OPRACOWANIE TEZ NA KOLOKWIUM
Z „WYBRANE ASPEKTY ŚWIATOPOGLĄDU CHRZEŚCIJAŃSKIEGO”
KS. DR HAB. SŁAWOMIR ZIELIŃSKI (9 maja 2013)
KOLOKWIUM CZ. I
Próba sformułowania definicji światopoglądu.
Wyjaśnienie pojęcia światopoglądu wywołuje często szereg istotnych nieporozumień. Przedmiotem kontrowersji jest także samo pojęcie światopoglądu chrześcijańskiego.
definicja światopoglądu :
zbliżone znaczenie pojęcia Intellektuelle Anschauung, tłumaczonego najczęściej jako „ogląd intelektualny”, „intelektualna naoczność” lub „intelektualne oglądanie”,
Klasyfikacja światopoglądu.
natura,
geneza,
sens życia,
przeznaczenie człowieka.
Elementy doktrynalne w światopoglądzie chrześcijańskim.
posiadają charakter teoretyczno – poznawczy, bądź aksjologiczny (głównie etyczny)
Elementy pozadoktrynalne w światopoglądzie chrześcijańskim.
światopogląd zawiera elementy, pozadoktrynalne: wolincjonalno – dążeniowe, emocjonalne, socjologiczne, pedagogiczne itp.
Elementy pozadoktrynalne są szczególnie istotne w światopoglądzie ujmowanym i przeżywanym w sumieniu.
Filozoficzne podstawy światopoglądu chrześcijańskiego.
Żaden światopogląd nie może się obyć bez metafizyki. Czasem jest to metafizyka zdrowego rozsądku, innym razem metafizyka związana z religią czy też będąca owocem określonych założeń metodologiczno – teoripoznawczych (sensualizm, skrajny racjonalizm)
Nawet światopogląd o inspiracji przyrodniczej zakłada określony typ filozofii.
Nie można tworzyć integralnego światopoglądu z wykluczeniem wszelkich elementów metafizycznych.
Światopogląd jest interpretacją całości świata, mówi o jego naturze, genezie oraz o sensie zycia człowieka.
Problemy te wykraczają poza domenę nauk przyrodniczych, stanowiąc przedmiot zainteresowania filozofii.
Elementy racjonalne i irracjonalne w światopoglądzie.
Zdolność zjawiska światopoglądu pozwala mówić o istnieniu jego elementów racjonalnych i irracjonalnych.
Prawdą jest, że podstawowe prawdy religijne (tajemnice wiary) nie dadzą się udowodnić na drodze poznania racjonalno – filozoficznego.
Racjonalny charakter chrześcijańskiego światopoglądu uwidacznia się najbardziej w odniesieniu do problemu Boga i zagadnień antropologicznych. Integralnym elementem filozofii chrześcijańskiej jest tzw. Filozofia Boga, w ramach której formułuje się szereg rozumowych argumentów na istnienie Boga. Są to racjonalno – filozoficzne ale nie są to dowody empiryczne.
Chrześcijaństwo:
nie jest światopoglądem irracjonalnym.
nie kwestionuje praw rozumu.
nie wyklucza argumentacji filozoficznej.
Dziedziny naukowe niezbędne w w określeniu tzw. integralnej antropologii. Wyjaśnić ich ograniczoność, ich kompetencje, charakter komplementarny itd.
Nauki (fragmentaryzacja wiedzy o człowieku).
Filozofia.
Religia/ teologia:
Objawienie:
- Jezus Chrystus:
- Kościół
Problematyka chrześcijańskiego objawienia jest problematyką możliwości poznania i realizacji tożsamości człowieka. Motywacja zainteresowania ta problematyką jest odkrywalna w samej definicji człowieka zawierającej postulat samorozumienia.
„Hermeneutyczne koło” – wzajemna zależność samorozumienia człowieka i rozumienia otaczającej go rzeczywistości jest wpisana w tzw. „hermeneutyczne koło”.
chodzi o koherencję całości i części interpretowanej rzeczywistości;
funkcjonowanie koła hermeneutycznego:
„Nie możemy zrozumieć całości bez zrozumienia wszystkich jej części ani też nie możemy odpowiednio zrozumieć poszczególnych części, nie widząc jak funkcjonują one w ogólnej kompozycji, na którą się składają.”
Całość objawienia.
Wyjaśnić relacje podstawowych pojęć dla światopoglądu chrześcijańskiego: religia, Objawienie, Jezus Chrystus, Kościół.
Religia – system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) i sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką.
Objawienie - pojęcie odnoszące się do religii objawionych. Dla wyznawców danej religii jest to przesłanie lub wydarzenia, poprzez które Bóg daje się poznać jednostkom lub grupom ludzi.
Jezus Chrystus (ur. ok. 8–4 p.n.e., zm. 30 lub 33 w Jerozolimie) – centralna postać religii chrześcijańskiej, założyciel Kościoła, który uznaje go jednocześnie za Boga i człowieka, współistotnego Bogu Ojcu
Kościół – w religii chrześcijańskiej budynek przeznaczony do celów rytualnych, sakralnych: odprawiania nabożeństw, sprawowania sakramentów, odmawiania modlitw itp.
RELACJA: Nie możemy zrozumieć całości bez zrozumienia wszystkich jej części ani też nie możemy odpowiednio zrozumieć poszczególne części, nie wiedząc jak funkcjonują one w ogólnej kompozycji, na która się składają.
Jezus Chrystus założyciel kościoła, więc mamy religie a ona jest dzięki objawieniu… ?
Wyjaśnić pojęcia i ich relacje: antropogeneza, Chrysto-logika, eklezjo-logika.
Antropogeneza - to procesy zmian ewolucyjnych prowadzące do powstania człowieka.
Chrysto-logika – integralny element teologii chrześcijańskiej; prawda dogmatyczna o istnieniu Jezusa jako Boga i człowieka.
Eklezjo-logika - nauka o Kościele, nazywana także teologią Kościoła; nauka o genezie, istocie, cechach, strukturach, zadaniach i celach Kościoła.
RELACJE:
Wszystkie te nauki starają się wyjaśnić skąd pochodzi człowiek i jaki jest cel jego życia pod różnymi kątami. (?)
Zasada funkcjonowania „koła hermeneutycznego”; zastosowanie „koła hermeneutycznego w wyjaśnieniu problematyki antropologicznej.
To wzajemna zależność samorozumienia człowieka i rozumienia otaczającej go rzeczywistości jest wpisana w tzw. „hermeneutyczne koło”
chodzi o koherencję całości o części interpretowanej rzeczywistości
człowiek nie jest całością samą w sobie
funkcjonowanie koła hermeneutycznego: „nie możemy zrozumieć całości bez zrozumienia wszystkich jej części ani też nie możemy odpowiednio zrozumieć poszczególnych części, nie widząc jak funkcjonują one w ogólnej kompozycji, na którą się składają.
człowiek jest częścią objawienia
Przedstawić drogi (rodzaje) Objawienia.
Kosmiczne (czyli objawienie się Boga w znaku kosmosu);
historyczne(ingerencja Pana w historię człowieka i otaczającą go rzeczywistość);
eschatologiczne (nastąpi po zakończeniu się ziemskiej historii, kiedy zbawieni będą przebywać z Bogiem w niebiańskiej rzeczywistości).
Charakterystyka Objawienia w Konstytucji dogmatycznej o wierze katolickiej Dei Filius.
Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej Dei Filius:
(II rozdział dotyczy Objawienia):
interpretacja przedmiotowa Objawienia,
abstrakcyjna koncepcja Objawienia (zespól prawd),
„odwieczne dekrety Bożej woli”,
teocentryzm (Jezus Chrystus „legatem Bożym”),
interpretacja intelektualistyczna Objawienia,
odrzucenie racjonalizmu i fideizmu.
Charakterystyka Objawienia Bożego w Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym Dei Verbum.
Konstytucja dogmatyczna o Bożym Objawieniu Dei Verbum
interpretacja podmiotowa
jako samoobjawienie się Boga
jako samodarowanie i samoudzialanie się Boga
Dokumenty te uzupełniają się wzajemnie.
Przedstawić Pismo Św. i Tradycję jako formy i sposoby przekazywania Bożego Objawienia.
PISMO ŚWIĘTE:
Przekazywane przez TRADYCJĘ apostolską i utrwalone pod natchnieniem Ducha Świętego słowo Boga darującego się w Chrystusie każdemu człowiekowi, prawda zbawcza i norma życia Kościoła
autor: Bóg i człowiek (autor natchniony)
kwestia natchnienia (Pismo Św. Jest natchnione a nie jest objawione)
nie jest dyktandem eliminującym udział pisarza
słowo ludzkie przekazuje prawdę zbawczą
charyzmat natchnienia wchodzi w skład fundacyjnej historii „Objawienia-zbawienia”
konsekwencją natchnienia jest wiara w to, że PŚ w sposób pełny, wierny i bez błędu podaje prawdę, jaka „ z woli Bożej miała być […] utrwalona dla naszego zbawienia”.
Pod tym ostatnim pojęciem należy zrozumieć podstawowy klucz hermeneutyczny Biblii.
„prawda Ksiąg Świętych powinna być zawsze rozważana z punktu widzenia objawienia zbawczego planu Boga, tj. historii zbawienia. Z tego punktu widzenia wszystko w Biblii wolne jest od błędu”
TRADYCJA ZAŚ BYŁA NATURALNYM ŚRODOWISKIEM FORMOWANIA SIĘ Pisma, określiła, które księgi są natchnione i kanoniczne, a także pozostaje „miejscem” i formą uobecniania Objawienia w świecie
TRADYCJA
Treść wiary (depozyt)
Proces przekazu treści
Definicja Tradycji:
Dokonujący się ciągle w Kościele, mocą Ducha Świętego, proces recepcji i przekazu słowa Bożego i dzieła zbawczego, powierzonego przez Chrystusa Apostołom.
Proces ten nie jest tylko procesem recepcji i przekazu werbalnego.
Rozumiana całościowo Tradycja, to „żywa Tradycja”
Żywa Tradycja to ciągła odpowiedź Kościoła a Objawienie Boga, recepcja słowa Bożego.
Wzbudzany i podtrzymywany przez Ducha Prawdy zmysł wiary (sensus fidei), dzięki któremu Lud Boży „trwa przy wierze raz podanej świętym; wnika w nią głębiej z pomocą słusznego osądu i w sposób pewniejszy stosuje ją w życiu”
Żywa pamięć o wielkich dziełach Bożych, która swój właściwy kształt zyskuje w anamnezie liturgicznej oraz w materii, naśladowaniu wydania- oddania Chrystusowego w codzienności chrześcijańskiej
Stosunek TRADYCJA - PISMO ŚW.
Z KO wynika, że Tradycja, identyfikowana tu z apostolskim nauczaniem, głoszonym żywym słowem przez Apostołów wyprzedziła Pismo Św.
Tradycja jako sposób przekazywania Objawienia istniała wcześniej, niż powstało PŚ Nowego Testamentu
Wyjaśnić charakter personalistyczny i chrystocentryzm Objawienia Bożego.
Teoria chrześcijańskiego personalizmu uznaje również jako prawdę filozoficznie dającą się uzasadnić tezę o niematerialności i nieśmiertelności ludzkiej duszy.
CHRYSTOCENTRYZM - uznający, że Jezus Chrystus zajmuje centralne miejsce w historii zbawienia i w świecie.
Wymiar przedmiotowy i podmiotowy wiary.
Rozumienie wiary jest ściśle związane z rozumieniem Objawienia
Objawienie i wiara wzajemnie się implikują, są pojęciami korelatywnymi.
Ujęcie wiary w dwóch wymiarach:
Przedmiotowe (depozyt, treść wiary; symbole wiary, fides quae).
Podmiotowe (jako cnota bądź jako osobowy akt człowieka dokonany przy współpracy z Bożą łaską, osobowa relacja człowieka do Boga fides qua).
Intelektualistyczna i woluntarystyczna koncepcja wiary.
WOLUNTARYSTYCZNA – (człowiek ma wolną wolę?) związek między przyczyną a skutkiem w przyrodzie nie jest ścisły - dopuszcza istnienie przypadku i neguje możliwość przewidywania zjawisk późniejszych na podstawie wcześniejszych, ponieważ te same przyczyny niekoniecznie mają prowadzić do tych samych skutków.
INTELEKTUALISTYCZNA - Bóg objawia się człowiekowi poprzez słowa i czyny
Współczesne rozumienie aktu wary w oparciu o Vaticanum II.
KOLOKWIUM CZ. II
Co oznacza stwierdzenie: „Tylko człowiek stawia sobie pytanie: dlaczego istnieję?”
Tylko człowiek stawia sobie pytania, dlaczego istnieje? Są to pytania doszukujące się sensu życia i skłaniają do wytworzenia światopoglądu. Człowiek jest jedyną istotą w znanym nam kosmosie, która ma świadomość swojej egzystencji, która wie, że żyje, istnieje.
Określ wartość stwierdzenia: „Niejednokrotnie sugeruje się, że chrześcijaństwo jest przede wszystkim postawą etyczno-społeczną człowieka”. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Niejednokrotnie sugeruje się, że chrześcijaństwo jest przede wszystkim postawą etyczno – społeczną człowieka. Niektórzy widzą w nim rodzaj pedagogiki przydatnej rodzicom przy wychowaniu małych dzieci, jeszcze inni traktują chrześcijaństwo jako „technikę” zbawienia ludzi.
Gdzie pojawiło się po raz pierwszy pojęcie światopogląd?
pojęcie „światopogląd” pojawiło się po raz pierwszy w filozofii klasycznego idealizmu niemieckiego. Pochodzi z filozofii Fichtego i Schellinga.
Co oznacza stwierdzenie, że światopogląd jest globalną interpretacją i oceną świata?
Jest to globalna (całościowa) interpretacja i ocena świata. „Świat” rozumiany tu jest jako cała rzeczywistość, to jest wszystko co istnieje, łącznie z najwyższymi czy pierwszymi przyczynami widzialnego kosmosu. Z tego tytułu światopogląd odnosi się także do problemu Boga, Jego istnienia i Jego relacji do świata i człowieka.
Czego dotyczą tezy ontologiczne w światopoglądzie?
tezy ontologiczne – mówią o naturze kosmosu, człowieka i ich ostatecznych uzasadnieniach.
Czego dotyczą tezy aksjologiczne w światopoglądzie?
To normy etyczno- społeczne wyznaczające postępowanie ludzi.
Określ wartość (prawdziwe/nieprawdziwe) następującego zdania: „światopogląd chrześcijański jest zespołem sądów teoretyczno-poznawczych, opartych wyłącznie na poznaniu naturalno-filozoficznym”. Uzasadnij odpowiedź.
To zdanie jest prawdziwe;
Z jednej strony jakiś sąd może być naturalny z sensie racjonalny, a inny może być filozoficzny czyli irracjonalny.
Określ wartość następującego zdania: „światopogląd chrześcijański jest zespołem sądów teoretyczno-poznawczych, opartych wyłącznie na Objawieniu Bożym”. Uzasadnij odpowiedź.
to zdanie nie jest prawdziwe;
gdyż:
światopogląd chrześcijański obok prawdy religijnej opartej na Objawieniu, zawiera filozoficzne elementy.
Czym charakteryzuje się światopogląd deistyczny?
Światopogląd deistyczny kwestionuje Opatrzność Bożą nad światem
Czym charakteryzuje się światopogląd teistyczny?
Światopogląd teistyczny uznaje istnienia osobowego Boga jako stwórcy świata.
Czym charakteryzuje się światopogląd panteistyczny?
światopogląd religijny utożsamiający boga (bóstwo) ze światem przyrody; panteista powiedziałby, że bóg jest ze światem w pełni tożsamy, nie jest jego stworzycielem, lecz nim samym; każda rzecz jest jakby "przesiąknięta" bogiem;
podważa osobowość transcendencję Absolutu.
Czy światopogląd chrześcijański akceptuje materializm? Wyjaśnić krótko dlaczego?
materializm – cała rzeczywistość jest zredukowana do materii jako pratworzywa;
chrześcijanin materialista będzie podkreślał te aspekty chrześcijaństwa, które dotyczą rzeczywistości namacanej, konkretnej, widzialnej, fizycznej a zarazem logicznej i zrozumiałej. Będzie mówił raczej o tysiącletnim królestwie niż niebie, Armagedonie niż piekle, zmartwychwstaniu niż duszy, kościele raczej jako zborze niż jakimś niewidzialnym, powszechnym ciele Chrystusa; Jezusie, raczej jako królu niż Bogu, mniej o Duchu Świętym, cudach i świecie duchowym;
może to prowadzić do pewnego schłodzenia, zracjonalizowania, „odduchowienia” ewangelii, czego skrajną formą są heretyckie poglądy sekty świadków Jehowy na temat raju na ziemi, negacji boskości Chrystusa, czy adwentyści z ich obsesją na punkcie święcenia sabatu i zdrowego żywienia.
Nie, gdyż ….. !!
Czy światopogląd chrześcijański uznaje realność dwóch elementów rzeczywistości: materii i ducha? Wyjaśnić krótko dlaczego?
spirytualizm (dualizm) – uznaje realność dwóch współelementów rzeczywistości: materii i ducha; akceptowany przez chrześcijaństwo.
Ponieważ: chrześcijaństwo przyjmuje istnienie dualizmu warunkowego — między duszą a ciałem, a przede wszystkim między Bogiem a wszechświatem stworzonym — głosi jednak, że w Chrystusie następuje pojednanie wszystkiego z Bogiem.
Określ wartość następującego zdania: „Do światopoglądu chrześcijańskiego włącza się wyłącznie elementy religijne”. Uzasadnij odpowiedź.
Nie, gdyż światopogląd chrześcijański jest zespołem sądów teoretyczno-poznawczych, opartych na poznaniu naturalno-filozoficznym, jak i na Objawieniu, dotyczący natury, genezy i sensu świata oraz człowieka (odpowiada na pytania, nie tylko o tematyce religijnej, ale również: Skąd się wziął człowiek? Kim jest człowiek? Dokąd zmierza człowiek? Jaki będzie jego koniec?).
Określ wartość następującego zdania: „Do światopoglądu chrześcijańskiego włącza się wyłącznie elementy filozoficzne i etyczne”. Uzasadnij odpowiedź.
Jak wyżej, czyli:
Nie, gdyż światopogląd chrześcijański jest zespołem sądów teoretyczno-poznawczych, opartych na poznaniu naturalno-filozoficznym, jak i na Objawieniu, dotyczący natury, genezy i sensu świata oraz człowieka (odpowiada na pytania, nie tylko o tematyce religijnej, ale również: Skąd się wziął człowiek? Kim jest człowiek? Dokąd zmierza człowiek? Jaki będzie jego koniec?).
Określ wartość następującego zdania: „Światopogląd jest interpretacją całości świata, mówi o jego naturze, genezie oraz o sensie życia człowieka”. Uzasadnij odpowiedź.
Światopogląd jest jak okulary, przez które patrzymy na otaczający nas świat. Światopogląd to nasze zrozumienie rzeczywistości - Boga, wszechświata, nas samych, które służy jako odniesienie do wszystkich naszych myśli i działań.
Punktem wyjścia biblijnych dowodów na istnienie Boga jest otaczający nas świat zjawisk, z bogactwem porządku, celu, piękna, niezgłębionych tajemnic. Samo Pismo Święte traktuje świat jako dzieło twórczego aktu Boga czyli Bóg jest genezą świata i to przez Boga rozumiemy człowieka oraz jego sens. Światopogląd jest interpretacją całości świata, mówi o jego naturze, genezie oraz o sensie życia człowieka.
Określ wartość następującego zdania: „Prawda o Jezusie Chrystusie jako Bogu-Człowieku jest podstawą chrześcijańskiego światopoglądu”.
zdanie jest zgodne z prawdą;
Jezus Chrystus ma dwojaką naturę (natura boska i natura ludzka);
obie natury: boska i ludzka są zjednoczone w jednej Osobie. np Modlitwa w Ogrójcu i to jaki był względem apostołów świadczy o człowieczeństwie a cud w Kanie, zmartwychwstanie świadczy o Boskości;
przez fakt że Bóg stał się człowiekiem mogliśmy dostąpić jego zbawienia i dlatego jest to podstawa.
Dlaczego chrześcijaństwo nie jest irracjonalizmem ani fideizmem? Wyjaśnić jednym zdaniem.
Zwolennicy fideizmu i irracjonalizmu religijnego są przekonani, że domena wiary i rozumu wzajemnie się wykluczają.
Fideizm jest obcy chrześcijaństwu.
Określ wartość następującego zdania: „Podstawowe prawdy religijne (tajemnice wiary) dadzą się udowodnić na drodze poznania racjonalno-filozoficznego. Uzasadnij odpowiedź
Dokończ zdanie: „Zwolennicy fideizmu i sentymentalizmu religijnego są przekonani, że domena wiary i rozumu wzajemnie ………….................................................
Czy argumenty racjonalno-filozoficzne na istnienie Boga są dowodami empirycznymi? Wyjaśnij krótko odpowiedź.
Co oznacza stwierdzenie, że „człowiek jest bytem przygodnym”?
Określ wartość następującego zdania: „Chrześcijaństwo jest światopoglądem, w którym afirmacja człowieka harmonijnie koegzystuje z afirmacją Boga.
Określ wartość następującego zdania: „światopogląd chrześcijański podkreśla wartość myśli i ducha oraz jednocześnie uznaje wartość materii”