18. 12 Historia Wychowania
Szkolnictwo w Europie w okresie reformacji.
Reformacja: ruch religijno społeczny w Europie XVI w., który przez wprowadzenie istotnych zmian w doktrynie i w ustroju Kościoła doprowadził do podziału i do wyodrębnienia się niezależnych od papiestwa kościołów protestanckich. Celem reformatorów była odnowa życia religijnego w kościele i w społeczeństwie i oparcie go na Piśmie Św.
Kościół pobierał duże opłaty: np. odpusty. Najmocniej kościół krytykowano w Niemczech - podział na małe księstwa.
Reformację zapoczątkowało wystąpienie Marcina Lutra. Grunt dali mu humaniści niemieccy. Luter był augustianinem, przeorem w Wittenberdze. W 1517 r. - 95 tez przybił do drzwi kościoła. Wystąpił potem przeciwko papiestwu i niektórym zasadom wiary katolickiej. Chciał wrócić do korzeni, opierał się na Piśmie Świętym. - szczególnie o listy posłowe. Jego doktryna odnosiła się do zbawienia- nie tyle wg niego potrzebne są dobre uczynki, ale głęboka wiara w Boga. Przed potępieniem człowieka chroni wiara i łaska Boża. Z czasem Luter rozwinął swoje poglądy. Zaczął politykować, wystąpił przeciw stosunkowi kościoła do władzy świeckiej - władza świecka powinna był zwierzchnia. Wspierał głosy krytyki dot. życia duchownych - bogacenie się. Żądał zniesienia celibatu, reformy klasztorów, żeby księża bardziej interesowali się sprawami parafii. Był przeciwnikiem sakramentów - konieczny jest tylko chrzest, pokuta i komunia. Jego poglądy potępiane przez papieża. ekskomunika., ale zyskał dużą popularność zwłaszcza wśród władców świeckich, którzy go wzięli pod opiekę. Przełożyli nowy testament na niemiecki, bo uważał, że kościół fałszuje Biblię. Popularność czytania Biblii, żeby ludzie sami mogli wiedzieć o co chodzi.
Doszło do buntów chłopskich, bo kościół był wielkim feudałem. Wojny religijne => katolicy - luteranie. W 1556 Luter umiera. 1555 pokój w Augsburgu. Zasada "czyja władza tego religia". Wcześniej protest w sejmie w Spirze????? przeciw Karolowi V, który nie chciał żadnych zmian z czego nazwa "protestantyzm".
Gdy Luter rozpoczynał, całe szkolnictwo niemieckie było związane z kościołem. Dlatego celem Lutra było zniesienie tej szkoły. Prowadził szkolna akcję propagandową. Totalnie negował potrzebę istnienia owej szkoły. Ta krytyka przyniosła skutek. Szkoły zaczęły podupadać. Wtedy zaczęto szkoły likwidować (należało to do władzy), przejmować ich majątki. Rodzice zabieraki dzieci ze szkół.
Wystosował tezę o zakładaniu szkół. Twierdził, że jest to obowiązkiem rządzących i rodziców, żeby kształcić dzieci.
Luter nie zaproponował programu, ale jego podstawą uczynił łacinę, grekę i hebrajski - do czytania PŚ. Polecał autorów chrześcijańskich.
Stosunek Lutra do oświaty ludowej (=> bo była tylko dla możnych), pod wpływem sądowych zmienił stosunek do kształcenia elementarnego. Dla prostaczków do szczęścia potrzebna jest tylko znajomość podstaw. prawd wiary. Napisał mały katechizm i kazał go wkuwać na pamięć.
Zastępcy Lutra:
W 1559 r. księstwo Wittenbergii wydało zarządzenie o obowiązku prowadzenia szkoły przy każdej parafii - czytanie, pisanie, rachunki i śpiew kościelny. Nauka Luterańskiego katechizmu. Zwierzchnikiem został pastor. Obowiązek dla wszystkich. (szkoła elementarna).
Odbudowa szkoły średniej: przyczynili się Filip Melanchton zwany "nauczycielem całych Niemiec". Jeden z najwybitniejszych ówczesnych uczonych pod wpływem Erazma, Kwintyliana , Cycerona. Był zwolennikiem klasycyzmu. Wiedza szkolna wg niego polegała na poznawaniu słów i rzeczy - wiedza encyklopedyczna- i na umiejętności wyrażania własnych poglądów. Język łaciński, wiadomo. Czytanie klasyków łacińskich i stopniowe wprowadzanie w umiejętność referowania tego co przeczytają. Prawa Cycerona, Kwintyliana.
Przekonał Lutra, że taki program nie kłóci się z myślą luterańską, a wręcz przyczynia się do jej rozwoju.
Ordynacja dla Saksonii - przewidywała podział szkoły na 3 klasy, początek - poznanie łaciny, jakieś łatwe utwory (dystychy Katona), stopniowo zwiększono zasób słów łac. czytano humanistów i klasyków. Na koniec sztuka retoryki.
Obok Melanchtona za największego pedagoga uznaje sie Jana Sturm. Mistrz stylu łacińskiego, znawca Cycerona. Po przejściu na luteranizm został mianowany rektorem szkoły w Strasburgu. Jego gimnazjum było wzorem. Za główny cel wykształcenia uważał poznanie własnej religii i umiejętność wypowiedzi po łacinie. Łacina była uznana za lepszą od języka narodowego. Sturm był bezkrytyczny zwolennikiem klasycyzmu i cały program oparł na Kwintylianie.
Podział na 10 jednakowych klas. Fazy nauczania takie same jak u Melanchtona. Nauka religii i łaciny oraz RETORYKI. Mały katechizm Lutra - uczono na pamięć w języku narodowym. Sturm zabraniał używania języka narodowego w dalszym etapie kształcenia, nawet w rozmowie. Innowacja u Sturma - metody przygotowania uczniów do publicznych wystąpień. Organizowano publiczne występowanie przed rodzicami (przedstawienia teatralne) i opiekunami szkoły. Duży sukces tej szkoły. Wpływ na szkołę Kalwina w Genewie.
Ta pedagogika nie posuwała naprzód myśli wychowawczej. Traktowała kulturę humanistyczną schematycznie. Podporządkowano te treści założeniom luteranizmu. Wszystko skierowane na kształcenie formalne - łacina i retoryka.
XVI w. zdobył uznanie w Europie - zwyciężył pod koniec. Jego przyjęcie ograniczyło rozwój myśli europejskiej, zahamowało go, ale z drugiej strony wyrabiało wrażliwość na słowo, piękno mowy.
Szkoły Kalwińskie - J. Kalwin - reformator francusko - szwajcarski. Stworzył gimnazjum humanistyczne. Był uczniem (fra.) Cordier'a, który był zwolennikiem humanizmu klasycznego, ale dołączał też francuski. Zatrzymał się w Genewie, tam stworzył główny ośrodek protestantyzmu. Tam rozpoczął reorganizację życia społecznego i politycznego. Zasada - Kościół kontroluje wszystkie sprawy życia społeczno -politycznego.
Szkoła ma być utrzymywana przez państwo, a ................................................ przez kościół. Nie interesował się oświatą ludową. Był za tym, żeby do szkół elementarnych, skoro już muszą być, to żeby chodziły dzieci mniej zdolne, które nie mogą przyswoić łaciny. Dla tych lepszych były lepsze szkoły- z łaciną. Jego program był skierowany do mieszczan. W końcu wygnano go z Genewy, przyjechał do Sturma, tam się wiele nauczył i później rozwinął swoją szkołę. Ta szkoła miała przygotowywać przede wszystkim urzędników i duchownych. Kalwin chciał zrównać status nauczycieli i duchownych. Chciał też poddać nauczycieli dyscyplinie kościelnej. Charakter dwustopniowy:
Szkoła średnia (gimnazjum)
Wyższa, zawodowa (akademia)
Też podział na 10 klas, potem zmiana na 7. Obok łaciny uczono też francuskiego. Mniejsze zainteresowanie retoryka. Szkoły wyższe zawodowe dopiero w XIX w. przemieniono na uniwersytet.
Te szkoły był bardzo popularne.
Protest:
To szkoła była największym zagrożeniem dla katolicyzmu, bo wpajała zasady niezgodne - kat.
Redukcja katolików - kontrreformacja.