1. PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA - to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się analizą i porównywaniem systemów wychowania i oświaty w różnych krajach w powiązaniu z ich rozwojem polityczno - ekonomicznym i społeczno - kulturalnym. ”

GENEZA

• Marc A. Julliena de Paris w wydanej w 1817 r. broszurze pt. „Szkice i przedwstępne przygotowania do pracy o wychowaniu porównawczym” wysunął projekt nowej analizy faktów z dziedziny wychowania.

• W 1925 r. zorganizowano przy Lidze Narodów Międzynarodowe Biuro, można było uzyskiwać dane z różnych krajów i tworzyć dokumentację pedagogiczną. Wicedyrektor tego Biura, P. Rossello, nawiązał do idei Julliena i zaczął zbierać dane o oświacie i wychowaniu z różnych krajów.

• W 1932 r. ukazało się dzieło pt. „ Organisation de l'instruction publique dans 53 pays” („Organizacja wychowania publicznego w 53 krajach”). Zaczęło się też ukazywać czasopismo pt. „Annuaire international de l'Edukation ”.

• W1956 r. utworzono Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej

• w 1961 r. Europejskie Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej oraz Międzynarodowe Towarzystwo Nauk Pedagogicznych

2.i 5. PRZEDMIOT I ZADANIA PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ

Przedmiotem pedagogiki porównawczej jest analiza całego systemu oświatowego:

• w relacji uczeń - nauczyciel; nauczyciel - rodzic,

• analiza instytucji ( szkoły, przedszkola, internatu - zawsze jednej instytucji ),

• ujęcie globalne badań ( badanie całego systemu w całym państwie - ogólnym ).

Zadania pedagogiki porównawczej:

• zbieranie wiadomości o ustrojach szkolnych i pozaszkolnych oraz danych statystycznych charakteryzujących różne systemy wychowania i nauczania,

• opracowanie monografii poświęconych poszczególnym ustrojom wychowania i nauczania,

• porównywanie różnych ustrojów,

• wykrywanie tego co jest wspólne we wszystkich ustrojach, a więc zmierzanie do odkrycia pewnych zasad budowy i prawidłowości ich rozwoju

3. CELE PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ - zdaniem Mieczysława Pęcherskiego - jest uchwycenie prawidłowości w kształtowaniu się i rozwoju systemów oświatowych, określeniu tendencji zmian w tych systemach oraz kierunków, w jakich zmiany te zmierzają, a także wyjaśnienie ich przyczyn na podstawie porównywania działania (funkcjonowania) i efektywności systemów oświatowych działających w różnych krajach i w różnych warunkach.

4. FUNKCJE PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ

• poznawcza - pozwala nam dowiedzieć się, jak funkcjonuje szkolnictwo w innych krajach; dostarczenie wiedzy w tym zakresie należy do komparatystów,

• wartościująca ( decydenci ) - prowadząc badania porównawcze uzyskujemy wnioski jakie badania dotyczące oświaty są korzystniejsze, a jakie nie; wprowadzanie tylko dobrych rozwiązań, wprowadzanie tych, które są najbardziej wartościowe,

• inspirująca ( komparatyści ) - dotyczy podejmowania nowych działań oświatowych w celu inicjowania globalnych zmian, np. modernizowanie,

• integracyjna - wynika z konieczności rozległego widzenia zjawisk wychowawczych, spojrzenie na zjawiska, problemy badawcze w różnych dziedzin; pedagogika porównawcza stwarza płaszczyznę do porozumienia dla osób, które na co dzień zajmują się sprawami wychowania,

• prognostyczna - nawiązuje do planowania oświatowego, gdzie mówi się o zmianach w porównaniu ze współczesnymi tendencjami rozwojowymi w oświacie; pilotowe badanie zjawiska, czy zmiany należy wprowadzać; można powiedzieć decydentom, co nas czeka w najbliższej przyszłości.

7. GŁOWNE KONCEPCJE PP JAKO DYSCYPLINY OPISUJĄCEJ EDUKACJĘ WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

1. dążenie do odkrywania tego, co wspólne, w celu upowszechnienia najlepszych rozwiązań praktyki oświatowej - M. A. Jullien i Pedro Rosselló. Marc A. Julliena de Paris w wydanej w 1817 r. broszurze pt. „Szkice i przedwstępne przygotowania do pracy o wychowaniu porównawczym” wysunął projekt nowej analizy faktów z dziedziny wychowania. Proces porównywania faktów pedagogicznych miał dokonywać się drogą indukcji, czyli przechodzenia od szeregu faktów jednostkowych do uogólnień w postaci prawidłowości zachodzących w oświacie i wychowaniu. Koncepcje Julliena miały na celu podniesienie poziomu szkolnictwa francuskiego poprzez wykorzystanie najlepszych wzorów, jakie występują w innych krajach w zakresie teorii i praktyki pedagogicznej. Jego zdaniem wychowanie można by poznać na podstawie faktów i obserwacji. Gromadząc, porządkując i porównując je można odkrywać pewne zasady i prawidłowości. Proponował on również utworzenie instytutu pedagogiki jako ośrodka ćwiczeń najlepszych metod nauczania w Europie, z którego mogłyby korzystać placówki kształcenia nauczycieli.

• Rossello sformułować na podstawie analizy wielkiego materiału statystycznego kilka prawidłowości odnoszących się do oświaty i szkolnictwa, które określił jako „prądy wychowania ”:
  1. szkoła i życie społeczne znajdują się w stosunku wzajemnego na siebie oddziaływania,
  2. fakty pedagogiczne znajdują się w stosunku wzajemnej od siebie zależności. Skutkiem tego zmiany w jednej części systemu szkolnego wywołują najrozmaitsze perturbacje w innych jego częściach. Jako ogólne „przyczyny” wpływające na owe „prądy w wychowaniu” ustalił Rossello drogą indukcji następujące prawidłowości:
  1. po wojnach, rewolucjach i innych wielkich przemianach społecznych następują okresy wielkich reform wychowania,
  2. wzrasta wpływ państwa na wychowanie,
  3. szkoła z instytucji dla uprzywilejowanych staje się instytucją dla wszystkich,
  4. wydatki na szkolnictwo publiczne szybko rosną, coraz więcej też wynoszą na ucznia,

5. szkoła średnia się upowszechnia,
6. szkoła pamięci przekształciła się w szkołę intelektu, a szkoła intelektu przekształca się w szkołę praktycznego działania,
7. nadszedł okres szybkiego wzrost szkolnictwa zawodowego i technicznego,
8. w szkolnictwie kształcącym nauczycieli dba się mniej o dawanie im wiadomości, które mają przekazać swoim uczniom, a więcej o nauczanie ich metody, jak te wiadomości przekazywać,
9. z nauczycielem poczynają współdziałać takie pomoce szkolne, jak kino, radio, telewizja. Nauczanie się mechanizuje.

Sens pedagogiki porównawczej - zdaniem Rossello - nie polega tylko na zbieraniu faktów, ich porównywaniu, wykryciu podobieństw i różnic (pedagogika porównawcza opisowa) oraz na wyjaśnieniu przyczyn i sformułowaniu prawidłowości przejawiających się w oświacie i wychowaniu (pedagogika porównawcza wyjaśniająca). Chodzi jeszcze o możliwość wyzyskania ustalonych prawidłowości w kierowaniu rozwojem oświaty, w planowaniu oświaty

8. GŁÓWNE KONCEPCJE PP JAKO DYSCYPLINY WYJAŚNIAJĄCEJ EDUKACJĘ W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM

• poszukuje tego wszystkiego, co swoiste, indywidualne i uwikłane w kontekst społeczno - kulturowy badanych krajów - Sadler, Kandel, Schneider. Michael E. Sadler. Był on zwolennikiem poglądu, że w badaniach porównawczych należy wniknąć w siłę duchową narodu, by lepiej zrozumieć zasady działania oświaty. Każde więc badane zjawisko należało, jego zdaniem, rozpatrywać na tle kontekstu społeczno kulturowego, którego głębokie i wszechstronne poznanie miało się przyczynić do podniesienia wartości badań komparatystycznych. Sadler sformułował dwie myśli ciągle aktualne:
  to, co się dzieje poza szkołą, znaczy nawet więcej niż to, co w szkole, dla zrozumienia systemu wychowania,
  praktyczna korzyść z badań porównawczych zagranicznych systemów oświaty polega na tym, że zaczynamy lepiej rozumieć nasz własny system wychowawczy. Na postulowaną przez Kandela metodę badań składają się:
  1. opis wybranych problemów wspólnych dla badanych krajów,
  2. wyjaśnienie lub interpretacja przyczyn badanych zjawisk,
  3. analiza porównawcza,
  4. tworzenie filozofii pedagogiki.

Nicholas Hans, jego zdaniem rozwojowi narodów i ich charakteru narodowego towarzyszą trzy grupy czynników:
naturalne - rasa, język narodowy, środowisko (ekonomiczne, geograficzne),
religijne - chrześcijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm, konfucjanizm, szintoizm,
świeckie - humanizm, socjalizm, nacjonalizm.

9. BADANIA INTERDYSCYPLINARNE W PP

• Jednym z największych autorytetów w pedagogice porównawczej jest George Z. F. Bereday, uczony polskiego pochodzenie, właśc. Zygmunt Fijałkowski. Pedagogika porównawcza w ujęciu Beredaya nie jest współczesną historią wychowania lub subdyscypliną socjologii czy politologii, ale syntezą tych i innych dziedzin nauki. Zainteresowania pedagogiki porównawczej, jego zdaniem, koncentrują się wokół poszukiwania lekcji, które mogłyby być wyciągnięte z różnic w praktyce oświatowej w różnych krajach przez zastosowanie różnych metod z wybranych dyscyplin.

• Bereday uważa, że w ramach pedagogiki porównawczej znajdują miejsce zarówno studia monograficzne (zwłaszcza terenowych) jednego kraju lub regionu, jak i studia porównawcze wielu krajów czy regionów prowadzone w tym samym czasie. W studiach monograficznych wyróżnia dwie fazy:
  opisową oraz wyjaśniającą lub interpretacyjną, natomiast w porównawczych - jukstapozycję i porównanie.

• Bereday stawia badaniom monograficznym trzy fundamentalne wymogi:
  1. znajomość języka obszaru badań,
  2. zamieszkiwanie na tym obszarze,
  3. prawidłowe rozumienie przekazu kulturowego.

10. GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE PEDAGOGIKI PORÓWNAWCZEJ

• Marc-Antoine Jullien de Paris - jego koncepcja miała na celu podniesienie poziomu szkolnictwa francuskiego poprzez wykorzystywanie najlepszych wzorów, jakie występowały w innych krajach z zakresu teorii i praktyki pedagogicznej. Uważał, że wychowanie można by poznać na podstawie faktów i obserwacji.

• Pedro Rossello (Hiszpan), zm. 1970 - pedagogika porównawcza ma stanowić instrument porozumiewania międzynarodowego, badania miały objąć cały świat, a ich rezultatem miało być wykrycie prądów w obrębie wychowania. Utworzył dwie stosowane do dziś zasady interpretujące powstawanie prądów w zakresie wychowania: życie społeczne i szkoła wzajemnie na siebie oddziałują, fakty oświatowe pozostają wobec siebie w stosunku wzajemnej zależności.

• Michael Sadler: w badaniach porównawczych należy wnikać w siłę duchową narodów. Wysunął dwie ciągle aktualne tezy:

• to, co się dzieje poza szkołą znaczy więcej niż to, co się dzieje w szkole

• praktyczna korzyść z badań porównawczych zagranicznych systemów oświaty polega na tym, że zaczynamy lepiej rozumieć nasz własny system oświatowy

• Izaak Kandel uważał, że badania porównawcze należy prowadzić różnymi metodami:

• Opis

• metoda statystyczna

• analiza tradycji oświatowych pełny obraz badań porównawczych

• analiza kultury kraju

• analiza społeczno-ekonomiczna

• Nikolas Hans: należy dokonać analizy historycznej sił, które miały wpływ na oświatę. Są trzy grupy sił kształtujących oświatę:

• siły naturalne (środowisko geograficzne, ekonomiczne, rasa, język narodowy)

• siły religijne (chrześcijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm, konfucjanizm, szintoizm)

• czynniki świeckie (humanizm, socjalizm, nacjonalizm)

• Fridrich Schneider, Franz Hilker stworzyli listę czynników mających wpływ na rozwój oświaty w poszczególnych krajach. Naród jest zwarty jednością duchowa, pedagogika zaś jest uzewnętrznieniem charakteru narodowego

• George Berday (Zygmunt Fijałkowski): aby prowadzić skuteczne badania porównawcze należy stworzyć metodologię prowadzenia tych badań:

• należy wybrać jedno zjawisko

• gromadzić i porządkować dane dotyczące problemu

• dokonać interpretacji z wykorzystaniem wiedzy z innych dyscyplin naukowych

• sformułować hipotezy

• dokonać weryfikacji hipotez

• Brian Holmes - jego zdaniem pedagogika porównawcza jest środkiem do planowego rozwoju reformy i polityki oświatowej; służy ustaleniu zasad, układów czy praw, które pomagają w wyjaśnieniu funkcjonowania systemów oświatowych. By osiągnąć te cele zaleca wybór metody problemowej, dzięki której będzie można tworzyć teorie i ułatwić formułowanie predykacji (relacja łącząca dwa elementy w odpowiedniej konfiguracji strukturalnej) - w tym przypadku wyników możliwych wariantów polityki oświatowej. W opracowaniu metody problemowej Holmes sięgnął do analizy myślenia refleksyjnego Johna Deweya. Analiza ta jest wyrażona w następującej sekwencji:

• Niejasność lub problem,

• Hipoteza lub sformułowanie rozwiązania,

• Intelektualizacja problemu (lub analiza problemu),

• Analiza kontekstu,

• Logiczna dedukcja konsekwencji,

• Praktyczna weryfikacja.

• Holmes przyczynił się do wzbogacenia metodologii badań porównawczych w pedagogice - jego celem było "unaukowienie" pedagogiki porównawczej, tak by mogła nie tylko pomagać w rozwiązywaniu problemów ale również przyczynić się do tworzenia teorii szkoły.

12. METODOLOGIA BADAŃ PORÓWNAWCZYCH W PEDAGOGICE

Metodologię badań porównawczych opracowaną przez Noaha i Ecksteina można by przedstawić w postaci następujących sekwencji:

• ustalenie problemu - sprawą istotną jest określenie i wyjaśnienie badanego problemu, który może być rozwiązany za pomocą studium porównawczego,

• sformułowanie hipotezy - określającej kierunek badań i zasadniczo wpływającej na ograniczenie danych badawczych,

• zdefiniowanie pojęć i wskaźników - których liczba, zakres i jakość zależą głównie od istoty pojęć i od tego, co już wiemy na ten temat,

• wybór przypadków - kryteria selekcji są potrójne: relewancja przypadków wobec hipotezy, kontrola głównych obcych zmiennych oraz organizacja badania. Kryterium organizacji badań wiąże się z kwestią liczby przypadków, które mogą być użyte w celu weryfikacji hipotezy. Jest to sprawa osądu w poszczególnych badaniach, ponieważ zbyt mało przypadków ogranicza wartość wniosków pozwalających na generalizowanie lub przewidywanie, a zbyt wiele przypadków niejednokrotnie wymyka się spod kontroli,

• zbieranie danych - w tym studium badacz może napotkać zarówno problemy praktyczne, jak i metodologiczne. Wiele z praktycznych kłopotów na charakter wspólny dla wielu dziedzin, a obejmuje m.in.: trudności związane z dostępem do źródeł, szczególnie typy danych oraz formy zbierania; kwestie reprezentatywności oraz ich naukowej wartości,

• manipulowanie danymi - w przypadku braku zarówno wyraźnie pozytywnej, jak i negatywnej korelacji należałoby ustalić kryteria, zanim hipoteza mogłaby być przyjęta lub odrzucona,

• interpretacja wyników - na tym etapie są oceniane zarówno wyniki, jak i proces ich osiągania. Po takim przeglądzie można będzie uznać, np.: że hipoteza została sformułowana niedokładnie lub że w praktyce wskaźniki okazały się mało miarodajne lub procedury kwantyfikacyjne były błędne w pewnych zakresach. To z kolei może prowadzić do dalszych badań, których celem będzie wyeliminowanie zauważonych braków i niedociągnięć. Należałoby ocenić również wnioski dotyczące wpływu badań na istniejącą wiedzę i teorię, na dalsze pytania badawcze, na decyzje w polityce oświatowej, itp.

13. POLITYKA OŚWIATOWA - JAK JĄ ROZUMIEMY.
1. dział polityki społecznej państwa - obejmuje całokształt problemów dotyczących ustroju szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania;
2. dyscyplina naukową oraz jako działalność praktyczną w sferze oświaty i wychowania - zajmuje się ustaleniem optymalnych zasad upowszechniania oświaty wśród dzieci, młodzieży i dorosłych z punktu widzenia przygotowania ich do życia, zawodu i aktywnego uczestnictwa w kulturze. J. Wołczyk

18. BARIERY EDUKACYJNE - ograniczenia utrudniające lub uniemożliwiające dostęp do wykształcenia ludności oraz wszelakie problemy stojące przed polityka oświatową.

Do najważniejszych barier zaliczamy:
1. barierę terytorialną - przeszło 1/3 populacji kraju w wieku powyżej 15 lat zamieszkuje na wsi gdzie nie może kontynuować nauki z powodu braku placówek edukacyjnych; ponad 60% społeczności wiejskiej nie ma nawet wykształcenia podstawowego
2. Koszty - dostęp do studiów bezpłatnych ma coraz mniej uczących się (za studia wyższe płaci ponad 60% ogółu studiujących, nie zawsze ze środowisk zamożnych i przeważnie pochodzących z terenów, gdzie nie ma uczelni),
3. barierę płci - problem z powrotem na studia po przerwie związanej z okresem macierzyństwa bądź całkowita decyzja o niepodejmowaniu studiów
4. barierę niżu demograficznego - wraz z wejściem w życie reformy oświaty w dniu 1 września 1999r. ponad 2 tys. szkół podstawowych zostało zamkniętych, ponieważ nie spełniały one ustawowego wymogu liczby 150 uczniów przypadających na jedna szkołę; wraz z nadejściem niżu demograficznego i wiążącym się z tym spadkiem liczby uczniów spora część kadry nauczycielskiej stała się niepotrzebna
5. barierę wieku - w Polsce mało rozpowszechnione jest nauczanie dorosłych, bardzo niewielka liczba placówek temu służących, co prowadzi do starzenia się wiedzy, a co za tym dalej idzie zmniejsza się wydajność pracownika
6. barierę wzrostu gospodarczego i postępu społecznego - stanowi ją brak kadr wykwalifikowanych pracowników w krajach rozwijających się
7. barierę postępu technicznego - stanowi ją brak kadr wykwalifikowanych pracowników w krajach rozwijających się

20. ZASADY POLITYKI OŚWIATOWEJ
- zasada państwowości
- zasada bezpłatności systemu kształcenia
- zasada ustawiczności kształcenia
- zasada naukowości kształcenia i wychowania
- zasada nowoczesności kształcenia
- zasada powszechności kształcenia
- zasada jednolitości kształcenia
- zasada demokratyzacji szkolnictwa

21. KRYTERIA I WSKAŹNIKI POZIOMU OŚWIATY

• Wyniki nauczania i uczenia się:
  - Czas trwania nauki,
  - Wskaźniki skolaryzacji (przedszkole, szkoła podstawowa, średnia, wyższa),
  - Jakość wyników nauczania na poziomie szkoły podstawowej,
  - Jakość wyników nauczania pod koniec szkoły średniej,
  - Płeć a wyniki nauczania oraz nastawienie uczniów,
  - Uczestnictwo uczniów w życiu szkoły i zaangażowanie w jej działalność,
  - Korzyści z wykształcenia przy zatrudnieniu,

• Zasoby finansowe inwestowane w oświatę:
  - Wydatki przypadające na jednego ucznia,
  - Część dochodu krajowego zainwestowana w oświatę,
  - Publiczne i prywatne źródła finansowania,
  - Udział budżetu rządu, którym dysponuje oświata,
  - Zakres i charakter dotacji rządowych dla gospodarstw domowych,
  - Rozdzielanie funduszy - pod względem kategorii zasobów,

• Dostęp do edukacji, uczestnictwo i postępy:
  - Spodziewana liczba lat nauki,
  - Rozpoczęcie nauki w szkole wyższej,
  - Internacjonalizacja szkół wyższych

• Środowisko uczenia się i organizacja szkół:
  - Wymiar czasu nauki,
  - Polityka przyjmowania uczniów do szkół średnich poziomu II,
  - Wielkość klasy i stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli,
  - Wynagrodzenie nauczycieli,
  - Czas pracy nauczyciela,
  - Rozkład uprawnień związanych z podejmowaniem decyzji
  w szkołach średnich poziomu I,

• Wskaźniki skolaryzacji - jeden z dwóch podstawowych wskaźników stosowanych do badania poziomu edukacji. Stopa skolaryzacji, to odsetek osób uczących się obliczany w stosunku do liczby ludności w określonym przedziale wiekowym, według podziału na odpowiednie etapy kształcenia:
  3-5-6 wychowanie przedszkolne
  6-7-13 lat - szkoła podstawowa
  13-16 lat - gimnazjum
  16-18 lat - szkoła średnia, zawodowa
  18-24 - szkoła wyższa.

22. POLITYKA OŚWIATOWA W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ

W UE brak wspólnej polityki oświatowej. Umowy europejskie pomijają sprawy wymagań edukacyjnych, pozostawiając zagadnienia systemów szkolnych w gestii poszczególnych państw członkowskich, stowarzyszonych lub starających się o stowarzyszenie. Administracyjnie oświatą w Unii Europejskiej zajmuje się Komisja Europejska z siedzibą w Brukseli poprzez 3 dyrekcje:
V: Edukacja zawodowa;
XII: Badania, nauka i edukacja,
XXIII: polityka oświatowa.

• W pierwszych dziesięcioleciach swojej działalności Unia Europejska koncentrowała się głównie na sprawach ekonomicznych. Za przełom w postrzeganiu miejsca i znaczenia edukacji w polityce Unii Europejskiej mona uznać Traktat z Maastricht - zawarty 7 II 1992 (Treaty on European Union, wszedł w życie 1 XI 1993).
  Traktat ten jest drugą, po Jednolitym Akcie Europejskim, gruntowną reformą traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich. W art. 126:
  1.Wspólnota przyczynia się do podnoszenia poziomu edukacji, zachęcając państwa członkowskie do współpracy, i jeśli to konieczne, wspierając i uzupełniając ich działalność, jednocześnie całkowicie respektując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treści nauczania, organizację systemu edukacji, ich różnorodność kulturową i językową;

• 2. Działalność Wspólnoty ma na celu:
  - rozwój europejskiego wymiaru edukacji, zwłaszcza przez naukę i rozpowszechnianie języków obcych państw członkowskich;
  - popieranie wymiany studentów i nauczycieli, zwłaszcza poprzez zachęcanie do wzajemnego uznawania dyplomów i okresów studiów;
  - wspieranie współpracy pomiędzy ośrodkami edukacyjnymi;
  - rozwój wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych Państw Członkowskich;
  - popieranie rozwoju wymiany młodzieżowej i wymiany instruktorów społecznych i edukacyjnych;
  - popieranie rozwoju edukacji zaocznej (...).

• Unia Europejska, zgodnie z zasadą subsydiowości pozostawia odpowiedzialność państwom członkowskim za systemy kształcenia i treść nauczania.
  Wspólna polityka UE w tej dziedzinie ma na celu rozwój i wspieranie nauczania i rozpowszechniania języków państw członkowskich, wymiany międzyuczelniane (uznawanie dyplomów i okresów studiów), wymianę doświadczeń oraz rozwój kształcenia zawodowego.

• W ramach polityki oświatowej Unii Europejskiej funkcjonuje wiele programów wspierających rozwój edukacji, są one finansowym instrumentem i wsparciem polityki edukacyjnej w wymiarze europejskim
  (np. SOKRATES, MŁODZIEŻ, LEONARDO DA VINCI). Europejski System Transferu Punktów (ECTS)

23. PRIORYTETY POLITYKI OŚWIATOWEJ W UE

Priorytety polityki oświatowej w UE

1) równość szans edukacyjnych - w polityce Wspólnoty ,,[...] wiąże się z delikatnym problemem integracji dzieci emigrantów oraz uczniów niepełnosprawnych w struktury szkolnictwa powszechnego, z walką przeciwko wszelkim formom dyskryminacji ze szczególnym uwzględnieniem dyskryminacji dziewcząt i kobiet, zapobieganiem wtórnemu analfabetyzmowi, a także z propagandą na rzecz ochrony zdrowia i życia uczniów.
2) poprawa jakości kształcenia - dążenie do modernizacji systemu oświaty, do sprawniejszego funkcjonowania szkolnictwa, racjonalnego rozłożenia materiału nauczania na poszczególne lata nauki, eliminowania encyklopedyzmu oraz podniesienia jakości kształcenia z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć nauki i techniki poprzez m.in. wprowadzenie do programów szkoły początkowej obowiązkowej nauki języka obcego oraz wiedzy o życiu i kulturze innych państw Wspólnoty.
3) nowy model nauczyciela - Zgodnie z nim wszyscy nauczyciele powinni mieć wykształcenie akademickie, ponadto charakteryzować się twórczą, innowacyjną postawą. W 1987 r. (Helsinki) i w 1988 r. (Trisenberg) doszło do podpisania przez ministrów edukacji Unii Europejskiej dokumentu, w którym doskonalenie zawodowe nauczycieli uznano za konieczność wynikającą z szybkości zachodzących przemian technicznych, ekonomicznych i politycznych. Kompetencje
4) europejski ideał wychowania - czyli koncepcja Europejczyka jako "obywatela lokalnego" i "obywatela świata". Obejmuje on wychowanie dla pokoju i demokracji, naukę języków obcych, tolerancję religijną, rasową, społeczną zgodnie z Konwencją Praw Człowieka, budowanie europejskiej sieci informatycznej i wymianę młodzieży.

32. RAPORTY OŚWIATOWE - KRAJOWE

• Raport o stanie oświa­ty w PRL(1973), pod kierownictwem prof. Jana Szczepańskiego - Uchwała sejmu z 1973 zapowiadała utworzenie 10-letniej średniej szkoły ogólnokształcącej, jednolitej pod względem programowym, na której będą oparte szkoły zaw. oraz 2-letnie szkoły specjalizacji kierunkowej, przygotowujące do studiów wyższych. W celu podniesienia poziomu pracy szkół wiejskich zalecono organizowanie zbiorczych szkół gminnych, ale trudności materialne, komunik. oraz kadrowe nie pozwalały na poprawę efektów kształcenia. Znacznie lepsze rezultaty przyniosły prace nad programami nauczania. Niezbyt klarowna koncepcja szkoły średniej oraz trudności finansowe państwa sprawiły, że 1981 zaniechano reformy strukturalnej systemu oświatowego. Powoli jednak zwiększał się odsetek absolwentów szkoły podstawowej kontynuujących naukę w pełnych szkołach średnich (do 43,3% w 1984); 1980/81-1990/91 liczba uczniów liceów ogólnokształcących zwiększyła się z 415 tys. do 493,6 tys., a jednocześnie zmniejszyła się liczba uczniów średnich szkół zaw. z 909 tys. do 795 tys.; liczba studentów szkół wyższych zwiększyła się z 453,7 tys. w 1980/81 do 495,7 tys. w 1992/93. Zróżnicowanie społ. i środowiskowe uczniów, niedostatki wyposażenia szkół ograniczały rolę szkoły w stwarzaniu młodzieży równych szans edukacyjnych.

• Eks­per­ty­za do­ty­czą­ca sy­tu­acji i roz­wo­ju oświa­ty w PRL(1979), pod kierownictwem prof. Bogdana Suchodolskiego. Zasadniczym celem autorów była analiza i ocena ministerialnej koncepcji oparcia polskiego systemu szkolnego na dziesięciolatce (według radziecko-NRD-owskich wzorów) jako podstawie kompleksowej reformy polskiego szkolnictwa. Jednak akurat tego problemu ekspertyza nie rozstrzygnęła w sposób jednoznaczny, nie przeciwstawiła się tym planom, wobec których bardzo krytyczni byli nauczyciele (a których i tak nie udało się ministerstwu zrealizować). Ale akcentowała konieczność długofalowego projektowania w oświacie i tak kluczowych dla edukacji problemów, jak kadry nauczającej i wychowującej, demokratyzacji szkolnictwa, gruntownej przebudowy ówczesnej szkoły, promocji kształcenia ustawicznego, pod którymi i dzisiaj można się podpisać. Ponieważ ekspertyza nie kończyła się rejestrem konkretnych działań naprawczych, administracja oświatowa nie miała powodu, by jej nie akceptować. Powołując w 1973 r. reformę z dziesięciolatką w tle, często podpierała się zaleceniami tego dokumentu, choć ich po prostu nie respektowała.

• Raport Ko­mi­te­tu Eks­per­tów do spraw Edu­ka­cji Na­ro­do­wej o stanie i kie­run­kach roz­wo­ju edu­ka­cji na­ro­do­wej w PRL (Edu­ka­cja na­ro­do­wym prio­ry­te­tem, Edu­ka­cja w wa­run­kach za­grożenia1989, 1990), pod kierunkiem Czesława Kupisiewicza. Członkowie Komitetu apelowali o uznanie za narodowy priorytet edukacji i kultury. Obok licznych zaleceń, do najważniejszych - z punktu widzenia poruszanej problematyki - należało kształtowanie świadomości edukacyjnej społeczeństwa polskiego, w oparciu o międzynarodowe standardy edukacyjne. Jedynym z elementów odnoszących się do oświaty dorosłych był postulat utworzenia Uniwersytetu Otwartego jako samodzielnej wyższej szkoły dla pracujących

• Re­for­ma sys­te­mu edu­ka­cji. Pro­jekt(1998), 

• Stra­te­gia roz­wo­ju edu­ka­cji w Polsce do roku 2020(2000), 

• Stra­te­gia roz­wo­ju edu­ka­cji na lata 2007-2013(2005).

34. RAPORTY OŚWIATOWE - GLOBALNE

• Raport Edgara Faure'a Uczyć się, aby być(1972 - tłumaczenie na j.polski 1975), na zlecenie Komisji do spraw Rozwoju Edukacji powołanej przez UNESCO w lutym 1971. Wychowanie wielostronne, ustawiczne. DLACZEGO POWSTAŁ? Zauważono, że pod wpływem rozwoju przemysłu, techniki, komunikacji i automatyzacji od edukacji zaczęto wymagać , by lepiej przygotowywała pokolenia do życia, pracy, aktywności obywatelskiej i kulturalnej. Chciano, by edukacja zaczęła spełniać potrzeby rozwoju i równocześnie wyzwalała go. Kolejnym czynnikiem była eksplozja demograficzna (XX w.) przyczyniająca się do zwiększenia liczby szkół oraz rozwoju innych form edukacji- pozaszkolnej i oświaty dorosłych).

ZNACZENIE: raport przyczynił się do ożywienia prac nad systemem oświaty w wielu krajach oraz zapoczątkował ważną epokę reform i przemian w edukacji. WYBRANE ZASADY:

• Człowiek powinien mieć możliwość uczenia się przez całe życie

• Wybór metod kształcenia powinien być swobodny, bo liczy się tylko efekt końcowy

• Najistotniejszą kwestią w strategii oświatowej powinna mieć edukacja dorosłych

• Bardzo ważne jest samokształcenie.

• Tryb nauczania powinien być przystosowany do ucznia

(społeczeństwo powinno mieć udział w decyzjach dotyczących oświaty a Oświata powinna być elastyczna- dostosowana do stale zmieniających się warunków życia, potrzeb, zainteresowań intelektualnych)

• Raport Klubu Rzym­skie­go Uczyć się - bez granic. Jak ze­wrzeć”lukę ludzką"?(1982), Klub Rzymski powstał w 1968 roku i skupiał ponad 100 przedstawicieli świata nauki, techniki, kultury, polityki. Luka ludzka - dystans między rosnącą złożonością świata, a ludzką zdolnością sprostania jej(za wzrostem tworzonych przez ludzi komplikacji nie nadąża postęp naszych umiejętności). Mówi on o tym, że uczenie się to rodzaj postawy wobec wiedzy i życia. Jest ono procesem przygotowywania się do nowych sytuacji. W JAKI SPOSÓB ZEWRZEĆ LUKĘ LUDZKĄ? Należy umieć uczyć się INNOWACYJNIE. Takie uczenie się charakteryzuje się antycypacją(przewidywaniem), kładzie nacisk na myślenie w czasie przyszłym. Celem jest uchronienie przed skutkami wywołanymi uczeniem się przez szok. Uczenie innowacyjne charakteryzuje się też uczestnictwem, czyli formalnym udziałem w podejmowaniu decyzji. Jest to postawa, która wyraża współdziałanie, dialog, ale i zdolność wczuwania się i nieustannego weryfikowania zasad działania. Bez uczestnictwa antycypacja staje się bezowocna.

• Raport UNESCO pod re­dak­cją Ja­cqu­es'a De­lor­sa Edu­ka­cja: jest w niej ukryty skarb(1998), Raport pokazuje, że edukacja ustawiczna powinna sięgać daleko poza dotychczasową praktykę, występującą w krajach europejskich. Kształcenie to ma służyć uzupełnianiu, aktualizowaniu wiedzy, przekwalifikowaniu oraz ułatwieniu awansu zawodowego dorosłym. ZNACZENIE:

• Podkreśla znaczenie kształcenia w okresie dynamicznych przemian społeczno- gospodarczych.

• Ukazuje, że edukacja ustawiczna musi objąć wszelkie działania umożliwiające człowiekowi poznanie dynamiki świata, ludzi i samych siebie.

• FILARY:

• UCZYĆ SIĘ, ABY ŻYĆ WSPÓLNIE: należy poszerzać wiedzę o innych społeczeństwach, historii, tradycji, duchowości, tolerancji oraz uczyć się współdziałania i rozwiązywania konfliktów,

• UCZYĆ SIĘ, ABY WIEDZIEĆ: należy poznać narzędzia służące do zdobywania wiedzy, pamiętając, że uczenie zdobywania wiedzy wymaga umiejętności koncentracji, wykorzystywania już posiadanej wiedzy i myślenia, celem uczenia jest osiągnięcie radości z rozumienia, odkrywania i posiadania wiedzy

• UCZYĆ SIĘ, ABY DZIAŁAĆ: należy posiadać umiejętność wykorzystania wiedzy w praktyce, nauczyć współdziałania oraz komunikacji po to, aby człowiek umiał radzić sobie w nieprzewidzianych sytuacjach, pracować w zespołach i twórczo kształtować przyszłość

• UCZYĆ SIĘ, ABY BYĆ: głównym celem jest wszechstronny rozwój jednostki, edukacja powinna troszczyć się o rozwój niezależnego myślenia, zdolności krytycznego osądu, uczuć i fantazji, bez tego światu grozi odhumanizowanie

• Raport Ko­mi­sji Eu­ro­pej­skiej Na­ucza­nie i ucze­nie się - na drodze do uczą­ce­go się spo­łe­czeń­stwa(1995 - 7?) Białą Księga, w której nakreślono 5 zadań, które pomogą w osiągnięciu postawionego w tytule raportu celu:

• zachęcanie do zdobywania wiedzy i uznawania kwalifikacji niekoniecznie popartych urzędowym świadectwem;

• zbliżanie szkoły i zakładów pracy poprzez rozwój różnych form praktyk zawodowych w Europie;

• walka z marginalizacja: propozycja drugiej szansy ukończenia szkoły;

• znajomość trzech języków UE;

• równouprawnienie inwestycji materialnych i nakładów na kształcenie.

TRZY CZYNNIKI PRZEMIAN SPOŁECZNYCH:

• Rozwój społeczeństwa informacyjnego. Technologie informacji wkraczają w sposób masowy zarówno w działania związane z procesem produkcji, jak i w edukację;

• Procesy globalizacji. Globalizacja ekonomii wyraża się swobodnym przepływem kapitałów, dóbr i usług;

• Przemiany cywilizacji naukowo-technicznej. Powstaje nowy model zdobywania wiedzy i tworzenia, łączący wysoką specjalizację z kreatywnością

• Raport Fe­de­ri­co Mayora Przy­szłość świata(2001)

35. SZKOŁA W DOBIE GLOBALIZACJI

Myślenie o edukacji wyznaczają współcześnie kierunki przemian o charakterze globalnym:
- rewolucja wiedzy i informatyki;
- rewolucja populacyjna (demograficzna);
- rewolucja jednoczesnej globalizacji i lokalizmu;
- rewolucja stosunków międzyludzkich;
- rewolucja ekonomiczna;
- rewolucja technologiczna;
- rewolucja ekologiczna;
- rewolucja estetyczna;
- rewolucja aksjologiczna;
- rewolucja polityczna. (P. Dalin, V. D. Rust)

Trendy rozwojowe ludzkości determinują myślenie o edukacji i „szkole jutra”. Autorzy raportów Klubu Rzymskiego dostarczali idei, przesłanek służących edukowaniu człowieka otwartego, odpowiedzialnego, postrzegającego siebie w płaszczyźnie globalnej

Zadania/funkcje szkoły/edukacji w XXI wieku:
- służba dla demokracji;
- służba dla wielokulturowości;
- zadania szkolnictwa wobec mediów;
- służba dla przetrwania rodzaju ludzkiego;
- służba dla pracy;
- służba dla piękna i estetyki;
- służba dla człowieka i jego środowiska;
- służba dla indywidualnego rozwoju
i autokreacji. (P. Dalin, V. D. Rust)

W państwach i społeczeństwach respektujących zasady demokracji, pluralizmu i tolerancji edukacja winna służyć nie tyle państwu, co społeczeństwu, obywatelom. Doktryna edukacji adaptacyjnej (edukacji utrwalającej typowe dotychczas modele życia społecznego, „zamrażającej” zmiany, przygotowującej nowe pokolenia do zastanej rzeczywistości) musi być zastąpiona przez doktrynę edukacji krytyczno-kratywnej, pobudzającej do innowacji, twórczości, zmian otaczającego świata.

Wśród celów edukacji na plan pierwszy należy wysuwać:
1. postawy - określona jakość ludzi, odznaczających się otwartością, wyobraźnią, zdolnością do nieustannej samoedukacji i do intelektualnej autonomii, twórczością i inicjatywą, umiejętnością myślenia i współdziałania w skali globalnej;
2. umiejętności;
3. wiadomości.
Tak porządkowana refleksja prowadzi do „edukacji transformatywnej”, przygotowującej dzieci i młodzież do przekształcania świata.

---