Raport z negocjacji budżetowych UE na lata 2014-2020
W czerwcu 2011 roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję budżetu z perspektywy „Europy 2020”, obejmującej lata 2014-2020. Jej celem jest nie tylko wspieranie stabilnego i inteligentnego wzrostu gospodarczego przy współpracy społeczeństwa, ale przede wszystkim uczynienie z Unii Europejskiej najbardziej dynamicznego i konkurencyjnego regionu gospodarczego na świecie, poprzez zastosowanie przewodnich projektów/mechanizmów, obejmujących poszczególne dziedziny:
Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona
Wzmocnienie UE, jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
UE, jako partner na arenie międzynarodowej
Administracja
Celem osiągnięcia zamierzonych działań istotną rolę odgrywa polityka spójności, która zajmuje się zmniejszeniem różnic pomiędzy regionami Unii Europejskiej. Największą pomoc w trwającej perspektywie budżetowej otrzymała Polska, ok. 96 mld €, zaś w nadchodzącej otrzymać ma około 106 mld €. Pieniądze te przeznaczone są na dwa filary: wspólną politykę regionalną i wspólną politykę rolną.
Budżet na lata 2014-20 przewiduje wydatki na poziomie 960 mld € w tzw. zobowiązaniach oraz 908,4 mld € w tzw. płatnościach. Suma 997 mld € zawiera dodatkowo tzw. instrumenty pozabudżetowe, czyli np. Europejski Fundusz Solidarności, fundusz globalizacyjny dla zwalnianych pracowników oraz pomoc dla krajów trzecich.
Jedną z wiodących dziedzin, w zbliżającej się perspektywie budżetowej, jest rozwój technologiczny, na który komisja chce przeznaczyć około 80 mld €, w celu zwiększenia poziomu europejskich inwestycji w badania i rozwój do 3% PKB. Drugim priorytetem jest pomoc słabiej rozwiniętym regionom poprzez solidarną służbę państw zamożnych. Aby pomoc była precyzyjniejsza niż w poprzednich perspektywach budżetowych, Komisja chce objąć polityką spójności regiony znajdujące się w okresie przejściowym, czyli te, w których dochód PKB, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtuje się od 75% do 90%. Na ten cel instrumenty polityki spójności przeznaczyły 38,9 mld €.
Kolejnym ważnym czynnikiem w strategii „Europa 2020” jest nowoczesna infrastruktura, która poprzez ustanowienie mechanizmu wzajemnych połączeń w Europie usprawni dostęp do rynku wewnętrznego. Na budżet dla instrumentu „Łącząc Europę” Komisja przeznaczyła około 40 mld €. Następnym ważnym czynnikiem, w celu zapewnienia konkurencyjności i bezpieczeństwa, jest włączenie do strategii „Europa 2020” Wspólnej Polityki Rolnej, opartej na dwóch filarach: ekologicznym i innowacyjnym. Na ten cel Komisja chce przeznaczyć około 371,7 mld €.
Kolejnym punktem jest inwestycja w kapitał ludzki, w celu zwiększenia liczby absolwentów szkolnictwa wyższego Europie i zwalczenia wczesnego porzucania nauki. Obecna struktura jest rozdrobniona, dlatego też Komisja proponuje ustanowić jeden program w dziedzinie edukacji, szkoleń i młodzieży i przeznaczyć na niego około 16,8 mld €. W nadchodzącej perspektywie budżetowej ważną zmianą będzie zmniejszenie liczby programów do dwóch funduszy, w kwestii związanej z bezpieczeństwem i migracją. Będą to: Fundusz Migracji i Azylu oraz Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Oprócz tej zmiany na uwagę zasługuje rozwój strategii zewnętrznej, a szczególności instrument panafrykański w ramach instrumentu finansowania współpracy na rzecz rozwoju. Na ten cel w latach 2014-2020 Komisja chce przeznaczyć około 70 mld €.
Jak wspomniano powyżej największym beneficjentem unijnego budżetu na lata 2014-2020 jest Polska, która w nadchodzącej perspektywie finansowej otrzymać ma 106 mld €, czyli około 411 mld zł. Kwota ta jest nieco mniejsza niż proponowano Polsce jeszcze w roku 2011, czyli 111,5 mld €, jednakże od tego czasu Komisja Europejska wprowadziła znaczne cięcia finansowe, obejmujące m.in. zmniejszenie finansowania projektów z takich obszarów, jak transport przygraniczny, energetyka i telekomunikacja, a także ograniczenie wynagrodzeń i przywilejów unijnych urzędników. Tego typu ograniczenia finansowe stanowią odpowiedź na żądania części północno-europejskich państw, głównie Wielkiej Brytanii.
Z drugiej strony planowane cięcia nie dotkną obszarów najistotniejszych z punku widzenia Polski, mianowicie unijnej polityki spójności i rolnictwa. Biorąc pod uwagę poprzednią unijną siedmiolatkę 2007-2013, w ramach której Polska była beneficjentem środków w wysokości 101,5 mld €, kwota, jaką otrzymaliśmy, obecnie jest większa o 4,5 mld €, co jest wynikiem uzyskania większych środków na politykę spójności. Zwiększeniu uległa także składka, do której płacenia jesteśmy zobligowani, bowiem na początku obecnej perspektywy do unijnego budżetu wpłacaliśmy ok. 2,4 mld € rocznie. Obecnie Polska musi być przygotowana na coroczną składkę w wysokości 3,8 mld €.
To, co czyni Polskę największym beneficjentem Unii Europejskiej to wspominania polityka spójności, na którą ogólnie w budżecie UE przeznaczono 325,1 mld €. Kolejnym obszarem jest rolnictwo, na które przewidziano środki w wysokości 373,2 mld €, w tym na dopłaty bezpośrednie dla rolników i tzw. środki rynkowe, wynoszące ponad 277,8 mld €. Inna kwestia, która również została uwzględniona w ustalaniu unijnego budżetu to zwiększanie konkurencyjności, na które to przewidziano środki w wysokości ponad 125,6 mld €. Do niniejszych obszarów należy także dodać kwestię unijnej administracji, która pochłonąć ma ponad 61,6 mld € kosztów.
Przechodząc bardziej szczegółowo do kwestii budżetu UE względem Polski to tak, jak wspomniano powyżej, jesteśmy największym beneficjentem polityki spójności, na którą to otrzymane środki wynoszą 79,9 mld €, co po przeliczeniu daje kwotę 303,6 mld zł. Kwota ta jest wyższa w porównaniu z poprzednią siedmiolatką, kiedy to na wspomnianą politykę otrzymaliśmy 68 mld €. Na polskie rolnictwo natomiast przeznaczona kwota wynosi 28,5 mld € (118,8 mld zł), czyli więcej niż my dostaną Francja, Niemcy, Hiszpania i Włochy.
Filar II, tzw. filar polityki rolnej, czyli fundusze na rozwój wsi, to obszar, na którym finansowo tracimy; kwota ta to około 3,5 mld €. Warto wziąć jednak pod uwagę, iż Polska, przez następne siedem lat, będzie największym beneficjentem unijnych funduszy i to nie tylko spójności, ale jak dotąd wszystkich.
Nowy budżet unijny musi zostać jeszcze zaakceptowany przez Parlament Europejski, którego nastawienie jest sceptyczne, co do zaproponowanych cięć finansowych. Zatwierdzenie umowy budżetowej przez PE może zająć jeszcze kilka miesięcy i jej akceptacja wcale nie jest przesądzona, zwłaszcza, że już dały się słyszeć głosy sprzeciwu. Nie zmienia to jednakże faktu, iż przywódcy UE są w stanie wypracować odpowiedni konsensus i podjąć decyzje w sprawach wysokiej rangi, czego dowodem był, trwający ponad dobę, szczyt w Brukseli.
Po trwających ponad dwadzieścia cztery godziny negocjacjach finansowych premier Donald Tusk stwierdził, iż „jest to jeden z najszczęśliwszych dni w jego życiu”. Szef rządu obronił bowiem obiecany poziom funduszy strukturalnych dla naszego kraju, a co za tym idzie Polska będzie otrzymywała 10 mld € rocznie. Gratulacje złożył szefowi rządu sam prezydent, a także partie Ruch Palikota oraz Polska Jest Najważniejsza Dla premiera priorytetem podczas negocjacji było zachowanie funduszy strukturalnych, będących istotnym instrumentem modernizacji kraju oraz pobudzenia gospodarki; cel ten został osiągnięty, a wyborcza obietnica z kampanii politycznej w 2011 roku, dotycząca „wyciągnięcia z Brukseli 300 mld zł”, spełniona.
Pomimo zadowolenia premiera dają się również słyszeć pewne głosy krytyki, dotyczące wspomnianej pomocy dla polskiej wsi, której udzielone wsparcie ma być na takim samym poziomie realnym, jak z poprzedniej siedmiolatki 2007-2013. Zdaniem europosła SLD, Wojciecha Olejniczaka, stanowi to „wielką porażkę PSL.” Niniejszą kwestię podkreśla także opozycja; zdaniem Prawa i Sprawiedliwości nie można mówić o sukcesie Polski, ponieważ zdecydowanie mniej pieniędzy otrzyma polska wieś, której „poziom życia gwałtownie spada”. Co więcej, zdaniem patii Jarosława Kaczyńskiego, w polityce regionalnej Polska osiągnęła tylko „minimum”. W opinii posła Zbigniewa Ziobro z Solidarnej Polski to, co ugrała Polska na szczycie nie jest zaliczane „ani do sukcesu, ani do porażki”.
Przed przedwczesnym optymizmem przestrzega także komisarz ds. budżetowych UE, Janusz Lewandowski, bowiem „Parlament Europejski nie może być zadowolony z tego budżetu, bo patrząc okiem europejskim on jest nie najlepszy. Jest dużo gorszy, niż propozycja, która wyszła z Komisji Europejskiej”.
Pomimo istnienia pojedynczych głosów krytyki, porozumienie budżetowe zostało w Polsce odebrane pozytywnie przez większość komentatorów, którzy alokację unijnych funduszy uważają za sukces. Ekonomiści jednakże już teraz przestrzegają przed niebezpieczeństwami, związanymi z wydatkowaniem unijnych funduszy.
Katarzyna Zalewska
Monika Zielińska
___________________________________________________________________________
Źródła:
Budżet UE na 2013 r.: inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Notatnik kieszonkowy. Urząd Publikacji Europejskiej, Luksemburg 2013.
Wieloletnie ramy finansowe na lata 2014-2020 [online]: http://oide.sejm.gov.pl/oide/index.php?option=com_content&view=article&id=14760&Itemid=812 (dostęp: 14.05.2013).
Budżet dla Europy (2014–2020) [online]: http://europa.eu/legislation_summaries/budget/bu0001_pl.htm (dostęp: 14.05.2013).
Bielecki J., Polska największym beneficjentem unijnego budżetu [online]: http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/679533,polska_najwiekszym_beneficjentem_unijnego_budzetu.html (dostęp: 15.05.2013).
Budżet UE zatwierdzony [online]: http://www.tvn24.pl/raporty/budzet-ue-zatwierdzony, 546 (dostęp: 15.05.2013).
Eksperci: Budżet UE to duży sukces negocjacyjny i wygrana Polski [online]: http://www.tvn24.pl/biznes-gospodarka,6/eksperci-budzet-ue-to-duzy-sukces-negocjacyjny-i-wygrana-polski,305274.html (dostęp: 15.05.2013).
Polska ma otrzymać blisko 106 mld euro budżetu UE na 2014-2020 – perspektywa napływu funduszy unijnych a rozwój gospodarczy Polski – szanse i zagrożenia [online]: http://inwestor.msp.gov.pl/portal/si/338/25125/Polska_ma_otrzymac_blisko_106_mld_euro_budzetu_UE_na_20142020__perspektywa_naply.html (dostęp: 15.05.2013).
Rozmowa dnia: prof. Leszek Balcerowicz [online]: http://www.polskieradio.pl/7/129/Artykul/784179,Balcerowicz-budzet-UE-dla-Polski-nie-jest-zly (dostęp: 15.05.2013).
Bielecki T., Jest budżet UE. Polska z wielką kasą - 441 mld zł. Kto stracił? [online]:
http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13372396,Jest_budzet_UE__Polska_z_wielka_kasa___441_mld_zl_ (dostęp: 15.05.2013).