie mógłby istnieć. Jeden org. żywi się drugim – powodując śmierć i zniszczeni

Pasożytnictwo:

1 Holopasożyty – zależne od dostwy wody soli min. i związanego węgla od rośl. żywicielskiej

2 Hemipasożyty – zdolność od fotosyntezy

Czynniki patogenne – rozwój chorób powodow. przez grzyby pasożyt.

Destruenci i detrytusofagi: nie mają wpływu na regulowanie pop. roślin czy zw. są zależne od zasobów pozostawionym im przez inne org.

Demografia roślin zajmuje się przyczynami zmienności liczebności pop. wynik. z przebiegu cykli życ.osobn.

Dynamikę populacji determinue: brak nasion, rekrutacja nowych osobn. z nasion lub przez wegetatywne rozrastanie oraz przeżywalność stadiów juwenilnych do dojrzałości rozrodczej.

Biocenoza (1887) – zespół gat. powiązanych ze sobą wzajemnie i podlegających selektywnemu działaniu zewn. war. bytowania

Biocenozy rozwijają się przez stopniowe zwiększenie stopnia interakcji poszczególnych komponentów i coraz to lepsze przystosowanie się do zmiennych war. środ. Sukcejsa ekol. – postęp. w kier. coraz większej stabilizacji całego układu.

Ekotony – strefa przejścia pomiędzy dwoma biocenozami. są najczęściej zasiedlane przez gat. eurotypowe

Struktura warstwowa biocenoz kształtuje się przez zróżnicowanie war. oświetl. decydujących o produkcji pierwotnej. Zróżnicowanie wśród komponentów roślinnych powoduje również zróżnicowanie w komponentach biocenoz.

korony, krzewy, rośliny ziel., zioła i przyziemne – runo leśne – połączone sieciami pok.

Klasyfikacja Raunkiera – adaptacja roślin do ich przeżywania w niekorzystnych war. środ. Podst. kryterium – położenie organów umożliw. odnowien.względ. pow. gl.

FANEROFITY> CHAMEFITY> HEMIKRYPTOFITY> TEROFITY> EDIFITY

fenerofity – rośl. u których pączki odnawiające znajdują się na pędach powietrznych wyżej niż 50cm nad pow. gleby.

mega fanerofity – drzewa wys. >5m

chamefity - <50cm nad pow. gl.

hemikryptofity – na równi z pow. gl. (pokrzywa zwyczajna, mniszek lek.)

kryptofity – ukryte w ziemi lub zanurzone w wodzie

geofity – ukryte w ziemi pączki

helofity – bagienne

hydrofity – wodne

terofity – rośl. które krytyczną porę roku przeżywają w post. nasion (fiołek, mak, ostrożeń, kąkol-polny)

epifity – rośliny zasiedlające na innych rośl (pnie, gałęzie)np. jemioła

Homeostaza – zdolność rośl. do samoregulacji ilościowej. Tendencja ukł. biolog. do opierania się nagłym zm. w środ. w równowadze dynamicznej

ZASADY HOMEOSTAZY:

Zasada zachowania struktury – org. biocenozy stanowi układ, w którym zakodowane są wszelkie mechanizmy homeostatyczne. Dążność i zdolność do odtworzenia struktury – cecha biocenoz

Zasada zachowania obiegu materii i przepływu en. – obie stale są w ruchu w obrębie ekostyst. pomiędzy poszczególnymi jego komponentami a biotopem. Zahamowanie obiegu materii i przepływu en. w jakimkolwiek punkcie może doprowadzić do zablokowania

Zasada zachowania produktywn. – każda biocen. przystosow. swą prod. całkowitą do war. gospod. eneget. i materiałowej w konkr. środ. Zachowanie ustalonego poz. prod wynika z mechan. homeostatycz. biocenoz.

Stabilizacja procesów przebiegających w ekostyst. - wynika z działania homeostatycz. W miarę dojrz., ekostyst obserwuje się zmiany sukcesyjne, biocenoza adaptuje się do istn war. i coraz bardziej się doskon.

Siedlisko miejsce w którym org. żyje

Nisza – miejsce w którym żyje, w którym można go znaleźć i funkcje jakie pełni, pojęcie szersze od siedl.

Czynniki biotyczne:

- wiek

- choroby i szkodniki

- nadmierne spasanie lub deptanie

- wpływy allelopatyczne

Czynniki edaficzne:

- wadliwa tekstura

- niewłaściwa strukt. gl. lub jej brak

- brak lub nadmiar skł. pok.

- brak subst. org.

- brak tlenu

- erozja gl.

- obecność subst. toksycznych

Czynniki antropogeniczne:

- rabunkowe wykorzystanie

- niestosowna uprawa

- właściwa chemizacja

- zanieczyszczenie wody

- emisje chem. w powietrze

- obciążenia turystyczno-rekreacyjne

W obszarze falistym poważny wpływ na poz prod. ma ekspozycja i położenie pola względem wierzchowiny wzgórza

Zbyt wys. temp. hamuje rozwój roślin na skut. przerw. proc. fotos., zbyt niska – powoduje zwolnienie proc. asymilacji.

Optima bliższe są maksimum niż minimum, dlatego ciepłe i wilg. lata są bardziej urodzajajne.

ŁAŃCUCHY TROFICZNE

Szereg org. uporządkowany wg kolejności zjadania jednych przez drugie

Typy:

- łańcuch spasania

- łańcuch detrytusowy

I rośliny zielone > zwierzęta roślinożerne > drapieżniki

II martwa mat. org. > mikroorg. > saprofagi > drapieżn.

Sieci troficzne – szereg uporządkowanych i wzajemnie splatających się łańcuchów pok. wynikających z zależn. pok., pomiędzy gat. tworzącymi biocenozę.

Każde następne ogniwo, poziom troficzny dysponuje 10x mniejszą ilością dostępnej energii.

Kumulacja biologiczna – gromadzenie przez org. należące do kolejnych ogniw łańcucha troficznego subst., które nie rozkładają się lub rozkładają się bardzo powoli. W kolejnych ogniwach łańcucha ich koncentracja zwiększa się

Piramidy ekologiczne

/\ konsumenci III rz.

/ \ konsumenci II rz.

/ \ kons. I rz.

/_____\ producenci

Piramidy ekolog. dzieli się na 3 typy

1 piramida liczb (liczebności), przedstawiająca liczbę osobników na kolejnych poziomach troficznych

2 piramida biomas, obrazująca biomasę osobn. a najlepiej ich s.m. na jedn. pow. lub obj.

3 piramida energii, obrazująca szybkość przepływu energii przez kolejne poziomy troficzne lub produktywność tych poziomów

Piramida energii zawsze musi mieć kształt typowej piramidy pod warunkiem , że bierze się wszystkie źródła pok. wyst. w danym układzie.

Piramida energii daje zdecydowanie najlepszy obraz funkcjonalnego charakteru biocenoz. Piramida en. daje bowiem obraz szybkości przechodzenia biomasy przez łańcuch pok. Jej kszt. nie ulega zmianą w zal. od zmian wymiarów i tempa metabolizmu osobn. Piramidy biomas i liczebności obrazuje jedynie stany chwilowe

Piramida liczb [ ] hiperpasożyty

[ ] pasożyty roślinne

[ ] producent - rośliny

Ekorozwój – koncepcja harmonijnego rozwoju człowieka i środow. przyrodn. oraz takiego zaspakajania potrzeb człowieka, by nie następowała degradacja środowiska i w konsekwencji pogorszenie war. życia następnych pok. Ekorozwój to postęp cywilizacyjny ze spojrzeniem w przyszłość, analiza Sysków i strat z nowych osiągnięć technicznych i przemysłowych.

Szczyt Ziemi 1992 - Koncepcja ekorozwoju została sformułowana w raporcie pt. „ Nasza przyszłość” zwanym również „ Raportem Brunatland", będącym efektem pracy Światowej Komicji Środowiska i Rozwoju powołanej w r 1983 przez ONZ. Raport ten zapoczątkował szereg..