Poszkodowany pracownik może żądać odszkodowania od pracodawcy

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy.

fot. Thinkstock

Przepisy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych określają katalog świadczeń odszkodowawczych, jakie przysługują pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową. Świadczenia te wypłacane są przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i mają na celu rekompensatę skutków wypadku przy pracy pracownikowi (jednorazowe odszkodowanie, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, rentę szkoleniowa itp.) bądź - jego rodzinie (np. w postaci renty rodzinnej). Nie wszyscy jednak wiedzą, że w myśl przepisów prawa pracy poszkodowany ma prawo żądać od pracodawcy świadczenia odszkodowawczego.
W myśl art. 2371 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869 z późn. zm.) przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w przepisach ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) – dalej u.u.s.w.p. Katalog tych świadczeń określony w art. 6 u.u.s.w.p. obejmuje:
1) zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
2) świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
3) zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
4) jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
5) jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
6) rentę z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
7) rentę szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
8) rentę rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
9) dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,
10) dodatek pielęgnacyjny,
11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym u.u.s.w.p.
Niezależnie od powyższych świadczeń pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych (art. 2371 § 2 k.p.). Powyższe świadczenie jest na gruncie prawa pracy jedynym należnym od pracodawcy, stąd też regulacja jego dotycząca została włączona do k.p.
W przytoczonym przepisie ustawodawca wskazał przesłanki prawa do tego odszkodowania. Należą do nich: stwierdzenie, że dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy oraz wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy tym zdarzeniem, a zniszczeniem lub uszkodzeniem przedmiotów osobistego użytku, a więc również wykazanie szkody. Ewentualna wina pracodawcy w zaistnieniu wypadku nie ma żadnego znaczenia dla jego odpowiedzialności odszkodowawczej. Zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c., wskazane przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy musi udowodnić pracownik. 
Ciekawym aspektem omawianej odpowiedzialności jest brak wyłączenia zobowiązania pracodawcy do wypłaty powyższego odszkodowania w przypadku zaistnienia okoliczności wyłączających prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, takich jak te określone w art. 21 u.u.s.w.p. (chodzi tu o stwierdzenie, że wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także gdy poszkodowany będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania tego wypadku).
Zdania w tej kwestii są podzielone, jednakże wydaje się, że gdyby była taka wola ustawodawcy, to – podobnie jak to uczynił w § 1 art. 2371 k.p. wskazującym na zakres świadczeń – także w § 2 tego przepisu, dotyczącym odszkodowania, odesłałby do stosowania przepisów odrębnych, wyłączających w określonych okolicznościach odpowiedzialność odszkodowawczą pracodawcy. Ponieważ tego nie uczynił, uprawnione wydaje się stwierdzenie, że prawo do odszkodowania za przedmioty utracone lub uszkodzone w związku z wypadkiem przy pracy zachowa także ten pracownik, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 21 u.u.s.w.p. utracił prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
Prawo do omawianego odszkodowania przysługuje także członkom rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku przy pracy, bowiem jest ono prawem majątkowym ze stosunku pracy i jako takie, zgodnie z art. 631 § 2 k.p., przejdzie w częściach równych na małżonka bądź inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
Pomimo tego, że przepis uprawniający pracownika do ubiegania się o odszkodowanie od pracodawcy obowiązuje już ponad 10 lat, rzadko znajduje praktyczne zastosowanie. Można jedynie domniemywać, że wynika to zarówno z jego nieznajomości, jak i z obawy pracowników przed zgłaszaniem roszczeń do pracodawcy, u którego wciąż pracują i nadal chcieliby pracować. 
Na koniec warto dodać, że przepisy k.p. nie regulują zasad określania szkody za utracone mienie, wobec czego należy stosować w tym zakresie przepisy k.c.