Zasady scalenia i podziału gruntów reguluje Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 27 sierpnia 1997 r. oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 2005 r. w sprawie scalania i podziału nieruchomości.

W wyniku podziału nieruchomości, nowo wydzielone działki muszą zawierać się w granicach nieruchomości sprzed podziału, natomiast warunek ten nie musi być spełniony w przypadku przeprowadzenia procedury scalenia i podziału nieruchomości.

Celem scalenia i podziału jest poprawa struktury obszarowej i funkcjonalnej gruntów na danym obszarze, przeznaczonych w planie miejscowym na cele inne niż rolne i leśne, zmieniająca dotychczasowy sposób zainwestowania w nieruchomości.

Scalenia i podziału dokonuje Gmina, na zasadach określonych szczegółowo w planie miejscowym. Co istotne, może być on zrealizowany również na wniosek właścicieli lub użytkowników wieczystych posiadających ponad 50 % powierzchni gruntów objętych scaleniem i podziałem.

Procedura scalenia i podziału rozpoczyna się w momencie podjęcia przez Rade Gminy stosownej Uchwały, która zawiera opracowania geodezyjne, rozstrzygnięcia, rejestry gruntów, ustalenia dotyczące realizacji urządzeń infrastruktury technicznej i naliczaniu opłat adiacenckich. Wcześniej jednak, sporządzany jest projekt scalenia i podziału, który udostępniany jest do publicznego wglądu i opiniowania przez powołaną z grona uczestników postępowania Radę uczestników scalenia.

W kolejnym etapie, po rozpatrzeniu wniosków, uwag i zastrzeżeń, rozpoczyna się właściwa procedura scalenia i podziału, gdzie na wstępie, podjęciu Uchwały zawiadamiani są na piśmie wszyscy uczestnicy postępowania w sprawie scalenia i podziału.

Informację taką przekazuje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty oraz przez ogłoszenie w prasie lokalnej.

Czynności związane z faktycznym podzieleniem gruntów wykonuje uprawniony geodeta.

Co istotne, Powierzchnię każdej nieruchomości objętej scaleniem i podziałem pomniejsza się o powierzchnię niezbędną do wydzielenia działek gruntu pod nowe drogi lub pod poszerzenie dróg istniejących. Pomniejszenie to następuje proporcjonalnie do powierzchni wszystkich nieruchomości objętych scaleniem i podziałem oraz do ogólnej powierzchni działek gruntu wydzielonych pod nowe drogi i pod poszerzenie dróg istniejących.

Uchwała, w sprawie scalenia i podziału stanowi podstawę do:

- zamknięcia istniejących ksiąg wieczystych,

- założenia nowych ksiąg wieczystych i ujawnienia w nich praw do nieruchomości powstałych w wyniku scalenia i podziału,

- ujawnienia nowego stanu prawnego nieruchomości w katastrze nieruchomości,

- wyznaczenia i utrwalenia na gruncie granic nieruchomości powstałych w wyniku scalenia i podziału,

- wprowadzenia uczestników postępowania na nowe nieruchomości.