Akademia Górniczo – Hutnicza

im. Stanisława Staszica w Krakowie
Wydział Górnictwa i Geoinżynierii

Mineralogia i Petrografia

Kwaśne Skały Magmowe

Mariusz Romańczuk

Janusz Strojny

III GiG gr. I

Kraków 2009/10

Temat: Kwaśne skały magmowe

Klasyfikacja skał magmowych;

Wspólczesna klasyfikacja skał magmowych opiera się głównie na składzie mineralnym

i chemicznym. Ścisłe oznaczenie skały wymaga na ogół badań optycznych tzn. mikroskopowych i analiz chemicznych. Rozpoznanie genezy skał plutonicznych pociąga za sobą konieczność dodatkowo obserwacji terenowych dającą możliwość określenia stosunku

do skał otaczających.

Międzynarodowa Klasyfikacja skał magmowych

Jest przeprowadzona na podstawie jasnych minerałów głównych (kwarcu, skaleni alkalicznych, plagioklazów i skaleniowców), z których składa się większość skał

magmowych. Podział ten dotyczy skał , w których zawartość objętościowa minerałów

minerałów jasnych jest większa od 10 %.

W opracowaniach petrograficznych często jest podawany tzw. wskaźnik barwy – M,

określający objętościowy udział składników ciemnych (w %).

Wszystkie skały o wskaźniku M poniżej 90 % są zaliczane do skał jasnych.

Najprostszy podział skał magmowych wynika z proporcji pomiędzy zawartością krzemionki

i alkaliów, wyrażonej składem głównych minerałów jasnych, tj. kwarcu,skaleni i skaleniowców. Na tej podstawie jest możliwe wyróżnienie pięciu podstawowych grup skał:

1. skały skrajnie kwaśne – o bardzo wysokiej zawartości krzemionki, zawierające wśród

minerałów jasnych prawie wyłącznie kwarc;

1. skały kwaśne – przesycone krzemionką ( powyżej 66 % krzemionki), zawierające znaczną ilość zarówno kwarcu jak i skaleni; nadmiar krzemionki krystalizuje w postaci kwarcu;

2. skały obojętne - nasycone krzemionką ( od 52 % do 66 % krzemionki ) zbudowane głównie ze skaleni, mogące też zawierać niewielką domieszkę albo skaleniowców,

albo kwarcu;

1. skały zasadowe - niedosycone krzemionką ( od 45 % do 52 % krzemionki ) złożone

głównie ze skaleniowców z domieszką skaleni ; niedobór krzemionki wyklucza krystalizację kwarcu i utrudnia powstawanie skaleni;

1. skały skrajnie zasadowe ( ultrazasadowe ) o bardzo niskiej zawartości krzemionki

( poniżej 45 % ) złożone prawie wyłącznie ze skaleniowców

Dalsza klasyfikacja jasnych skał magmowych wymaga już określenia składu jakościowego

i ilościowego skaleni. Makroskopowe odróżnienie skaleni alkalicznych i plagioklazów, zwłaszcza w skałach drobnoziarnistych, nie jest zazwyczaj możliwe, dlatego w praktyce terenowej często zdarza się, że wszystkie głębinowe skały kwaśne nazywamy granitoidami,

wylewne kwaśne –porfirami kwarcowymi, a wylewne skały obojętne –porfirami bezkwarcowymi .

Plutoniczne i wulkaniczne skały kwaśne

Skały kwaśne zawierają od 20 do 60 % kwarcu wśród minerałów jasnych. W skałach pluto-

icznych identyfikacja i ocena zawartości kwarcu nie budzi poważniejszych wątpliwości.

W skałach wulkanicznych kwarc, ze względu na bardzo póżną krystalizację, występuje najczęściej tylko w afanitowej masie skalnej.W związku z tym możemy zaklasyfikować

Do skał kwaśnych skałę wulkaniczną, zawierającą choćby tylko jedno ziarno tego minerału widoczne makroskopowo

W skałach afanitowych i hialitowych można wesprzeć się zabarwieniem, ponieważ skały kwaśne są jasne (od kremowych, przez żółtawe, brązowawe do szarych, podczas gdy skały

obojętne i zasadowe są znaczniej ciemniejsze do czarnych.

Granity alkaliczno-skaleniowe i riolity alkaliczno-skaleniowe

Zawierają prawie wyłącznie kwarc i skalenie potasowe. Domieszka plagioklazów nie powinna przekraczać 10 % ogółu skaleni. Udział minerałów ciemnych jest również niewielki. Granity i riolity cechują się zbliżoną zawartością obydwu rodzajów skaleni z niewielką zwykle przewagą skaleni alkalicznych.

Wśród minerałów ciemnych najczęściej pojawia biotyt a niekiedy także hornblenda.

W granodiorytach i riodacytach udział plagioklazów jest najczęściej 2 do 10 razywiększy

Niż odsetek skaleni alkalicznych, tonality i dacyty zaś zawierają prawie wyłącznie skalenie z grupy plagioklazów. Granodioryty i tonality oraz ich wulkaniczne odpowiedniki cechują się

Podwyższoną zawartością minerałów ciemnych ( biotytu, hornblendy, i augitu ).

W uproszczonej klasyfikacji riolity alkaliczno-skaleniowe i riolity są nazywane riolitoidami,

a riodacyty i dacyty – dacytoidami.

Wiele skał wulkanicznych zostało wyróżnionych na podstawie specyficznej budowy wewnętrznej, niezależnie od składu mineralnego.Obsydian może odpowiadać składem różnym skałom wulkanicznym, ale najczęściej reprezentuje skały bogate w krzemionke.

Skała ta jest zazwyczaj czarna lub ciemna, ma muszlowy przełam i jednorodną budowę wewnętrzną.

Pumeks jest to najczęściej biała, nadzwyczaj lekka skała, powstająca ze spienionej lawy

bardzo bogatej w składniki lotne.

Pumeks ma teksturę gąbczastą, a strukturę prawie zawsze hialitową.

Kwaśne skały wulkaniczne występują w Sudetach oraz rowie krzeszowickim.

W Sudetach są to porfiry kwarcowe wieku karbońsko-wczesnopermskiego, które występują

w niecce śródsudeckiej i północnosudeckiej.

Mają barwę od kremowej do czerwonej, i można rozpoznać w nich kryształy kwarcu, skaleni, i biotytu.

Na zachód od Krakowa, w okolicach Krzeszowic, na powierzchni występują porfiry kwarcowe w formie lakolitu (Zalas) oraz niewielkich żył i pokryw

Są z nimi związane tufy filipowickie. Skały wylewne mają barwy od zielonkawej do brunatno czerwonej. Dominują w nich ryodacyty .Wulkanity te są wieku karbońsko-permskiego. Kwaśne wulkanity są znane z wierceń w zachodniej Polsce.

Z obszaru Bałtyku i terenów dzisiejszej Szwecji i Finlandii lądolody przyniosły liczne i łatwo

Rozpoznawalne skały, należące do tej grupy brunatne i czerwone i brunatne porfiry bałtyckie

porfiry alandzkie, oraz porfiry ze Smalandu.