Towianizm, filozofia stworzona przez Andrzeja Towiańskiego (1799-1878), mistyka i reformatora religijnego, która wywarła duży wpływ na polski romantyzm, szczególnie na A. Mickiewicza i J. Słowackiego. W 1841 Towiański przebywający na emigracji w Paryżu proklamował rozpoczęcie "sprawy Bożej" – nowej, wyższej epoki chrześcijaństwa. Założył Koło zwolenników swojej nauki, które istniało również po wydaleniu go z Francji 1842.
Towianizm była koncepcją dalszego rozwoju świata jako procesu wznoszenia się duchów ku Bogu, w szeregu kolejnych wcieleń. Warunkiem ich doskonalenia się miały być "troista ofiara" - ducha, czynu i ciała, realizowana przy pomocy pracy wewnętrznej oraz wpływu "jasnych duchów". Człowiek dysponujący szczególną mocą duchową może poskromić "duchy ciemne" i uzyskać dla wybranego narodu (w tym wypadku Polski) nadprzyrodzoną moc, a za jego pośrednictwem - dla całej ludzkości. Szczególną rolę w rozwoju tej mesjanistycznej koncepcji miały odegrać Słowiańszczyzna i Francja, dlatego Polska powinna przestać nienawidzić Rosję, a także wyrzec się idei rewolucyjnych.
Mesjanizm - nurt w filozofii polskiej, którego największy rozkwit przypada na XIX wiek między powstaniami. Jest to specyficznie polska filozofia o tendencji do tworzenia spekulatywnych systemów metafizycznych z jednej strony i reformowania świata przez filozofię z drugiej. Także powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich pośród narodów świata. Jako taki ma wiele narodowych odpowiedników w innych krajach.
Adam Mickiewicz pędzla Walentego Wańkowicza
Na polskim gruncie idea mesjanizmu była popularna w sposób szczególny. W XVII i XVIII wieku wśród ludności żydowskiej dochodziło do powstania sekt opierających się na charyzmatycznym przywódcy obwoływanym przez współwyznawców mesjaszem. Być może ze względu na stały kontakt z kulturą żydowską, być może po prostu ze względu na głęboką religijność, już w okresie baroku zaczęły pojawiać się w filozofii sarmatyzmu pierwsze pierwiastki mesjanistyczne. Polski Naród, wywodzący się jakoby ze starożytnego ludu Sarmatów, miał mieć szczególną rolę w dziejach świata. Rzeczpospolita Obojga Narodów miała być przedmurzem chrześcijaństwa, azylem wolności i spichrzem Europy. Idee te wyraził najpełniej Wespazjan Kochowski w psalmach publicznych Psalmodii polskiej (Psalm V, Psalm VII, Psalm IX, Psalm XV, Psalm XXVI, Psalm XXXVI).
Mesjanizm romantyczny zrodził się z tradycji judeochrześcijańskich, ale odwoływał się do wizji umęczonego Jezusa Mesjasza (słowiańszczyzna, Polska) mającego zbawić i połączyć grzeszników (inne narody Europy).
Najważniejsze rysy filozofii mesjanistycznej, wspólne dla większości jego znanych przedstawicieli:
przekonanie o istnieniu Boga osobowego
wiara w wieczne istnienie duszy
podkreślanie przewagi sił duchowych nad fizycznymi
wizja filozofii i/lub narodu jako narzędzia do reformy życia i wybawienia ludzkości
nacisk na wybitne metafizyczne znaczenie kategorii narodu
twierdzenie, że człowiek może realizować się w pełni tylko w obrębie narodu jako obcowaniu duchów
historyzm przejawiający się w twierdzeniu, że narody stanowią o rozwoju ludzkości
U Józefa Hoene-Wrońskiego, który wprowadził pojęcie mesjanizmu do polskiej filozofii, mesjaszem, który miał wprowadzić ludzkość w okres szczęśliwości, była filozofia. U głównego popularyzatora mesjanizmu w świadomości szerszej widowni (por. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego), poety Adama Mickiewicza, była już nim Polska.