33.Szymon Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie- Dafnis, Żeńcy, oprac. Justyna Dąbrowska.
"Danfis".
1. Sielanka jest zapisem rozpaczy młodego, zakochanego nieszczęśliwie Danfisa.
2. Utwór rozpoczyna się zwrotem do kóz "ma trzodo jedyna" . Bohater wspomina swą kochankę, Fillis. Z powodu miłości Danfis traci zmysły, nie może myśleć o niczym innym. Nazywa ukochana "okrutną", wypomina jej, że o nim nie pamięta.
3. Danfis pisał dla ukochanej pieśni, dzięki czemu została rozsławiona "między pasterzami wszystkimi". Przedtem była zwykłą dziewczyną, przezywaną Cyganką. Dziś jest nazywana pięknością ,a uroda została rozsławiona. Fillis gardzi jednak Danfisem, nie docenia tego, co jej dał.
4. Dalej Danfis narzeka na swój zły los- jest strapiony, nie może zebrać myśli. Tęskni i pragnie swojej ukochanej. Mówi, że ta gardzi jego prezentami-kozami i sarnami.
5. Bohater roztacza wizję wspólnej przyszłości z Fillis- pośród lasów i łąk kochanka nie musiałaby się o nic troszczyć, oddałaby się tylko miłości. Danfisowi żadne miejsce, nawet najpiękniejsze, jest niemiłe, bowiem nie ma tam ukochanej.
6. Danfis opowiada o swoim majątku i umiejętnościach. Posiada nieprzemierzone pola, liczne zwierzęta, słowem-jest bogaty. Potrafi też grać na instrumentach i śpiewać. Wszystko jest niczym, gdyż nie ma z kim tego dzielić.
7.W ostatnim fragmencie sielanki nieszczęśnik zwraca się do kochanki: "Okrutna Filli! Lecz i ja mało rozumny, co narzekaniem chce złomić chcę twój rozum dumny". Danfis gorzko stwierdza, że Fillis pewnie śmieje się z jego cierpienia i zabawia się z kimś innym.
8.Sielankę kończy stwierdzenie, że Danfis umrze z miłości, a na jego grobie zostanie napis "Willis sroga nędznego Danisza zabiła".
„Żeńcy”
1.Sielanka jest dialogiem pomiędzy trzema osobami : Oluchną, Pietruchą (wieśniaczki) oraz Starostą.
2.Oluchna narzeka na to, że wciąż nie skończymy z Pitruchną pracy . Kobieta jest zmęczona, utyskuje na swój ciężki los. Pietruchna radzi jej, by nie narzekała.
3.Kobieta wspomina Starostę- chce on, aby słońce wstawało wcześniej, tak, by one mogły więcej pracować (pierwsza cecha starosty- chciwość). Następnie Starosta pogania baby do pracy.
4.Pietruchna głośno narzeka na swojego pana- chce „wszystko w jednej godzinie”. Kobieta marudzi- słońce dla niej za mocno świeci, jest gorąco, nie wieje wiatr. Następnie zwraca się do Starosty- jego „potrzebie” (chodzi u zapewne o seksualne zaspokojenie) nie podoła żadna kobieta.
5.Starosta w dalszym ciągu pogania bohaterkę do pracy. Naśmiewa się z niej, że tylko by się bawiła, a nie pracowała. Pietruchna jak mantrę powtarza zwrot „Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego! Nie jesteś ty zwyczajów Starosty naszego!” Narzeka,że muszą z Oluchną pracować o głodzie. Mówi, że Starosta nigdy nie znajdzie żony, bowiem one będą odradzały każdej kobiecie małżeństwo z nim. Kobiety znajdą mu żonę szczerbatą, nieatrakcyjną.
Oluchna mówi, że Pietruchna ma szczęście, że Starosta nie usłyszał tego, co powiedziała. Wspomina swoją koleżankę, Maruszę. Biedaczka jest chora trzeci dzień, a Starosta nie daje jej jeść i ją bije. Maroszka pyskowała swemu panu, za co została zbita „przez łeb”. Kobieta mówi, żeby one nie pyskowały,nie narzekały, bo spotka ich ten sam los.
6.Pietruchna przyznaje koleżance rację. Ze Starostą lepiej nie zadzierać (kolejne jego cechy-porywczość, okrucieństwo). Kobiety zaczynają plotkować o „domowej wasze”, która „osiodłała” Starostę, okręciła go wokół palca. Olu chana przytacza historię o kobiecie- pewnego razu czesały na dworze len, ze Starostą rozmawiały dwie komornice; swatcha podsłuchała tę rozmowę, podeszła i komornic i poczęła je bić. Następnie rozgoniła całe towarzystwo, a kobietom nie dała jeść Kobiety nie przestają plotkować o „koleżance” - jest stara, ma siwe włosy, jest niechlujna. Zdradza Starostę z parobkami, ten jednak widząc to, nie reaguje. Sacha jest manipulatorką- posługuje się magią.
7. Oluchna ripostuje, że za takie czyny spotka wachę kara od Boga. Najgorszym
grzechem bowiem jest knucie z diabłem, czarna magia. Pietruchna mówi, że kara już dotyka gospodarstwo- zwierzęta(kury, prosięta, kaczki) zdychają. Oluchna odpowiada, że jest to skutkiem zaniedbania gospodarki przez pana i jego panią. Swacha nie umie zająć się gospodarką- doić krów, ukisić ogórków- umie tylko krzyczeć, a sama jest leniem. Umie tylko się bawić w gospodzie.
8. Pietruchna snuje refleksję- dobra gospodyni to skarb, lecz o nią trudno. Na świecie jest za to pełno kobiet niegospodarnych, niewiernych mężom. Próżno szukać u nich pobożności, gospodarności i mądrości. Oluchna chwali koleżankę za dogłębną refleksję. Mówi jej, że musiała uczyć się w szkole, skoro potrafi powiedzieć coś tak mądrego. Pietruchna odpowiada jej, że jest tylko sługą, a jej jedynym marzeniem jest nigdy nie popełniać grzechów ( „nic płochego”). Natychmiast jednak reflektuje się, bowiem zauważa zbliżającego się pana. Zaczyna śpiewać piosenkę o słoneczku. Prosi słońce,aby „nauczyło starostę swych obyczajów”, chce też, by Starosta znalazł porządną żonę. Swa piosenkę kończy prośbą do słońca, by Starosta zmienił się na tyle, żeby wypuszczać je z pracy na polu wcześniej. Piosnkę słyszy Starosta- nakazuje kobietom przerwanie pracy i wspólny posiłek.
Zwróć uwagę ! --------> w sielance pojawia się przysłowie „trzymać język za zębami”.
Kilka informacji o „Sielankach” i gatunku:
Szymonowic rozpoczął pracę nad dziełem w 1593 roku. W 1614r ukazuje się pierwsze wydanie „Sielanek”.
Sielanki cieszyły się dużą popularnością w literaturze XVI wieku i na początku XVII (Hiszpania, Włochy).
Cechą wspólną sielanek jest postawa wobec świata. Polega na apoteozie prostego żywota na łonie przyrody.
Kolejną cechą sielanki jest kostium pasterski, wiejski lub rybacki bohaterów oraz sceneria życia na łonie natury, najczęściej pasterska, wiejska.
Pierwszym polskim utworem sielankowym były Skotopaski Stanisława Porębskiego. (tekst nieznany)
Szymon Szymonowic został uznany za polskiego inicjatora i pierwszego kodyfikatora sielanki jako gatunku literackiego.
Szymonowiec w swoich działach przestrzega paroksytonezy( jednolitości akcentowej) w klauzuli wiersza. Rymy żeńskie, półtorazgłoskowe, dokładne.
Podział sielanek na konwencjonalne i realistyczne.( do drugiej kategorii należą Żeńcy i Kołacze)
Żeńcy:
●Sugestywny, pełen dramatyzmu obraz niedoli, krzywdy ludzkiej.
●W zarysie pogodna, idylliczna tonacja--------> jednak obraz pracy żniwiarek daleki jest od idylli.
●Wyraziste, wolne od komentarza przedstawienie konfliktu między Starostą a żniwiarkami wprowadza do utworu dramatyczne napięcie.
●Ciężki warunki pracy i postępowanie ekonoma nie są czymś naturalnie zgodnym z porządkiem świata.
1