T: Rynek , popyt , podaż , cena.

Rynek - jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług oraz ogół warunków ,  których są zawierane owe transakcje wymienne między sprzedawcami a  kupującymi.
    Rodzaje rynku: ze względu na zakres przestrzenny transakcji: rynek lokalny , regionalny , państwowy , zagraniczny , międzynarodowy , światowy; ze względu na przedmiot wymiany: rynek papierów wartościowych , rynek dóbr i usług konsumpcyjnych , rynek czynników produkcji; ze względu na sytuacje rynkową (popyt - podaż): rynek sprzedawcy , rynek nabywcy; ze względu na swobodę działalności: wolny rynek.
Cena - jest pieniężnym wyrazem wartości wymiennej towaru i mówi nam o tym jaką sumę pieniędzy należy zapłacic za jednostkę towaru. Określa nam ile jest warte jedno dobro w przeliczeniu na inne.
Zasada ceteris paribus - oznacza że wszystkie pozostałe wielkości oprócz analizowanych niezmieniają się.
Popyt - to ilość dóbr i usług jaką nabywcy chcą i mogą kupić w danych warunkach  przy określonej cenie. Jest to tzw. popyt efektywny oznacza on posiadanie przez konsumenta odpowiednich dochodów. Popyt potencjalny wyraża potrzebę zakupu danego dobra niemającą pokrycia w realnej sile nabywczej konsumenta (dochodu). Popyt indywidualny wyraża zapotrzebowanie reprezentowanego przez jednego nabywce na dane dobro. Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych przy różnych możliwych jego cenach.
Prawo popytu - wyraża zależność między popytem a ceną i głosi że wyższym ceną dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów danego dobra , czyli wzrostowi danego dobra towarzyszy spadek ilości nabywanych dóbr , niższym cenom odwrotnie. Mówi się że między popytem a ceną zachodzi zależność odwrotna.
Rynkowe i pozarynkowe czynniki kształtujące popyt:
    Rynkowe: dochody nabywców , ceny dóbr substytucyjnych i  komplementarnych , przewidywania konsumentów co do zmian cen i dochodów w przyszłości.
    Pozarynkowe: preferencje konsumentów , warunki klimatyczne , pory roku , czynniki demograficzne , miejsce zamieszkania , ogólny poziom zamożności społeczeństwa , efekt demonstracji i naśladowania społeczeństwa.
Zmiana popytu pod wpływem ceny może wywoływać dwa efekty: efekt substytucyjny zmiany ceny , efekt dochodowy zmiany ceny. Substytucja oznacza wzajemne zastępowanie się dóbr i usług w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych , dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jeden produkt przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego.
Komplementarność - oznacza wzajemne uzupełnianie się dóbr w ich zastosowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym.
Podaż - jest to ilość dobra jaką sprzedawcy mogą zaoferować do sprzedaży przy określonej cenie. Podaż indywidualna , rynkowa.
Prawo podaży - wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra rośnie (spada) ilość dostarczanych przez producentów dóbr.
Czynniki determinujące podaż: poza cenowe zmiana (wzrost) kosztów produkcji , postęp technologiczny , dotacje i subsydia , ilość przedsiębiorstw w danej branży.

######################################################################

T: Równowaga rynkowa. Elastyczność podaży i popytu.
Funkcjonowanie zależności pomiędzy popytem a podażą i ceną są zawarte w treści prawa popytu i podaży. Zasady działania tego prawa to: 1)wielkość popytu zmienia się z reguły w odwrotnym kierunku niż ceny; 2) wielkość podaży zmienia się na ogół w tym samym kierunku co ceny; 3) nadwyżka wielkości popytu nad wielkością podaży powoduje wzrost ceny; 4) nadwyżka wielkości podaży nad wielkością popytu  powoduje z reguły spadek ceny.  Punkt, w którym dochodzi do zrównania popytu i podaży nazywamy punktem równowagi (E), natomiast cena, przy której dochodzi do zrównania nazywa się ceną równowagi (cena czyszcząca rynek).
Wzajemne oddziaływanie popytu , podaż i ceny tworzy tzw. mechanizm rynkowy, który odpowiada na trzy podstawowe pytania gosp. rynkowej :1) co produkować (jaka powinna być struktura dóbr i usług oraz ich ilość); 2) jak produkować (za pomocą jakich metod i technik); 3) dla kogo produkować (kto będzie odbiorcą i konsumentem produkowanych dóbr);
Nadwyżka rynkowa - wielkość, o jaką wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danej cenie Cp;
Niedobór - wielkość, o jaką wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie, która jest zawsze niższa od ceny równowagi, natomiast przy nadwyżce rynkowej cena danego towaru jest zawsze wyższa od ceny równowagi.
Elastyczność popytu i podaży: miernik, który umożliwia określenie zmian (spadku lub wzrostu) popytu lub podaży w efekcie zmiany ceny, dochodów lub cen innych towarów (substytutów). Elastyczność ta pokazuje siłę i kierunek reakcji popytu i podaży na zmiany ceny, dochodów i cen innych towarów.
Cenowa elastyczność popytu -  stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany jego ceny Cp. 
                      

Mieszana elastyczność popytu - miara procentowej względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro w stosunku do procentowej względnej zmiany ceny innego dobra.
                      

Elastyczność dochodowa - stosunek względnej zmiany popytu na dobro X do względnej zmiany dochodów konsumentów. 
                      
        
Elastyczność cenowa popytu        
           │ED│>1 - popyt elastyczny
               0<│ED│<1 - popyt nieelastyczny
        │ED│= 1 - popyt jednostkowy
        │ED│= ∞ - popyt doskonale elastyczny
        │ED│= 0 - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny)
            Elastyczność mieszana popytu
        EC < 0 - dla dóbr komplementarnych
        EC = 1 - dla dóbr niezależnych
        EC > 0 - dla dóbr substytucyjnych
            Elastyczność dochodowa popytu
        E1 > 0 - dla dóbr normalnych
        0 < E1 < 1 - dla dóbr podstawowych
        E1 > 1 - dla dóbr luksusowych
        E1 < 0 - dla dóbr podrzędnych 

Elastyczność cenowa podaży - współczynnik elastyczności cenowej podaży wyraża ( z pewnym uproszczeniem) relatywną zmianę wielkości podaży w stosunku do relatywnej zmiany ceny danego dobra.
        
                  cenowa elastyczność podaży

Elastyczność cenowa podaży
    ES > 1 - podaż elastyczna
    0 < ES < 1 - podaż nieelastyczna
     ES = 1 - podaż jednostkowa
    ES = 0 - podaż jednostkowa nieelastyczna
    ES = ∞ - podaż doskonale elastyczna

Determinanty elastyczności cenowej popytu: występowanie substytutów danego dobra;  znaczenie dobra w strukturze konsumpcji konsumenta;  charakter dobra;  poziom ceny dobra;  czas potrzebny konsumentowi na przystosowanie się do nowej sytuacji spowodowanej zmianą ceny.
Determinanty elastyczności cenowej podaży:  możliwość magazynowania i składowania danego dobra;  czas, w którym producent jest w stanie dostosować się do nowych warunków wywołanych zmianą ceny; technologia produkcji; dostępność do zasobów.

T: Producent na rynku.
    Producent - jest podmiotem gospodarczym który decyduje co ile i dla kogo produkować. Stosuje własną wybraną technologię oraz organizacje produkcji w efekcie czego dostarcza na rynek dobra kupowane przez konsumentów dóbr. Producent na rynku występuje w podwójnej roli : jako nabywca (zaopatrywanie w surowce ludzi itp.) , jako sprzedawca (oferuje swoje dobra).
    Produkcja - polega na przetworzeniu zasobów w celu wytwarzania produktów i usług. Zasoby są łączone ze sobą w procesie produkcji w sposób umożliwiający otrzymanie danego dobra. Sposób łączenia ze sobą różnych zasobów to technologia produkcji. Producent stoi zawsze przed dylematem wyboru technologii.
    Efektywność techniczna - oznacza iż producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia określonej wartości efektu. Wybór technologii jest również wyborem ekonomicznym. Kryterium efektywności ekonomicznej polega na takim wykorzystaniu nakładów aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.
    Teoria produkcji - jest analizą reakcji producenta na sytuacje rynkową , polega na ustaleniu relacji jakie występują między nakładami czynników produkcji a osiąganym nimi produktem.
            input → technologia → output
    Qf = f(L,K,A)       funkcja jednoczynnikowa Q = f(L) ; Q = f(K) 
                  funkcja dwuczynnikowa Q = f(L,K)
            L - praca ; K - kapitał ; A - ziemia
Funkcja produkcji przedstawia zależności między wielkością produkcji a wielkością nakładów.        Qf  = f(L,K,A) ; Qf - wielkość produkcji

    •Funkcja Cooba - Douglasa
Funkcja ta przedstawia zależności między wielkością produkcji a wielkością zaangażowanego kapitału i pracy.
         
Y - wielkość produkcji; L - nakłady pracy; K - nakłady kapitału
    Parametry A,alfa , beta  informują nas o tym jaki wpływ na wielkość produkcji wywierają praca i kapitał.
    •Prawo malejących przychodów; prawo to informuje nas o tym iż kolejnym nakładom zmiennych czynników wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne zmiany w przyrostach produkcji. Mówi też o tym że zwiększając nakład czynnika zmiennego , osiągamy taki punkt po którego przekroczeniu każda następna jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji.
    •Produkt całkowity , przeciętny i marginalny (lub produkcja).
Produkt całkowity (produkcja całkowita TP) - oznacza całkowitą ilość dóbr i usług wytworzonych w danej jednostce czasu i mierzonej w jednostkach naturalnych.
Produkt marginalny (MP) - oznacza wydajność krańcową pracy polegającą na tym że przyrost produktu (produkcji) całkowitej wynika ze zwiększenia liczby zatrudnionych o jednego pracownika.
              


         
Produkt przeciętny (AP) - zwany inaczej wydajnością przeciętną , to miara ilości produktu całkowitego przypadającego na jednego pracownika.

•Marginalna stopa technicznej substytucji MRTS.
         
    MRTS oznacza stosunek w jakim jeden czynnik produkcji (kapitał) może być zastąpiony przez czynnik drugi bez zmiany wielkości produkcji. Oznacza on również nachylenie izokwanty produkcji tzn. tg kąta stycznej do krzywej z osią odciętych. Malejąca MRTS oznacza że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez czynnik pracy zmniejsza się ilość kapitału którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.


•Optimum produkcji (producenta) - łącząc krzywe jednakowego produktu (izokwantu produkcji) z krzywymi jednakowego kosztu producent poszukuje optimum tzn.takiej kombinacji nakładów czynników , które określa najbardziej efektywną kombinacje czynnika pracy i kapitału dla danego poziomu środków finansowych przedsiębiorstwa. Dla danego kosztu całkowitego istnieje tylko jedna kombinacja nakładów czynnika i kapitału maksymalizującą wielkość produkcji.

T: Konkurencja doskonała.
Punktem wyjścia działalności przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej jest założenie o racjonalności produkcji wg. tego założenia każdy producent dąży do maksymalizacji korzyści własnych co wiąże się z ponoszeniem przez niego kosztów. Osiąganie tych korzyści to maksymalizacja zysku czyli osiąganie jak największej różnicy miedzy przychodami ze sprzedaży a poniesionymi kosztami. Zysk jako kategoria ekonomiczna zależy od: kosztów produkcji , ilości sprzedanych produktów i od ceny sprzedaży.
Cechy charakterystyczne rynku konkurencji doskonałej:
- liczba producentów i konsumentów jest tak duża że siła ekonomiczna każdego z uczestników rynku w stosunku do wielkości rynku jest znikoma;
- produkt będący przedmiotem transakcji ma charakter homogeniczny czyli jednorodny ozn. to że każdy producent wytwarza taki sam wyrób o identycznych właściwościach i konsumentowi jest obojętne od jakiego producenta ten wyrób pochodzi;
- istnieje niebezpieczna swoboda wejścia i wyjścia producenta z rynku ozn. to że: nie ma żadnych ograniczeń by jakikolwiek przedsiębiorca podejmował dowolną produkcję (szczególnie brak ograniczeń prawnych) , nie ma też ograniczeń w sposobie i czasie likwidowania swojej firmy ozn. to pełną mobilność czynników produkcji;
- bierna rola rządu , który nie ingeruje w procesy gospodarcze a więc nie nakłada podatków oraz nie wspomaga producentów poprzez dotacje i subsydia;
- istnieje doskonała podzielność produktu tzn. może być sprzedawany w dowolnych ilościach;
- duża mobilność i podzielność czynników produkcji sprawia że czynniki mogą być przenoszone z jednej branży do drugiej;
- istnieje duża przejrzystość rynku polegająca na tym że każdy z uczestników rynku posiada pełną informację o sytuacji na rynku i informacje te uzyskuje za darmo;
    WNIOSKI!!!
1.Pojedyńczy producent nie wpływa na cenę która jest ceną równoważącą dany rynek , o producencie działającym na tego rodzaju rynku mówi się jako cenobiorca.
2.Każdy producent uważa iż po danej cenie równowagi może sprzedać każdą ilość swego towaru. Producent sądzi że popyt jest elastyczny i cena jest niezależna od ilości dostarczanych na rynek towarów.
Producent podejmując decyzję o działalności gospodarczej stara się uzyskać jak największe korzyści ze swej działalności. To wyraża się w następującym założeniu:
        maxTp = max[P•Q - TC•Q]        Tp - wielkość produkcji (zysk)
Podstawowym założeniem producenta na rynku konkurencji doskonałej jest następująca konkluzja:           P = AR = MR       P - cena;       Q - wielkość produkcji;

•Przychód całkowity TR - oznacza sumę pieniędzy jaką producent uzyskuje za sprzedane produkty      TR = Q•P
•Przychód przeciętny AR - zw. przychodem jednostkowym oznacza wielkość przychodu całkowitego dzielonego przez wielkość produkcji        
•Przychód marginalny MR - jest to przyrost przychodu całkowitego spowodowany przyrostem produkcji o jednostkę            
Decyzje przedsiębiorcy uwzględniające powyższą zależność są decyzjami firmy w krótkim okresie. Z powyższej tabeli można wyciągnąć następujące wnioski:
- wielkość popytu dla pojedyńczej firmy jest jednocześnie wielkością przychodu przeciętnego i marginalnego.
Aby ustalić jaka ilość produkcji zapewni przedsiębiorstwu maksymalny zysk przeanalizujmy krzywą kosztu całkowitego oraz linię przychodu całkowitego.

---