Cele ogólne:

• Są nadrzędne w stosunku do innych kategorii

• Nadają sens działaniu nauczyciela jak i ucznia

• Regulują pracę, metody, środki

Cel: zmiana końcowa, zamierzony wynik kształcenia

Tradycyjne ujmowanie celów: dotyczyło zasobu wiadomości i informacji

Nowoczesne ujmowanie celów: rozwój osobowości, kształtowanie postaw

Taksonomia (uporządkowanie) celów nauczenia i kształcenia:

Nauczania:

• wiadomości

• Umiejętności

Kształcenia:

• sfera poznawcza

• Sfera emocjonalna (czy uczeń chce, czy ma motywację?)

• Sfera motoryczna ( czy potrafi)

Co to są cele operacyjne?

• Są to cele konkretne, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów ogólnych.

• Opisują to, co dziecko powinno wiedzieć, umieć po skończonych zajęciach.

• Wyrażone opisem zachowań (werbalne- słowne, behawioralne – czynnościowe)

Jakie są składniki celów operacyjnych ?

• Opis zachowania ( potrafi zaznaczyć, rozpoznać, zmierzyć, narysować itp.)

• Opis warunków ( środki, pomoce dydaktyczne), określają czy są to prace ustne czy pisemne

• Standardy – określające najniższy dopuszczalny poziom zachowania końcowego ( ustalona punktacja)

Procedura wyprowadzania celów operacyjnych:

• Sformułowanie celu ogólnego

• Ustalenie sytuacji odniesienia (np. scenki rodzajowej na konkretnej sytuacji)

• Sporządzenie testu sytuacji odniesienia (praktyczne zastosowanie wiedzy)

• Sformułowane operacyjnych celów kształcenia

• Wyznaczenie dolnej granicy stałości realizacji

Strategie celów operacyjnych:

• O – oferowanie celów przez nauczyciela, odpowiednie przekształcenie heterogennych (punkt wyjścia do celów podmiotowych) celów w podmiotowe ( tkwią w treściach kształcenia) i oferowanie ich uczniom

• D – dwupodmiotowe ustalenia (nauczyciel – uczeń)

• E – eksponowanie opisu sytuacji uwzględniającej egzystencjalne potrzeby uczniów; podanie przykładowo niezbędne czasowniki operacyjne, Nauczyciel: chciałbym,aby każdy po zajęciach potrafił o sobie powiedzieć : bardzo się ucieszę, gdy przekonam się, że: potrafię/umiem/znam…itd.

Wady i zalety operacjonalizacji:

ZALETY	WADY
Pomagają nauczycielowi Ułatwiają planowanie zajęć i ich usystematyzowanie Ułatwiają kontrolę i samoocenę (wystarczy sporządzić odpowiedni test) Podnoszą poziom motywacji (uczeń wie czego ma się uczyć, otrzymuje jednoznaczną informacje na temat rezultatu procesu uczenia się) Integracja międzyprzedmiotowa ( pozwala uporządkować treści z różnych przedmiotów, uniknąć powtórzeń)	Ograniczają swobodę ( tego, czego można się uczyć) Podejście mechanistyczne do ucznia (niepożądane w obecnym stylu podejścia indywidualnego) Cele wychowawcze zepchnięte na bok ( Sprowadza do niższych celów edukacji – zapamiętywania) Bardziej odpowiednie dla przedmiotów ustrukturyzowanych, mało dla humanistycznych, społecznych

Czy wszystkie cele da się zoperacjonalizować?

Nie, nie da się zoperacjonalizować, zmierzyć uczuć, emocji, postaw,wyobraźni, wartości czy kreatywności.

Rodzaje, źródła wiedzy i wiadomości:

RODZAJE WIEDZY:

• Reproduktywna – odtwarzanie wiadomości na żądanie

• Produktywna – wytwarzana na podstawie wiedzy re produktywnej ( samodzielnie, z szeregu aktów myślenia twórczego)

• Generatywna – wytwarzana w toku własnej aktywności

ŹRÓDŁA WIEDZY:

• Przekaz

• Osobiste doświadczenie

ŹRÓDŁA WIADOMOŚCI:

• Materiał: (przedmioty, zdarzenia, język, działalność)

• Sygnały i komunikaty: (coś, co spostrzegamy w wyniku przekazu)

• Wiedza: (system wiadomości ustalony w pamięci)

Co to są treści kształcenia, z czego się składają?

• Treść kształcenia jest zbiorem planowanych czynności ucznia, wyznaczonych przez materiał nauczania i planowaną zmianą psychiczną.

• Treści kształcenia muszą być dostosowane do poziomu rozwoju, zgodne ze standardami naukowymi i muszą być odzwierciedleniem potrzeb dzieci

Treści kształcenia składają się z:

• Materiału nauczania ( + materiał nauczania, tzw. Hasła programowe)

• Zmiany ,która ma nastąpić w uczniu ( w wiadomościach, umiejętnościach, zachowaniu)

• Czynności ucznia, które prowadzą do zmian psychicznych. ( ten element organizuje dwa pierwsze)

Treści jawne i ukryte:

• Jawne: program nauczania, podręczniki

• Ukryte: nieświadome oddziaływanie pracowników szkoły (np. woźne, które klną :P) i środowiska rówieśniczego, klimat szkoły, skład uczniowski, kod językowy szkoły a poszczególnych uczniów, środki dydaktyczne, przestrzeń szkolna

Treści kształcenia a indywidualizacja:

Obszarem Decydującym o możliwości indywidualizacji są sposoby różnicowania treści kształcenia. Wyróżnia się trzy aspekty różnicowania treści kształcenia:

• W zakresie materiału nauczania – np. rozbudowa treści dla grupy o większej możliwości percepcji

• W zakresie zmiany układu treści nauczania bez naruszania ich zakresu – struktura treści szczegółowych przy zachowaniu zasady stopniowania trudności

• W zakresie stopniowania trudności materiału nauczania – związane z indywidualnymi możliwościami percepcji wynikającymi z różnic w poziomie zdolności, zainteresowania ucznia..

Układ treści nauczania:

• Liniowy (np. na historii)

• Koncentryczny

• Spiralny ( np. na matematyce)

Teoria wielostronnego kształcenia Wincentego Okonia:

Zakłada istnienie zależności pomiędzy sposobami uczenia się a samym procesem poznawania świata. Poznanie świata odzwierciedla się w 4 głównych kategoriach zadań składających się na wiedzę naukową:

• Opis (zdanie opisujące) – stanowi efekt działań badawczych, zmierzanie do dotwarzania rzeczy tak jak się przedstawiały w rzeczywistości, przedstawiają i będą przedstawiać

• Wyjaśnienie ( zdanie wyjaśniające) – uzupełnienie opisu próbą wytłumaczenia danego stanu rzeczy

• Ocena ( zdanie oceniające) – wypowiedź o charakterze wartościującym, rezultat opinii o obiekcie

• Norma ( zdanie normatywne) – informacja w jaki sposób człowiek powinien się zachować w określonej sytuacji.

Człowiek w określony sposób poznaje świat i sposób uczenia się musi odpowiadać sposobowi poznawania świata:

KATEGORIA WIEDZY ( POZNANIA)	UCZENIE SIĘ PRZEZ	STRATEGIE		METODY	TYPOLOGIE LEKCJI
opis	przyswajanie	Informacyjna (asocjacyjna)	A	podające	podająca
wyjaśnienie	odkrywanie	problemowa	P	problemowe	Problemowa
ocena	przeżywanie	eksponująca	E	eksponujące	Waloryzacyjna
norma	działanie	operacyjna	O	praktyczne	Praktyczna

Strategie lekcji:

• Informacyjna – uczenie się przez przyswajanie( przez obraz, słowo, model), komunikaty mogą być przekazywane werbalnie lub niewerbalnie

• Problemowa – uczenie się przez rozwiązywanie problemów lub przez badanie, problemy mogą mieć charakter :

• orientacyjny( dotyczą sfery poznawczej),

• decyzyjny ( dzieci zastanawiają się jak rozwiązać problem),

• wykonawczy (problem jest już rozwiązany)

• Eksponująca – oddziaływanie na sferę emocjonalną, uczenie się przez przeżywanie, poznawanie, twórcze wartości, pobudzanie procesów motywacyjnych

• Operacyjna – samodzielne, praktyczne działanie uczniów, uczeń nastawiony jest na realizację konkretnych zadań, może być źródłem wiedzy oraz weryfikować wiedzę

Modele lekcji:

Każda lekcja ma ustalony charakter: czynności przygotowawcze, podstawowe, końcowe

MODEL PODAJĄCY(strategia informacyjna):

• Zetknięcie ucznia z nowymi wiadomościami

• Skojarzenie przez nauczyciela wiadomości z już posiadaną wiedzą

• Usystematyzowanie nowych struktur wiedzy

• Zastosowanie wiadomości w nowych sytuacjach

MODEL PROBLEMOWY ( strategia problemowa):

• Odczucie sytuacji problemowej

• Sformułowanie i analiza problemu

• Wytworzenie pomysłu rozwiązania

• Działanie zgodne z wytworzoną wiedzą w rozwiązywaniu zadań teoretycznych i praktycznych Lu powrót do faz poprzednich

MODEL WALORYZACYJNY ( strategia emocjonalna):

1. Poznawanie wartości

• Aktualizacja Wiedzy związanej z przedmiotem, obiektem głównych zajęć ( proces poznawania kontekstu społeczno – kulturowego wraz z systemem wartości)

• Ekspozycja obiektu

• Analiza obiektu

• Umiejscowienie wartości w szerszym systemie wartości

• Podsumowanie

1. Przeżywanie wartości

• Ekspozycja obiektu

• Wyrażenie przez uczniów swoich przeżyć

• Werbalne odniesienie wartości z ukazaniem kontekstu społecznego

• Odniesienie tych rozważań do własnego systemu wartości

1. Tworzenie wartości:

• Ustalenie rodzaju wartości, które chcemy tworzyć i obiektu, w którym będą one ulokowane

• Określenie alternatywnych sposobów manifestowania wartości

• Kreacje

• Ocena wytworu na tle własnych oraz innych wartości

MODEL PRAKTYCZNY ( strategia operacyjna)

• Ustalenie wyraźnego i ściśle określonego celu działania

• Przegląd wszystkich warunków i środków za pomocą których wyznaczony cel może być osiągnięty

• Ułożenie dokładnego planu

• Wykonanie

• Skontrolowanie wyników

Typy lekcji:

• Ćwiczeniowa – nabycie nowych umiejętności, sprawności i nawyków

• Doświadczeniowa – rozwój sfery poznawczej przez doświadczenia

• Praktyczno – wytwórcza – wprowadzanie zmian do rzeczywistości (wytwarzanie przedmiotów, systemów materialnych)

Metoda nauczania:

To systematyczny stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia .

GRUPY METOD:

• Słowne – pogadanka, opis, opowiadanie, wykład, dyskusja

• Oglądowe – pokaz, obserwacja, demonstracja

• Praktyczne – zajęcia laboratoryjne

• metody problemowe /poszukujące – uczeń zdobywa wiedzę na podstawie własnej aktywności, np. gry symulacyjne, metody zadaniowe, gry dydaktyczne

• Metody podające - informacje podawane przez nauczyciela

• Metody waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie. Impresyjne – prezentowanie dzieł sztuki || ekspresyjne – np. udział uczniów w przedstawieniu

• Metody praktyczne – cechują się przewagą aktywności wykonawczo – manualnej

FUNKCJE METOD:

• Zaznajomienie z nowym materiałem nauczania

• Utrwalanie

• Kontrola i ocena zdobytej wiedzy

Zasady nauczania :

• Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów – wzmacnianie zainteresowania uczniów, aktywność ucznia jest tym większa im silniejsza motywacja

• Zasada wiązania teorii z praktyką – aktywne poznawanie właściwości przedmiotów, zasada ta warunkuje jakość edukacji dziecka.

• Zasada poglądowości – wielozmysłowy kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością, który umożliwia polisensoryczne poznanie.

• Zasada przystępności – materiał musi być dostosowany do wiedzy, którą dziecko już posiada. Zadania powinny nieznacznie wyprzedzać rozwój ucznia. Zbyt niskie wymagania działają demobilizująco.

• Zasada systematyczności – rozkład określonych działań czasie

• Zasada trwałości wiedzy – utrwalanie

• Zasada indywidualizacji i zespołowości – indywidualne podejście do ucznia , a także widzenie go na tle grupy

Formy organizacyjne procesu kształcenia:

Szkolne:

• Lekcyjne

• Zespołowe

• Grupowe

• Indywidualne

• Pozalekcyjne

• Zajęcia organizacji dziecięcych

• Zajęcia kół sportowych/ artystycznych

• Pozaszkolne:

Pozaszkolne:

• Praca domowa

• Praca społeczna

• Wycieczka

Środki dydaktyczne:

To przedmioty, które dostarczają dziecku odpowiednich bodźców sensorycznych.

Podział:

• Naturalne: otoczenie przyrodnicze, społeczne

• Techniczne: wzrokowe, słuchowe, wzrokowo – słuchowe, częściowo automatyzujące

• Konwencjonalne: pomoce graficzne, modele,obrazy, podręczniki (funkcja podręcznika: informacyjna, motywacyjna, ćwiczeniowa)

Funkcje środków:

• Zapoznanie za nowym materiałem

• Utrwalanie wiadomości i ocena ich opanowania

• Stosowanie wiadomości w praktyce

• Rozwijanie zdolności poznawczych ( uwagi, pamięci itp.)

Istota edukacji polonistycznej:

Poznanie znaków języka pisanego i mówionego poprzez kontakt ze światem społeczno – przyrodniczym.

Zadania edukacji polonistycznej:

• Sprawne porozumiewanie się językiem w mowie i piśmie

• Rozwój osobowości i kształtowanie wrażliwości estetycznej

• Zdobywanie wiedzy rzeczowej

• Uwrażliwienie na fakt, że język jest częścią tradycji, kultury i tożsamości.

Cele edukacji polonistycznej:

• Edukacja językowa - Kształtowanie kompetencji komunikowanie się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie

• Edukacja literacka - Przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki, próby wyjścia poza dosłowność tekst podczas jego interpretacji

• Rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej, rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka

Funkcje i podsystemy języka:

FUNKCJE:

• Komunikatywna – przekazywanie informacji w mowie i piśmie

• Reprezentacyjna /symboliczna/poznawcza – język służy poznawaniu rzeczywistości i reprezentowaniu jej w umyśle, przedstawienie pewnej reprezentacji za pomocą symboli

• Ekspresywna – kiedy my wyrażamy swoje emocje

• Impresywna – Kidy odbieramy wrażenia

• Fatyczna – podtrzymywanie kontaktu (pomruki „ mh..yhy”)

• Poetycka – realizowana w dziełach literackich

• Metajęzykowa – zarezerwowana dla problemów językowych

PODSYSTEMY:

• Fonologiczny – zespół fonemów (najmniejsza część dźwiękowa wyrazu) 37 fonemów, 90 głosek

• Semantyczny – znaczeniowy, odnosi się do wyrazu

• Synktatyczny – składniowy, gramatyczny

Czego dotyczą cele dydaktyczne i wychowawcze w eduk. Polonistycznej? Operacjonalizacja celów.

• Cele dydaktyczne: poznawcze(zdobywanie informacji podczas czytania, pisania, interpretowania)

• Umiejętność posługiwania się językiem

• Części mowy

• Analizy i syntezy słuchowej , wzrokowej

• Podstawowe zasady ortograficzne

• Cele dydaktyczne: kształcące( umiejętności i techniki, króre są potrzebne na dalszym etapie kształcenia)

• Zdolności poznawcze

• Czytania

• Pisania

• Rozumienia

• Spostrzegania

• Pamięć

• Uwaga

Cele wychowawcze: dotyczą etycznego wymiaru edukacji, kształcenia postaw, bardzo ważne jest oddziaływanie rodziny, szkoły i środowiska, kształtowanie moralności, pomoc słabszym

Operacjonalizacja celów: ujmowanie celów w formie zadań, które można ocenić i skontrolować. Nie stosuje się słów „dziecko rozumie,dostrzega – nie można tego sprawdzić; konkretne czynności (np. uczeń pisze); trudno jest weryfikować emocje, system wartości, przekonania ,myślenie, samodzielność, twórczość – to są cele nieoperacyjne.

Źródła kształcenia polonistycznego:

• Doświadczenia dzieci i ich przeżycia, zainteresowania, potrzeby

• Środowisko przyrodnicze – poprzez wycieczki, obserwacje, mogą być podstawą opisów, opowiadań, sprawozdań

• Środowisko społeczne – kontakty z ludźmi z najbliższego otoczenia, wytwory kultury

• Utwory literackie, dzieła artystyczne, naukowe, programy radiowe, telewizyjne, plakaty

Treści kształcenia polonistycznego: (treści określają zakres wiedzy, umiejętności)

• Czytanie i praca z tekstem

• Mówienie, czytanie i pisanie

• Gramatyka i ortografia

• Słownictwo, frazeologia, wiadomości ze składni

Rola nauczyciela:

• Nie powinien trzymać się schematów

• Podręcznik nie jest jedynym źródłem nauczania

• Stosuj więcej nagród niż kar

• Myślenie dzieci wymaga odpowiednich warunków

• Nauka przez zabawę jest możliwa

• Monotonia jest zła

• Stwarzanie dzieciom możliwości do samodzielnej pracy

• Zachęcanie, podsuwanie pomysłów

• Skoncentrowanie na dziecku a nie na programie

• Uwzględnianie indywidualnych potrzeb dziecka

Przyczyny niepowodzeń:

• Brak wykształcenia nauczyciela

• Dobór niewłaściwych metod pracy

• Nieodpowiednie stosowanie środków dydaktycznych

• Brak indywidualizacji

• Dziecko ma się ciągle uczyć a nie odkrywać

• Brak pokazywania, że czytanie jest fajne

• Braki we wcześniejszych stopniach edukacji

• Za dużo kar, za mało nagród

• Koncentracja na programie a nie na dziecku

Przygotowanie nauczyciela do lekcji:

• Szukaj dodatkowych źródeł

• Dominowanie metod czynnościowych

• Pamiętaj o działalności twórczej uczniów

• Przygotowany konspekt

BUDOWA KONSPEKTU ZAJĘĆ ZINTEGROWANYCH:

Podstawową jednostką nie jest lekcja ale jednostka czasowa obejmująca 1 dzień, kilka lub kilkanaście dni – ośrodek tematyczny. Podstawową jednostką jest ośrodek dzienny ( szczegółówe rozwinięcie ośrodka tematycznego)

1. Cześć ogólna ( wstępna)

• Ośrodek tematyczny : (blok tematyczny, temat kompleksowy, temat ogólny..)

  • Musi być tak sformułowany aby budził zaciekawienie, wyzwalał inicjatywę, prowokował do podejmowania zadań

  • Temat musi być tak ogólny aby objąć nim wszystkie zajęcia edukacyjne, różne formy aktywności i treści wychowawcze

  • Tematami są potrzeby i zainteresowani ucznia, ich możliwości rozwojowe, najbliższe otoczenie ( rodzina, klasa, rówieśnicy, zabawy, miasta, zabytki, wieś, przyroda) „Moje miasto”, „ W krainie baśni”

  • Tematy formułowane są w postaci haseł

• Ośrodek dzienny: ( temat ośrodka dziennego, temat szczegółowy, temat dnia)

  • Temat redagowany w formie zdania oznajmiającego, w postaci zdaniowej („poznajemy naszą szkołę”) lub w postaci pytania („ Jak pracuje poczta?”)

• Czas trwania

• Cele:

  • Cele ogólne podstawa programowa

  • Cele pośrednie programy autorskie

  • Cele operacyjne konspekt ośrodka dziennego

• Metody:

  • Podające

  • Problemowe

  • Eksponujące

  • Praktycznego ćwiczenia

(W konspekcie nie wymieniamy tylko grupy metod, ale wyszczególniamy konkretne metody)

• Formy (szkolne i pozaszkolne)

• Środku dydaktyczne:

1. Część szczegółowa ( opis przebiegu zajęć)

Może występować w formie opisu czynności ujętego w punktach, lub w formie opisu czynności nauczyciela i ucznia

Funkcje i zasady zadawania pracy domowej:

FUNKCJE:

• Dostarcza uczniom doświadczeń pozwalających na budowanie odpowiednich schematów

• Wspomaga opanowanie i utrwalenie wymagań programowych

• Pozwala wykazać się aktywnością

• Rozwija zdolności twórcze

• Kształci samodzielne myślenie i działanie

• Wdraża do samokontroli i samooceny

• Buduję wiarę we własne możliwości

• Uczy techniki pracy umysłowej

ZASADY:

• Określony cel i związek z odbytą lekcją lub przyszłą

• Nie powinna być trudniejsza od zadań realizowanych na lekcji

• Czas pracy domowej w I klasie nie powinien przekraczać 15 min; w II i III 30min

• Uwzględnione indywidualne możliwości i zainteresowania dziecka

• Zadania muszą być jasno sformułowane

• Praca domowa musi być sprawdzona a uczniowie poinformowani o swoich osiągnięciach

• Sprawiedliwa ocena

• Praca domowa powinna być zadawana systematycznie

• Nie zadaje się pracy za karę

• Uświadomić rodzicom rolę pracy domowej.

Przyswajanie języka w teoriach poznawczych Piageta i Wygotskiego

- źródłem są procesy poznawcze :potencjał biologiczny uaktywniający się w wyniku rozwoju

- Piaget uważał że język jest konieczny do tworzenia operacji umysłowych ale nie wystarczającym pierwotnym jest myślenie.

- język dzieci na początku jest egocentryczny a potem społeczny

- Wygotski: język jest bardzo istotnym czynnikiem w strukturyzowaniu poznania. pierwotny jest język potem dzięki niemu pojawia się logiczne myślenie. język umożliwia konstruowanie abstrakcyjnych pojęć i złożonych interakcji społecznych.

Rozwój języka w świetle teorii interakcji społecznych(Bruner i konstruktywistyczna)

Pierwotna motywacją dziecka jest chęć przekazywania swoich myśli, potrzeba komunikacji , stad pojawia się potrzeba opanowania języka

- Bruner sugerował ze środowisko społeczne dostarcza dziecku wiele ustrukturyzowanych okazji do uczenia się

- Bruner stworzył pojęcie wewnętrznego systemu przyswajania języka przez socjalizację LASS

- język jest wyrazem zachowań komunikacyjnych

- do rozwoju języka konieczna jest interakcja , dynamiczna komunikacja miedzy odbiorcą a nadawca.

- konstruktywistyczna: uczenie się języka poprzez interakcje społeczne, dziecko poznaje język poprzez jego użytkowanie i wymianę wypowiedzi w relacji dziecko-dorosły, dziecko-dziecko.

Stara się odczytać intencje uczestników sytuacji komunikacyjnej oraz wychwycić pewne wzory w mowie otoczenia aby na tej podstawę zbudować własny język i sposób jego użytkowania w praktyce

Źródła i mechanizmy języka w ujęciu behawioryzmu

Źródłem rozwoju języka była obserwacja zachowań człowieka, bodziec i odpowiednia reakcja na niego. Z kolei mechanizmem było stwierdzenie, iż zachowania werbalne nie różnią się od innych zachowań.

Nauka języka odbywa się w kontaktach z otoczeniem. Dziecko odkrywa odpowiednie reakcje i naśladuje wzorce językowe. Dorośli trenują dzieci poprzez nagrody i kary. Dziecko jest biernym odbiorcą bodźców płynących ze środowiska

Źródła i mechanizmy rozwoju języka w ujęciu lingwistyczno – natywistycznym

W latach 60-tych N. Chomsky stworzył teorię gramatyczną(każdy język ma swoją własną strukturę). Gramatyka to system reguł i zasad posługiwania się językiem, który został zaakceptowany przez wszystkich użytkowników danego języka.

Teoria gramatyki tranformacyjno – generatywna: każdy człowiek ma w sobie wrodzony mechanizm przyswajania języka ( LAD), dziecko odkrywa pewne reguły, które rządzą gramatyką i stosuje je nieświadomie, te reguły pozwalają mu próbować mówić w sposób poprawny.

Źródłem teorii są podstawy genetyczne. Środowisko, w którym przebywa dziecko umożliwia mu przyswajanie języka. Dziecko jest aktywne, wytwarza własną gramatykę, odkrywa zasady i stara się je stosować.

Rola nauczyciela ( behawioryzm)

• Zaplanowany, instruktażowy tok zajęć, nauczyciel zmierza do określonego (tylko jemu znanego)celu, nie modyfikuje przebiegu lekcji na podstawie obserwacji działań uczniów.

• Oczekuje odpowiednich reakcji ze strony uczniów na własne działanie

• Organizuje ćwiczenia językowe, które uczniowie wykonują, stosując się do wzoru

• Zadaje pytania oczekując jednoznacznej odpowiedzi

• Szczególną uwagę przywiązuje do poprawności wypowiedzi i działań uczniów, wyżej ceni poprawność formalną niż sens

• Nie dopuszcza do popełnienia błędów w wypowiedziach uczniów, błędny są piętnowane i szybko korygowane w trakcie , bo mogą utrwalić złe nawyki językowe

• Często kontroluje i sprawdza efekty pacy dzieci, ocenia i wartościuje ich wypowiedzi w trakcie rozmowy

Rola nauczyciela ( teoria interakcji społecznej)

• Obserwowanie rozwoju językowego dziecka i dostosowanie działań edukacyjnych do zdiagnozowanych umiejętności dzieci ( zwykle działania powinny być na średnim poziomie trudności, wykraczać nieco poza aktualne umiejętności dzieci, stanowić wyzwanie poznawcze)

• Aktywne słuchanie i reagowanie na język dzieci i sposób jego użytkowania, wynikające z procesu komunikowania się ( a nie tylko wartościowanie jakości wypowiedzi)

• Wspieranie dzieci w rozwoju umiejętności językowych poprzez stwarzanie okazji do użytkowania języka w różnych sytuacjach, wzbogacanie doświadczeń językowych dzieci, zaspokajanie naturalnej potrzeby ekspresji słownej

• Konsultowanie rozwoju umiejętności językowych dzieci, traktowanie błędów jako naturalnego zjawiska – stanowią one dobrą okazję do uczenia się

• Wykorzystywanie języka w eksploatacji otoczenia, rozwiązywanie problemów, twórczych działań

• Wykorzystywanie kooperacji rówieśniczej w procesie komunikacji (mowa może być niestaranna, ale naturalna, co sprzyja zdobywaniu doświadczeń językowych i uczeniu się)

Kryteria kwalifikacji metod nauki czytania:

FONETYCZNE:

• Metoda alfabetyczna ( od litery)

• Metoda fonetyczna (od głoski)

• Metoda sylabowa

• Metoda wyrazowa

• Metoda zdaniowa

PSYCHOLOGICZNE:

• Metody syntetyczne (łączenie)

• Metody analityczne( podział)

• Metody analityczno – syntetyczne

FIZJOLOGICZNE:

• Metody słuchowe

• Metody wzrokowe

• Metody kinestetyczne

W POLSCE OBOWIĄZUJE METODA ANALITYCZNO – SYNTETYCZNA O CHARAKTERZE FONETYCZNYM

Cechy dobrego czytania i podstawowe formy czytania:

CECHY:

• Czytanie poprawne – percepcja i starannym wymawianiu wszystkich głosek

• Czytanie płynne – czytanie całymi mi wyrazami, częściami zdania albo całymi zdaniami. Bez zatrzymywania się przed trudniejszymi

• Czytanie biegłe – szybkie i poprawne rozpraszanie wyrazów orz zdań z jednoczesnym ich zrozumieniem, biegłość w czytaniu jest potrzebne w celu szybkiego rozumienia tekstu

• Czytanie wyraziste – uwzględnianie w tekście odpowiednich pauz gramatycznych, przestrzeganie znaków przystankowych, logicznych – akcentowanie zdania,

FORMY CZYTANIA:

• Wzorowe czytania tekstu przez nauczyciela – stosowane głównie aby zainteresować uczniów treścią tekstu, powinno stanowić wzór czytania

• Czytanie głośne indywidualne i zbiorowe – służy ukształtowaniu techniki czytania oraz kontrolowania tej umiejętności, uczniowie doskonalą słuch fonematyczny, uczą się wymowy

• Czytanie zbiorowe lub chóralne – powinno być zawsze poprzedzone czytaniem głośnym indywidualnym, stosuje się głównie w celu poprawienia akcentów wyrazowych ,intonacji, pauz lub przygotowania tekstu z podziałem na role

• Czytanie z podziałem na role

• Czytanie szeptem – forma pośrednia między czytaniem cichym a głośnym

Psychofizyczne podstawy procesu czytania i pisania:

• Prawidłowy rozwój centralnego układu nerwowego

• Rozwój procesów poznawczych( pamięć, uwaga, myślenie, wyobraźnia – zdolności te decydują o bogactwie słownictwa i poprawnej strukturze wypowiedzi oraz układzie jej treści)

  • Pamięć słowno – logiczna

  • Wyobraźnia twórcza/ odtwórcza

  • Myślenie logiczne ( umożliwia wykrywanie zależności)

  • Myślenie krytyczne (zawiera elementy wnioskowania, oceny)

  • Koncentracja uwagi

  • Emocje ( niepokój, lęk)

• Poziom sprawności i zdolności współdziałania wroku, słuchu, mowy i czynności motorycznych

  • Słuch fonematyczny – wydzielanie zdań i wyrazów z potoku mowy, odróżnianie głosek ,synteza sylab)

Istota nauki czytania:

Czytanie jest złożonym procesem poznawczym, na który składają się różne aspekty:

ASPEKTY CZYTANIA: (1)

• Fizyczny: na siatkówce oka powstają obrazy graficzne, stanowiące odbicie czytanego tekstu

• Fizjologiczny: przesłanie nerwem wzrokowym tego obrazu jako impulsu do części korowej analizatora( gdzie odbywa się proces analizy i syntezy) – wzroku, słuchu i w narządach artykulacyjnych

• Psychologiczny/ znaczeniowy: spostrzeganie znaków graficznych

Elementy procesu czytania:

• Wzrokowy – spostrzeganie obrazów graficznych wyrazów

• Słuchowo – dźwiękowy – stanowiący fonetyczny odpowiednik artykułowanej mowy

• Znaczeniowy/ semantyczny: czynność psychiczna, polegająca na rozumieniu wyrazów, zdań i całej treści tekstu, uświadamianie jej sobie i przeżywaniu

Ruchy gałki ocznej podczas czytania:

• Postępowy – czytanie od prawej do lewej

• Wsteczny – cofanie się

• Zwrotny – przechodzenie do następnej linijki

Gotowość do nauki czytania:

• Gotowość psychomotoryczna – sprawność analizatora słuchowego, wzrokowego kinestetyczno – ruchowego, aparatu mowy, sprawność manualna – jej istnienie jest warunkiem czytania

• Gotowość słownikowo – pojęciowa – myślenie wraz z zasobem pojęciowym i słownikowym – warunkuje rozumienie znaczeń czytanych wyrazów, wyrażeń i tekstu

• Gotowość emocjonalno – motywacyjna – wywiera wpływ na postawę w stosunku do kształtowanych umiejętności i pokonywania związanych z nimi problemów, jej istotą jest odkrywanie wartości i potrzeby znajomości języka i zasad nimi rządzących

Trzy aspekty czytania:

• Techniczny – rozpoznawanie, kojarzenie i różnicowanie grafemów i fonemów, umiejętność ich odtwarzania werbalnego w czytaniu i graficznego w pisaniu, kojarzenie znaków graficznych z fonemicznymi i odwrotnie

• Semantyczny – kojarzenie rozpoznawanych znaków z doświadczeniem rozumienie dosłowne treści zdań, rozumienie znaczeń zawartych bezpośrednio w tekście

• Krytyczno – twórczy – ustosunkowanie się do tekstu i ocena czytających treści w kontekście własnego doświadczenia i odczytywanie przenośne, umiejętność wykorzystywania treści

Etapy w procesie nauki czytania:

• Przygotowawczy – utrwalający umiejętność czytania w zakresie poznanych liter, wyrównujący braki i przygotowujący do pisania

• Elementarzowy - wprowadzający poszczególne litery, zmiękczenia oraz kontynuujący naukę pisania

• Poelementarzowy – oparty na pracy z tekstem, doskonalący czytanie i pisanie

Trzy poziomy rozumienia tekstu:

• Rozumienie pojedynczych słów, fraz, zdań

• Rozumienie relacji między wyrażonymi w tekście myślami; ustalenie związków i zależności,

• Rozumienie głównej idei, ogólnego sensu tekstu

3 poziomy rozumienia tekstu szczegółowo:

• 1- rozumienie podstawowych słów, zdań i fraz. umiejętność wyodrębnienia faktów i zdarzeń, sposób dosłownej interpretacji tekstów

• 2- - poziom ustalenia związków i zależności

• 3- interpretacja symboliczna utworu, zdolność wyodrębnienia głównej myśli bądź idei, czytanie krytyczno-twórcze(krytyczne- potrafi wartościować i wyciągać wnioski, zaprojektować dalszy ciąg wydarzeń, potrafi oddać nastrój utworu, twórcze- dany teks był dla niego źródłem inspiracji do innej aktywności

METODY SYNTETYCZNE:

Były stosowane do końca XIX wiek. Proces nauki czytania tą metodą trwał prawie 4 lata. Polegałna przechodzeniu od części do całości. Dzieci najpierw uczyły się liter, potem miały problem z nauką czytania głosek ( dom : „de” „o” „Em”)

Rodzaje metod synetycznych : alfabetyczna ( od litery), fonetyczna (od głosek), sylabowa ( od sylaby).

Metody syntetyczne zwracały uwagę na aspekt techniczny – ważna jest technika czytania.

METODY ANALITYCZNE:

Podkreślały aspekt znaczeniowy czytania. Polegają na rozkładaniu najpierw zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby itd..
Analiza – rozkład.

METODY ANALITYCZNO – SYNTETYCZNE:

Najpierw występuje analiza słuchowa głoski, potem synteza. Metoda występuje w odmianie:

Sylabowej, wyrazowej i zdaniowej .

METODA GLOBALNA:

Dziecko poznaje wyraz jako obraz graficzny. Stosowana przy nauce języka angielskiego, francuskiego Zaletą jest fakt, że szybko następuje proces czytania. Wada: trudność opanowania wszystkich wyrazów.

Etapy wprowadzania nowej litery:

1. Stworzenie sytuacji dydaktycznej do ćwiczeń w mówieniu i wyodrębnianiu wyrazu podstawowego

• Zaprezentowanie ilustracji tematycznej, zdjęć, historyjki obrazkowej, filmu, rozmowa, zagadki

• Wypowiedzi uczniów związane z sytuacją dydakt., najlepiej znaną i bliską dzieciom wraz z wyeksponowaniem wyrazu podstawowego w mowie

• Wyodrębnienie obrazka lub przedmiotów przedstawiającego wyraz podstawowy.

1. Analiza i synteza słuchowo – wzrokowa wyrazu podstawowego: ????

(chodziło o to że wg tego co napisali w książce najpierw jest wzrokowo-słuchowa a ma być odwrotnie)

• Prezentacja nowej litery małej i wielkiej, rozpoznawanie jej wśród liter alfabetu

• Odczytanie wyrazu podstawowego głoskami oraz dokonanie syntezy

• Wyróżnienie samogłosek i spółgłosek

• Określanie miejsca podanych głosek w wyrazie i wymówienie ich w izolacji

• Wyodrębnienie w wyrazie nowej głoski, wyszukiwanie innych wyrazów zawierających daną głoskę w nagłosie, śródgłosie i wygłosie

• Wyodrębnienie litery do nauki pisania

1. Nauka pisania małej i wielkiej litery oraz łączenie jej z innymi literami

• Zaprezentowanie wzoru nowej litery pisanej małej i wielkiej

• Analiza kształtu litery , porównanie jej z innymi literami

• Demonstrowanie sposobu pisania litery przez nauczyciela na tablicy (bez liniatury)

• Pisanie litery w powietrzu, na ławce, wyklejanie jej konturów

• Pisanie w zeszycie ćwiczeń po śladzie i bez

• Pisanie w zeszycie przedmiotowym

• Prezentacja pisania wyrazu podstawowego na tablicy, ze zwróceniem uwagi na sposób łączenia z innymi literami

• Układanie i pisanie zdań z wyrazem podstawowym i innymi wyrazami

1. Czytanie tekstu z nową literą

• rozmowa na temat tekstu, ilustracji (jeśli były wykorzystywane w pierwszej fazie, wiązanie tekstu z ilustracją)

• wyszukiwanie i odczytywanie w tekście wyrazów, w których wystąpiła dana litera

• wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela

• wyszukiwanie i odczytywanie zdań stanowiących odpowiedź na pytania postawione przez nauczyciela

• czytanie tekstu literackiego w całości przez dzieci

Aspekty pisania:

• Psychologiczny – dotyczy syntezy i analizy słuchowej, wzrokowej i ruchowej. Dziecko musi posiadać słuchowe wyobrażenie odpowiednika litery w postaci głoski, ujmować literę i wyraz jako pewną całość oraz potrafić odtworzyć w myślach drogę jej kreślenia

• Fizjologiczny – złożone pobudzenia nerwowe oraz ich integracja w korze mózgowej i aparacie ruchowym ręki

• Motoryczny – ruchy ramienia i przedramienia( ruchy większe) i nadgarstka i palców (ruchy małe)

cechy dobrego czytania i podstawowe formy czytania:

1. Czytanie poprawne- jest zasadniczą cechą zarówno czytania głośnego jak i cichego. W procesie tym można organizować ćwiczenia w wymawianiu głosek zgodnie z zasadami ortoepii a wyrazy dłuższe, trudne ze zbiegiem spółgłosek wykorzystać do ćwiczeń artykulacyjnych.

2. Czytanie płynne polega na czytaniu tekstu całymi wyrazami, częściami zdania albo ałymi zdaniami, bez zatrzymywania się przed trudniejszymi, dłuższymi wyrazami albo zbiegami spółgłosek w celu ułatwienia sobie percepcji.

3. Czytanie biegłe jest to szybie i poprawne rozpoznawanie wyrazów oraz zdań z jednoczesnym ich rozumieniem. Biegłość w czytaniu jest potrzebna w celu szybkiego rozumienia tekstów.

4. Czytanie wyraziste polega na uwzględnianiu w tekście odpowiednich pauz gramatycznych, logicznych i psychologicznych, na właściwej intonacji, tempie i modulowaniu głosu.

Podstawowe formy czytania:

Pierwsza z nich to:

-czytanie głośne i ciche oraz forma pośrednia tj. czytanie szeptem

Rodzaje czytania głośnego:

- wzorowe czytanie nauczyciela

- czytanie głośne indywidualne i zbiorowe

- czytanie głośne zbiorowe

- czytanie z podziałem na role

Cechy pisania:

• Czytelność – umożliwia odczytanie poszczególnych liter

• Pisemność – łączenie konkretnych liter

• Estetyczność – kształt liter

Etapy nauki pisania:

• Etap przygotowujący, właściwy i doskonalący

• Opanowanie schematów liter i ich połączeń

• Modyfikacje w piśmie

• Pismo zindywidualizowane

Etapy nauki pisania nowej litery:

• Zaprezentowanie poprawnego wzoru danej litery

• Analiza kształtu litery, konstrukcji jej elementów składowych, porównanie jej z innymi literami

• Prezentacja sposobu jej kreślenia – pisanie w powietrzu, na ławce

• Ćwiczenia przygotowujące rękę dziecka do poprawnego kreślenia litery w dużym formacie oraz automatyzacja ruchów

• Pisanie liter w zbliżonym i normalnym formacie

• Łączenie litery z innymi

• Pisanie zespołów liter i wyrazów z nową literą

Rodzaje ćwiczeń w pisaniu:

• Odwzorowywanie

• Przepisywanie

• Pisanie z pamięci- powtarzamy dwa zdania dzieci uczą sie ich na pamięć, a potem sami je zapisują

• Pisanie ze słuchu- dyktando

• Pisanie samodzielne

• Pisanie z komentowaniem- wspólnie piszemy jakiś tekst, i nagle pojawia się wyraz np morze i pytamy dzieci jak piszemy ten wyraz.