kończona w temperaturze otoczenia; w wyniku tego w strukturze obok martenzytu znajduje się austenit szczątkowy, przy czym ilość jego jest tym większa, im niższa jest temperatura M f stali. Wpływ wartości temperatury M^- jest znacznie silniejszy niż samozahamowanie przemiany działaniem na austenit naprężeń ściskających. Toteż w praktyce w stalach wysokowęglowych po przemianie martenzytycznej ilość austenitu szczątkowego jest znacznie większa (do 20—40%).

Na ilość austenitu szczątkowego wywiera wpływ temperatura i czas wygrzewania stali (austenityzacji) przed przemianą oraz sposób chłodzenia poniżej Mg. Im warunki austenity-zacji zapewniają dokładniejsze rozpuszczenie się węglików, w stalach zaeutektoidalnyćh (wyższa temperatura albo dłuższy czas), tym więcej pozostaje austenitu szczątkowego. Mała prędkość chłodzenia poniżej M„ a zwłaszcza przystanek temperatury stabilizują austenit, utrudniając dalszą^ przemianę martenzytyczną. Im niższa jest temperatura i im dłuższy czas przystanku, tym więcej pozostaje austenitu szczątkowego (rys. 5.32). Istota zjawiska stabilizacji austenitu nie jest jednoznacznie wyjaśniona, ale znajduje zastosowanie praktyczne (por. rozdz. 6.1.2).

Mikroskopowo struktura martenzytyczna ma wygląd ciemnych igieł ułożonych gru­pami pod kątem 60 lub 120° względem siebie, na jasnym tle austenitu szczątkowego (rys. 5.28d). Wielkość igieł martenzytu ściśle zależy od wielkości ziarna austenitu: gruboziar­nisty austenit daje gruboiglasty martenzyt i odwrotnie. Martenzyt gruboiglasty odznacza, się większą kruchością w porównaniu z drobnoiglastym. Zakres tworzenia się i twardości martenzytu podano w tabl. 5.6.

W odróżnieniu od przemian dyfuzyjnych przemiana martenzytyczna zachodzi tylko? podczas chłodzenia ciągłego. W pewnych warunkach przemiana martenzytyczna moź&j

temperatura Rys. 5.32. Wpływ temperatury i czasu przystanku poniżej M, na ilość austenitu szczątkowego

zachodzić w stałej temperaturze poniżej M,, ale jej postępy są wówczas niezmiernie powolne" i po pewnym czasie zostają zahamowane. W większości zastosowań praktycznych tak| powolny przebieg przemiany izotermicznej nie ma znaczenia i dlatego jest pomijany^

---