de zarodków krystalizacji cementytu. Uprzywilejowanym miejscem zarodkowania są granice ziam i nierozpuszczone, drobne cząstki cementytu lub innych faz. Zachodzi więc zarodkowanie heterogeniczne, a fazą kierującą przemianą (rozpoczynającą) jest cementyt. Zarodek cementytu rozrasta się dzięki dyfundującym doń atomom węgla. Austenit w jego otoczeniu ubożeje w węgiel i podlega przemianie alotropowej Y-»a tworząc ferryt, z którego nadmiar węgla dyfunduje z kolei do otaczającego austenitu, co umożliwia tworzenie się nowych zarodków cementytu. W ten sposób wydzielanie się cementytu powoduje z obu stron tworzenie się ferrytu itd. Powstaje struktura złożona z płytek, których wzrost za­pewnia dyfuzja przebiegająca głównie przed frontem krystalizacji na granicy faz perlit--austenit (rys. 5.27b). W rezultacie z ziarna austenitu powstaje kilka różnie zorientowanych zbiorów równoległych płytek ferrytu i cementytu tworzących ziarno perlitu (rys, 5.27a).

.w———___ ^kierunek

u j^g^^^g

————h=^

Rys. 5.27. Przemiana periityczna: a) schemat krystalizacji perlitu, b) schemat wzrostu ziania perlitu

\ • ' •

Między fazą macierzystą (austenitem) a produktami przemiany (perlitem) nie ma zależ­ności orientacji krystalograficznej. Podczas przemiany granice ziam austenit-periit są niesprzężone. Przemiana periityczna przebiega zawsze do końca, tzn. ustaje po całko­witym wyczerpaniu się austenitu.

Produktem przemiany perlitycznej jest płytkowa mieszanina ferrytu i cementytu o dyspersji powiększającej się ze wzrostem przechłodzenia. Jest to spowodowane rosnącą z przechłodzeniem szybkością zarodkowania cementytu. Przy bardzo małych przechłodze-niach dyspersja struktury jest taka, że poszczególne płytki cementytu i ferrytu są dobrze rozróżnialne podczas obserwacji na mikroskopie świetlnym (np. przemiana w temperaturze 700°C zapewnia grubość płytek rzędu 10~⁴ cm). Przy dużych przechłodzeniach (tempera­tura przemiany <680°C) dyspersja struktury jest taka, że rozróżnienie poszczególnych płytek ferrytu i cementytu podczas obserwacji na mikroskopie świetlnym na ogół nie jest możliwe (np. przemiana w temperaturze 600°C zapewnia grubość płytek rzędu 10"⁵ cm), rozróżnienie ich wymaga powiększeń 20 000—50 000 x. Oczywiście z powiększeniem dyspersji zwiększa się twardość struktury. Produkty przemiany powstające w temperaturze > 680°C nazywa się — jak wspomniano — perlitem (rys. 5.2c), a poniżej 680°C — perlitem. drobnym lub rzadziej trbostytem (rys. 5.28a). Zakresy tworzenia się i twardość produktów przemiany podano w tabl. 5.6.

W stalach przedeutektoidalnych przemiana periityczna rozpoczyna się w temperaturze niższej ód A,s wydzielaniem z austenitu ziam ferrytu (po przemianie alotropowej y->a), z których węgiel wydziela się wzbogacając pozostały austenit. Przemiana austenitu w perlit powinna się rozpocząć teoretycznie dopiero po osiągnięciu eutektoidalnej zawartości węgla. Wzrost przechłodzenia powiększa siłę napędową przemiany i hamuje dyfuzję.

---