PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA

Pozytywizm - kierunek myśli w filozofii i literaturze zainicjowany przez Augusta Comte'a w połowie XIX wieku.

Pozytywizm z punktu widzenia filozofii jest dążeniem do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu. Jest to „Naukowa koncepcja edukacji”.

Scjentyzm - nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, stanowisko filozoficzne, które przypisuje poznaniu naukowemu (zwłaszcza przyrodniczemu) wyróżnione miejsce w kulturze, społeczeństwie i filozofii.

Główne założenia:

Filozofia pozytywna - wiedza pozytywna wytwarzana przez nauki empiryczne jest formą poznania najbardziej obiektywnego, ponieważ wytwarzana jest w procesie badania „nagich faktów”.

Materializm - krytyka metafizyki, szczególnie religii, ale także wobec filozofii, teologii i sztuki.

Ewolucjonizm - związany z przekonaniem, że rzeczywistość przyrodnicza i społeczna jest
w nieustannym procesie zmian o charakterze ewolucyjnym, oraz tym, że postęp i rozwój nauki rozwiąże wiele problemów społecznych.

Utylitaryzm - przekonanie, że nauka to najbardziej skuteczny środek przekształcania świata.

Cechy filozofii pozytywnej:

· Najwartościowszym rodzajem poznawczego oswajania świata jest poznanie naukowe, oparte na tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych.

· Najlepsze wzory badań zostały wytworzone w naukach przyrodniczych, a szczególnie w fizyce.

· Nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, czyniąc przedmiotem badań „nagie fakty”, które poddane pomiarom (lub też innym sposobom weryfikacji) pozwalają na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić stanów, zdarzeń i procesów.

· Z filozofii i nauki należy, zatem odrzucić wszelką metafizykę i spekulacje, jak również niepotrzebne spory, nie tracić czasu na jałową krytykę innych poglądów i przekonań.

Empiriokrytycyzm Richard Avenarius, Ernst Mach

Założenia:

• Zakłada jasne kryteria rozróżnienia wiedzy naukowej i nienaukowej i odrzucenie jako nienaukowych wszelkich rozważań metafizycznych, tj. nie opartych na doświadczeniu.

• Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, a cała nauka jest opisem świata doświadczalnego.

Neopozytywizm (Pozytywizm logiczny) Moritz Schlick, Rudolf Carnap

Założenia:

• Ujęcie nauk logiczno-matematycznych jako nieempirycznych i analitycznych.

• Sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii, obu pojmowanych behawiorystycznie.

• Likwidacja metafizyki, której zadania są pozorne a twierdzenia bezsensowne.

• Likwidacja innych nauk filozoficznych: teorii poznania, etyki, estetyki.

• Pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka.

Charakterystyka orientacji pozytywistycznej w pedagogice.

• Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji oraz przypisywanie najwyższej wartości i mocy sprawczej wiedzy naukowej, tzn. wytworzonej wedle standardów racjonalności naukowej.

• Uznawanie, że najwartościowszym typem wiedzy o edukacji są twierdzenia formułowane w wyniku przeprowadzenia badań możliwie najwierniej respektujących reguły metodologii badań empirycznych, czyli twierdzenia o faktach.

• Szczególne przywiązanie do badań ilościowych, a marginalizowanie badań jakościowych.

• Głębokie przekonanie o tym, że wiedza o faktach edukacyjnych i oświatowych umożliwia nie tylko racjonalne przewidywanie zdarzeń, ale nieomal automatycznie uruchamia odpowiednie (wartościowe) działania jednostek i grup społecznych, tzn. istnieje bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną i oświatową

• Przyjęcie, że zadaniem pedagogiki jest tworzenie projektów edukacyjnych i oświatowych, które mogłyby zostać wdrożone i zastosowane bezpośrednio w praktyce edukacyjnej przez odpowiednio do wdrażania przygotowanych nauczycieli i pedagogów.

• Postulowanie, ze postęp w praktyce edukacyjnej i oświatowej polega na coraz lepszym i skutecznym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych.

• Głoszenie praktyczności pedagogiki (służebność wobec zadania tworzenia lepszego człowieka i świata)

Pedagogika naukowa (Tworzenie instytucjonalnych podstaw naukowego myślenia o edukacji i oświacie)

Instytucjonalne podstawy uprawiania pedagogiki jako dyscypliny wytwarzającej wiedzę naukową:

• Wykreowanie swoistego przedmiotu badań.

• Stworzenie systemu kategorialnego i struktury dyscypliny naukowej.

• Uznanie określonej metodologii badań.

• Stworzenie instytucjonalnej struktury wytwarzania i dystrybucji wiedzy oraz dysponowania kapitałem wynikającego z autorytetu nauki.

Główne założenia przygotowanych reform oświaty w Niemczech:

• Zrównoważony rozwój człowieka i różnorodność sytuacji służących temu rozwojowi.

• Ograniczenie ingerencji państwa w kształcenie.

• Ingerencja państwa w obronie praw dzieci.

• Działania zmierzające do uczynienia świata lepszym (poszukując równowagi między światopoglądowymi koncepcjami indywidualistycznymi a koncepcjami kolektywistycznymi).

Psychologizm pedagogiczny Johann Friedrich Herbart

Umysł ludzki jest podatny na ćwiczenie - manipulację, zmianę, indoktrynację - dzięki zdeterminowaniu go przez dwa czynniki: horyzont poznania (zakres treści), punkt widzenia (dobór treści).

Uczenie się i rozumienie polegają na rozpoznawaniu relacji między nowymi poglądami a istniejącą wiedzą.

Socjologizm pedagogiczny Emil Durkheim, Florian Znaniecki

„Osobowość społeczna” jest zdeterminowana głównie uwarunkowaniami społecznymi.

Rolą socjologii miało być dostarczanie innym naukom społecznym swoistego i uniwersalnego „klucza” do badania i rozumienia rzeczywistości społecznej.

Pozytywizm polski. Aleksander Świętochowski, Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka, Piotr Chmielowski

Główne hasła polskiego pozytywizmu:

· Praca u podstaw.

· Praca organiczna

· Emancypacja kobiet.

· Asymilacja Żydów.

Pedagogika społeczna. Wychowanie wg Heleny Radlińskiej.

Tak zwane „3 x, W”, czyli:

· Wzrost.

· Wzrastanie w społeczeństwo.

· Wprowadzenie w wartości kulturalne.

Wychowanie w kontekście środowiska.
Koncepcja Józefa Pietera.

Krytyka pozytywizmu.

Podstawowe 'zarzuty':

• Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, jedne i drugie są w gruncie rzeczy jedynie konwencjami.

• Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i nie powinna być taka jak przyrodnicza.

• Wiedza nasza wspiera się nie na samych faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio, z całą oczywistością.

• Przyroda nie jest jedyną, ani nawet nie jest pierwotną postacią bytu.

• Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała, ale wręcz zła, według niektórych uczonych powinna zostać obalona i zmieniona.

PEDAGOGIKA KULTURY

Powstała w Niemczech na początku XX w. i oparta była na koncepcji filozoficznej Wilhelma Dilthey. Była rozumiana jako pedagogika ludzkiej duchowości.

W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński.

Kultura (literatura, sztuka, religia) została uznana za swoisty kod, w którym wyrażona  jest prawda o ludzkim życiu.

1. Człowiek jako jedyna istota ma charakter kulturowy, stąd wynika godność człowieka.

2. Jednocześnie dzięki kulturze może zyskać pełniejsze istnienie własnej egzystencji a przez to wzbogacać swoją osobowość.

Zadaniem systemu edukacyjnego jest kształtowanie jednostki poprzez jej spotkanie z obiektywnymi dobrami kultury.

PEDAGOGIKA KULTURY - KONCEPCJE WYCHOWANIA

1. Wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury,

2. Zaangażowana człowieka dorosłego w pracę z człowiekiem dorastającym wychowanie ma charakter dialogu. Konieczne jest coś w rodzaju namiętnej więzi pomiędzy uczniem a nauczycielem,

3. Dążenie do autonomii i pełni osobowości.

WARSTWICOWA KONCEPCJA WYCHOWANIA Sergiusza Hessena

1. Od anomii - człowiek jako istota biologiczna, wymagająca pielęgnowania,

2. Przez heteronomię - człowiek jako istota społeczna, wymagająca „urobienia”, a więc wrastająca w kulturę i przyjmująca niekiedy na drodze przymusu wychowawczego poszczególne wartości,

3. Do autonomii - człowiek jako istota wykształcona. Osoba moralnie dojrzała, która przyswoiła najwyższe wartości kulturowe.

Pedagodzy kultury twierdzili, że istnieją tzw. wartości absolutne: dobro, prawda, piękno.

Tworzyli teorię typologizacją osobowości: np.:

Typologia osobowości E. Sprangera

1. Człowiek teoretyczny,

2. Człowiek ekonomiczny,

3. Człowiek estetyczny,

4. Człowiek religijny,

5. Człowiek polityczny

6. Człowiek społeczny

PEDAGOGIKA EGZYSTENCJALNA

Ψ Tendencja agnostyczno - ateistyczna.

Agnostycyzm neguje całkowicie lub częściowo możliwość poznania obiektywnej rzeczywistości. Pierwszym przedstawicielem jest Martin Heidegger. Jego zdaniem istnienie człowieka jest zespolone ze światem w jedną całość. Nie ma dla niego innej możliwości jak być w świecie. Człowiek nie potrafi istnieć bez innych, ale zbiorowość zagraża autentyczności człowieka. Tłum pochłania jednostkę w anonimowości, co przejawia się przez konwencjonalne bezosobowe normy postępowania.

Trzy niebezpieczeństwa ze strony społeczeństwa to:

• Gadatliwość - kiedy ktoś klepie, nie zwracając uwagi na pierwotny sens słów

• Ciekawość związana z pogonią za sensacją

• Dwuznaczność, człowiek często nie przywiązuje uwagi do prawdy, jest nieszczery, obowiązuje gra pozorów.

Właściwą drogą postępowania jest życie w zgodzie z własnym sumieniem.

 Δ Człowiek wobec Boga

Heidegger nie był radykalnym ateistą, nie uważał swojej filozofii za ateistyczną.

Drugim przedstawicielem tej koncepcji tej koncepcji jest Jean Paul Sartre.

Uważał on, że jeżeli Bóg istnieje to człowiek nie jest wolny , ===>> jeżeli jest stworzony przez Boga należy do niego.

Δ Człowiek wobec świata wg Satre

• Nie jest możliwa harmonia człowieka z przyrodą, ponieważ stanowi ona dla nas stałe źródło zagrożenia. Określał twory natury jako "lepkie", "mdłe", "zimne", "złowrogie".

• Sartre uważał, że drugi człowiek jest zaprzeczeniem tego pierwszego, czyli - drugi człowiek nie jest mną, ale moim zaprzeczeniem. Jest przedmiotem, narzędziem i pozbawia go wolności.

• Również miłość jest atakiem na drugą osobę, ponieważ pozbawia nas wolności. Wzajemność zniewala, uprzedmiotawia

Trzecim reprezentantem jest Albert Camus. Ujmuje on człowieka w dwie kategorie: absurdu i buntu. Uważał, że życie ludzkie pogrążone jest w automatyzmie. Właściwie w momencie pojawienia się negatywnego zjawiska dostrzegamy absurdalność świata. W Boga nie wierzy, ale nie jest ateistą.

Ψ Tendencja teistyczna.

Karl Jaspers (1883-1969)

Nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu, ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji. Jest ona jest nieuchwytna, więc nie może stanowić przedmiotu badań. Pojawia się w sytuacjach granicznych, jak śmierć, cierpienie, walka, a przejawia się ona np. głosem sumienia.

Podkreśla on wielką rolę komunikacji międzyludzkiej, która jest przesłanką do odkrycia i do urzeczywistnienia siebie.

Gabriel Marcel (1889-1973)

Podkreślał to, co się dzieje z człowiekiem - dehumanizacja i degradacja. Jednym z czynników degradujących człowieka jest rosnąca tendencja do posiadania na niekorzyść istnienia. Wszelkie cierpienia, lęk, obawa wynika z faktu, że obawiamy się, że utracimy to, co mamy.

Martin Buber

Uważa, że dialog ma układ symetryczny, jest oparty na równości partnerów. W układzie nauczyciel - uczeń OBIE strony uczą się od siebie.

ΞCechy osoby w ujęciu egzystencjalnymΞ

• Autentyczność- wiąże się z urzeczywistnieniem jednostkowości, człowiek jest jedyny w swoim rodzaju.

• Zaangażowanie- wynika z właściwego odkrycia miejsca, w którym się znajduje, razem z wszelkimi trudnościami, jakie go spotykają.

• Dialogiczność- opiera się na uznaniu wolności zarówno własnej jak i innych.

Człowiek dialogu przyjmuje postawę otwartą na zrozumienie drugiego człowieka w trzech sferach:

• Poszukiwanie wraz z innymi prawdy, czyli dialog rzeczowy

• Dążenie do współwolności z otoczeniem, dialog personalny

• Oddanie siebie do dyspozycji partnera przez miłość (dialog egzystencjalny).

Autentyczność (zdefiniowana przez Grzegorczyka):

• Być sobą

• Żyć świadomie

• Samodzielnie decydować o swoich czynach

• Nie ulegać uprzedmiotowieniu

• Żyć aktywnie.

PEDAGOGIKA RELIGII

Wskazuje na swoisty przedmiot badań, a więc procesy szeroko pojętej edukacji i socjalizacji religijnej oraz związane z nimi zadania badawcze.

I PODEJŚCIE:

Obszar badawczy pedagogiki religijnej: edukacja religijna

Przedmiot pedagogiki religii: konkretna pedagogia religijna, a więc doktryna wychowawcza i jej wdrażanie w Kościele bądź wspólnocie religijnej.

Pedagogikę religii można ujmować jako kierunek badań w ramach teologii i zarazem jako naukę pomocniczą, będącą uzupełnieniem katechetyki i częścią teologii pastoralnej (praktycznej). Nie stanowi tu oddzielnej dyscypliny, ale polega na pedagogicznym rozszerzeniu refleksji pedagogicznej.

Zadanie: pomoc w usprawnianiu tzw. Formacji religijnej człowieka poprzez włączenie do refleksji katechetycznej dorobku pedagogiki, a zwłaszcza koncepcji uczenia się i nauczania.

II PODEJŚCIE:

Pedagogika religijna jako kierunek badań i dyscyplina naukowa o charakterze teologicznym i pedagogicznym, wytwarzającą podstawową wiedzę humanistyczną i społeczną oraz wiedzę stosowaną.

Przedmiot badań: ogół procesów edukacji i socjalizacji religijnej w Kościele

III PODEJŚCIE:

Pedagogika religijna to dyscyplina teologiczna i pedagogiczna, sytuująca się na pograniczu teologii i pedagogiki, podkreślająca istnienie wspólnego przedmiotu badań, a mianowicie edukacji religijnej.

KONCEPCJE I ICH ZNACZENIE PEDAGOGICZNE

1. Antropologia religijna jako podstawa edukacji

2. Człowiek jako podmiot edukacji

3. Edukacja jako proces odnowy życia

4. Edukacja jako egzystencjalna hermeneutyka tekstów.

5. Edukacja jako hermeneutyka doświadczeń

6. Edukacja jako dialog

PEDAGOGIKA NOWEGO WYCHOWANIA

Nowe Wychowanie to ruch społeczny, który pojawiał się stopniowo głównie w Europie i USA. Nowe Wychowanie było spontaniczną i skrajną krytyką szkoły tradycyjnej, powstałej na podłożu pedagogiki Herbarta.

W USA nazywano to PROGRESYWIZM, w Europie SZKOŁA NOWA lub SZKOŁA TWÓRCZA, w Rosji SWOBODNE WYCHOWANIE, w Niemczech PEDAGOGIKA REFORM.

1879 r.- umowny chronologiczny początek Nowego Wychowania.

W Polsce ruch ten rozwijał się w tym samym czasie, co w Europie Zachodniej, ale miał odrębne uwarunkowania podziałem Polski między zaborców. W zaborze austriackim sytuacja oświatowa była niezła, w pruskim nastąpiła daleko posunięta germanizacja, a w rosyjskim panowało zacofanie, rusyfikacja i analfabetyzm.

GŁÓWNE IDEE NOWEGO WYCHOWANIA:

• Postulat pajdocentryzmu - oparcie wychowania na naturalnych siłach tkwiących w samym wychowanku. Pedagogika wychodząca od dziecka, dziecko jest w centrum zainteresowania.

• Krytyka pierwszoplanowości nauczyciela na rzecz wychowania wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka, oraz uwzględniająca jego fazy rozwoju,

• Poszanowanie naturalnego tempa rozwoju każdego wychowanka bez sztucznego przyspieszania,

• Akceptacja indywidualnych różnic i spontanicznej socjalizacji, czyli akceptacja wchodzenia dziecka w różne grupy rówieśnicze,

• Aktywizm - wychowanie to proces aktywnego wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku,

PODSTAWOWE ZASADY PEDAGOGIKI NOWEGO WYCHOWANIA:

• Wybór odpowiedniego środowiska dla szkoły, miejsca, w którym szkoła ma funkcjonować

• Konieczność poznania cech indywidualnych dziecka i jego predyspozycji społecznych

• Szkoła na miarę dziecka- dopasowanie treści, celów, metod form

• Współpraca szkoły z rodziną i więź szkoły z życiem pozaszkolnym

• Selekcja uczniów według kryteriów psychologicznych uwzględniających rozwój umysłowy, uzdolnienia zamiłowania

• Dominacja zagadnień wychowawczych nad dydaktycznymi

• Nauka oparta na aktywności dzieci, ich samodzielności i twórczości

• Samorzutność organizowania się życia społecznego dzieci i młodzieży, szczególnie samorządności

• Wspieranie wychowania estetycznego i moralnego w jego powiązaniach z codziennością

• Koedukacja.

KRYTYKA NOWEGO WYCHOWANIA:

• Utopijność wielu zasad.

• Idea wychowania dla pokoju, wolności i demokracji była podważana przez faszyzm i stalinizm.

PEDAGOGIKA PERSONALISTYCZNA

Założycielem personalizmu był Emmanuel Mounier

1. Dla Mouniera personalizm jest perspektywą spojrzenia na problemy ludzkie i odpowiedzią na powstające totalitaryzmy

2. Personalizm nie jest systemem, ale pewną metodą, zobowiązaniem

3. Personalizm wymaga zaangażowania

4. Centralnym pojęciem personalizmu jest osoba

5. Pojęcie osoby wiąże się z pojęciem godności, która odróżnia człowieka od innych bytów

6. Personalizm jest koncepcją spójną z chrześcijańską wizją człowieka, która także odnosi się do wyjątkowości osoby

7. Bycie osobą łączy się z niepowtarzalnością o pojętnością

8. Powinnością człowieka jest działanie

Główne pojęcia personalizmu:

• Osoba (człowiek) to pojęcie centralne (cel, wartość sama w sobie)

• Zaangażowanie (aktywne uczestniczenie w życiu)

• Wspólnota (powstaje ona jako fenomen szczególnych relacji międzyludzkich ze względu na dobro osób i ma wartość w sobie samej)

Różnice między wspólnotą a społecznością

Społeczność - ważne są cele (ludzi łączą struktury)

Wspólnota - ważne są relacje (ludzi łączą relacje emocjonalne jak miłość, przyjaźń np. rodzina)

Odmiany i nurty personalizmu

Jest ich wiele, a ich wspólną cechą jest zainteresowanie sprawami wychowania

Współcześnie personalizm określa się jako:

1. Doktrynę podkreślającą autonomiczną wartość człowieka jako osoby (podkreśla się godność osoby)

2. Programy działań wspierających rozwój osoby ludzkiej podporządkowujące wartości ekonomiczne i techniczne wartościom duchowym i ludzkim

Cele wychowania według personalizmu

1. Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.

2. Obowiązkiem człowieka jest współosiągać cele społeczne, społeczność zaś powinna mu pomagać w osiąganiu jego osobistych celów.

3. Nauczyciel jest odpowiedzialnym reprezentantem tradycji kulturalnej. Kieruje on i kontroluje pracą uczniów oraz systematyzuje proces przekazu wiedzy.

4. Celem wychowania personalistycznego jest wzbudzenie w dziecku wrażliwości na wartości oraz wzniecenie woli ich realizowania.

PEDAGOGIKA PETERA PETERSENA

Interesował się filozofią niemiecką, teologią i pedagogiką. Swą działalnością i poglądami przeciwstawił się pedagogice Herbarta (wg niego obciążonej idealizmem, intelektualizmem i indywidualizmem). W latach 30-stych Petersen dokonał istotnej reorientacji swych poglądów w kierunku ideologii volkistowskiej, przyjmując wobec nazistów postawę oportunistyczną (konformistyczną) - bywał zaliczany do liderów pedagogiki nazistowskiej.

Sam Petersen swoją koncepcję nazywał realizmem pedagogicznym. Chciał opisać człowieka w jego konkretnym bycie i ugruntować pojęcie wychowania (ważniejszego niż nauczanie) na podstawie koncepcji wspólnoty.

Osią jego koncepcji było pojęcie wspólnoty, która powinna być celem życia, rozumianej jako: wszechstronny duchowy związek ludzi wynikający z naturalnego popędu, który jest źródłem wszelkiej twórczej siły. Petersen odwrócił ideę pedagogiki indywidualistycznej twierdząc, że to wspólnota jest warunkiem twórczości. Dzięki wspólnocie człowiek może współużytkować dobra duchowe i materialne.

Wspólnota jest w tej teorii realnością ewoluującą od wspólnoty naturalnej, poprzez wspólnotę narodową, wspólnoty kulturowej.

Na pojęciu wspólnoty ściśle opierały się inne pojęcia koncepcji Petersena, takie jak:

1) Wolność w poglądach Petersen była realnym, swobodnym rozwojem sił duchowych człowieka w jego naturalnym środowisku, jakim miała być wspólnota.

2) Problem wzajemnych relacji między jednostką i grupą społeczną. Uważał, iż „każda jednostka jest oszlifowaną soczewką, w której przegląda się wspólnota.”

3) Osobowość. Atrybutem indywidualności jest stan wewnętrznej harmonii woli, działania i stanów uczuciowych. Taka indywidualność zmierzająca do osiągnięcia celów wspólnoty staje się osobowością.

4) Wychowanie - funkcja, obejmująca całą rzeczywistość, która sprawia to, co w człowieku nazywamy uduchowieniem, uczłowieczeniem, osobowością. Prawdziwe wychowanie dokonujące się w relacji „człowiek-człowiek” i „człowiek-przyroda” jest niezamierzonym oddziaływaniem duchowym.

5) Kształcenie - zadaniem nauczyciela było tworzenie zdrowej atmosfery pracy, pobudzanie wychowanków do swobodnych wypowiedzi oraz wyjaśnianie technicznych trudności związanych z podjętą przez dzieci pracą.

W planie jenajskim obowiązywała koncepcja tygodniowego planu pracy - tydzień każdy tydzień miał swoje naczelne hasło - brak sztywnego programu nauczania, przedmiotem pracy szkolnej były tematy aktualnie wysuwane przez grupę.

Zajęcia przedmiotowe odbywały się w postaci kół. Cztery formy aktywności zewnętrznej: swobodna rozmowa, praca, zabawa i uroczystości. Formy aktywności wewnętrznej: myślenie, oglądanie, rozważanie i odczuwanie. Kontrola pracy i postępów dzieci odbywała się, co pół roku w postaci relacji z wybranego przez uczniów materiału.

Zasada indywidualizacji tempa pracy oznaczała rezygnację z systemu klasowo-lekcyjnego, stworzenie warunków do powstania wspólnot (warunki: uznanie dziecka za wartość, spożytkowanie różnic indywidualnych, holizm, potraktowanie wychowania jako wspierania autokracji, zdolność do dialogu).

Organizacja procesu - 8 roczników podzielonych na trzy szczepy, łącznie nie więcej niż 500 osób; panowały zasady: powszechności, narodowości, koedukacji oraz wolności od autorytarnych nauczycieli, państwa, Kościoła, gospodarki aktywności, pracy.

3. Pozytywy i negatywy pedagogiki Petersena

Pozytywy w koncepcji Petersena:

• Przekonanie, że uniwersalistycznie pojęte ideały są zbyt abstrakcyjne, aby mogły kierować szerokimi masami;

• Doceniał rzeczywisty wpływ wychowawczy wspólnot;

• Dominacja wychowania nad nauczaniem;

• Względna autonomia wychowanków;

Negatywy w koncepcji Petersena:

• Przekonanie, że najwyższe ideały nie odgrywają roli w wychowaniu;

• Nieuzasadniona negacja obecności zła w świecie ludzkim;

• Antyracjonalizm;

• Wiązanie jednostki z germańskim mitem plemiennym;

• Tam, gdzie wygasł wspólnototwórczy zapał nauczycieli i rodziców - szkoły ulegały likwidacji;

• Preferowanie zarządzania szkołą w sposób kolegialny;

• Wysoce niejednoznaczne pojęcie wspólnoty, na którym opiera się koncepcja; niezwykle łatwo dało się odwrócić osobotwórczą potęgę wychowawczą wspólnoty w jej przeciwieństwo (niedoceniała wartości twórczych osobowości);

• Charakter utopijny;

PEDAGOGIKA KRYTYCZNA

Pedagogika krytyczna łączy się z krytyką szkoły. Krytyka stanowi ocenę rzeczy pod względem mniej lub bardziej świadomie przyjętych kryteriów

Krytykę szkoły można opisać posługując się klasyfikacją funkcji, jakie ona pełni w społeczeństwie

1. Szkoła jako instytucja służąca transmisji kultury, przekazywania dorobku poprzednich pokoleń

2. Szkoła jako instytucja wspomagająca rozwój jednostki, służąca indywidualności ucznia

3. Szkoła jako czynnik zmiany społecznej, jako instytucja przyczyniająca się do społecznego postępu.

KRYTYKA ADAPTACYJNA

• Nurt konserwatywny

• Nurt liberalny

Krytyka adaptacyjna

• Nazywana jest inaczej krytyka potoczną, obiegową

• Stwierdzenie „bądź krytyczny” w języku tej krytyki oznacza: krytykuj wszelkie przejawy zła

• Krytyka ta oznacza tyle, co sprzeciwianie się, niezgoda na zło.

Krytyka adaptacyjna w odmianie konserwatywnej

• To ruch zmierzający do uczynienia ze szkoły sprawnego instrumentu transmisji kultury - takiej, która zapewni młodzieży znaczący zasób wiedzy ważnej dla funkcjonowania w świecie rozwiniętej cywilizacji technicznej

Krytyka adaptacyjna w odmianie liberalnej

• Nurt, który szkołę spostrzega jako instytucję antyhumanitarną, niszczącą indywidualność i wprowadzająca przemoc

• Ten rodzaj krytyki uprawia ruch szkolnictwa alternatywnego, psychologia i pedagogika humanistyczna oraz antypedagogika

KRYTYKA EMANCYPACYJNA

• Stanowi krytykę wiedzy i dąży do wyzwolenia ludzi z krępujących swobodę form życia społecznego

• Hasło „bądź krytyczny” oznacza tutaj tyle, co „nie ufaj oczywistości, miej odwagę powiedzieć NIE nawet tym poglądom, które uznane są za nienaruszalne”, kieruj się własnym rozumem

• Chcąc być krytycznym należy uwolnić się od złudzeń

• Przedmiotem tej krytyki są przesądy zakorzenione w ideologiach

• Krytyka jest tutaj zdobywaniem samowiedzy, a celem człowiek wolny (od przesądów, ideologii itp.)

KRYTYKA HERMENEUTYCZNA

• Związana jest z interpretacją, jest refleksja nad zakłamaniem

• Hermeneutyka (jako nauka) przyjmuje, iż wszelkie poznanie polega niejawnym uwarunkowaniom

• Stąd nasuwa się konieczność stałego tłumaczenia TEKSTU, a są nimi wszelkie przejawy obecności człowieka w świecie (religia, nauka, normy, obyczaje itp.)

• Świadomość fałszywa jest to świadomość będąca wytworem stosunków społecznych opartych na relacji panowania i zniewolenia, pozostających poza sferą uświadomienia (np. wiara Egipcjan, że faraon był bogiem)

Cele krytycznej interwencji

• Jak jest: jednostki musza zostać wykształcone i wyselekcjonowane tak, aby wszystkie dostępne, niezbędne do funkcjonowania społeczeństwa miejsca pracy zostały odpowiednio obsadzone.

• Jeśli system decyduje o losach jednostek i zbiorowości to jest to system zniewalający i wymagający radykalnej zmiany

• Żyjemy w świecie niesprawiedliwym, powodującym nieuzasadnione cierpienie wielu ludzi, powinniśmy, więc wychowywać ludzi tak, aby byli zdolni do jego zmiany

Dwa obszary, w których działa szkoła

1. Ignorowanie różnic

• W klasie szkolnej mogą być dzieci z różnych grup etnicznych, czy religijnych, ale szkoła zakłada automatycznie, że przeciętne dziecko jest Polakiem i katolikiem

2. Trening milczenia

• Dzieci nienależące do grupy, tzw. normalnych uczniów wycofują się z aktywnego udziału w szkolnej edukacji.

• Starają się być niewidoczne i unikają zabierania głosu

• W rezultacie przystosowują się do społecznej marginalizacji

• Szkoła dzięki polityce społecznej normalizacji, czyli dzięki ignorowaniu społecznych nierówności przyczynia się do ich utrwalenia w społeczeństwie

KULTURA CISZY

• Dominujący w robotniczych środowiskach typ stosunków rodzinnych tzn. bliskość emocjonalna - silny autorytet rodziców, a zwłaszcza ojca, sztywno określone role członków rodziny powodują, że dzieci wychowywane w takich rodzinach uczą się posługiwać ograniczonym kodem komunikacyjnym

• Jest to język oparty o proste struktury gramatyczne silnie związane z gestem skrótowym o licznych odniesieniach do wspólnego, znanego partnerom rozmowy kontekstu

• Nauczyciele zwykle identyfikujący się z kulturą wysoką, posługują się w kontaktach z dziećmi kodem rozwiniętym, pozbawionym gestów i takiego języka wymagają od swoich uczniów

• Powoduje to już na progu edukacji szkolnej zróżnicowanie szans uczniów z klasy średniej i robotniczej

• W konsekwencji dzieci uczą się milczenia, nie odzywają się na lekcjach.

• Kulturę ciszy łatwiej zneutralizować u dzieci niż u dorosłych

• Powstają tzw. strefy kultury ciszy, czyli swoista niezdolność do wypowiadania świata, do mówienia własnym głosem

• Następuje kulturowe wydziedziczenie - młodzież poddawana edukacji nie chce identyfikować się z kulturą, z której wyrosła, ale nie jest w stanie wejść w tzw. kulturę wyższą

UKRYTY PROGRAM SZKOLNY

• Szkoła narzuca sposób spostrzegania świata jako oczywisty i niepodlegający dyskusji

• Dobór treści kształcenia, kryteria egzaminowania i selekcji szkolnych oraz obowiązujące przepisy dyscyplinarne powodują, że istniejące społeczeństwo z podziałami na grupy uprzywilejowane i podporządkowane traktowane jest jako coś oczywistego i naturalnego

• Dzięki takiej, ukrytej indoktrynacji struktura społeczeństwa jest akceptowana i może być powielana z pokolenia na pokolenie

• Jednym z podstawowych zadań pedagogiki krytycznej jest odsłanianie tego rodzaju mechanizmów dominacji, wpisanych w instytucje i w praktyki edukacyjne oraz kulturowe

Elementy ukrytego programu szkolnego

1. Dobór treści programowych.

2. Wymagania regulaminowe w szkole.

3. Obyczaje.

4. Architektura szkoły

Edukacja powinna:

1. Dostrzegać i akceptować różnice społeczne.

2. Dopuszczać różnorodność wypowiedzi i uczyć młodych ludzi aktywnego zabierania głosu we własnych sprawach.

3. Uczyć aktywnego działania na rzecz zmiany nieakceptowanych cech życia społecznego

Polscy pedagodzy krytyczni: Lech Witkowski, Robert Kwaśnica, Tomasz Szkudlarek.

Zagraniczni pedagodzy krytyczni: Henry Giroux, Jurgen Habermas.

PEDAGOGIKA ANTYAUTORYTARNA

• Pedagogika antyautorytarna to taka, która z góry sprzeciwia się narzucanym autorytetom.

• Jest ona prądem pedagogicznym, który nawiązuje najsilniej do pajdocentryzmu i pedagogiki Nowego Wychowania.

• Podkreśla się tu jednak rolę swobody i indywidualności nie tylko w odniesieniu do rozwoju dziecka, ale także jego wychowawców.

W obrębie pedagogiki antyautorytarnej wyróżniamy 2 nurty

1. Nurt polityczny

2. Nurt edukacyjny

• W tym wymiarze pedagogika antyautorytarna stała się następstwem buntu pokolenia lat 60-tych negującego tradycyjne autorytarne wychowanie

• Przedstawiciele tego nurtu wystąpili przeciwko zasadzie autorytetu, posłuszeństwa i konformizmu

• W ich przekonaniu autorytet pedagoga powinien być wynikiem dwustronnej interakcji, podczas której obie strony wzajemnie się szanują i ufają sobie

• Współpraca między nimi jest wynikiem symetrycznych relacji, wzajemnego dialogu, partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa

• Wychowawca nie potrzebuje stosować środków przemocy fizycznej czy psychicznej, żeby osiągnąć zamierzony cel.

Przedstawiciele pedagogiki antyautorytarnej

Aleksander S. Neill, Thomas Gordon, Janusz Korczak.

Aleksander S. Neill

1. W 1924r. założył własną szkołę prywatną antyautorytarną (alternatywną)

2. Była to szkoła z internatem

3. Następnie stworzył szkołę Summerhill dla dzieci trudnych (terapeutyczną)

Prawa dzieci w szkole Summerhill

1. Prawo do wolności i bycia sobą do samostanowienia i nieskrępowanego rozwoju

2. Prawo do odpowiedzialności za samego siebie za swoje czyny, uczucia i emocje, swoją wiedzę i wolę

3. Prawo do życia bez przemocy fizycznej i psychicznej

4. Prawo do autoekspresji np. przez taniec, sport, malarstwo

5. Prawo do miłości, akceptacji, uznania

6. Prawo do prywatności osobistej i rzeczowej

7. Prawo do humoru i radości

8. Prawo do oświecenia seksualnego i własnego seksualizmu

9. Prawo do wsparcia i pomocy ze strony innych osób.

PEDAGOGIKA EKOLOGICZNA

Powstanie i rozwój ruchu ekologicznego

Początków międzynarodowego ruchu ekologicznego należy szukać w latach 60 XX w. Celem działań było odejście od konsumpcyjnego stylu życia, zwrot ku naturze oraz duchowości, a także kultywowanie takich cech osobowościowych jak tolerancja i troska o przyrodę. Kolejna fala zainteresowania problemami ekologicznymi wystąpiła na początku lat 80- zauważono i opisano systemy zbliżającego się kryzysu ekologicznego Ziemi.

Główne zagrożenia ekologiczne dla współczesnego świata:

• Niszczenie środowiska przyrodniczego

• Nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych

• Wzrost globalnej produkcji przemysłowej

• Niekontrolowany rozwój nauki i techniki

• Zbyt duży przyrost naturalny ludzkości

Wśród skutków oddziaływania zanieczyszczeń na człowieka i jego środowiska wymienia się:

• Choroby układu oddechowego i krążenia;

• Zakłócenie równowagi termicznej tzw. efekt cieplarniany

• Korozja wpływająca na niszczenie infrastruktury

BIOTERRORYZM- terroryzm ekologiczny, który polega na wytwarzaniu substancji chemicznych o toksycznym działaniu mających na celu zastraszenie określonych grup ludności w celu wymuszenia własnych żądań np. broń chemiczna.

Etapy relacji człowieka z przyrodą:

• Pełna symbioza człowieka z przyrodą (kultura antyczna, regiony, gdzie były religie animistyczne, totemizm)

• Idea uświęcenia i ubóstwienia przyrody (religia, filozofia Dalekiego wschodu- hinduizm, taoizm, buddyzm)

• Oddzielenie człowieka od świata przyrody i przypisanie mu nadrzędnej roli (tradycja judeochrześcijańska, protestancka)

• Zanegowanie idei postępu i zwrócenie się ku Naturze, próba zrozumienia jej znaczenia, dążenie do jedności z przyrodą tzw. punkt zwrotny

EKSKLUZJONIZM- takie postrzeganie rzeczywistości, gdzie dobro utożsamiane jest z duchem, materia ze złem i w rezultacie przeciwstawienie ich sobie, człowiek to władca absolutny, niebędący częścią przyrody

NOWE MYŚLENIE O ANTROPOCENTRYZMIE-dominacja człowieka nad resztą przyrody, powierzona mu najwyższa odpowiedzialność, człowiek jako istota stojąca najwyżej na drabinie ewolucji- istota myśląca i refleksyjna ma obowiązek wykorzystać swoje zdolności do ochrony otaczającej go przyrody

IDEA BIOCENTRYZMU - wszystkie organizmy mają taką samą wartość, powinny, więc mieć równe prawa, natura ma wrodzone, nieodłączne i wewnętrzne wartości, które nie powinny w żaden sposób podlegać ludzkim potrzebom

4 zasady biocentryzmu:

• Status wszystkich organizmów żywych jest jednakowy

• Wszystkie organizmy żywe są współzależne

• Każdy element natury jest unikatowy i żyje w określony dla siebie sposób, żaden gatunek nie jest w stanie określić, co jest dobre dla innego gatunku

• Należy odrzucić ideę nadrzędności gatunku ludzkiego nad zwierzętami

BIOREGIONALIZM- istotą jest promowanie jedności między środowiskiem a zamieszkującymi je ludźmi

EKOFILOZOFIA- filozofia ekologiczna, filozofia nadziei, podstawą jest system wartości ekologicznych skoncentrowanych wokół takich problemów jak: troska o przyrodę, szacunek wobec Ziemi i organizmów, sprawiedliwość, działanie na rzecz pokoju, tolerancja, współdziałanie na rzecz ochrony życia

EKOLOGIA SPOŁECZNA-zajmuje się wpływem, jaki wywiera usytuowanie jednostek w przestrzeni na rodzaj stosunków między nimi, ich zachowanie i ich cechy;

EKOLOGIA GŁĘBOKA - opisanie głębszego i bardziej duchowego podejścia do Natury, wynika ono z większej wrażliwości ludzi względem siebie i przyrody. Istotą jest zmiana stylu życia, uzyskanie specyficznej świadomości i postępowanie Wg. nowej filozofii życia

Różnice między dominującym światopoglądem i ekologią głęboką

DOMINUJĄCY ŚWIATOPOGLĄD	EKOLOGIA GŁĘBOKA
Dominacja nad naturą	Harmonia z naturą
Naturalne środowisko jako źródło zasobów dla człowieka	Cała natura posiada wewnętrzną wartość, wszystkie gatunki są równe
Materialny(ekonomiczny) rozwój mający na celu wzrost populacji ludzkiej	Bardzo proste potrzeby materialne uwzględniające cel samorealizacji
Wiara w odnawialność naturalnych źródeł	Uwzględnianie limitowanej ilości naturalnych bogactw
Oparte na technologii procesy i rozwiązania	Umiarkowana technologia, niedominująca forma nauki
Konsumeryzm	Działanie Wg. potrzeb, recykling
Narodowe, soncentralizowane społeczności	Tradycje mniejszościowe, bioregiony

ETYKA EKOLOGICZNA - ekoetyka, zajmuje się odpowiedzią na pytanie o moralne postępowanie człowieka wobec przyrody.

PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA

Emancypacja jest to:

• Wyzwolenie od despotyzmu, nieuzasadnionych stosunków władzy, przymusu i przemocy, irracjonalizmu i głupoty

• Walka o samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, demokrację i samorządność, mądrość i racjonalizm.

Przedstawiciele pedagogiki emancypacyjnej:

P. Freire, Ivan Illich, W. Chomsky, Z. Kwieciński, L. Witkowski.

Przedstawiciele neomarksizmu: Theodor Adorno, E.Fromm i Jurgen Habermas.

Zasady neomarksizmu

1. Zwrot ku człowiekowi

• Człowiek jest twórczą i wolną osobą, odpowiedzialną za swoje życie.

• Dąży on poprzez wyzwalanie się z różnych form ucisku do realizacji swojego człowieczeństwa.

• Ciągłym zagrożeniem jest reifikacja, czyli urzeczowienie człowieka, które wynika nie tylko ze sprzeczności klasowych, ale także z postępu technologicznego, gospodarki globalnej i biurokratycznych form rządzenia.

2. Krytyka rzeczywistości

• Adormo postawił tezę, że ruch oświeceniowy, którego celem było wyzwolenie człowieka spod władzy natury, niewoli, mitów i zabobonów oraz przygotowanie go do wzięcia odpowiedzialności za siebie, ostatecznie obrócił się w swoje własne przeciwieństwo

• Świat został sprowadzony do poziomu ilości, do zasady wymiany.

3. Demokratyzacja

• Według neomarksistów nierówności między ludźmi mają podłoże społeczne i wraz ze zmianą struktury społeczeństwa mogą być usunięte

• Chodzi tutaj nie tylko o nierówności klasowe, ale także o nierówności między kobietą a mężczyzną, uczniem a nauczycielem, wszelkie dominacje jednej osoby nad drugą

4. Krytyka technologii

• Nadmiar dóbr staje się problemem społeczeństw Zachodu

5. Rewolucja mniejszości społecznych

• Neomarksiści twierdzą, że rewolucja jest konieczna

• Jednakże antagonizm klasowy między kapitalistami a klasą robotniczą zanikł.

Pedagogika emancypacyjna nie jest jednolita i można w niej wyróżnić 2 nurty:

1. Polityczny

2. Indywidualistyczno - anarchistyczny

Koncepcje wychowania emancypacyjnego

1. Wychowanie pozbawione represji

2. Wychowanie bez autorytetu

3. Wychowanie bez lęku

4. Swobodne wychowanie

5. Wychowanie do nieposłuszeństwa

6. Wychowanie antyautorytarne

7. Wprowadzanie, doświadczanie samego siebie

8. Wspieranie samoregulacji

9. Uczenie się siły własnego „ja”

PEDAGOGIKA PRAGMATYZMU

Jedna z najbardziej nośnych koncepcji XX w. Początek w USA - filozoficzna reakcja na doświadczenia amerykańskich osadników, którzy podbijali nowe tereny, przez co przystosowywali nowe środowisko do potrzeb człowieka a zdobywane przez nich doświadczenia zmieniały ich samych oraz całe społeczeństwo. Z czasem idea ekspansywności cechująca osadników rozszerzyła się: poszerzenie środowiska, wiedzy, poglądów.

John Dewey (1859-1952)

• Uczenie się przez doświadczenie i działanie

• Indywidualizm pedagogiczny

• Edukacja i demokracja. 

Dewey krytykował przeszłość i odrzucał sposób kształcenia oparty na przekazywaniu materiału, kształcenia zawierającego gotową wiedzę.

Szkoła jest miejscem wymiany doświadczeń i przez to się uczymy. Nauczyciel powinien rozszerzać doświadczenia uczniów i opierać się na nich. Zadaniem nauki nie jest podanie gotowej, niezawodnej wiedzy, ale przyjęcie roli przewodnika w procesie edukacyjnym.

Reakcje dziecka są odmienne w zależności od jego charakteru - ujęcie subiektywne.

Warunki życia dziecka też są odmienne - ujęcie obiektywne w kontekście społecznym.

Respektowanie - szacunek dla indywidualnych różnic.

Nacisk na współdziałanie jako postawa edukacyjnej aktywności człowieka. Demokracja jest tu związana z dążeniem pragmatystów do osiągnięcia równowagi społecznej.

Najwybitniejszym współczesnym kontynuatorem jest amerykański filozof Richard McKay Rorty

PEDAGOGIKA KORCZAKA

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KORCZAKA:

1. Szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego się poprzez własną aktywność, jako podmiotu. Podkreślał znaczenie prawo dziecka do szacunku. Ujmowanie dziecka jako podmiotu, który poprzez własną aktywność rozwija się.

2. Zasad i praktyka partnerstwa dziecka w procesie wychowania. Zwracał uwagę na nierównoprawną pozycję dziecka w społeczeństwie i zależność od dorosłych.

3. Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.

4. Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.

5. Techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo -wychowawczego.

6. Koncepcja wychowawcy wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka (to, co robi uważa za wzór dla nauczycieli).

PRAWA DZIECKA WG. KORCZAKA:

1. PRAWO DO SZACUNKU - do szacunku dla niewiedzy, do smutku, niepowodzeń, słabości;

2. PRAWO DO MIŁOŚCI I PRZYJAŹNI - atmosfera ciepła i troskliwości;

3. PRAWO DO TAJEMNICY - dziecko ma prawo do własnych spraw, przeżyć i doznań;

4. PRAWO DO SAMOSTANOWIENIA - prawo do zaprotestowania, aby się pomnieć, myśleć po swojemu

5. PRAWO DO WŁASNOŚCI - możliwość posiadania własnych rzeczy, w które inni nie ingerują.

6. PRAWO DO WŁASNEGO ROZWOJU I DOJRZEWANIA

7. PRAWO DO RUCHU, DO ZABAWY, DO PRACY I BADANIA - dziecku trzeba zaufać, bo jest pełnowartościową jednostką.

8. PRAWO DO SPRAWIEDLIWOŚCI W ŻYCIU.

Po zmianach ustrojowych, reformie w 1989 r idee Korczaka wprowadzono do oświaty. Model kształcenia i wychowania AUTORYTARNY.

PEDAGOGIKA RUDOLFA STEINERA

Rudolf Steiner - twórca pedagogiki waldorfskiej

Steiner uważał, że człowiek jest mikrokosmosem, nie można zrozumieć świata nie rozumiejąc i nie zaczynając od człowieka. Chciał swoje poglądy realizować w praktyce. Zainicjował budowę Wolnej Wszechnicy Wiedzy Duchowej w Dormach.

Powstanie szkoły typu Waldorf.

Steiner stworzył koncepcję szkoły, która miała przysłużyć się odnowie duchowej społeczeństwa (dzięki humanistycznemu, ekologicznemu, alternatywnemu charakterowi szkoły). Szkoła powstała 7 września 1919 roku w Stuttgarcie - prywatna, z inicjatywy rodziców, 8- klasowa. Zaczął od szkolenia kandydatów na nauczycieli, bo to uznał za podstawę.

Popularność szkół tkwi w poglądach Steinera dotyczących wolności człowieka. Rudolf chciał tworzyć społeczeństwo przyszłości. Takie społeczeństwo funkcjonuje w 3 sferach: duchowo-kulturowej, gospodarczej i prawno-politycznej. Podstawowym warunkiem zaistnienia w duchowej jest WOLNOŚĆ. Nie wyklucza ona praw moralnych, ale je w sobie zawiera. Wychowawca ma zapewnić dziecku takie warunki, które umożliwią rozwijanie indywidualności, zdolności, niezależnie od interesów gospodarczych, militarnych, politycznych państwa.

Antropozoficzne podstawy szkoły waldorfskiej.

Wyróżnił 4 okresy następujących po sobie narodzin człowieka, wraz z pojawiającymi się ciałami (powłokami):

• Ciało fizyczne, ziemskie, rozpada się po śmierci, do 7 roku życia jest najniższym elementem ludzkiego bytu. Dziecko wzrasta fizycznie, poznaje świat zmysłami, nabywa stosunek do świata przez naśladownictwo wzorów materialnych i osobowych, dlatego wychowawca powinien troszczyć się o odpowiednie otoczenie dziecka

• Ciało eteryczne powstaje z chwilą wypadnięcia mlecznych zębów , następuje metamorfoza uczenia się dziecka - dziecko chce wzorować się na nauczycielu, obdarzyć go zaufaniem, potrzebuje autorytetu, dlatego w szkole Steinera jeden nauczyciel od 1 do 8 klasy, ( który powinien szanować indywidualność dziecka, rozbudzać siły tkwiące w dziecku, wrażliwość na piękno)

• Ciało astralne rodzi się w 3 siedmioleciu życia dziecka wraz z dojrzewaniem seksualnym, jest nośnikiem labilnych uczuć, doznań ( rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania); jest to faza głębokiego zainteresowania światem i relacjami interpersonalnymi; odejście od autorytetu na rzecz kontaktów przedmiotowych i obiektywnych

• Ciało Ja powstaje w 4 siedmioleciu, wiąże się z dojrzewaniem i wejściem w dorosłość, jest nośnikiem samoświadomości, indywidualności, moralności, człowiek decyduje o swoim życiu, panuje nad swoim otoczeniem, może założyć rodzinę i wybrać zawód; jest to faza samowychowania

Proces kształcenia dostosowany do rytmu czuwania i snu:

8:00 - 10:00 lekcje wymagające koncentracji uwagi i zrozumienia tj. język ojczysty, matematyka, fizyka, chemia, geografia, nauka o rzeczach, o hodowli, w nauczaniu początkowym - rysowanie figur, czytanie, pisanie, opowiadanie o porach roku

Przedmioty realizowane są „epokami” - blokami czasowymi, np. 2-3 razy w tygodniu przez 4 tygodnie sama matematyka.

10:00 - 11:00 zajęcia techniczne wymagające stałego, rytmicznego powtarzania ( język obcy, eurytmia, gimnastyka, religia, muzyka; w młodszych - rysowanie, modelowanie)

11:00 - 12:00 zajęcia rzemieślniczo-artystyczne, ogrodnictwo, ćwiczenia przyrodnicze, eksperymenty

Pierwszeństwo żywego słowa nad pisanym - brak podręczników, pogadanki, opowiadania, opisy, uczniowie prowadzą zeszyty do zajęć głównych, w których notują najistotniejsze treści, ilustrują notatki, wklejają zdjęcia.

Pedagog jest reprezentantem porządku świata, wychowanek może poznawać ten świat przez niego. Każde wychowanie jest „wpływaniem”, bo uczniowie przejmują w mniejszym lub większym stopniu myśli innych osób, dlatego nauczyciel powinien posiadać wiedzę tajemną na temat typów temperamentów.

Nauczyciele muszą dbać o swój rozwój duchowy, wyznawać antropozoficzne podejście do świata, ale nie „nawracać” celowo uczniów, nie wykładać antropozofii na lekcjach, bo to dla dzieci mało interesujące.

Krytyka pedagogiki Steinera w Polsce:

- brak zgodności z chrześcijaństwem i nauką społeczną kościoła katolickiego;

- kształtowanie mitycznego obrazu świata, odizolowanie od rzeczywistości;

- brak teorii procesu kształcenia, ważniejsze formowanie charakterów niż przekaz treści.

PEDAGOGIKA DEWEYA

Bardzo duży wpływ na współczesną myśl pedagogiczną wywarł Jon Dewey, wybitny filozof-pragmatysta i pedagog amerykański. On to jeden z pierwszych nawoływał, już pod koniec XIX w, do rewizji podstawowych założeń szkoły tradycyjnej, poddał druzgocącej krytyce zasady dawnego wychowania, spojrzał z nowej strony na życie dziecka i przejawy jego psychiki, wskazał drogę do oparcia pracy wychowawczej na naturalnych podstawach przeżyć i czynnych zainteresowań wieku dziecięcego, wysunął postulat przekształcenia szkoły na instytucję żywą, będącą źródłem radości dla dziecka oraz bezpośrednich doświadczeń życiowych.

Koncepcja pedagogiki progresywnej

Koncepcja progresywistyczna kształtowała się z jednej strony w wyniku krytyki poglądów herbartystów, z drugiej zaś - w toku praktycznych prób nowatorskich w chicagowskiej szkole laboratoryjnej, które zmierzały do przystosowania szkoły do potrzeb i wymagań ówczesnego życia społecznego.

Instrumentalizm Deweya stał się podstawą jego teorii uczenia się, której naczelnym hasłem była zasada: uczymy się przez działanie. Zgodnie z tą zasadą w szkole progresywistycznej główny akcent położono na rozwój aktywności ucznia, jego zainteresowań i zdolności poznawczych poprzez różnorakie zajęcia praktyczne.

W każdym pełnym akcie myślenia można wyróżnić następujące stopnie logiczne:

1. Odczuwanie trudności

2. Wykrycie jej i określenie,

3. Nasuwanie się możliwego pomysłu rozwiązania (formułowanie hipotezy),

4. Wprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania (logiczna weryfikacja hipotezy),

5. Dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy.

Wady dydaktyki Deweya

System dydaktyki progresywistycznej, oparty na filozofii pragmatycznej nie zapewniał zdobywania uczniom usystematyzowanej wiedzy będącej podstawą myślenia i działania, a to, dlatego, że stopnie Deweya oprócz tłumaczenia (wyjaśniania) i sprawdzania, nie uwzględniały innych rodzajów rozumowania (wnioskowania i dowodzenia).

Stadia pełnego aktu myślenia nie uwzględniają także potrzeby utrwalania wiedzy ani kształcenia określonych umiejętności. Braki te wynikają stąd, że Dewey błędnie utożsamiał proces uczenia się, z procesem badania.

Utożsamianie uczenia się z badaniem ograniczało kierowniczą rolę nauczyciela. Miejsce aktywnego wychowawcy przekazującego gotową wiedzę uczniom, zajął w szkole działania Deweya nauczyciel-instruktor, który nie narzucał uczniom ani treści nauczania, ani metod uczenia się, lecz stwarzał warunki do zdobywania różnorodnych doświadczeń.

Zalety pedagogiki Deweya

Dzięki niemu zwrócono uwagę na praktyczną działalność uczniów, uczenie się przez działanie, wiązanie nauczania z życiem oraz na aktywizowanie uczniów, rozwijanie ich samodzielności oraz zainteresowań.

W szkole Deweya uczniowie nie mieli tylko słuchać i odpowiadać, lecz rozwiązywać problemy wynikające z ich potrzeb i zainteresowań.

Na plus pedagogiki Deweya trzeba także zaliczyć i to, że odnosi się do nauczania wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach systemu szkolnego, a więc ma charakter formalny i uniwersalny.

Środowisko okoliczne

Środowisko lokalne

Rodzina

---