Podstawy rehabilitacji w urazie mózgowo-czaszkowym.

Urazowym uszkodzeniem mózgu nazywa się uszkodzenie głowy z cechami uszkodzenia mózgu. Uraz prowadzący do takiego uszkodzenia mózgu może mieć charakter tępy, np. uderzenie w głowę, lub przenikający, jak uszkodzeniach postrzałowych. Uszkodzenie bywa też spowodowane przez ruch mózgu wewnątrz czaszki. O uszkodzeniu świadczy utrata przytomności, niepamięć pourazowa (amnezja wsteczna), złamanie czaszki lub cechy uszkodzenia czaszki . W rezultacie dochodzi do rozmaitych zaburzeń i ubytków ruchowych oraz psychologicznych. Jest to zależne od ciężkości uszkodzenia. Ubytki te mogą mieć różny zakres od niewielkich zmian w mózgu do ciężkiego zaburzenia funkcji psychologicznych i fizycznych. W chwili uderzenia następuje pierwotne uszkodzenie mózgu do wtórnych dochodzi wskutek późniejszych powikłań związanych ze zmianami wewnątrz lub na zewnątrz czaszki. W urazowym uszkodzeniu mózgu występuje również zaburzenia rytmu oddechowego a przez uszkodzenie dróg korowo mózgowych mogą wystąpić objawy na obwodzie takie jak: - niedowłady lub porażenia połowiczne, wzmożone napięcie mięśni , wygórowane odruchy ścięgniste. Oprócz tego uszkodzenie ośrodków wyższych czynności nerwowych może powodować wiele innych niekorzystnych zmian tj. - zaburzenia mowy, zaburzenia pisania, czytania, liczenia, labilność procesów psychicznych (od euforii do depresji )

Pierwotne uszkodzenie mózgu- występuję bezpośrednio po urazie i jest to utrata przytomności, śpiączka pourazowa.
Wtórne uszkodzenie mózgu -jest to wystąpienie śpiączki u przytomnego dotychczas pacjenta lub jej pogłębienie.

Rehabilitacja
Pacjent: chłopiec lat 12 urazowe uszkodzenie mózgu w wypadku komunikacyjnym. Stłuczony pień mózgu, uszkodzenie prawej półkuli mózgu, niewielki niedowład lewej połowy ciała. Złamana prawa ręka w okolicy przedramienia.

I etap- okres ostry
Pacjent nieprzytomny połączony do respiratora nie oddycha samodzielnie. Wykonujemy ćwiczenia bierne kończyn zdrowych. Wykonujemy wszystkie możliwe ruchy w stawach w pełnym zakresie ruchu. Ćwiczenia te wykonujemy w tempie wolnym i rytmicznym. Wykonujemy je dwa razy dziennie po 20- minut. Wykonujemy je w pozycjach izolowanych ze stabilizacją odcinka bliższego. U chorego stosuje się zbiegi profilaktyczne niedopuszczenie do powstania ograniczeń w ruchu , odleżyn , wtórnych zmian zapalnych układu oddechowego. Do zabiegów profilaktycznych należą :
1. dbałość o higienę lóżka chorego.
2. korekcja złożeniowa i zmiany pozycji ciała- zapobieganie przykurczom i deformacjom. Układamy pacjenta w leżeniu tyłem na boku zdrowym na boku chorym pacjenta nie układamy z powodu nieprawidłowego krążenia obwodowego chorej połowy ciała , ucisk zwiększa prawdopodobieństwo powstania odleżyn , może dojść do znacznych ograniczeń ruchu głównie odwiedzenia w stawie ramiennym i biodrowym.
Stosujemy również ćwiczenia oddechowe , które polegają na:

1. wspomaganiu wydechu uciskiem brzucha i klatki piersiowej.
2. unoszeniu z odwiedzeniem kończyn górnych wdechu a opuszczeniem ich i przywiedzeniem podczas wydechu.

Pacjent odzyskał świadomość po 2 tygodniach od urazu w miarę upływu czasu włączamy ćwiczenia wspomagane, a później czynne sterowane za pomocą zdrowych kończyn.
Wszystkie ćwiczenia wykonujemy zgodnie z metodyka o ile stan pacjenta na to pozwala nie ma ostrych stanów zapalnych , podwyższonej temperatury ciała, ostrych stanów zapalnych żył oraz o ile ćwiczenia nie sprawiają bólu pacjentowi.

II etap- okres regeneracyjno-kompensacyjny

Pacjent jest już w pełni świadomy. Oddycha samodzielnie. Złamanie się dobrze zrosło zdjęte jest unieruchomienie kończyny. Ten etap obejmuje likwidacje niekorzystnych skutków unieruchomienia w łóżku. Stosuje się ćwiczenia czynne wolne zdrowych kończyn- tempo wolne wszystkie możliwe ruchy w stawie w pełnym zakresie. Ćwiczenia te wpływają korzystnie poprawiają ukrwienie w chorej połowie ciała. Niedowład lewej połowy ciała jest niewielki głównie dotyczy on lewej dłoni i lewej stopy gdzie mamy do czynienia ze stopą opadająca. Nadal prowadzimy ćwiczenia bierne chorych części ciała. Wykonujemy również ćwiczenia oddechowe. Pacjent wykonuje je sam. Należy nauczyć pacjenta prawidłowego oddychania , błędem jest wciąganie brzucha w czasie głębokiego wdechu, aby tego uniknąć chory leży z dłońmi na nadbrzuszu i oddycha tak aby przy wdechu brzuch się unosił a przy wydechu brzuch się obniżał. Wdech jest zawsze przez nos wydech ustami.
Kolejnym etapem rehabilitacji jest pionizacja pacjenta. Rozpoczyna się ja zgodnie z metodyką od samodzielnego przyjmowania pozycji siedząc w łóżku z podporem w dalej siedząc samodzielnie. Następnie sadzamy pacjenta ze zwieszonymi kończynami dalej stanie przy łóżku z asekuracją terapeuty. Wczesna pionizacja wyzwala wiele odruchów postawy. Następny etap obejmuje naukę chodu najpierw chód przy poręczach potem przy balkoniku dalej o kulach oraz naukę padania. W tym przypadku pacjent nie ma problemów chodem i porusza się już samodzielnie. Na opadającą stopę zakładamy pacjentowi sznurowany but z wysoką cholewką i twardym zapiętkiem. Należy uczyć pacjenta samoobsługi ubierania się, jedzenia , mycia i t d.
Uruchomionego pacjenta prowadzimy na sale gimnastyczna gdzie wprowadzamy ćwiczenia:
1. oddechowych
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch- unoszenie ramion w górę wdech, opuszczanie wydech
- pozycja wyjściowa- siad rozkroczny, ruch-oddychanie z cofnięciem łokci w tył podczas głębokiego wdechu n skłon w przód podczas wydechu.
- pozycja wyjściowa- leżenie na plecach wzdłuż pleców położony wałek kończyny górne odwiedzione zwisają swobodnie. Ruch-oddychanie z przywiedzeniem kończyn górnych podczas wydechu a odwiedzeniem podczas wdechu.
2. ćwiczenia ogólnokondycyjne
- pozycja wyjściowa-stanie, ruch- spokojne i powolne krążenia głowy, raz w jedną stronę raz w drugą
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch - krążenia ramion raz w jedną stronę raz w drugą
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch- krążenia tułowia raz w jedną stronę raz w drugą
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch-krążenia bioder raz w jedną stronę raz w drugą.
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch skłony tułowia do lewej nogi, do środka, do
prawej nogi
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch- przysiad na całych stopach
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch- krążenia stóp raz w jedną stronę raz w drugą
- pozycja wyjściowa- siad rozkroczny, ruch-skłony raz do prawej nogi, do
środka, do lewej nogi
- pozycja wyjściowa- leżenie na plecach, ruch- nożyce poprzeczne
- pozycja wyjściowa -leżenie na brzuchu , ruch- unoszenie tułowia do góry
- pozycja wyjściowa-leżenie na brzuchu, naprzemienne unoszenie prawej ręki i lewej nogi z lewą ręką i prawą nogą.
3. ćwiczenia manipulacyjne ręki.
4. ćwiczenia na opadającą stopę.
- pozycja wyjściowa-siad na ławeczce obok rozkładamy kocyk, ruch- zwijanie
kocyka palcami stóp.
- pozycja wyjściowa- siad na ławeczce obok rozsypujemy śrubki lub woreczki,
ruch zbieranie śrubek lub woreczków i wrzucanie ich do pojemnika.
- pozycja wyjściowa- stanie, ruch- chodzenie na różnych krawędziach stóp tj. zewnętrznej, wewnętrznej, na palcach, na piętach.
- pozycja wyjściowa- stanie na ławeczce palce poza podłożem, ruch-marsz wzdłuż ławeczki palce maja ściskać krawędź ławeczki.
- pozycja wyjściowa- leżenie tyłem nogi oparte o drabinkę, ruch- marsz w górę i w dół po drabince.
5. ćwiczenia korygujące postawę ciała.
6. ćwiczenia wzmacniające i rozciągające
Z czasem poprawy i zwiększaniem się siły mięśniowej pacjenta możemy zastosować ćwiczenia oporowe dla zwiększenia siły mięśniowej. W okresie tym można zastosować fizykoterapie światłolecznictwo i elektrolecznictwo.
III etap- okres przewlekły.
Jest to okres w którym pacjent jest już w domu. Nadal należy prowadzić ćwiczenia ogólno kondycyjne. Nie należy pacjenta wyręczać. Dalej wykonujemy ćwiczenia manipulacyjne kończyny górnej z niedowładem, ćwiczenia na opadająca stopę. Należy zachęcać dziecko do jakiś gier zespołowych. Dalej można prowadzić fizykoterapie. Pacjent dalej musi nosić ortopedyczne buty i musi pozostawać w ciągłym kontakcie z lekarzem.

---