Dziewczęta z Nowolipek, Polonistyka


Dziewczęta z Nowolipek

Pola Gojawiczyńska, polska pisarka z Warszawy, córka stolarza, który prowadził warsztat przy ulicy Nowolipki. Uczyła się w szkole powszechnej, jednak w 1905 po strajku szkolnym została wydalona ze szkoły. Później pobierała naukę na kompletach, na pensji, wreszcie rozpoczęła kursy dla wychowawczyń w ochronce. W 1914 jej rodzina wyjechała do Rosji.

Apolonia zdana sama na siebie rozpoczęła pracę jako wychowawczyni w przedszkolach miejskich, podwarszawskich ochronkach, bibliotekach i teatrzykach amatorskich. Swoje pierwsze próby pisania wysłała do Gabrieli Zapolskiej i zyskała jej aprobatę. W czasie I wojny światowej brała udział w pracy niepodległościowej i należała do Polskiej Organizacji Wojskowej. Jej pierwszym utworem była nowela Dwa fragmenty, za którą w 1915 otrzymała wyróżnienie czasopisma „Echo Pragi”. Powstał wtedy szkic noweli Dzieciństwo.

W 1932 zaczęła publikować następne utwory i współpracować z „Gazetą Polską”. W 1936 pisarka została członkiem władz oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1937 teatr wystawił jej sztukę Współczesne.

Czas II wojny światowej spędziła pod Warszawą. W 1943 została aresztowana i więziona na Pawiaku w kobiecym oddziale Serbia. Opisała to we wspomnieniach pod tytułem Krata. Po wyjściu z więzienia ciężko chora, leczyła się w szpitalu św. Józefa i ukrywała się w domu Iwaszkiewiczów. Po wojnie zamieszkała w Łodzi. Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Sztandaru Pracy I Klasy, otrzymała nagrodę miasta Warszawy za całokształt twórczości, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotą Odznaką Odbudowy Warszawy.

Pola Gojawiczyńska była jedną z najpopularniejszych pisarek okresu międzywojennego. Jej utwory zawierały wątki psychologiczne i społeczno-obyczajowe związane z awansem środowiska proletariackiego i drobnomieszczańskiego Warszawy i Śląska. Jej utwory Dziewczęta z Nowolipek i Rajska jabłoń posłużyły za podstawę do scenariusza filmów fabularnych. Ostatnia ekranizacja z 1985 roku ukazała się w reżyserii Barbary Sass.

Twórczość:


1933 Powszedni dzień

1934 Ziemia Elżbiety

1935 Dziewczęta z Nowolipek

1936 Rozmowy z milczeniem

1937 Rajska jabłoń

1938 Dwoje ludzi

1938 Słupy ogniste

1945 Krata

1946 Stolica

1947 Dom na skarpie

1956 Miłość Gertrudy

1956 Opowiadania

1964 Stolica

1971 Z serca do serca

1974 Szybko zapomniane

2001 Święta rzeka


Dziewczęta z Nowolipek - powieść Poli Gojawiczyńskiej, publikowana najpierw w odcinkach na łamach "Gazety Polskiej", a następnie wydana w formie książkowej w 1935 roku. Książka opowiada o losach kilku przyjaciółek, dorastających na biednej warszawskiej ulicy Nowolipie i o konfrontacji ich marzeń z rzeczywistością. Utwór zawiera pierwiastki autobiograficzne. W 1937 roku Gojawiczyńska opublikowała kontynuację Dziewcząt z Nowolipek, zatytułowaną Rajska jabłoń, obie części cyklu funkcjonują razem pod określeniem "dylogia warszawska".

Powieść podzielona jest na dwie części i składa się z serii epizodów, dotyczących każdej z postaci. Pisana jest za pomocą mowy pozornie zależnej.

Została dwukrotnie zekranizowana: po raz pierwszy w 1937 przez Józefa Lejtesa i po raz drugi w 1985 roku, przez Barbarę Sass (ta ekranizacja obejmuje również treść Rajskiej jabłoni).

Pokolenie pisarek debiutujących w pierwszej połowie XX wieku dokonało feminizacji kultury. Co prawda, autorki dwudziestolecia międzywojennego nie zbudowały nowego modelu twórczości kobiecej - bazowały na dorobku pisarek pozytywistycznych, nie wyrażały także wprost feministycznych poglądów, ani też nie krytykowały instytucji patriarchalnych, jednak w ich twórczości kobiecość stała się nieodłącznym elementem działalności artystycznej.

Do najwybitniejszych dzieł prozy psychologicznej dwudziestolecia międzywojennego należy zaliczyć powieść Poli Gojawiczyńskiej, zatytułowaną "Dziewczęta z Nowolipek". Jest to książka dziś już trochę zapomniana, ale nadal ciekawa i wzruszająca. Gojawiczyńska opisuje w niej egzystencję ubogich dziewcząt. Pierwsza część książki, zatytułowana "Pieśń" opowiada o pięknym i pełnym nadziei dzieciństwie oraz o coraz boleśniejszym dorastaniu ze szczególnym uwzględnieniem dojrzewania seksualnego.

Postaci występujące w książce mają swoje autentyczne prototypy - Bronka i Janka Mossakowskie, Cechna i Amelia Raczyńskie, Kwiryna i Frania to przyjaciółki z podwórka i szkolnej ławki samej Gojawiczyńskiej.

Dziewczęta mieszkały na ubogich przedmieściach Warszawy, pochodziły z porządnych, pobożnych domów, w których rodzina, kościół oraz poprawne prowadzenie się były pierwszorzędnymi wartościami. Kształciły się, ponieważ chciały w przyszłości wyjść za mąż z miłości, a nie dla pieniędzy, chciały się wyrwać ze świata, w którym rygory moralne i bieda zdominowały przyjaźń i lojalność. Marzenia i dążenia dziewcząt stanowią istotę powieści, która obfituje w bogate szczegóły życia obyczajowego. Choć portrety bohaterek zostały zarysowane z dużą dozą ciepła, a nawet liryzmu, z kart książki wyłania się posępny obraz świata. Wymowa powieści jest pesymistyczna i gorzka, zwłaszcza w aspekcie uzależnienia kobiety od mężczyzny i spowodowanego tym jej cierpienia i upodlenia.

Zasadniczym imperatywem w postępowaniu dziewcząt była chęć uzyskania awansu społecznego. Wszystkie jednak charakteryzował klasyczny bovaryzm, objawiający się bierną niezgodą wobec zastanej rzeczywistości, ograniczeniem się do marzeń o lepszym świecie, szczególną podatnością na fałszywe uroki eleganckiego życia, szamotaniem w dusznym domu, któremu nie dało się przeciwstawić żadnych prawdziwych wartości, wreszcie: jedyną możliwą formą buntu, czyli rezygnacją ze statusu porządnej dziewczyny i sponiewieranie własnego ciała w naiwnym pragnieniu odwetu za nieudaną miłość. Dlatego też, odkrywszy dzięki tajnym kompletom nowy, wielki świat, dziewczęta uczyniły z niego mityczną Arkadię. Biletem wstępu do tego obcego świata, równoznacznego - w rozumowaniu dziewcząt - z wolnością i wyzwoleniem, miała być miłość mężczyzny.

Momentem przełomowym, poniekąd symbolicznym okazał się wybuch wojny. To wydarzenie uświadomiło dziewczętom ich naiwność. Miłość okazała się mieć irracjonalną siłę, która doprowadziła Amelię do usunięcia ciąży, a później wyrachowanego małżeństwa ze starym, ale bogatym aptekarzem. Niedobra, nieodwzajemniona miłość stała się przyczyną samobójstwa uzdolnionej Frani i tragedii niespełnionego macierzyństwa Cechny. Miłość i niezdolność znoszenia cierpień sprawiły, że Bronka, opuszczona przez Ignasia, uległa pragnieniom swojego ciała i pragnieniom innych mężczyzn, by ukoić ból samotności. Janka uciekła z nieznanym oficerem w głąb Rosji.

Dziewczyny przemieniły się w kobiety przepełnione goryczą, spowodowaną zawiedzionymi uczuciami i utraconymi złudzeniami. Sprzeniewierzyły się religijnym matkom i własnej godności. Tylko Kwirynie udało się zrealizować marzenia z dzieciństwa: założyła sklep, stanęła w nim przy kasie. Jednak Kwiryna od dziecka różniła się od zbyt wrażliwych koleżanek. Była pewna siebie, stanowcza, a nawet wyrachowana.

Najbardziej radykalną przedstawicielką polskiego feminizmu była Irena Krzywicka, która wraz z Tadeuszem Boy-Żeleńskim publicznie prowadziła kampanię mającą na celu seksualne uświadamianie kobiet. Ale także Pola Gojawiczyńska walczyła z panującym w dwudziestoleciu międzywojennym obskurantyzmem społecznym, choć czyniła to dużo subtelniej. W swojej powieści ukazała ogromną przepaść między pokoleniami, wykorzystała odważne motywy aborcji i prostytucji, by ukazać sytuację współczesnych jej kobiet.

4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gojawiczynska Pola Dziewczeta z Nowolipek
Gojawiczynska Pola Dziewczeta z Nowolipek
Gojawiczyńska Pola Dziewczęta z Nowolipek
Gojawiczyńska Pola DZIEWCZĘTA Z NOWOLIPEK
Pola Gojawiczyńska Dziewczęta z Nowolipek
Jarosław Iwaszkiewicz Dziewczęta z Nowolipek opracowanie
egz dziewcz rok1 2013 14
Marsz Polonia demo
chlopiec czy dziewczynka XUDHZZKC4E64BAD26DODKYBJNXI7KLO44H2SDUI
dziewczynki
Chlopiec czy dziewczynka
Chlopiec czy dziewczynka(1)
polonistyka nr6 2009 demo
Idzie dziewczę po lesie, Teksty piosenek, TEKSTY
TOK WPROWADZANIA LITERY w szkole podstawowej, pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna, edukacja pol
Współczesna polska proza kobieca, polonistyka, 5 rok
BEZ DOGMATU H. Sienkiewicz, Polonistyka

więcej podobnych podstron