PODSTAWY REHABILITACJI.

Rehabilitacja (łac. re - znów, na nowo, przeciw; habilis - sprawny, należyty, stosowny) stała się nieodzowną składową rozwoju socjalnego każdego nowoczesnego kraju.

        Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, którego celem jest przywrócenie człowiekowi niepełnosprawnemu utraconych funkcji w przebiegu choroby, a także wad rozwojowych i wrodzonych.

Innymi słowy rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.

FIZJOTERAPIA stanowi integralną składową REHABILITACJI LECZNICZEJ (medycznej), będącej z kolei składową szerzej ujmowanego procesu rehabilitacji.

Rehabilitację rozpatruje się zazwyczaj w trzech aspektach :

• leczniczym (medycznym) - pod tym pojęciem rozumie się proces leczenia, który umożliwia przyspieszenie procesu naturalnej regeneracji i zmniejszenia fizycznych i psychicznych następstw choroby.

• społecznym - jest procesem, który zmierza do przywrócenia samodzielności społecznej osobie, która jest jej pozbawiona, a tym samym znajduje się poza nawiasem normalnego życia społecznego. Rehabilitacja społeczna obejmuje też edukację osób zdrowych w zakresie koniecznym dla zrozumienia potrzeb niepełnosprawnych i akceptacji ich jako normalnych pełnoprawnych członków społeczeństwa.

• zawodowym - zajmuje się przywróceniem zdolności do aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. Rolą rehabilitacji zawodowej jest, więc możliwość zarobkowania poprzez naukę zawodu możliwego do wykonywania przy panującej dysfunkcji inwalidy. Rolą rehabilitacji zawodowej będzie też odpowiednie przystosowanie stanowisk pracy dla ludzi niepełnosprawnych, tworzenie warunków pracy chronionej, a w szczególnie trudnych sytuacjach stworzenie warunków do pracy chałupniczej.

Fizjoterapia wchodzi w skład rehabilitacji leczniczej, którą się definiuje jako kompleksowe działanie o określonym celu - głównie ukierunkowanym na postępowanie o charakterze leczenia.

Już sama nazwa fizjoterapii - z greckiego : physis - natura, therapeia - leczenie, sugeruje, że chodzi tu o wykorzystanie w celach leczniczych czynników naturalnych - tj. ruch, światło, elektryczność, powietrze, woda. Ze względów metodycznych, rozdziela się tu jednak leczenie przy pomocy różnych form ruchu, od zastosowania pozostałych czynników fizykalnych. Pierwsza z tych części określana jest mianem kinezyterapii - z greckiego kinesis - ruch, a druga - fizykoterapii.

Umiejscawiając w rehabilitacji leczniczej :

• 
  kinezyterapię i fizykoterapię (czyli fizjoterapię)

trzeba obok niej wymienić :

• 
  różne formy leczenia pracą (terapię zajęciową, ergoterapię);

• 
  pielęgniarstwo rehabilitacyjne; DZIAŁY

• protetykę i ortotykę; REHABILITACJI

• 
  
  psychoterapię i poradnictwo psychologiczne

• 
  chirurgię rekonstrukcyjną i diagnostykę funkcjonalną

Każdy z tych działów dysponuje własnym zasobem środków leczniczych i metodyką ich stosowania. Konieczność ich wyodrębnienia wynika z jednej strony z przyczyn formalnych (kompetencje osób pracujących w różnych działach), a z drugiej - podyktowana jest względami dydaktycznymi, gdyż łatwiej jest przedstawić różne aspekty odrębne. Działy te jednak są ze sobą powiązane w ramach kompleksowości rehabilitacji, a o ich udziale w tym procesie decydują przede wszystkim konkretne potrzeby danego pacjenta podyktowane celem, jaki zamierza się u niego osiągnąć.

Rehabilitację medyczną często rozpatruje się jako nowoczesny proces opieki leczniczej, którego nie można dziś wyobrazić sobie bez udziału fizjoterapii.

Szereg stosowanych w rehabilitacji zabiegów fizykalnych można rozpatrywać jako ułatwiające, wspomagające i przyspieszające regenerację, co ma zresztą stanowić bazę dla usprawniania zmierzającego do pełnego powrotu funkcji. Z drugiej strony zabiegi te trzeba widzieć jako składową kierowania kompensacją, chociażby ze względu na wspomniane przygotowanie tkanek do ćwiczeń, ułatwianie wykonywania ćwiczeń, zwiększanie i utrwalanie ich efektów. Większa rola przypada tu kinezyterapii, iż w procesie tym min. uczy się chorego różnych czynności ruchowych oraz kształtuje się jego sprawność i wydolność.

OGNIWA REHABILITACJI.

W przebiegu rehabilitacji i całej fizjoterapii możemy wyodrębnić takie ogniwa działalności jak :

• diagnoza;

• prognoza;

• ordynacja;

• kontrola uzyskiwanych wyników.

Ogniwa te dotyczą zarówno programowania, jak i realizacji procesu fizjoterapii.

Diagnoza - stanowi potwierdzenie defektu (dysfunkcji), stając się sygnałem do rozpoczęcia fizjoterapii, jest równoznaczna ze stwierdzeniem u danej osoby konieczności poddawania jej odpowiednim zabiegom z tego zakresu. W pojęciu diagnoza mieści się też szczegółowe określenie rodzaju i stopnia ciężkości tej dysfunkcji, co z kolei stanowi podstawę do precyzowania celów fizjoterapii na różnych jej etapach. Diagnoza poparta znajomością patofizjologii, jest także podstawą prognozy.

Odrębnym zagadnieniem jest diagnostyka funkcjonalna, zajmująca się nie tyle rozpoznawaniem różnych stanów patologicznych, co określeniem ich czynnościowych skutków i rozpoznaniem możliwości ich usunięcia, skompensowania bądź zaadaptowania się do nich. Stanowi ona często podstawę postępowania fizjoterapeutycznego i całej rehabilitacji danej osoby.

Prognoza - ułatwia dalsze precyzowanie celu. W zależności od wielu czynników, związanych min. z przebiegiem choroby, prognoza np. pierwotnie korzystna, może się zmieniać na niekorzystną.

Ordynacja - oznacza dobór takich form, środków i metod, które w oparciu o obowiązujące zasady umożliwiają realizację założonego celu. Określenie celu poprzedza ordynację, a jego precyzowanie czy modyfikowanie pociąga za sobą konieczność dokonywania zmian w zakresie ordynowanych form, środków i metod. Czynnikiem, który musi być uwzględniany przy ordynacji są p/wskazania.

Kontrola uzyskiwanych wyników - bazuje na powtarzaniu w pewnych odstępach czasu badań pacjenta, przeprowadzonych dla potrzeb fizjoterapii. Nie chodzi tu o postawienie nowego rozpoznania, lecz określenie stanu danego pacjenta, lub o wychwycenie objawów czy upośledzeń czynności na jakie należy zwrócić uwagę. Efekt placebo - uzyskiwanie pozytywnych efektów leczniczych, pod wpływem środków, której takiej wartości nie posiadają(sugestia, oczekiwanie pozytywnego efektu, głęboka wiara)

CELE REHABILITACJI.

Naczelny cel rehabilitacji leczniczej - obejmuje przywrócenie choremu lub osobie niepełnosprawnej pełnej lub możliwie maksymalnej sprawności fizycznej i psychicznej, umożliwiającej czynny udział w życiu społecznym. Inaczej można też powiedzieć, że głównym celem rehabilitacji leczniczej jest osiągnięcie lub rozwinięcie w możliwie maksymalnym stopniu, funkcjonalnych i psychicznych możliwości chorego, aby umożliwić mu osiągnięcie niezależności i aktywnego udziału w życiu społecznym.

Ogólne cele rehabilitacji (ogólne cele fizjoterapii) - wyróżniamy :

• działalność prewencyjną (mającą na celu zapobieganie wtórnym skutkom choroby i innym zmianom prowadzącym do inwalidztwa)

• działalność polegającą na ułatwianiu regeneracji oraz przyspieszeniu kompensacji i sterowaniu tym procesem (mającą na celu zmniejszenie zakresu inwalidztwa)

• działalność adaptacyjną (mającą na celu przystosowanie całego ustroju do częściowego inwalidztwa.

Cele ogólne określają więc dążność do zapobiegania niepożądanym stanom i zjawiskom, likwidowania bądź zmniejszenia niekorzystnych objawów, a jeśli jest to możliwe - do przystosowania rehabilitowanej osoby do życia pomimo zaistniałych upośledzeń.

Etapowe cele fizjoterapii - wiążą się z koniecznością rozłożenia całego leczenia, w tym także i usprawniania, na różne etapy. Etapy te są na ogół określone pewnymi pośrednimi poziomami sprawności, umiejętności, wydolności i innych objawów, wśród których każdy poprzedni stan stanowi punkt wyjścia do następnego. W niektórych przypadkach dopiero osiągnięcie celu poprzedniego etapu, umożliwia usprawnianie na wyższym.

Sumując : to cele etapowe określają co i w jakiej kolejności musi być zrobione (osiągnięte)

Szczegółowe cele fizjoterapii - wynikają ściśle z aktualnego stanu pacjenta (wynik badania) i dotyczą na ogół krótszego wycinka czasu, potrzebnego na ich osiągnięcie np. celem takim może być utrzymanie czy zwiększenie zakresu ruchomości w konkretnym stawie opanowanie określonego rodzaju chwytu, zwiększenie zasięgu chodu.

W ścisłym związku z celami pozostają też zadania. Zadanie jest wzorem i czynnikiem regulującym czynności oraz modelem działania. Zadanie dotyczy zawsze dwóch stron - osoby poddanej rehabilitacji i fizjoterapeuty.

Ponieważ cel ściśle określa zadanie, celom poszczególnych szczebli przypisuje się odpowiednie zadania.

Zadania dotyczące fizjoterapeuty :

Leżą one na drodze do realizacji zadania głównego i stanowią normy postępowania fizjoterapeuty.

Wychodząc od momentu rozpoczynania usprawniania, kolejno można wymienić :

• ocenę stanu pacjenta

• określenie bliższego i dalszego celu usprawniania

• dobór form, środków i metod fizjoterapii oraz wykonywanie zabiegów i przeprowadzanie ćwiczeń

• okresową kontrolę stanu pacjenta

• modyfikowanie bliższego i dalszego celu usprawniania, w zależności od wyniku badania

• zmianę form, środków czy metod w zależności od wyniku badań i z uwzględnieniem nowego celu

• prowadzenie dokumentacji usprawniani.

OGÓLNE ZASADY FIZJOTERAPII

Ponieważ każda z zasad dotyczy innego zagadnienia, wszystkie zasady są jednakowo ważne i obowiązują jako jedna nierozłączna całość. W oparciu o nie, nie tylko tworzy się program rehabilitacji danej osoby, ale i realizuje ten program. Zasady te odnoszą się do wszystkich elementów postępowania fizjoterapeutycznego.

• Zasada nie szkodzenia - jest naczelną zasadą medycyny. Oznacza ona unikanie tych zabiegów, które mogą pogorszyć stan chorego. U jej podłoża leży więc pełna diagnoza i znajomość p/wskazań do różnych zabiegów.

• Zasada powszechności - jest zasadą gwarantującą powszechną dostępność do usług natury medycznej. Zgodnie z tą zasadą wszystkie osoby potrzebujące świadczeń fizjoterapeutycznych, muszą mieć do nich dostęp.

• Zasada wczesności - oparta jest na spostrzeżeniu, że odpowiednie postępowanie, rozpoczęte możliwie jak najszybciej po zaistnieniu uszkodzenia (choroby), ma istotny wpływ na dalszy przebieg schorzenia. Postępowanie zgodnie z tą zasadą stwarza szansę uniknięcia lub zmniejszenia wtórnych skutków schorzenia, ułatwia dalszą rehabilitację, skraca jej czas i umożliwia uzyskanie lepszych wyników.

• Zasada kompleksowości - zakłada konieczność wszechstronnego o9ddziaływania na osobę poddaną rehabilitacji.

• Zasada systematyczności (zasada ciągłości) - wiadomo, że ćwiczenia czy inne zabiegi wykonywane od przypadku do przypadku nie mają żadnej wartości, a nieuzasadnione przerwy w usprawnianiu przynoszą często nieobliczalne szkody.

• Zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej - oznacza konieczność przekształcenia pacjenta z „przedmiotu oddziaływania manipulacji” w podmiot - świadomie, chętnie i czynnie uczestniczący w swej rehabilitacji. U podłoża tej zasady leży uświadomienie osobie niepełnosprawnej roli i znaczenia postępowania w jakim będzie uczestniczyła, zachęcanie jej do pełnego zaangażowania się i współodpowiedzialności za uzyskiwane wyniki.

• Zasada świadomości i aktywności - chodzi tu nie tylko o zdyscyplinowane poddawanie się zleconym zabiegom, ale także o aktywny udział tej osoby w jej usprawnianiu.

• Zasada właściwego stosowania środków - chodzi tu o aplikowanie środków stosownie ze wskazaniami do ich stosowania i unikanie p/wskazanych środków oraz odpowiednią sekwencję wykonywanych zabiegów i wykorzystywanych środków oraz o odpowiednią relację czasową pomiędzy tymi elementami.(zabieg przygotowujący, zabieg właściwy i zabieg utrwalający)

• Zasada dostępności (stopniowania trudności) - określa konieczność dostosowania całokształtu postępowania do możliwości osoby usprawnianej. Punktem wyjścia do przestrzegania tej zasady jest wiek i płeć osoby usprawnianej, przede wszystkim jednak poziom jej sprawności, wydolności i rozwoju motorycznego.

• Zasada poglądowości - sprzyja ona wytwarzaniu wyobrażeń ruchowych oraz wzbudzaniu chęci naśladowania, na drodze kojarzenia słów, rzeczy i rozmaitego działania. Podstawą realizowania tej zasady jest pokaz zadania ruchowego, na ogół wzbogacony odpowiednim komentarzem słownym. (plansze, lustra, obserwacja współćwiczących)

• Zasada kolektywności ćwiczeń - oznacza dążność do przeprowadzania ćwiczeń zbiorowych, oczywiście w tych przypadkach, w których jest to możliwe - możliwość obserwacji współćwiczących. Takie ćwiczenia mobilizują do większego zaangażowania i wysiłku, ponieważ występuje tu element współzawodnictwa.

• Zasada trwałości - postuluje konieczność takiego postępowania, które przyniesie w efekcie utrwalenie uzyskanych rezultatów( umiejętności)

• Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem usprawnianego - zgodnie z tą zasadą, od osób z najbliższego otoczenia w pierwszej kolejności oczekujemy nie wyręczania go w tych czynnościach, które może on samodzielnie wykonać. W przeciwnym razie pogłębia się bezczynność, ujawniają się negatywne jej skutki, a sprawność i wydolność chorego niepotrzebnie ulegają obniżeniu.

• W niektórych przypadkach od osób tych oczekujemy również zachęcania chorego do wykonywania ćwiczeń. Czasem niezbędne też jest dowożenie lub doprowadzanie go na ćwiczenia lub tylko dopilnowanie by na nie uczęszczał.

• Zasada indywidualizacji - postępując zgodnie z tą zasadą usprawnianie należy przeprowadzić opierając się na wnikliwej ocenie stanu i potrzeb każdego pacjenta. Analiza wyników badania umożliwia tu indywidualne określenie dla każdego pacjenta bliższego i dalszego celu rehabilitacji oraz ustalenie jej planu. Zasada ta oznacza również konieczność podejścia do pacjenta z uwzględnieniem wszystkich czynników wpływających na jego stan.

• Zasada łączenia teorii z praktyką - dotyczy przede wszystkim terapeutów, ich umiejętności wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce.

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

Definicja osoby niepełnosprawnej (1994 r. Europejskie Forum Niepełnosprawności)

“osoba niepełnosprawna jest jednostką w pełni swych praw, znajdującą się w sytuacji upośledzającej ją na skutek barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, których z powodu występujących u niej uszkodzeń nie może przezwyciężać jak inni ludzie. Bariery te zbyt często są zwiększane przez deprecjonujące postawy ze strony społeczeństwa”

Obecnie mówimy o „osobie z niepełnosprawnością” - najpierw dostrzegamy człowieka, na drugim planie jego ograniczenia (problem) i zasoby.

Inna definicja : niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny i (lub) psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności

1. Wady wrodzone

2. Choroby przewlekłe (80%)

3. Nagłe - wypadki, urazy, zatrucia

Przyczyny niepełnosprawności (ogólnie) :

1. dysfunkcje fizyczne,

2. dysfunkcje somatyczne

3. dysfunkcje psychiczne

4. dysfunkcje społeczne

KLASYFIKACJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

Zależnie od przyjętych kryteriów, spotyka się wiele klasyfikacji niepełnosprawności określających zakres tego pojęcia. Odchodzą już one jednak od ustalania przyczyn, koncentrując się raczej na konsekwencjach w funkcjonowaniu fizycznym, psychicznym i społecznym człowieka.

Przykładem jest opublikowana w 1980 r. przez Światową Organizację Zdrowia Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń. Od 20 lat stanowi ona międzynarodowy wzorzec określania różnorodnych możliwych konsekwencji wrodzonych lub nabytych deficytów zdrowotnych.

Dokonano w niej rozgraniczenia w zależności od tego, czy :

• dana niepełnosprawność jest uszkodzeniem w wymiarze medycznym,

• niezdolnością do wykonywania funkcji życiowych,

• czy upośledzeniem w sensie społecznym.

Przyjmując za podstawę podziału trzy aspekty: biologiczny, funkcjonalny i społeczny, wyodrębniono trzy podgrupy:

1. uszkodzenie (impairment), wada anatomiczna lub utrata jakichś czynności fizycznych lub psychicznych (stan statyczny) - Konsekwencją > niepełnosprawność

2. upośledzenie (disability) „ograniczenie zdolności do wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka.

3. niepełnosprawność (handicap)

„oznacza gorszą sytuację danej osoby, będącą wynikiem uszkodzenia lub niepełnosprawności polegającą na ograniczeniu lub uniemożliwieniu wypełniania ról, które uważane są za normalne, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć, czynniki kulturowe i społeczne

Zofia Sękowska przedstawiła następującą klasyfikację osób niepełnosprawnych, zaliczając do nich ludzi :

• mających trudności w poznawaniu świata i w komunikowaniu się z nim na skutek braku analizatorów zmysłowych;

• tych u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, wskutek czego mają obraz poznawczy nieadekwatny do rzeczywistości, zdolność rozumowania ograniczoną poniżej normy, przystosowanie do życia społecznego i pracy ograniczone;

• mających z powodu uszkodzenia narządów ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania, do ekspresji, do aktywnego udziału w życiu społecznym;

• wymagających w wyniku zaniedbań i błędów wychowawczych bądź nieprawidłowości funkcjonowania systemu nerwowego albo psychopatii czy charakteropatii - wychowania resocjalizacyjnego.

Bardzo interesujący podział niepełnosprawności ze względu na jej mechanizmy etiologiczne, objawy psychiczne i społeczne przedstawił W. Dykcik. Zawiera on mechanizmy przyczynowo-skutkowe niepełnosprawności jako przejścia od stanu ograniczonych dysfunkcji do dysfunkcjonalności psychicznej i społecznej oraz do niepełnej sprawności życiowej.

Zaproponował on następujące kryteria i bariery klasyfikacyjne:

1. Organiczne (somatyczne, fizyczne):

• choroba, uraz, zaburzenie (stan wewnętrzny) : uszkodzenie sensoryczne wzroku i słuchu , uszkodzenie układu kostnego lub mięśniowego, niedowłady kończyn, uszkodzenie mózgu lub ośrodkowego układu nerwowego.

• uszkodzenie, dysfunkcja, odchylenie w stanie zdrowia (uzewnętrznienie)

2. Psychologiczne:

niepełnosprawność, zaburzenie aktywności, ograniczenie doświadczeń i kompetencji (obiektywizacja): zaburzenia w zakresie: percepcji, myślenia, komunikowania się, ustosunkowania (emocji), motoryki. (niepełnosprawność intelektualna i choroby psychiczne)

3. Społeczne:

• ograniczenie, upośledzenie funkcjonowania w rolach społecznych: (socjalizacja) niesamodzielność fizyczna, osłabienie orientacji w otoczeniu, zaburzenie komunikacji interpersonalnej, utrudnienia w wykonywaniu zadań życiowych, zachowania aspołeczne i antyspołeczne.

Jak widać z przytoczonych kategorii i klasyfikacji niepełnosprawności cały czas dąży się do jak najbardziej precyzyjnego określenia jej wymiarów co znacznie ułatwi tworzenie podstaw dla poszczególnych aspektów rehabilitacji, ustalania i wyznaczania celów i zadań rehabilitacji leczniczej, psychologicznej, zawodowej i społecznej.

Biorąc natomiast za kryterium podziału okres życia, w którym dana niepełnosprawność wystąpiła wyróżnia się :

• osoby niepełnosprawne od urodzenia lub bardzo wczesnego dzieciństwa,

• osoby z niepełnosprawnością nabytą w różnych okresach życia, wśród których są osoby niepełnosprawne z powodu różnych chorób, z powodu chorób zawodowych i wypadków przy pracy, z powodu wypadków (urazów) pozazawodowych, z powodu działań wojennych

• oraz osoby niepełnosprawne z powodu zmian spowodowanych starzeniem się organizmu i schorzeniami wieku starczego.

Bardzo ważna z wielu powodów, przede wszystkim prawnych i ekonomicznych, jest klasyfikacja osób niepełnosprawnych według stopnia niezdolności do zatrudnienia i zarobkowania. Obecnie, dla celów pozarentowych posługujemy się terminologią stopni niepełnosprawności (na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym jest inny podział, który dotyczy całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy), o czym mówi ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:

• znaczny - zalicza się tu osobę mającą naruszoną sprawność organizmu niezdolną do podjęcia zatrudnienia lub zdolną do wykonywania zatrudnienia
  w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej wymagającą niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (dawna I grupa).
  

• umiarkowany - zalicza się tu osoby o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagającą
  w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z organizowaną możliwością samodzielnej egzystencji (dawna II grupa).
  

• lekki. zalicza się tu osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych (dawna III grupa).

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ (OGRANICZENIA)

1. Niezmiernie ważna jest wczesna diagnoza i wczesne wspomaganie oraz ciągła rehabilitacja i pomoc specjalistyczna. Brak odpowiedniej do potrzeb dostępności do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i częstych badań diagnostycznych oraz dostępności do rehabilitacji osób niepełnosprawnych w znacznym stopniu pogarsza ich stan zdrowia.

2. Minimalizacja ograniczeń związanych z niepełnosprawnością utrudniona jest z powodu braku środków na sprzęt rehabilitacyjny i ortopedyczny oraz uzależnienie dofinansowania ich zakupu ze środków PFRON od współfinansowania przez NFZ.

3. Likwidacja barier architektonicznych, infrastruktury drogowej i informacyjnej. Nader wskazana jest organizacja szkoleń warsztatowych dla osób wykonujących projekty i je zatwierdzających oraz osób odpowiedzialnych za utrzymanie dróg, a także Policji i przewoźników w zakresie tematyki bezpieczeństwa osób niepełnosprawnych. Do najbardziej uciążliwych barier architektonicznych należą m.in.: zbyt wąskie drzwi, wejścia i korytarze, za małe powierzchnie pomieszczeń, szczególnie pomieszczeń sanitarno-higienicznych, różnice poziomów, czyli schody i stopnie, niedostosowane windy, złe oświetlenie, nieodpowiednio usytuowane wyłączniki, klamki, uchwyty, niedostateczna informacja dźwiękowa i wizualna, nierówne i śliskie nawierzchnie etc. W tak szerokim ujęciu bariery architektonicznej mieszczą się więc te wszystkie urządzenia, z których korzysta człowiek w codziennym życiu, z tym jednak, że konstrukcją swą lub brakiem organizacyjnego przemyślenia nie ułatwiają użytkowania, stają się utrapieniem ludzi niepełnosprawnych. Przy

4. Wsparcia wymaga system edukacji niepełnosprawnych - nauczanie w integracji i placówki specjalne. Nieporozumieniem jest likwidowanie małych szkół integracyjnych. Konieczne jest dostosowanie programów edukacyjnych do potrzeb osób niepełnosprawnych, oraz zwiększenie środków finansowych na funkcjonowanie szkolnictwa m.in. specjalne programy komputerowe itp.

5. Dużą rolę w rehabilitacji osób niepełnosprawnych spełnia sport, zatem błędem jest jego marginalizowanie, wręcz przeciwnie należy wesprzeć finansowo działalność sportowców i organizatorów.

6. Poważnym problemem jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych

7. Konieczne jest przygotowanie akcji informacyjnej dotyczącej funduszy UE (Europejski Fundusz Społeczny).

Osoby niepełnosprawne każdego dnia stają przed niezwykle skomplikowanym zadaniem "włączania się" w nurt normalnego życia. Wykonywanie czynności dnia codziennego przez ludzi zdrowych, sprawnych odbierane jest najczęściej przez nich samych jako coś tak oczywistego, żeby nie powiedzieć banalnego. Te same natomiast czynności, którym muszą stawić czoło osoby niepełnosprawne, urastają do rangi problemu. Droga osób niepełnosprawnych do "normalnego życia nie jest łatwa. Napotykane na co dzień przeszkody w postaci utrudnień architektonicznych, komunikacyjnych, informacyjnych, czy też psychologicznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych dezorganizują im dojście do samodzielności, rozpoczęcia satysfakcjonującego życia.

Jeśli chcemy, by ludzie niepełnosprawni czuli się bezpieczni i zintegrowani, musimy im stworzyć warunki do normalnego życia i funkcjonowania w środowisku. Ze względu na głęboko humanitarny wymiar problemów osób niepełnosprawnych konieczna jest konsolidacja i mobilizacja wielu podmiotów do ich rozwiązywania

MODEL POLSKIEJ SZKOŁY REHABILITACJI

Rozwój rehabilitacji w Polsce ma długą historię i ciekawe tradycje. Był on możliwy dzięki osiągnięciom badawczym i praktycznym zorientowanych humanistycznie naukowców tworzących Polską Szkołę Rehabilitacji (W. Dega, M. Weiss, A. Hulek i inni), już na początku lat sześćdziesiątych. W 1970 r na Malcie Polski Model Rehabilitacji został przez ekspertów WHO uznany za oryginalny i warty wykorzystania przez inne kraje.

Ten model polskiej rehabilitacji oparty jest na czterech zasadach :

1. powszechność;

2. wczesne zapoczątkowanie;

3. kompleksowość

4. ciągłość

Przez powszechność należy rozumieć pełną dostępność do wszystkich form rehabilitacji dla każdego potrzebującego jej pacjenta w czasie, kiedy zostanie przez leczącego lekarza zlecona. Nie można pozwolić aby pacjent oczekiwał na rehabilitację szpitalną czy zabiegową (ambulatoryjną) przez kilka dni, tygodni czy nawet miesięcy. Inna sytuacja jest w chorobach przewlekłych, gdy cykle rehabilitacyjne powinny być planowane i realizowane w odpowiednich odstępach czasowych, zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak też szpitalnych czy uzdrowiskowych. W każdym przypadku program rehabilitacji powinien być zlecony przez kompetentnego lekarza specjalistę lub lekarza rodzinnego z uwzględnieniem konsultacji specjalisty w zakresie rehabilitacji medycznej i prowadzony w zależności od stopnia referencyjności przez fizjoterapeutę z wykształceniem średnim (technik fizjoterapii), wyższym licencjackim, bądź magistra fizjoterapii. W klinikach, oddziałach, ośrodkach rehabilitacyjnych czy uzdrowiskach program rehabilitacji powinien być ustalany przez partnerski zespół rehabilitacyjny kierowany przez specjalistę w rehabilitacji medycznej.

Wczesność rehabilitacji odnosi się głównie do tzw. ostrych przypadków i jak wykazały doświadczenia ostatnich lat wczesna rehabilitacja przy-łóżkowa powinna być wprowadzana od pierwszej doby hospitalizacji. Znamienne w tym zakresie są doświadczenia ostatniej dekady XX wieku dotyczące leczenia chorych z udarem mózgu. Okazało się bowiem, iż nie ma skutecznych leków w udarze dokonanym, natomiast prowadzona od pierwszej doby rehabilitacja zmniejsza liczbę powikłań, korzystnie wpływa na przeżycie ostrej fazy udaru i jakość życia pacjentów po przebytym udarze. Dynamiczny rozwój nauk podstawowych, wielokierunkowych i nowoczesnych metod diagnostycznych, leczenia zachowawczego, operacyjnego i wcześnie wprowadzanej rehabilitacji oraz możliwości kontroli efektów leczenia pozwalają na ograniczenie skutków wczesnych i późnych choroby (urazu). Aktualnie rozwój medycyny ratującej najbardziej zagrożone życie, niezależnie od wieku, jeszcze bardziej zwiększa zapotrzebowanie na rehabilitację medyczną. W wielu dziedzinach odgrywa ona podstawową, często niezastąpioną rolę i decyduje zarówno o przeżyciu pacjenta w ostrym okresie jak też o jakości jego dalszego życia. Znamienne są tu zasadnicze, polegające na wczesnym podjęciu rehabilitacji zmiany w rehabilitacji chorych z zawałem serca, po urazach narządu ruchu, czy po urazach rdzenia kręgowego. Czasy, gdy pacjent z zawałem serca obowiązkowo leżał w szpitalu 6 tygodni a po urazie rdzenia kręgowego wiele miesięcy odeszły już do historii.

Kompleksowość rehabilitacji dotyczy wszechstronnego, jak to tylko możliwe podejścia do pacjenta zawsze postrzeganego jako podmiot, wokół którego potrzeb i problemów skupia się wysiłek całego zespołu rehabilitacyjnego i niezbędnych konsultantów. Z drugiej zaś strony potrzeby i problemy pacjenta winny być również oceniane i zaspokajane w aspekcie odzyskania możliwie pełnego powrotu do aktywnego życia społecznego (rodzina, szkoła, uczelnia, środowisko, praca zawodowa, aktywność społeczna). Problemy pacjenta muszą być rozwiązywane pod kątem leczniczym, psychologicznym, zawodowym i społecznym. Niezmiernie korzystnym zjawiskiem jest szerokie szkolenie fizjoterapeutów na poziomie studiów wyższych licen-cjackich i studiów wyższych magisterskich oraz stworzenie im możliwości specjalizacji (podobnie jak dla lekarzy) w rehabilitacji ruchowej a obecnie w fizjoterapii. Ta grupa fachowców medycznych, która jest podstawową dla rehabilitacji umożliwi w najbliższej przyszłości, zwłaszcza w miarę rozwoju ekonomicznego, zapewnienie rehabilitacji na wszystkich poziomach.

Zapewnienie ciągłości rehabilitacji, zwłaszcza w schorzeniach ostrych pozwala na odzyskanie optymalnych efektów, łącznie z powrotem do czynnego życia zawodowego i społecznego. W wielu schorzeniach przewlekłych, wrodzonych, po uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego rehabilitacja pozostaje jedyną uznaną formą leczenia mającą dodatkowo istotną rolę w profilaktyce dalszego postępu choroby, powikłań oraz znaczenie psychoterapeutyczne. Ciągłość rehabilitacji może być zrealizowana w pełni tylko przez prowadzenie rehabilitacji w środowisku pacjenta, czyli tzw. rehabilitacji środowiskowej. Powinna ona zapewnić świadczenia na dobrym poziomie w 70% potrzeb.

Psychofizyczne i społeczne mechanizmy funkcjonowania osób z niepełnosprawnością
i ich uwarunkowania

Niepełnosprawność powoduje upośledzenie wszystkich, do pewnego stopnia, obszarów życia człowieka. Zakres konsekwencji zależy od rodzaju niepełnosprawności, stopnia uszkodzenia danego narządu i wieku osoby niepełnosprawnej.
Przyjmuje się, że w procesie przystosowania do życia z niepełnosprawnością istotną rolę odgrywają czynniki psychologiczne i społeczne..

Z psychologicznymi następstwami nierozerwalnie związane są następstwa społeczne. Długotrwałe np. zablokowanie potrzeb, zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa, niezależności, poczucia własnej wartości, samorealizacji wyzwala stany stresowe, frustracyjne, lęki. Nieprawidłowy natomiast stosunek do siebie i własnej sytuacji, do innych ludzi, życia i do świata, poczucie niewydolności, często winy i wstydu, obawa przed osobami obcymi i ich ewentualnie niekorzystnymi reakcjami może przyczyniać się do stopniowego wycofywania się z życia społecznego. Problemy społeczne związane z niepełnosprawnością, obejmują niemal wszystkie aspekty życia ludzkiego, poczynając od niedostosowania środowiska zewnętrznego do potrzeb osoby niepełnosprawnej, a kończąc na problemach jednostki. Dotyczą one zatem m.in.: norm współżycia, systemu prawnego, postaw, koncepcji ról społecznych, możliwości kształcenia, pracy, życia rodzinnego, towarzyskiego oraz trudności wynikające z występowania przeszkód natury architektonicznej, urbanistycznej i komunikacyjnej.

13

1

13

---