POMIAR ODDECHU
ODDYCHANIE- To proces wymiany gazowej w organizmie, mający na celu pobranie tlenu a wydalenie dwutlenku węgla.
Na oddech składa się:
Wdech- akt czynny; wprowadzenie powietrza do narządu oddechowego wskutek skurczu mięśni oddechowych
Wydech- akt bierny; wskutek zapadania się klatki piersiowej i wyższego ustawienia przepony
ODDYCHANIE
Należy odróżnić:
Oddychanie zewnętrzne- proces oddychania (wymiana gazów między pęcherzykami płucnymi i płucnymi naczyniami włosowatymi)
Oddychanie wewnętrzne- wymiana gazów między naczyniami włosowatymi a komórkami organizmu
ODDYCHANIE
Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę na: obecność, częstość, jakość, rytm oddychania
Badanie oddechu ma znaczenie w obserwacji chorego z chorobami układu oddechowego, krążenia i innych.
Pomiar oddechu
Czynność polegająca na ocenie czynności w czasie, której organizm ludzki wciąga do płuc około 16 razy na minutę, średnio 500 ml powietrza i tyle samo powietrza wydala.
Oddech powinien być miarowy, regularny, średnio głęboki, wykonywany bez wysiłku, bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco dłuższy niż wdech
WYKONUJĄC BADANIE NALEŻY:
Mierzyć oddechy przez 1 minutę
Obserwować charakter oddechów
Obserwować ruchy klatki piersiowej
Ocenić zapach oddechu.
WARTOŚCI PRAWIDŁOWE
Noworodki i niemowlęta- ok. 40-50/ min.
Małe dzieci- ok. 18- 25/ min.
Dorośli- 12- 20/ min.
Ponadto oddech prawidłowy jest:
Miarowy, Średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku, bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco dłuższy niż wdech
CZYNNIKI PRZYSPIESZAJĄCE ODDECH
Fizjologiczne: wzmożony wysiłek fizyczny, reakcje emocjonalne
2. Patologiczne
Stany gorączkowe, upośledzone krążenie,
Zmniejszona objętość oddechowa (choroby płuc, urazy klatki piersiowej)
Zmniejszenie ilości krwi (nośnika tlenu)
Zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wdychanym
CZYNNIKI ZWALNIAJĄCE ODDECH
Fizjologicznie: sen, hiperwentylacja
2. Patologicznie
Zatrucie środkami nasennymi, narkotycznymi
Uszkodzenia czaszkowo- mózgowe
hipotermia
PRZYCZYNY ZABURZEŃ ODDYCHANIA
Zaburzenia w oddychaniu mogą być wyrazem nieprawidłowości:
Składu powietrza wdychanego
Drożności dróg oddechowych
Pojemności oddechowej
Transportu tlenu i dwutlenku węgla
Oddychania na poziomie komórkowym
Funkcjonowania ośrodka oddechowego
Wskazania do pomiaru oddechów
Ciężki stan chorego
Monitorowanie chorego w przebiegu chorób układu oddechowego, krążenia i innych, np. ośrodkowego układu nerwowego.
Potrzebny sprzęt: zegarek z sekundnikiem
BŁĘDY TECHNICZNE W TRAKCIE WYKONYWANIA BADANIA ODDECHU
Chory wie, że ma badany oddech- może świadomie lub nieświadomie przyspieszać lub zwalniać oddech
Chory jest ubrany- trudno ocenić ruchy klatki piersiowej, pracę dodatkowych mięśni oddechowych, symetrię ruchów
Przyspieszenie oddechu powyżej 35/min i zwolnienie poniżej 8/min jest objawem niepokojącym, prowadzącym do niedotlenienia. Chory wymaga intensywnego leczenia.
Oddechom patologicznym towarzyszy duszność, zmiana zabarwienia skóry (do sinicy włącznie). Szmery oddechowe mogą przybierać charakter rzężeń, świstów, trzeszczeń. Chory włącza do pracy dodatkowe mięśnie oddechowe, przyjmuje pozycję siedzącą.
CHARAKTER ODDECHÓW
Oddech regularny (prawidłowy)
Oddech patologiczny:
Oddech Biota (bezdech i bezpośrednio po nim szybki głęboki oddech). Występuje w uszkodzeniu OUN na poziomie rdzenia przedłużonego.
Oddech Cheinea- Stokesa (stopniowe narastanie częstości i głębokości oddechu, kończące się chwilowym bezdechem). Występuje po udarze mózgu lub w niewydolności lewokomorowej serca.
Oddech Kussmaula (pogłębienie i przyspieszenie oddechu z krótkimi okresami bezdechu). Występuje w kwasicy metabolicznej.
Oddech świszczący, tzw. stridor.
Tachypnoe- oddech przyspieszony i powierzchowny. Występuje u osób gorączkujących, ze zmniejszoną ilością hemoglobiny, w urazach klatki piersiowej; przyspieszenie oddechów powyżej 35/ min jest wskazaniem do podjęcia sztucznej wentylacji płuc
Hyperpnoe- oddech przyspieszony i głęboki. Występuje w kwasicy metabolicznej, zawale mózgu, hipoglikemii
Bradypnoe- oddech zwolniony. Występuje w chorobach OUN, zatruciach środkami nasennymi, w hipotermii. Zwolnienie oddechów poniżej 8- 10/min jest wskazaniem do podjęcia sztucznej wentylacji płuc
Pomiar oddechów
A. Czynności przygotowawcze
1. Przygotowanie dokonującego pomiaru
Ustalenie wskazań do prowadzenia pomiaru i oceny oddechu
Higieniczne mycie rąk
B. Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia:
Przygotowanie zestawu: zegarek z sekundnikiem lub stoper
Zapewnienie ciszy na sali
C. Przygotowanie pacjenta
Poinformowanie pacjenta o badaniu tętna (badanie oddechu wykonujemy bez wiedzy pacjenta)
Uzyskanie zgody pacjenta i pozyskanie go do współpracy
Poinformowanie pacjenta o zachowaniu spokoju podczas badania
Ułożenie/ pomoc lub zaproponowanie pacjentowi pozycji leżącej na plecach lub siedzącej (wskazane jest by klatka piersiowa była odsłonięta)
Pomiar oddechów- czynności właściwe
Liczenie oddechu, obserwacja charakteru oddechu:
Ułożenie ręki na nadgarstku chorego jak do badania tętna
Dyskretne obserwowanie ruchów klatki piersiowej
Liczenie oddechów przez 1 min.
Ustalenie toru oddychania (brzuszny, piersiowy)
Zaobserwowanie, czy chory ma trudności oddechowe, czy w procesie oddychania włączone są dodatkowe mięśnie oddechowe, czy występuje duszność, czy oddychaniu towarzyszą świsty, trzeszczenia w klatce piersiowej
Określenie zapachu wydychanego powietrza
Pomiar oddechów- czynności końcowe
Udokumentowanie wykonania pomiaru
Zgłoszenie rozpoznanych nieprawidłowości.
1