KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM

TEMAT: PIERWSZE WOLNE ELEKCJE

PROWADZĄCY: mgr Alina Czaja

TYP LEKCJI: Zapoznanie z nowym materiałem.

CELE:

I. Wiadomości

A.Zapamiętanie wiadomości

 Zna pojęcia: interrex, wolna elekcja, artykuły henrykowskie, pacta conventa,

piechota wybraniecka

 Zna postacie: Henryk Walezy, Stefan Batory, Jan Zamojski

 Zna zasługi St. Batorego (wojna z Rosją, poszerzenie terytoriów

Rzeczypospolitej na wschód, założenie Akademii w Wilnie, piechota

wybraniecka)

 Zna przyłączone terytoria do Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko -

rosyjskiej

 Zna datę 1573

 Zna przyczyny wojny

B.Rozumienie wiadomości

 Rozumie pojęcia poznane w czasie lekcji

 Rozumie jakie reformy w państwie przeprowadził St. Batory

 Potrafi streścić przebieg wojny z Rosją

 Zna znaczenie artykułów henrykowskich i akt pocta conventa dla władzy

królewskiej i pozycji szlachty

XII. II Umiejętności

C.Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

 Umie wykazać związek między śmiercią Zygmunta Augusta a wolnymi

elekcjami

 Umie dostrzec wpływ artykułów henrykowskich na kształtowanie się ustroju

Rzeczypospolitej

 Potrafi wykazać pozytywne i negatywne skutki wolnych elekcji

 Dostrzega niebezpieczeństwo płynące z coraz większego wpływu szlachty na

władzę

D.Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

 Potrafi ocenić i porównać władzę pierwszych władców elekcyjnych

 Potrafi napisać krótki tekst przemówienia kandydata na króla

 Samodzielnie analizuje i interpretuje fragmenty tekstu źródłowego

III. Podstawy

KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM

 Budzenie świadomości, że każdy dobry obywatel w swoim postępowaniu

powinien kierować się dobrem ojczyzny

 Zainteresowanie omawianym okresem historii państwa polskiego

 Rozbudzenie aktywności uczniów

 Umiejętność pracy w grupie

METODY:

Podająca - pogadanka, rozmowa nauczająca

Problemowa - praca z tekstem źródłowym, odrywanie ról

Praktyczna - praca z mapą

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

 Podręcznik

 Mapa ścienna

 Atlasy historyczne dla kl. I-III gimnazjum

 Tekst źródłowy: Reinhold Heidenstein - „Dzieje Polski... XVI w.” - wystąpienie

St. Batorego do szlachty

 Portrety obrazów: M. Bylina „Batory”, J. Matejko fr. „Batory pod Pskowem”, A.

Grottger „Ucieczka Henryka Walezego z Polski”.

LITERATURA DLA NAUCZYCIELI

 H. Samsonowicz - Historia Polski do roku 1795. W-wa 1973r.

 Poczet królów i książąt polskich. W-wa 1991r.

 P. Jasienica - Ostatnia z rodu. W-wa 1988r.

 Poczet władców Polski. Poznań 1996r.

 Zeszyty - Kronika Polski 1573 - 1599. Kraków 1999r.

 K. Bogucka - Krenz, T. Małkowski, K. Stawiarz - Labirynty historii. Gdańsk

1999r.

TOK LEKCJI

I. Czynności wstępne - powitanie, podział klasy na grupy.

II. Rekapitulacja wtórna

1. Co to jest dynastia?

2. Jakie dynastie panowały dotychczas w Polsce?

3. Kto i dlaczego był ostatnim władcą z dynastii Jagiellonów?

III. Lekcja właściwa

1. Nawiązanie do tematu. Nauczyciel przypomina, że za panowania Jagiellonów

odbywały się elekcje królów, ale dopiero po śmierci ostatniego Jagiellona

Rzeczpospolita stanęła przed faktem rzeczywistego wyboru króla.

2. Podanie tematu lekcji - Pierwsze wolne elekcje. Krótka informacja o tym czego

uczniowie dowiedzą się na lekcji.

KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM

3. Nauczyciel omawia jakie zapadły ustalenia dotyczące wyboru króla, podaje

informacje o interrexie, sejmie konwokacyjnym i sejmie elekcyjnym. Opowiada o

polu elekcyjnym i przebiegu wyborów. Podaje datę 1573.

4. Grupy otrzymują informacje o kandydatach do tronu polskiego (każda grupa

reprezentuje innego kandydata)

 H. Walezy - Francja, brat króla Francji Karola IX

 Ernest, arcyksiążę habsburski - Austria

 Iwan IV Groźny - car Rosji

 Stefan Batory - arcyksiążę siedmiogrodzki

 Jan Waza - król Szwecji

Grupy piszą krótkie przemówienie dla swojego kandydata, w którym przekonuje

szlachtę aby wybrała ich na tron polski.

5. Nauczyciel informuje, że teraz wszyscy jesteśmy szlachtą na polu elekcyjnym i

zaraz dokonamy wyboru króla. Kandydaci odczytują swoje wystąpienia. Teraz

następuje głosowanie szlachty (nie możemy przewidzieć jego rezultatu).

6. Nauczyciel mówi o tym jak dużo mógł uczynić przypadek, co tak naprawdę

decydowało o przebiegu elekcji. Przekazuje informacje na temat wyboru H.

Walezego. Wyjaśnia co to były artykuły henrykowskie i pacta conventa. Następnie

mówi o ucieczce króla i jego detronizacji. Omawia wybór Stefana Batorego.

7. Jeden z uczniów (może być wcześniej wyznaczony) odczytuje przemówienie

Batorego do szlachty; „Jestem waszym rzeczywistym, a nie malowanym

monarchą”.

8. Nauczyciel wspólnie z klasą, na podstawie tekstu źródłowego, ustala, że Batory

chciał rzeczywiście rządzić krajem, a nie podporządkowywać się szlachcie.

9. Czy mu się to udało? - nauczyciel stawia pytanie klasie. Następnie opowiada o:

 Wojnie z Rosją - Połock, Wielkie Łuki, Psków, rozejmie (uczniowie

odszukują te ziemie w atlasach i na mapie)

 Piechocie wybranieckiej

 Akademii wileńskiej

 Przedstawia krótko postać J. Zamoyskiego

10. Przypomina wcześniej postawione pytanie. Wspólnie z klasą ustala odpowiedź i

dokonuje porównania obu królów elekcyjnych, wykorzystując do tego celu

wiadomości zdobyte na lekcji i ilustracje obrazów władców.

IV. Rekapitulacja pierwotna

1. Każdy uczeń uzupełnia tekst, który jest jednocześnie notatka z lekcji.

2. Grupy lub cała klasa w trakcie dyskusji ocenia wolną elekcję. Otrzymują pytanie:

Czy taki wybór króla zapewniał bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne

Rzeczypospolitej? Jakie musiały być spełnione warunki?

Notatka

Każdy uczeń dostaje do uzupełnienia:

X

był to wybór króla przez szlachtę, pierwsza odbyła się w 1573r.

X

KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM

był pierwszym królem elekcyjnym

X

to drugi król elekcyjny, prowadził wojnę z Rosją i poszerzył granice Rzeczypospolitej na

wschodzie, zorganizował piechotę wybraniecką i założył Akademię w Wilnie.

X

były to takie same zobowiązania dla każdego króla elekcyjnego. Nazwę wzięły od Henryka

Walezego. Stały się zbiorem praw ustroju Rzeczypospolitej.

X

były to osobiste zobowiązania ustalone dla każdego króla elekcyjnego, miały różną treść.

V. Ocena uczniów

VI. Praca domowa.

Tron elekcyjny czy dziedziczny był lepszy dla Rzeczypospolitej? Uzasadnij swój

wybór.

Polecenia dla grup

1) Wyobraź sobie, że jesteś reprezentantem określonego kandydata. Napisz krótkie

przemówienie do szlachty, w którym przekonasz ją, że właśnie tego kandydata ma

wybrać na króla Rzeczypospolitej.

W pierwszych wyborach elekcyjnych w 1573r. o tron ubiegali się:

królewicz francuski Henryk Walezy, brat ówczesnego króla Francji Karola IX, z

Austrii arcyksiążę habsburski Ernest, z Rosji car Iwan Groźny, ze Szwecji król Jan

Waza oraz książę siedmiogrodzki Stefan Batory.

2) Spróbujcie ocenić wolną elekcję. Czy wybór króla poprzez wolną elekcję

zapewniał Rzeczypospolitej bezpieczeństwo?

---