PRODUKTY PSZCZELE ĆW 1.

W obrębie produkcji pszczelarskiej wyróżnia się:

Produkcję bezpośrednią 1) miód pszczeli, 2) wosk pszczeli 3) mleczko pszczele 4) propolis (kit pszczeli) 5) pyłek kwiatowy (obnóża pyłkowe) 6) jad pszczeli 7) pierzga 8) pożywki z czerwia

Produkcję pośrednią 1) zwiększenie plonów roślin owadopylnych, nawet o 30%, 2) większa wartość odżywcza roślin, 3) kształtne owoce

Potrzebywłasne rodziny pszczelej:

Białkowe V – 10, VI – 10, VII 5-6, VIII-IX 8-10; Suma 36kg

Węglowodanowe: IV: 30-35kg; Suma 110 kg

Miód – standardowy miód z pasieki Naturany słodki produkt wytwarzany przez pszczoły Apis mellifera przez łączenie z własnymi specyficznymi substancjami nektaru roślin lub wydzielin żywych części roślin składowanych, opatrywanych i pozostawionych do dojrzewania w plastrach.

„Miód sztuczny” nie ma nic wspólnego z miodem prawdziwym; produkowany ze skrobi traktowanej kwasem siarkowym;

Właściwości fizykochemiczne miodu

• gęsta ciecz o znacznej lepkości

• klarowny, przesycony roztwór cukrów (krystalizacja miodu)

• właściwości wzmacniające (glukoza, wykorzystywana do przetwarzania energii, fruktoza odkładana w wątrobie w postaci glikogenu, ochronne działanie choliny na wątrobę, stymulacja produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny dzięki obecności jonów metali w miodzie)

• właściwości antybakteryjne miodu, które miód zawdzięcza obecności nadtlenku wodoru, olejków eterycznych i flawonoidów, a także enzymów, jak α- i β-amylaz

• właściwości antyoksydacyjne miodu (miody: gryczany, słonecznikowy, koniczynowy, eukaliptusowy)

Surowce miodowe – nektar i spadź

1. Nektar – wydzielina nektarników, głównym składnikiem są wielocukry, skład mieszany, zawartość cukrów 50-80% ( zależy od gat. roślin) zawartość wody w nektarze 70-80%, w miodzie poniżej 20%. Przewaga sacharozy ale występuje też dużo cukrów prostych

-produkt pochodzenia naturalnego, procesu fotosyntezy, o zmiennym składzie, który zależy od gatunku rośliny i jej stanowiska. Jest wytwarzany w nektarnikach, które mogą być: otwarte (gryka lipa klon), pod łuskami, włoski (wierzby), w głębi kwiatu (nostrzyk), w rurkach kwiatowych (koniczyna). JEŚLI NEKTARUJĄ ROŚLINY TRUJĄCE, MIÓD Z NICH ZWYKLE NIE JEST TRUJĄCY.

Składniki nektaru woda glukoza fruktoza sacharoza związki mineralne kwasy organiczne AA barwniki substancje aromatyczne

1. Spadź – wydalina mszyc bądź czerwców pasożytujących na igłach lub liściach roślin. powstała przez przefiltrowanie w ich organizmie soków roślin w celu wykorzystania białka. Bogaty skład węglowodanów złożonych, więcej związków mineralnych, może posiadać glony. Zawiera wydzieliny i enzymy mszyc. Iglaste: jodła, świerk, sosna, modrzew; liściaste: dąb, lipa, buk, leszczyna, drzewa owocowe

Występuje periodycznie (potrzebne do tego odpowiednie warunki: temp. Wilgotność żebymszyce się rozwijały). Spadź z miasta zawiera dużo związków trujących

Typy miodów wg. norm i taryfikatorów handlowych miodu

1) N- nektarowy 2)S-spadziowy 3)NS -naktarowo-spadziowy (mieszany)

Grupy miodów

1. wiosenne (jasna barwa, łagodny smak, np. miód rzepakowy)

2. letnie (ciemniejsza barwa, ostrzejszy smak i zapach)

3. jesienne (ciemniejsza barwa, intensywny smak i zapach, więcej soli mineralnych w składzie)

Skład chemiczny miodu: ok 20% woda, sacharoza (N do 5% N,S 7%, S 10%), pH 3,3-4,9; Głównie węglowodany (fruktoa, glukoza, sacharoza, poza tym: maltoza, melecytoza i in. (w sumie 25 różnych cukrów). Na skład cukrów w miodzie wpływa ich zawartość w nektarze, melecytoza do 15%, dekstryny więcej w spadziowym

Krystalizacja miodu każdy miód pszczeli jest roztowerm wodnym s, składającym się w swej głównej masie w 80% z różnych cukrów rozpuszczonych w stosunkowo małej ilości wody. Jest procesem naturalnym i nie zmienia właściwości odżywczych i leczniczych, ani składu miodu. Dekrystalizacje należy przeprowadzać w temp. do 40st. Krystalizacja zależy m.in od temperatury, zawartości miodu, stosunku ilościowego fruktozy do glukozy (fruktoza > glukoza – 1 cały rok w formie płynnej)

Substancje mineralne: Fe, Mg, P, Cu, K, Ca, Co, Mn i inne; miody spadziowe – więcej substancji mineralnych;

Barwniki: karotenoidy, flawony, antocyjany – antyoksydanty

Witaminy – A, B2, C, B6, PP

5OO Substancji lotnych: kwasy karboksylowe, aldehydy, ketony, alkohole, węglowodory, fenole, olejki eteryczne

Aktywność biologiczna:

- właściwości bakteriostatyczne – aktywność inhibitorowa H202, wysokie ciśnienie osmotyczne, kwaśny odczyn

- Mikroorganizmy: Clostridium botulinum

- Cukry biorą udział w detoksykacji organizmu (obniża toksyczne działanie nikoyny, alkoholu); Miód zawiera enzymy które neutralizują lub wiążą toksyny znajdujące się w organizmie (nautralizowanie działania używek)

- acetylocholina obniża ciśnienie i poprawia krążenie krwi;

- cholina działa ochronnie na wątrobę oraz zwiększa wydzielanie żółci.

- Jony metali zawarte w miodzie stymulują produkcję czerwonych ciałek krwi i hemoglobiny.

Najwięcej antyoksydacyjnych właściwości ma miód gryczany – zawiera najwięcej rutyny.

Analiza pyłkowa miodu: próbki miodu rozp się w wodzie destylowanej, przy wirowaniu odwirow się pyłek, liczenie ziaren pyłku z określonych gatunków roślin: pyłek przewodni to taki którego jest więcej niż 41% w próbie (miód odmianowy); Obraz pyłkowy porównuje się z wzorcem

Dojrzewanie miodu: pszczoły zbieraczki gromadzą miód w wolu, przy pobieraniu dodają enzymy, potem przekazują w ulu pszczołom ulowym, które go przetważają zwracając ok 250 razy na języczek i pobierając spowrotem do wola, przy tym też dodając enzymy. Potem składany jest do plastrów, do komórek pomiędzy czerwiem.

Pozyskiwanie miodu: odbiór plastrów z rodzin, odsklepianie...

Przechowywanie: w naczyniach z ciemnego szkła lub stali szlachetnej temp 8-10 st

Wykorzystanie: znaczenie dla pszczół, ludzi: Wykorzystanie miodu w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmakologicznym: przy klarowaniu soków, jako pożywka w hodowli bakterii i środek poprawiający smak, nalewki, środki kosmetyczne, farmakologiczne

MIOD PITNY

• półtorak - 1cz miodu+0,5cz wody (60%)

• dwójniak - 1:1 (47% sm, 8-10 lat)

• trójniak - 1:2 (33% sm, 2-3 lata)

• czwórniak- 1:3 (25%sm, 6-8m-cy

ĆW 2

PYŁEK I PIERZGA:

Pyłek – męskie komórki rozrodcze roślin nasiennych. Źródło białka, witamin i mikroelementów

Rodzina pszczela zużywa rocznie około 20kg pierzgi na potrzeby własne – wychowanie potomstwa. Może on stanowić dodatkowe źródło dochodów w pasiece.

Każdy gatunek wytwarza pyłek o specyficznym składzie i budowie zewnętrznej dlatego na podstawie analizy pyłkowej można zbadać pochodzenie miodu.

Każde rośliny pylą z różną obfitością, niektóre narzucają swój pyłek owadom poszukującym nektaru (krzyżowe zapylenie roślin)

Przystosowanie do zapylania:

- okrywa włosowa

- 3 pary odnóża – koszyczek ze szczoteczką i prasa pyłkowa

Pyłek roślin owadopylnych jest przystosowany do zbierania i przenoszenia przez owady; ziarna większe, cięższe o lepkiej powierzchni pokryte wyrostkami mają większą wartość odżywczą

Pierzga – surowiec

Odnóża pszczele z pyłku kwiatowego zakonserwowane kwasem mlekowym. Ubijane w komórkach, dodawany miód 25-30%, warunki beztlenowe – fermentacja mlekowa

Pozyskiwanie obnóży:

12 kg obnóży pyłkowych/ dobę z rodz. Pszczelej

- maj i czerwiec (najwięcej)

- zakłada się na wylot w ulu poławiacz pyłkowy

Suszy się w temp. 38-40⁰C, lub mrozi lub liofilizacja

- przesiewanie by pozbyć się zanieczyszczeń

- suszenie 2-5 dni, obnóża dobrze wysuszone nie dają się rozgnieść pomiędzy palcami

Liofilizacja - suszenie próżniowe w stanie głębokiego zamrożenia ( kryształki zamarzniętej wody są usuwane z produktu poprzez sublimację, w próżni lód przechodzi bezpośrednio w parę wodną)

Pierzga można mieszać z miodem albo przechowywać w chłodnym miejscu

SKŁAD: Pełny zestaw aminokwasów egzo i endogennych, makro i mikroelementy, pełen komplet witamin, olejki eteryczne, enzymy, hormony roślinne, barwniki roślinne: karoteny, ksantofile, pochodne

fenoli – antyoksydanty, zawiera też błonnik, cukry oraz NNKT

Aktywność biologiczna i wartość odżywcza: jest łatwo wchłaniany. Obnóża, podobnie jak miód, zwiększają liczbę czerwonych krwinek;

WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE PRODUKTÓW PSZCZELICH: (+++b. aktywny, ++ aktywny, +słabo aktywny)

Najbardziej aktywne: propolis, obnóza pszczele

Rodzaj skuteczności farmakologicznej	Pyłek, odnóża, pierzga	Propolis	Mleczko	Miody	Jad	Zasklep	Czerw pszczeli
Aktywność antybakteryjne	+ +	+ + +	+	+ +	+	+ + +	+
Stymulacja procesów regeneracyjnych	+	+ + +	+ +	+ +	+ + +	+ +	++
Aktywacja procesów detoksykacyjnych	+ + +	+	+ + +	+ +	+	+	+ +
Reaktywacja procesów metabolicznych	+ + +	+ +	+	+ +	+	+	+ + +
Replikacja frakcji immunomodulacyjnych	+ +	+ + +	+ +	+ +	+	+	+ +

Propolis – kit pszczeli - gromadzony w rodzinach szczególnie jesienią, również cecha rasowa, wyścielone wejście do ula. Dwie teorie powstawania propolisu:

1) Kustenmachera – pszczoła pobiera do wola nektar, ekstakcja twardej otoczki pyłkowej poprzez różnicę ciśnień między wolem a światłem przedżołądka pszczoły, ten proces daje substancje balsamiczno-oleistą którą wydzielają (regurgitują) na plastry, mieszając ją z woskiem tworzą kit.

2) Roscha – zbierany balsam z powierzchni roślin: z pączków brzozy na spodniej stronie liści gdzie jest dużo tarczek wydzielniczych, zbierają balsam, grudki „kalafonii” na powierzchni liścia.

Z rodziny można pobrać około 50g w ciągu roku

Pozyskanie: poławiacze propolisu – pszczoły zakitowywują otwory plastrem

Rola:

- zalepianie otworów i szpar mniejszych niż 5mm

- uszczelnianie gniazda

- regulacja wielkości wylotu

- powlekanie powierzchni nowych ścian ula, ramek, beleczek

- polerowanie komórek przeznaczonych do czerwieni

- powlekanie ciał zażądlonych szkodników (mumifikacja)

Właściwości fizyczne: substancja stała; charakterystyczny intensywny zapach – korzenny, cynamonowy, pączków topoli; zapach starego kitu jest słaby i przypomina zapach wosku; gorzki, piekący i cierpki smak

Działanie:

- bakteriobójcze i bakteriostatyczne – bakterie gram dodatnie, wirusy grypy i żółtaczki, niektóre grzyby i pierwotniaki

- regenerujące – na tkankę kostną, chrzęstną nabłonki i inne

- przeciwbólowe

- przyspieszające metabolizm komórkowy

- wpływa na wzrost sił odpornościowych organizmu

Wykorzystanie:

W starożytności do balsamowania zwłok, wyrobu past, lakierów

W medycynie – standaryzowany EEP – etanolowy ekstrakt propolisowy – jego skład jest stały i jest sprawdzona aktywność . Stosowany w postaci maści, na odleżyny, trudno gojące się rany, w ginekologii

WOSK PSZCZELI – wydzielina gruczołów woskowych robotnic (woszczarek);

Na 1 kg wosku potrzeba ok 4 kg miodu. Pszczoły nie tylko wypacają wosk, ale też kradną (do odnóży III pary)

Produkcja wosku

W temp pokojowej jest to ciało stałe o strukturze krystalicznej, temp topnienia 62-65⁰C

- barwa od jasnożółtej a nawet białej do ciemnobrązowej

- rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych

- zapach nadają estry kwasów : masłowego i octowego

Surowcem jest susz – woszczyzna ( stare, wycofane i wycięte z ramek plastry lub kawałki plastrów,

przeznaczone do przetopienia w celu oddzielenia czystego wosku od innych zanieczyszczeń). Następnie wosk jest przetapiany (temp 32-32st)

Warunki produkcji wosku:

• obecność matki

• obecność woszczarek w gnieździe

• odpowiednia temp 32-34ºC

• stały przybytek świeżego pokarmu cukrowego z zewnątrz

• miejsce umożliwiające budowę nowych plastrów

Znaczenie wosku:

• do wyrobu węzy (cieniutki plasterek z zaczątkiem komórek)

• w przemyśle kosmetycznym, farbiarskim, drukarskim, włókienniczym

• w protetyce

• do wyrobu świec, gum, miseczek matecznikowych

• do konserwacji owoców

• w smarach, elektrotechnice, kardiochirurgii

układy scalone, smarowanie zamków błyskawicznych, nici dętystyczne, figury woskowe, pasty do butów, pasty polerskie, szlifierskie.