PEDAGOGIKA KULTURY – kierunek, który opiera proces wychowawczy na przeżywaniu i przyswajaniu przez jednostkę wartości kulturowych stworzonych przez cywilizację;

Pedagogika ta oparta na metodologii Diltheya nazywana jest Pedagogiką Ludzkiej Duchowości.

POGLĄDY:

• poza życiem biologicznym człowieka istnieje duch ludzki, który jest
  charakterystyczny tylko dla życia człowieka,

• należy tworzyć wiedzę o człowieku (jego potrzeby)
  ”Przyrodę można wyjaśniać, zaś kulturę trzeba rozumieć”,

• poznawanie kultury jest procesem osobistym i indywidualnym,

• pedagogika kultury proponuje wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury, która zmierza tak naprawdę do rozumienia i kształtowania jednostkowego bytu człowieka,

• pedagogika w tym ujęciu jest teorią nie tylko kształcenia, ale i samokształcenia,

• pedagogika kultury zakłada korelację pomiędzy obiektywnymi wartościami upostaciowionymi w dobrach kulturowych procesem kształtowania osobowości,

• jednostkę można kształcić jedynie na takich dobrach kulturalnych, których struktura całkowicie lub przynajmniej częściowo pokrewna jest strukturze indywidualnej formy życia na jej stopniu rozwojowym.

Koncepcja Diltheya tzw. FILOZOFIA ŻYCIA
Punkt wyjścia jego filozofii to cały człowiek, całość życia i całość doświadczenia ludzkiego.
Człowieka, bowiem nie można redukować np. do samej biologii, lecz ujmować go trzeba całościowo, uwzględniając wszystkie wymiary jego życia, które kumulują się w szeroko pojętej duchowości.

Życia duchowego człowieka nie można naukowo wyjaśnić, lecz tylko próbować zrozumieć.
W tym sensie jedną z podstawowych funkcji życia ludzkiego staje się rozumienie. Ono staje się metodologicznym fundamentem nauk humanistycznych, jako nauk o ludzkiej duchowości, a więc i pedagogiki.

„Rozumieniem nazywamy taki proces, w którym życie duchowe może być poznane ze zmysłowo danych ekspresji samego siebie.”

Cechą charakterystyczną hermeneutyki i odwołującej się do niej pedagogiki jest przekonanie, że dobra kulturowe poszerzają świadomość człowieka, wprowadzają go w świat wartości i kreują nowe rozumienie życia, a tym samym kształtują jego osobowość. Osobowość interpretacji dóbr kultury, które są zobiektywizowaną postacią ducha ludzkiego, tkwi klucz do poznania człowieka.

Kultura i uniwersum kultury	Rozszerzyła się na wszystkie dziedziny, Jest ulepszeniem, udoskonaleniem, Kultura jest nośnikiem wartości, jakie człowiek uznaje. Ma charakter aksjologiczny, poszukujący ciągle wartości. Jest obiektywna i wartościowa. Pewne formy kultury sięgają do najgłębszych pokładów psychicznych człowieka.
Ekspresja	Ma dwie ważne cechy: wyraża człowieka i w momencie wypowiedzi, czyni obiektywne niewyrażone stany.
Pa idea	Wyrażona myśl.
Istnieje stała wymiana uniwersum kultury a jednostką, która korzysta z kultury, ale wkłada w nią coś nowego.

Stosunek do wartości:

• wartości są obiektywne, a nie zależne od środowiska, okresu historycznego człowieka,

• zasadnicze wartości – prawda, dobro, piękno. Wszystko stanowi jedność. Współczesna kultura zaproponowała na miejsce tej jedności hedonizm i redukcjonizm moralny,

• uznawanie wartości tradycji. Istnieją pewne dziedziny wiedzy, które powinny być znane człowiekowi współczesnemu.

• należy przekazywać wiedze o wartościach. Największą wartością jest wartość moralna,

• przyjmowanie wartości.

Etapy kształcenia przypisywane są odpowiednim strukturom wartości i odpowiednim oddziaływaniem wychowawczym.

Człowiek przechodzi drogę od ANOMII (człowiek jako istota biologiczna, wymagająca pielęgnowania) przez HETERONOMIE (człowiek jako istota społeczna, wymagająca "urabiania" czasem przymusowego, by działała zgodnie z kulturą, panującą w jego społeczeństwie) do AUTONOMII (człowiek jako istota wykształcona, moralnie działająca, twórcza, mająca własną indywidualną osobowość).

Każdy etap jest ważny i wartościowy.

• jednostka nie przyjmuje wartości kultury w sposób mechaniczny, a jedynie rozumowo, poprzez własne doświadczenie,

• zależy to od wrażliwości, potrzeb psychicznych, poziomu wiedzy danej jednostki. A także drogi życiowej,

• ten proces jest niezwykle ważny, ponieważ następuje rozwój. Osobisty proces kultury nazywany: „kulturą w człowieku”. Ważny jak wykształcenie.

Osiągnięciami współczesnej pedagogiki kultury są m.in.:

- ukazanie przed rozumienia jako kategorii edukacyjnej,

- uwzględnienie w teorii kształcenia mitu i symbolu działalności artystycznej i sztuki,

- wartości innych kultur czy też znaczeń zawartych w przekazach medialnych,

- wskazując na wagę wartości kulturowych, ich przeżywania i rozumienia, staje się ona wezwaniem do świadomego życia w świecie.

PEDAGOGIKA PERSONALISTYCZNA

Persona – osoba,

Byt per se – byt przez siebie (decyzja, działanie człowieka, konstytucja człowieka to stan zadany),

W pojęciu tym zawarte jest stwierdzenie o człowieku jako o człowieku, w jego formie, indywidualności, w jego sposobie życia jako bytu osobnego, oddzielonego od rzeczy i od otoczenia, jednostkowego i niepowtarzalnego. Ani w kategorii czasu, ani przestrzeni nie da się uchwycić człowieka. Człowiek jest jednocześnie materialny i duchowy.

człowiek ≠ rzeczy phisis + psyche ≠ osoba

Osoba jest poszczególną substancją istoty rozumnej. Osoba jako byt będący w relacji. Osoba w sobie i tożsama z sobą.

Społeczność – jest taką zbiorowością ludzi, która powstaje przeważnie z motywów racjonalnych i ze względu na osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu, będącego poza samą społecznością osób.

Wspólnota – powstaje jako fenomen szczególnych relacji międzyludzkich, w których nie można mówić o organizacji; jest to pojęcie podkreślające relację; powstaje ze względu na dobro osób i ma ono wartość w sobie samej.

Personalizm

jako „doktryna o osobowości”; człowiek jest bytem dla drugiego człowieka – może innym dać miłość, może dać im odczuć, że są takim samym człowiekiem; personalizm akceptuje każdą istotę ludzką; urzeczywistnienie człowieka jest możliwe tylko we wspólnocie; człowiek jest istotą „pomiędzy” (sobą a społecznością, niebem a ziemią); norma personalistyczna – drugi człowiek nie może być narzędziem mojego życia – ludzi nie można traktować przedmiotowo.

Personalizm polega na działaniu oddolnym, wszelkie działanie wychodzi od jednostki, a nie jest z góry narzucone. To działanie jednostki powinno być indywidualne, wynikające z osobistego przekonania, że robi się coś ważnego.

K. Wojtyła: wychowanie to uczłowieczenie człowieka (ale inaczej niż u Durkheima, w tej koncepcji nie rodzimy się zwierzęciem, tylko człowiekiem, który wymaga jeszcze pracy); nie wartości i nie przedmioty decydują o nas, ale my wybieramy wartości i przedmioty; każda osoba jest podmiotem myślącym i zdolnym do samostanowienia, każdy może dokonywać wyboru, ale ponosi pełną odpowiedzialność za swoje czyny.

Wychowanie w personalizmie: nie może być „tresurą” – polegać na zmuszaniu kogoś do czegokolwiek; nie ma być też „hodowaniem”; ma być przebudzeniem; człowiek, rodząc się jako istota wolna, musi być wspierany poprzez wychowanie, pobudzanie instynktów, rozumności itp.; wolność dziecka jest niewychowana, spontaniczna – w procesie wychowania trzeba nauczyć dziecko korzystać z tej wolności, wychować je do wolności; wychowanie to wzniecenie woli realizacji celów; wolność jest zadaniem wymagającym wysiłków i starań; jednorazowy sukces nie gwarantuje sukcesu ogólnego, więc cały czas trzeba go potwierdzać i podtrzymywać; najważniejszym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju; decyzje powinno podejmować się używając rozumu, a nie emocji – ponieważ człowiek musi ponosić odpowiedzialność za swoje decyzje; wychowanie jest procesem rozwoju samokontroli i autowysiłku; dorosły powinien być wzorem, którego zachowanie będzie inspiracją dla dziecka – asystencja dorosłego (ma być obecny i gotowy, ale nie powinien nic narzucać); nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest jedynie rolą pomocniczą, jest to rola kogoś, kto pomaga uczniowi z zewnątrz; aktywność nauczyciela musi odpowiadać aktywności ucznia.

„Wychowanie są to sposoby i procesy, które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie”

PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA

Z punktu widzenia filozofii pedagogika pozytywistyczna to dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu. Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej przydatnej do przewidywania tego co na pewno się zdarzy, czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów.

Pedagogika ta odnosi się do tego co dzieje się w praktyce.

Orientacja pozytywistyczna:

• Wiedza najbardziej godna zaufania - wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe i posługujące się metodologią badań empirycznych.

• Ponieważ oprócz opisywania rzeczywistości wiedza ta pozwala prognozować wydarzenia, procesy, stany, które muszą / mogą się pojawić.

• Ujawniła się w całym obszarze nauki

• Istota: przesunięcie w sferze wartości związanych z ludzkim poznaniem osłabienie autotelicznej wartości poszukiwania prawdy (takiej, która jest celem samym w sobie) na rzecz wytwarzania wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu konkretnych problemów.

Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, która będzie przydatna do przewidywania tego co się wydarzy wiedza umożliwiająca skuteczne (racjonalne) projektowanie działań pozwalająca w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi.

Związana jest z powstaniem nowej formy myślenia o edukacji, zwanego naukowym, obok już wcześniej istniejącego myślenia potocznego i filozoficznego.

Według jej twórców i zwolenników najważniejsza jest wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe, posługujące się metodologią badań empirycznych, ponieważ ta wiedza jest ich zdaniem najpewniejsza. Nie tylko opisuje jakiś fragment rzeczywistości, ale również pozwala na prognozowanie w sposób dość niezawodny wydarzeń, procesów i stanów, które muszą się pojawić lub mogą zaistnieć.

Źródeł orientacji pozytywistycznej należy poszukiwać w „filozofii pozytywnej” XIX-go wieku.

August Comte

Był twórcą pozytywizmu. Żył w latach:1798-1857. Jego zdaniem ludzkość w rozwoju przeszła dwie fazy:

1. teologiczna

2. metafizyczna

po to aby wejść w trzecią fazę tzw. pozytywną.

Rolą nauki miało stać się skonstruowanie jednolitego obrazu świata (teorii „wszystkiego”) – jednostka jest abstrakcją, a jedyną realną i aktywną rzeczywistością jest świat społeczny. Twierdził, iż zachodzi proces interakcji między środowiskiem a otoczeniem. W etyce stosował jedyną zasadę - utylitaryzmu. Hasłami jej były ludzkość, postęp i ład.

Mianem filozofii pozytywnej określił on taką, która:

• zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, nie zaś urojonymi,

• bada rzeczy dostępne umysłowi, a nie tajemnice,

• rozważa tylko tematy pożyteczne,

• służy polepszeniu życia, a nie zaspokojeniu czczej ciekawości,

• ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną,

• zajmuje się kwestiami ścisłymi,

• dąży do pozytywnych wyników i osiąga je,

• nie ogranicza się do negatywnej krytyki,

• wystrzega się twierdzeń absolutnych i zastępuje je względnymi.

Neopotywizm

• nauki logiczno – matematyczne nieempiryczne i analityczne,

• wszystkie nauki empiryczne sprowadzone do jedności na podłożu języka fizykalnego (później jednak dopuszczał odrębność językową),

• sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (charakter behawiorystyczny),

• likwidacja metafizyki oraz innych nauk filozoficznych,

• pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka (później dopuszczał także semantykę),

• z dorobku neopozytywizmu korzystało wiele prądów, kierunków i szkół filozoficznych.

Filozofia pozytywna

Jej cechą jest koncentracja na problemach epistemologicznych (zajmujących się istotą poznania, badaniem procesów poznawczych):

• poznanie naukowe – najbardziej wartościowy rodzaj oswajania świata na drodze poznawczej,

• wartość poznania naukowego zapewnia stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych,

• najlepsze wzory badań nauki przyrodnicze szczególnie fizyka,

• dzięki tej metodologii – nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, przedmiotem badań – „nagie fakty” – poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji (uogólnienia) co pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić zdarzeń.

Pedagogika naukowa

Za twórcę pedagogiki naukowej uznaje się Johana Friedricha Herbarta, który przedstawił system pedagogiczny na etyce i psychologii, za główny cel wychowania i kształcenia uważał ukształtowanie moralnego charakteru, a za prowadzące do tego główne środki – kierowanie dziećmi, karność, nauczanie wychowujące.

Uważał, że wychowanie nie należy, a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Karność i dyscyplina miały stanowić główny czynnik w wychowaniu. Kara powinna być dostosowana do rodzaju przewinienia, nie powinna być odkładana.

Scjentyzm

To nazwa podstawy myślowej i światopoglądowej (opartej na nauce przyrodniczej).Jest to nurt filozoficzny, pod wpływem osiągnięć w poszczególnych naukach szczegółowych. Głównym jego przedstawicielem był filozof angielski Karl Pearson.

Scjentyści uważali, że nauki przyrodnicze dostarczają wiedzy pewnej, polegającej przede wszystkim na stwierdzaniu faktów i odkrywaniu praw, stanowią więc podstawę do całości ludzkiej wiedzy. Nauka według scjentystów powinna stać się narzędziem człowieka w jego walce o byt, a także orężem w walce o wolność myśli.

Współczesne kierunki pedagogiczne:

• psychologizm pedagogiczny (Herbart) kładł nacisk na nauczanie, wymaga uwzględnienia głównie psychicznej strony wychowanka,

• socjologizm pedagogiczny (Comte) jego podstawą było uznanie człowieka za istotę społeczną, która musi podporządkować się regułą życia zbiorowego i przyjętym normom,

• pedologia („mowa dziecka”) podkreśla ważność dziedziczności lub środowiska naturalnego w procesie intelektualnego i psychofizycznego rozwoju człowieka.