Wartość statystyczna – liczba uzyskana w wyniku podania jakichś danych specyficznym procedurom. Statystyka – dyscyplina naukowa zajmująca się tego rodzaju liczbami. St. opisowa – liczby podsumowujące informacje ilościowe. St. indukcyjna – określa p-o, z jakim można przyjąć, że uzyskane rezultaty nie są dziełem przypadku. Tendencja centralna: Średnia - arytmetyczna przeciętna szeregu liczb. Mediana - wartość środkowa uporządkowanego zbioru liczb. Moda - wartość najczęściej występująca. Rozkład częstości - informuje o liczbie lub proporcji przypadków występowania każdego wyniku; Częstość względna - liczba przypadków wystąpienia danego wyniku; Częstość skumulowana - liczba wyników występujących do danego poziomu (odpowiadających temu poziomowi i niższych). Wykresy: liniowy i słupkowy. Miary zmienności: Rozstęp - różnica między najniższą a najwyższą wartością rozkładu. Odchylenie standardowe - miara przeciętnego rozproszenia wyników wokół średniej. Wariacja- kwadrat odchylenia. Rozkład normalny – rozkład szczegółowy, w którym większość wartości znajduje się w środku, a w miarę jak oddalają się one od centrum rozkładu ich liczba dość gwałtownie spada. Rozkład dodatnio skośny- większość wartości znajduje się na lewo od średniej. Rozkład ujemnie skośny- większość wartości znajduje się na prawo od średniej. Efekt sufitowy – maksymalny, możliwy poziom jego wykonania. Efekt podłogowy - minimalny możliwy poziom wykonania. Wynik standaryzowany (z) - wynik ujęty na arbitralnie określonej skali ze średnią 0 i odchyleniem 1. Wynik surowy - wynik danego testu wyrażony w oryginalnych jednostkach. Centyle- wynik, procent innych osób, które w danym rozkładzie uzyskały wyniki niższe niż ona. Korelacja – mierzy stopień związku między dwoma zbiorami wartości od -1 przez 0 do 1 - używana do przewidywania wartości jednej zmiennej na podstawie wartości innej zmiennej. Populacja – zbiór wszystkich osób, na które chciałoby się generalizować uzyskane rezultaty badań. Próba- podzbiór populacji; Próba reprezentatywna – odzwierciedla istotne cechy populacji. Hipoteza zerowa –w rzeczywistości w populacji nie ma różnic między grupami. Hipoteza alternatywna - jest między grupami istotna różnica. Test istotności statystycznej – p-o, z jakim można odrzucić hipotezę zerową. Błąd: I rodzaju - uznanie, że istnieje różnica, choć tak serio jej nie ma; błąd II rodzaju- uznanie, że różnicy brak, a na serio jest. Istotność praktyczna- dotyczy pytania, czy rezultaty badania mają jakieś praktyczne znaczenie.

Wrażenie- komunikat dla mózgu od zmysłów. Zmysł – system fizyczny, zbierający inf. i zamieniający je na język zrozumiały dla mózgu. Transdukcja – przetwarzanie z formy niezrozumiałej dla zrozumiałej do mózgu. Intensywność – wielkość odbieranej energii. Jakość – związana z naturą bodźca. Psychofizyka – mierzenie związków między właściwościami stymulacji fizycznej a wywoływanymi przez nią wrażeniami. Detekcja – aktywne odbieranie bodźca zmysłowego. Próg absolutny – min. wykrywalna wielkość energii fizycznej danego rodzaju. Błąd pomiaru – możliwość, że oszacowanie będzie do pewnego stopnia błędne. Błąd perseweracji – nie dostrzeganie bodźca mimo, iż jest już wykrywalny. Błąd antycypacji – twierdzenie, że odbiera się bodziec, ale jest to niemożliwe. Teoria detekcji sygnałów- sposób kontrolowania błędu pomiaru. Trafienie- wykrywanie sygnału (bodźca), opuszczenie, fałszywy alarm, prawidłowe odrzucenie. Różnicowanie – dostrzeganie różnicy między bodźcami. Próg różnicy – min. wykrywalna wielkość różnicy między bodźcami. Ledwie dostrzegalna różnica (ldr) – różnica między bodźcami, która może być wykryta w 50% przypadków. Prawo Webera – wielkość zmiany potrzebnej do spowod. ldr wzrasta proporcjonalnie do wzrostu wielkości bodźca. Prawo Fechnera – różnice między coraz silniejszymi bodźcami fizycznymi muszą być coraz większe by różnica z zakresie odpowiadających im wrażeń była taka sama. Zmysły proprioceptywne – pozwalają utrzymać równowagę. Kinestezja – zmysł pomagający zdać sobie sprawę z wykonywanych ruchów. Zmysł przedsionkowy – zmysł równowagi.

Spostrzeganie – zespół procesów, dzięki którym rozpoznajemy i organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewn. i nadajemy im sens. Teoria konstruktywistyczna percepcji – człowiek konstruuje spostrzegany bodziec na podstawie informacji sensorycznych. Teoria bezpośredniej percepcji- wszystkie inf. potrzebne przy spostrzeganiu znajdują się w receptorach zmysłowych. Głębia – odległość czegoś od danej powierzchni. Wskazówki używane przy 1-ocznym widzeniu głębi: relatywizacja wielkości, gradient struktury powierzchni, nakładanie się przedmiotów, perspektywa liniowa, umiejscowienie przedmiotów na płaszczyźnie obrazu. perspektywa powietrzna, paralaksa ruchowa. Wskazówki używane przy 2-ocznym widzeniu głębi: konwergencja w widzeniu 2-ocznym, niezgodność w widzeniu 2-ocznym. Stereopsja- widzenie światła w 3D. Postaciowa teoria rozpoznawania kształtów – całość jest czym innym niż sumą pojedynczych składników. Teorie rozpoznawania kształtów: figura w tle, zasada bliskości, podobieństwa, kontynuacji, symetrii, zamykanie. Koncepcja detektorów cech – spostrzegamy kształt, gdy specjalne neurony kory wzrokowej reagują na bodźce odbierane przez specjalne regiony siatkówki, powiązane z tymi neuronami. Teorie rozpoznawania obrazów: porównywana z wzorcem, porównywania cech (konfrontacja cech obrazu z cechami przechowywanymi w pamięci). Efekt kontekstu – znaczenie, jakie ma dla rozpoznania to, w jaki kontekst jest włączony widziany obraz. Efekt prymatu słowa – łatwiej czyta się całe słowo niż pojedyncze literki. Ruch stroboskopowy (wrażenie ruchu pojedynczych obrazów) i indukowany (widzenie ruchu tam, gdzie go nie ma, np. zachodzący księżyc za chmury). Stałość spostrzeżeń – nasze spostrz. przedmiotu pozostaje takie samo, mimo, że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się; stałość wielkości, kształtu, jasności, barwy. Złudzenie wzrokowe: 1. Ponzo (linia górna dłuższa niż dolna) 2. Mullera-Lyera (dwa równe odcinki wydają się różne) 3. Księżyca (księżyc nad horyzontem wydaje się większy niż gdy jest na niebie). Teorie biernej i czynnej percepcji mowy – pierwsza utrzymuje, że odbieranie mowy zależy wyłącznie od mechanizmów funkcjonujących na poziome sensorycznym a druga, że percepcja mowy wymaga aktywności procesów poznawczych. Habituacja – przyzwyczajenie się do bodźca i coraz rzadsze jego zauważanie. Dyshabituacja – zmiana w znanym bodźcu sprawia, że znowu zaczynamy zwracać na niego uwagę. Selektywność uwagi (zjawisko cocktail party) – zauważanie jednych bodźców, a innych nie. Teoria filtra – nieprzepuszczanie do systemu przetwarzania informacji, na które nie zwracamy uwagi. Teoria osłabiania sygnałów - inf., na które nie zwracamy uwagi ulegają osłabieniu a nie zatrzymaniu. Teoria zasobów uwagi - dysponowanie pewną stałą ilością uwagi, którą można chcieć ulokować w sposób zgodny z wymaganiami otrzymanego zadania. Czujność - zdolność do koncentracji uwagi na danym polu bodźcowym przez dłuższy czas. Przeszukiwanie percepcyjne – badanie wzrokiem otoczenia ukierunkowane na znalezienie określonych elementów.

Uczenie się – trwała zmiana w zachowaniu itp. będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Odruchy- impulsy nerw. Przechodzą od receptora zmysłowego przez ośr. ukł. nerw. do wykonującego reakcję receptora, ale nie dochodzą do mózgu. Odruch orientacyjny – szereg reakcji wywołanych nagłą zmianą w otoczeniu. Instynkt (zachowanie instynktowne) – zachowania zaprogramowane przed urodzeniem. Wdrukowanie – natychmiastowe przywiązanie do jakiegoś obiektu (np. mama). Może być synowskie i seksualne. Warunkowanie klasyczne(WK) (Iwan Pawłow) – proces uczenia się, dzięki któremu bodziec, początkowo neutralny, zaczyna wiązać się z określoną reakcją fizjologiczną czy emocjonalną. Komponenty WK: Bb, Rb, Bw, Rw. Typy procedur WK: Podstawowy paradygmat WK, W. opóźnione, W. czasowe, W. równoczesne, W. wsteczne. Fazy uczenia się: 1. Nabywanie reakcji 2. Wygasanie 3. Samorzutne odnawianie reakcji 4. Oszczędzanie. Poziomy warunkowania: 1. War. pierwszego rzędu (Bw+Bb) 2. War. wyższego rzędu (pierwsze Bw+ inne Bw). Generalizacja bodźca – bodźce podobne do oryginalnego Bw moją wywołać Rw. Różnicowanie – nowy bodziec podobny do starego jest od niego odróżniany i Rw nie występuje. Warunkowanie instrumentalne (WI)(sprawcze)(Edward Thorndike) – uczenie się następujące w wyniku aktywnych zachowań organizmu w interakcji z otoczeniem. W WI występuje wzmocnienie (nagroda). Rodzaje wzmacniania: pozytywne i negatywne (usuwanie nieprzyjemnego bodźca). Wzmocnienia pierwotne i wtórne. Karanie – stosowanie nieprzyjemnego bodźca lub usuwanie przyjemnego. Zmniejsza p-o występowania reakcji. Warunkowanie Awersyjne – użycie kary jako środka skłaniającego do szukania ucieczki lub unikania. Prowadzi do uczenia się unikania. Zasada Premacka – czynności bardziej lubiane stanowią wzmocnienia dla czynności mniej lubianych. Wzmacnianie: ciągłe – prowadzi do szybszego uczenia się, i sporadyczne (częściowe)- powoduje większą trwałość wyuczonych zachowań. Rozkłady wzmocnień: (dwa typy: oparte na proporcjach i na odstępach czasowych): Wg stałych proporcji, zmiennych proporcji, O stałych odstępach czasowych, o zmiennych odstępach czasowych. Bezradność wyuczona - bierność zachowania spowodowana stwierdzeniem, że nie można uciec od stymulacji bólowej. Nastawienia – uogólnione reprezentacje wewnętrzne, ułatwiające uczenie się. Uczenie się społeczne – obserwacja zachowań innych i ich konsekwencji.

Pamięć – odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem i wydobywaniem inf. pochodzących z przeszłego doświadczenia. Amnezja – poważne ubytki pamięci. Rodzaje amnezji: następcza (nie pamiętanie tego, co zaszło od traumatycznego wypadku), dziecięca (nie jest zaburzeniem) - niepamiętanie wydarzeń z wczesnego okresu życia, wsteczna – niepamiętanie tego, co było przed traumatycznym wydarzeniem. Hipermnezja – pamięć absolutna. Mnemonista- ma niezwykłą pamięć dzięki specjalnym metodom (mnemotechniki: grupowanie, tworzenie ogniw pośredniczących, metoda haczyków, akronimy, akrostychy, słowa kluczowe). Typy zadań stosowanych przy badaniu pamięci: zad. odtworzenia serii, swobodnego odtworzenia, odtworzenia par skojarzeń, rozpoznania. Wiedza: proceduralna (np. jak prowadzić samochód) i deklaratywna (np. jak wygląda szkocki owczarek). Ta druga może być przechowywana w: systemie pamięci semantycznej i epizodycznej (inf. o czasie). Operacje składające się na pamięć: kodowanie, magazynowanie, wydobywanie. Magazyn sensoryczny- zatrzymuje inf. na bardzo krótki czas. W magazynie pamięci ikonicznej informacja jest tylko przez ok. sekundę. Magazyn pamięci krótkotrwałej (STM) kodowanie w nim ma charakter akustyczny. Informacje w nim zatrzymuje się przez powtarzanie. Teorie zapominania: teoria zanikania śladów pamięciowych (zatarcie) i teoria interferencyjna (wypieranie starych inf. przez nowe; rodzaje: retroaktywna (wywołana przez aktywność, mającą miejsce po wyuczeniu się materiału, który ma być odtworzony) i proaktywna (wywołana przez aktywność mającą miejsce przed uczeniem się)). Pojemność ok 7 porcji informacji (od 5-9). Efekt pozycji w serii (efekt pierwszeństwa i świeżości listy). Charakter seryjny i pełny przetwarzania inf. w STM. Inf. w LTM (magazyn pamięci długotrwałej, ma charakter twórczy, tu dane nie zanikają) są przechowywane głównie w formie semantycznej i mogą mieć formę (charakter twierdzeniowy): obrazów (analogowych reprezentacji) i sądów; jesteśmy zdolni do przechowywania w LTM i inf. werbalnych i wzrokowych. Uczenie się rozłożone w czasie jest skuteczniejsze niż skomasowane (bez przerw) .Zasada specyficzności kodowania – to, co wydobywamy z pamięci jest w znacznym stopniu wyznaczone tym, jak kodowaliśmy stosowne inf. Pamięć ma charakter twórczy a nie odtwórczy (przypominanie to budowanie a nie reprodukcją wyuczonych rzeczy). Pamięć operacyjna – stanowi aktualnie zaktywizowane zasoby LTM. Interferencja – nakładanie. Skojarzenia – asocjacje. Pamięć explicite (rozmyślne przypominanie materiału) i implicite (nie ma się świadomości, że się coś sobie przypomina). Pamięć echoiczna – przechowuje inf. słuchowe. Kod analogowy –inf. reprezentowane są w formie uwzględniającej ich konkretne właściwości percepcyjne. Hipoteza łącznego czasu uczenia się – jeśli człowiek wkłada rzeczywisty wysiłek w opanowanie materiału, efekty pamięciowe wiążą się z ilością czasu uczenia się, bardziej lub mniej niezależnie od tego, jak czas ten jest dzielony w trakcie danej sesji. Transfer: negatywny i pozytywny (wcześniejsze uczenie się ułatwia, lub utrudnia późniejsze uczenie się).

Język – system słów lub innych symboli, używany w celu porozumienia się. Fony – najmniejsze rozróżnialne jednostki dźwiękowe mowy ludzkiej. Fonemy – poszczególne dźwięki mowy. Morfem- najmniejsza jednostka mowy = temat i afiks (prefiks + sufiks). Stadia przyswajania języka: 1. Wrodzona wrażliwość na głos ludzki. 2. Gruchanie – odruchowe, wszystkie możliwe fony. 3. Gaworzenie – fonemy dla danego języka 4. Holofrazy (mama, ok 3-100 słów, 18 miesięcy) – wypowiedzi jednowyrazowe. 5. Wypowiedzi dwuwyrazowe (2,5 roku). 6. Mowa telegraficzna (początki składni). 7. Mowa. Echolalia – powtarzanie tego, co się słyszy (10miesiąc). Język matczyny – mowa specjalnie adresowana do dziecka. Hiperregularyzacja – stosowanie przez dzieci pewnych reguł, których wcześniej nie znały. Wrodzony mechanizm przyswajania języka (LAD) – nabywanie języka poprzez doświadczenie. Semantyka – znaczenie słów. Teoria składników semantycznych – znaczenie określają konieczne i wystarczające cechy pojęć. Teoria prototypów – idealne okazy typowe. Teoria egzemplarzy – wiele egzemplarzy pojęć. Składnia – badanie strukt. języka na poziomie zdań. Gramatyka: proskrypcyjna (szkoła, poprawność), deskrypcyjna (funkcje i relacje słów), struktur frazowych (analiza powierzchniowa warstw języka), transformacyjna. Pragmatyka – badanie użycia języka. Teoria aktów: stwierdzenie, dyrektywa (próba skłonienia do zrobienia czegoś), zobowiązanie (obietnica), ekspresja (wypowiedzenie dotyczące stanu psychologicznego osoby mówiącej), deklaracja (stwierdzanie poprzez samą wypowiedź nowego stanu rzeczy). Pośrednie akty mowy: proszenie o coś nie mówiąc wprost. Postulaty konwersacyjne – zasady pozwalające ustalenie kooperacyjnych relacji zapewniających gładki przebieg komunikacji. Postulaty konwersacyjne: dotyczy ilości, jakości, odpowiedzialności, sposobu. Przejęzyczenia- nieumyślne błędy semantyczne lub artykulacyjne. Determinizm językowy – struktura naszego języka kształtuje nasze myślenie. Relatywizm językowy – myślenie jest całkowicie determinowane przez język. Językowe uniwersalia – stałe wzorce ujawniające się w językach różnych kultur. Dwujęzyczność: addytywna i subtraktywna. Hipoteza dwu systemów – poszczególne języki reprezentowane są w odrębnych systemach. Hipoteza jednego systemu – oba języki mają wspólne reprezentacje.

Wartość statystyczna – liczba uzyskana w wyniku podania jakichś danych specyficznym procedurom. Statystyka – dyscyplina naukowa zajmująca się tego rodzaju liczbami. St. opisowa – liczby podsumowujące informacje ilościowe. St. indukcyjna – określa p-o, z jakim można przyjąć, że uzyskane rezultaty nie są dziełem przypadku. Tendencja centralna: Średnia - arytmetyczna przeciętna szeregu liczb. Mediana - wartość środkowa uporządkowanego zbioru liczb. Moda - wartość najczęściej występująca. Rozkład częstości - informuje o liczbie lub proporcji przypadków występowania każdego wyniku; Częstość względna - liczba przypadków wystąpienia danego wyniku; Częstość skumulowana - liczba wyników występujących do danego poziomu (odpowiadających temu poziomowi i niższych). Wykresy: liniowy i słupkowy. Miary zmienności: Rozstęp - różnica między najniższą a najwyższą wartością rozkładu. Odchylenie standardowe - miara przeciętnego rozproszenia wyników wokół średniej. Wariacja- kwadrat odchylenia. Rozkład normalny – rozkład szczegółowy, w którym większość wartości znajduje się w środku, a w miarę jak oddalają się one od centrum rozkładu ich liczba dość gwałtownie spada. Rozkład dodatnio skośny- większość wartości znajduje się na lewo od średniej. Rozkład ujemnie skośny- większość wartości znajduje się na prawo od średniej. Efekt sufitowy – maksymalny, możliwy poziom jego wykonania. Efekt podłogowy - minimalny możliwy poziom wykonania. Wynik standaryzowany (z) - wynik ujęty na arbitralnie określonej skali ze średnią 0 i odchyleniem 1. Wynik surowy - wynik danego testu wyrażony w oryginalnych jednostkach. Centyle- wynik, procent innych osób, które w danym rozkładzie uzyskały wyniki niższe niż ona. Korelacja – mierzy stopień związku między dwoma zbiorami wartości od -1 przez 0 do 1 - używana do przewidywania wartości jednej zmiennej na podstawie wartości innej zmiennej. Populacja – zbiór wszystkich osób, na które chciałoby się generalizować uzyskane rezultaty badań. Próba- podzbiór populacji; Próba reprezentatywna – odzwierciedla istotne cechy populacji. Hipoteza zerowa –w rzeczywistości w populacji nie ma różnic między grupami. Hipoteza alternatywna - jest między grupami istotna różnica. Test istotności statystycznej – p-o, z jakim można odrzucić hipotezę zerową. Błąd: I rodzaju - uznanie, że istnieje różnica, choć tak serio jej nie ma; błąd II rodzaju- uznanie, że różnicy brak, a na serio jest. Istotność praktyczna- dotyczy pytania, czy rezultaty badania mają jakieś praktyczne znaczenie.

Wrażenie- komunikat dla mózgu od zmysłów. Zmysł – system fizyczny, zbierający inf. i zamieniający je na język zrozumiały dla mózgu. Transdukcja – przetwarzanie z formy niezrozumiałej dla zrozumiałej do mózgu. Intensywność – wielkość odbieranej energii. Jakość – związana z naturą bodźca. Psychofizyka – mierzenie związków między właściwościami stymulacji fizycznej a wywoływanymi przez nią wrażeniami. Detekcja – aktywne odbieranie bodźca zmysłowego. Próg absolutny – min. wykrywalna wielkość energii fizycznej danego rodzaju. Błąd pomiaru – możliwość, że oszacowanie będzie do pewnego stopnia błędne. Błąd perseweracji – nie dostrzeganie bodźca mimo, iż jest już wykrywalny. Błąd antycypacji – twierdzenie, że odbiera się bodziec, ale jest to niemożliwe. Teoria detekcji sygnałów- sposób kontrolowania błędu pomiaru. Trafienie- wykrywanie sygnału (bodźca), opuszczenie, fałszywy alarm, prawidłowe odrzucenie. Różnicowanie – dostrzeganie różnicy między bodźcami. Próg różnicy – min. wykrywalna wielkość różnicy między bodźcami. Ledwie dostrzegalna różnica (ldr) – różnica między bodźcami, która może być wykryta w 50% przypadków. Prawo Webera – wielkość zmiany potrzebnej do spowod. ldr wzrasta proporcjonalnie do wzrostu wielkości bodźca. Prawo Fechnera – różnice między coraz silniejszymi bodźcami fizycznymi muszą być coraz większe by różnica z zakresie odpowiadających im wrażeń była taka sama. Zmysły proprioceptywne – pozwalają utrzymać równowagę. Kinestezja – zmysł pomagający zdać sobie sprawę z wykonywanych ruchów. Zmysł przedsionkowy – zmysł równowagi.

Spostrzeganie – zespół procesów, dzięki którym rozpoznajemy i organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewn. i nadajemy im sens. Teoria konstruktywistyczna percepcji – człowiek konstruuje spostrzegany bodziec na podstawie informacji sensorycznych. Teoria bezpośredniej percepcji- wszystkie inf. potrzebne przy spostrzeganiu znajdują się w receptorach zmysłowych. Głębia – odległość czegoś od danej powierzchni. Wskazówki używane przy 1-ocznym widzeniu głębi: relatywizacja wielkości, gradient struktury powierzchni, nakładanie się przedmiotów, perspektywa liniowa, umiejscowienie przedmiotów na płaszczyźnie obrazu. perspektywa powietrzna, paralaksa ruchowa. Wskazówki używane przy 2-ocznym widzeniu głębi: konwergencja w widzeniu 2-ocznym, niezgodność w widzeniu 2-ocznym. Stereopsja- widzenie światła w 3D. Postaciowa teoria rozpoznawania kształtów – całość jest czym innym niż sumą pojedynczych składników. Teorie rozpoznawania kształtów: figura w tle, zasada bliskości, podobieństwa, kontynuacji, symetrii, zamykanie. Koncepcja detektorów cech – spostrzegamy kształt, gdy specjalne neurony kory wzrokowej reagują na bodźce odbierane przez specjalne regiony siatkówki, powiązane z tymi neuronami. Teorie rozpoznawania obrazów: porównywana z wzorcem, porównywania cech (konfrontacja cech obrazu z cechami przechowywanymi w pamięci). Efekt kontekstu – znaczenie, jakie ma dla rozpoznania to, w jaki kontekst jest włączony widziany obraz. Efekt prymatu słowa – łatwiej czyta się całe słowo niż pojedyncze literki. Ruch stroboskopowy (wrażenie ruchu pojedynczych obrazów) i indukowany (widzenie ruchu tam, gdzie go nie ma, np. zachodzący księżyc za chmury). Stałość spostrzeżeń – nasze spostrz. przedmiotu pozostaje takie samo, mimo, że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się; stałość wielkości, kształtu, jasności, barwy. Złudzenie wzrokowe: 1. Ponzo (linia górna dłuższa niż dolna) 2. Mullera-Lyera (dwa równe odcinki wydają się różne) 3. Księżyca (księżyc nad horyzontem wydaje się większy niż gdy jest na niebie). Teorie biernej i czynnej percepcji mowy – pierwsza utrzymuje, że odbieranie mowy zależy wyłącznie od mechanizmów funkcjonujących na poziome sensorycznym a druga, że percepcja mowy wymaga aktywności procesów poznawczych. Habituacja – przyzwyczajenie się do bodźca i coraz rzadsze jego zauważanie. Dyshabituacja – zmiana w znanym bodźcu sprawia, że znowu zaczynamy zwracać na niego uwagę. Selektywność uwagi (zjawisko cocktail party) – zauważanie jednych bodźców, a innych nie. Teoria filtra – nieprzepuszczanie do systemu przetwarzania informacji, na które nie zwracamy uwagi. Teoria osłabiania sygnałów - inf., na które nie zwracamy uwagi ulegają osłabieniu a nie zatrzymaniu. Teoria zasobów uwagi - dysponowanie pewną stałą ilością uwagi, którą można chcieć ulokować w sposób zgodny z wymaganiami otrzymanego zadania. Czujność - zdolność do koncentracji uwagi na danym polu bodźcowym przez dłuższy czas. Przeszukiwanie percepcyjne – badanie wzrokiem otoczenia ukierunkowane na znalezienie określonych elementów.

Uczenie się – trwała zmiana w zachowaniu itp. będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Odruchy- impulsy nerw. Przechodzą od receptora zmysłowego przez ośr. ukł. nerw. do wykonującego reakcję receptora, ale nie dochodzą do mózgu. Odruch orientacyjny – szereg reakcji wywołanych nagłą zmianą w otoczeniu. Instynkt (zachowanie instynktowne) – zachowania zaprogramowane przed urodzeniem. Wdrukowanie – natychmiastowe przywiązanie do jakiegoś obiektu (np. mama). Może być synowskie i seksualne. Warunkowanie klasyczne(WK) (Iwan Pawłow) – proces uczenia się, dzięki któremu bodziec, początkowo neutralny, zaczyna wiązać się z określoną reakcją fizjologiczną czy emocjonalną. Komponenty WK: Bb, Rb, Bw, Rw. Typy procedur WK: Podstawowy paradygmat WK, W. opóźnione, W. czasowe, W. równoczesne, W. wsteczne. Fazy uczenia się: 1. Nabywanie reakcji 2. Wygasanie 3. Samorzutne odnawianie reakcji 4. Oszczędzanie. Poziomy warunkowania: 1. War. pierwszego rzędu (Bw+Bb) 2. War. wyższego rzędu (pierwsze Bw+ inne Bw). Generalizacja bodźca – bodźce podobne do oryginalnego Bw moją wywołać Rw. Różnicowanie – nowy bodziec podobny do starego jest od niego odróżniany i Rw nie występuje. Warunkowanie instrumentalne (WI)(sprawcze)(Edward Thorndike) – uczenie się następujące w wyniku aktywnych zachowań organizmu w interakcji z otoczeniem. W WI występuje wzmocnienie (nagroda). Rodzaje wzmacniania: pozytywne i negatywne (usuwanie nieprzyjemnego bodźca). Wzmocnienia pierwotne i wtórne. Karanie – stosowanie nieprzyjemnego bodźca lub usuwanie przyjemnego. Zmniejsza p-o występowania reakcji. Warunkowanie Awersyjne – użycie kary jako środka skłaniającego do szukania ucieczki lub unikania. Prowadzi do uczenia się unikania. Zasada Premacka – czynności bardziej lubiane stanowią wzmocnienia dla czynności mniej lubianych. Wzmacnianie: ciągłe – prowadzi do szybszego uczenia się, i sporadyczne (częściowe)- powoduje większą trwałość wyuczonych zachowań. Rozkłady wzmocnień: (dwa typy: oparte na proporcjach i na odstępach czasowych): Wg stałych proporcji, zmiennych proporcji, O stałych odstępach czasowych, o zmiennych odstępach czasowych. Bezradność wyuczona - bierność zachowania spowodowana stwierdzeniem, że nie można uciec od stymulacji bólowej. Nastawienia – uogólnione reprezentacje wewnętrzne, ułatwiające uczenie się. Uczenie się społeczne – obserwacja zachowań innych i ich konsekwencji.

Pamięć – odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem i wydobywaniem inf. pochodzących z przeszłego doświadczenia. Amnezja – poważne ubytki pamięci. Rodzaje amnezji: następcza (nie pamiętanie tego, co zaszło od traumatycznego wypadku), dziecięca (nie jest zaburzeniem) - niepamiętanie wydarzeń z wczesnego okresu życia, wsteczna – niepamiętanie tego, co było przed traumatycznym wydarzeniem. Hipermnezja – pamięć absolutna. Mnemonista- ma niezwykłą pamięć dzięki specjalnym metodom (mnemotechniki: grupowanie, tworzenie ogniw pośredniczących, metoda haczyków, akronimy, akrostychy, słowa kluczowe). Typy zadań stosowanych przy badaniu pamięci: zad. odtworzenia serii, swobodnego odtworzenia, odtworzenia par skojarzeń, rozpoznania. Wiedza: proceduralna (np. jak prowadzić samochód) i deklaratywna (np. jak wygląda szkocki owczarek). Ta druga może być przechowywana w: systemie pamięci semantycznej i epizodycznej (inf. o czasie). Operacje składające się na pamięć: kodowanie, magazynowanie, wydobywanie. Magazyn sensoryczny- zatrzymuje inf. na bardzo krótki czas. W magazynie pamięci ikonicznej informacja jest tylko przez ok. sekundę. Magazyn pamięci krótkotrwałej (STM) kodowanie w nim ma charakter akustyczny. Informacje w nim zatrzymuje się przez powtarzanie. Teorie zapominania: teoria zanikania śladów pamięciowych (zatarcie) i teoria interferencyjna (wypieranie starych inf. przez nowe; rodzaje: retroaktywna (wywołana przez aktywność, mającą miejsce po wyuczeniu się materiału, który ma być odtworzony) i proaktywna (wywołana przez aktywność mającą miejsce przed uczeniem się)). Pojemność ok 7 porcji informacji (od 5-9). Efekt pozycji w serii (efekt pierwszeństwa i świeżości listy). Charakter seryjny i pełny przetwarzania inf. w STM. Inf. w LTM (magazyn pamięci długotrwałej, ma charakter twórczy, tu dane nie zanikają) są przechowywane głównie w formie semantycznej i mogą mieć formę (charakter twierdzeniowy): obrazów (analogowych reprezentacji) i sądów; jesteśmy zdolni do przechowywania w LTM i inf. werbalnych i wzrokowych. Uczenie się rozłożone w czasie jest skuteczniejsze niż skomasowane (bez przerw) .Zasada specyficzności kodowania – to, co wydobywamy z pamięci jest w znacznym stopniu wyznaczone tym, jak kodowaliśmy stosowne inf. Pamięć ma charakter twórczy a nie odtwórczy (przypominanie to budowanie a nie reprodukcją wyuczonych rzeczy). Pamięć operacyjna – stanowi aktualnie zaktywizowane zasoby LTM. Interferencja – nakładanie. Skojarzenia – asocjacje. Pamięć explicite (rozmyślne przypominanie materiału) i implicite (nie ma się świadomości, że się coś sobie przypomina). Pamięć echoiczna – przechowuje inf. słuchowe. Kod analogowy –inf. reprezentowane są w formie uwzględniającej ich konkretne właściwości percepcyjne. Hipoteza łącznego czasu uczenia się – jeśli człowiek wkłada rzeczywisty wysiłek w opanowanie materiału, efekty pamięciowe wiążą się z ilością czasu uczenia się, bardziej lub mniej niezależnie od tego, jak czas ten jest dzielony w trakcie danej sesji. Transfer: negatywny i pozytywny (wcześniejsze uczenie się ułatwia, lub utrudnia późniejsze uczenie się).

Język – system słów lub innych symboli, używany w celu porozumienia się. Fony – najmniejsze rozróżnialne jednostki dźwiękowe mowy ludzkiej. Fonemy – poszczególne dźwięki mowy. Morfem- najmniejsza jednostka mowy = temat i afiks (prefiks + sufiks). Stadia przyswajania języka: 1. Wrodzona wrażliwość na głos ludzki. 2. Gruchanie – odruchowe, wszystkie możliwe fony. 3. Gaworzenie – fonemy dla danego języka 4. Holofrazy (mama, ok 3-100 słów, 18 miesięcy) – wypowiedzi jednowyrazowe. 5. Wypowiedzi dwuwyrazowe (2,5 roku). 6. Mowa telegraficzna (początki składni). 7. Mowa. Echolalia – powtarzanie tego, co się słyszy (10miesiąc). Język matczyny – mowa specjalnie adresowana do dziecka. Hiperregularyzacja – stosowanie przez dzieci pewnych reguł, których wcześniej nie znały. Wrodzony mechanizm przyswajania języka (LAD) – nabywanie języka poprzez doświadczenie. Semantyka – znaczenie słów. Teoria składników semantycznych – znaczenie określają konieczne i wystarczające cechy pojęć. Teoria prototypów – idealne okazy typowe. Teoria egzemplarzy – wiele egzemplarzy pojęć. Składnia – badanie strukt. języka na poziomie zdań. Gramatyka: proskrypcyjna (szkoła, poprawność), deskrypcyjna (funkcje i relacje słów), struktur frazowych (analiza powierzchniowa warstw języka), transformacyjna. Pragmatyka – badanie użycia języka. Teoria aktów: stwierdzenie, dyrektywa (próba skłonienia do zrobienia czegoś), zobowiązanie (obietnica), ekspresja (wypowiedzenie dotyczące stanu psychologicznego osoby mówiącej), deklaracja (stwierdzanie poprzez samą wypowiedź nowego stanu rzeczy). Pośrednie akty mowy: proszenie o coś nie mówiąc wprost. Postulaty konwersacyjne – zasady pozwalające ustalenie kooperacyjnych relacji zapewniających gładki przebieg komunikacji. Postulaty konwersacyjne: dotyczy ilości, jakości, odpowiedzialności, sposobu. Przejęzyczenia- nieumyślne błędy semantyczne lub artykulacyjne. Determinizm językowy – struktura naszego języka kształtuje nasze myślenie. Relatywizm językowy – myślenie jest całkowicie determinowane przez język. Językowe uniwersalia – stałe wzorce ujawniające się w językach różnych kultur. Dwujęzyczność: addytywna i subtraktywna. Hipoteza dwu systemów – poszczególne języki reprezentowane są w odrębnych systemach. Hipoteza jednego systemu – oba języki mają wspólne reprezentacje.