systemy polityki gospodarczej: merkantylizm, protekcjonizm
Protekcjonizm:
Jest to polityka mająca na celu ochronę rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną poprzez ograniczenie importu oraz pobudzanie i ułatwianie eksportu.
doktryna protekcjonizmu zwana jest doktryną Henryka V
Zobowiązywała państwo do:
-ochrony państwa przed konkurencją zewnętrzną
-popieranie eksportu poprzez ulgi podatkowe i premię dla eksporterów
-rozwój kopalni handlowych np. Kopalnia wschodnia-Indyjska
-przeciwdziałanie niuczciwej konkurencji
Cele:
poprawa terms of trade (przy spełnieniu pewnych warunków co do popytu i podaży) - inna forma korzystnego wpływu protekcjonizmu na gospodarkę, dzieję się wtedy gdy eksporter zagraniczny po wprowadzeniu cła utrzymuje cenę na niezmienionym poziomie, bo spada cena importu netto (bez cła). Samo cło, tylko częściowo wliczone w cenę, również przyczynia się do poprawy terms of trade.
powstrzymanie napływu taniej siły roboczej: ochrona przemysłu (szczególnie branży pracochłonnych) przed niskim kosztem zagranicznej siły roboczej (to stanowisko nie bierze pod uwagę tego, że niższy koszt pracy w mniej rozwiniętych krajach wiąże się często z mniejszą produktywnością, co sprawia że koszty wytworzenia jakiegoś produktu nie różnią się zbytnio
pomoc w przywróceniu pełnego zatrudnienia - gdy w gospodarce występuje bezrobocie, w modelu keynesistowskim przy spadku skłonności do importu (co osiągnąć można dzięki protekcjonizmowi) wzrasta wskaźnik mnożnika - powoduje to wyższy poziom popytu zagregowanego i zatrudnienia przy niezmiennym poziomie wydatków autonomicznych)
Markentylizm:
W Polsce doktryna ta została wprowadzona w 2 poł. XVII wieku za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, wtedy to rząd zaczął wspierać powstawanie manofaktur i rozbudowe przemysłu.
Założenia:
-zakładała poprawę uprzemysłowienia kraju
-eksport wysoko przetworzonych wyrobów
-osłonę produktów krajowych przed konkurencją zagraniczną
-wprowadzenie form nadzoru nad jakością rodzinnej produkcji przemysłowej w celu jej dobrej opini
-rozbudowanie struktury informacyjnej
-uzyskanie dodatniego bilansu płatniczego i handlowego
-zapewnienie dopływu kruszca szlachetnego
Idee merkantylistów:
-utożsamienia bogactwa z kruszcem i kamieniem kruszcowym
-o bogactwie państwa stanowi ilość kruszcu w posiadaniu narodu - umożliwia nabywanie dóbr inwestycyjnych oraz rozwój obrotu gospodarczego
-dodatni bilans obrotów z zagranicą czyli dążenie do stałej przewagi eksportu nad importem oraz odpowiedniego systemu ceł protekcyjnych
-interwencjonizm państwowy - aby móc eksportować coraz więcej trzeba rozwijać całą gospodarkę, co zmusza do interwencjonizmu państwa
-przedkładanie wytwarzania dóbr przemysłowych nad produkcja rolną
-państwo powinno dbać o niskie ceny żywności, aby jak najmniejsze były wynagrodzenia robotników
-autarkia, czyli pełna samowystarczalność - gospodarka merkantylistyczna dążąc do osiągnięcia nadwyżki eksportu tak powiąże ze sobą produkcje i przemysł, aby import w ogóle nie był potrzebny -stworzone nowe kryterium oceny wartości działalności gospodarczej - kryterium zysku
-wszyscy ludzie powinni pracować - kraj jest tym bogatszy im więcej osób znajduje zatrudnienie w produkcji (pracować miałay nawet dzieci powyżej 8 roku życia); przedstawicielem merkantylistów w Polsce był Mikołaj Kopernik, to on udowodnił, że na rynku pieniądz lepszy wypiera pieniądz gorszy