Wiek XVII
Wiek XVII
Wiek rozumu
Wiek rozumu
Wielki wiek
Wielki wiek
Zmiany w edukacji na przełomie XVI/XVII w. : kryzys
Zmiany w edukacji na przełomie XVI/XVII w. : kryzys
ideałów humanistycznych
ideałów humanistycznych
W dobie renesansu, pod wpływem
W dobie renesansu, pod wpływem
humanizmu
humanizmu
oraz przeobrażeń w organizacji szkoły, wywołanych
oraz przeobrażeń w organizacji szkoły, wywołanych
reformacją i kontrreformacją,
reformacją i kontrreformacją,
szkoła stawała się
szkoła stawała się
instytucją publiczną, niezbędną z punktu widzenia
instytucją publiczną, niezbędną z punktu widzenia
potrzeb
potrzeb
społecznych i politycznych
społecznych i politycznych
/udział w
/udział w
strukturach władzy, urzędach/
strukturach władzy, urzędach/
W ciągu XVI stulecia ukształtowały się dwa
W ciągu XVI stulecia ukształtowały się dwa
szczeble/tory edukacji
szczeble/tory edukacji
:
:
elementarny
elementarny
(w
(w
dalszym ciągu
dalszym ciągu
szkoła parafialna
szkoła parafialna
) oraz
) oraz
średni
średni
(
(
gimnazja protestanckie, kolegia jezuickie
gimnazja protestanckie, kolegia jezuickie
). Rozwój
). Rozwój
tych szkół postępował niezależnie od siebie, tak
tych szkół postępował niezależnie od siebie, tak
było aż do końca XIX w. i pocz. XX wieku.
było aż do końca XIX w. i pocz. XX wieku.
W II połowie XVI w. pojawiają się pierwsi krytycy
W II połowie XVI w. pojawiają się pierwsi krytycy
wychowania humanistycznego, kwestionujący
wychowania humanistycznego, kwestionujący
renesansową praktykę wieloletnich studiów łacińskich,
renesansową praktykę wieloletnich studiów łacińskich,
zdobywania wiedzy erudycyjnej
zdobywania wiedzy erudycyjnej
{ Michał Montaigne, Franciszek Rabelais}
{ Michał Montaigne, Franciszek Rabelais}
Postulują potrzebę powiązania treści nauczania
Postulują potrzebę powiązania treści nauczania
szkolnego z otaczającą rzeczywistością, krytycznie
szkolnego z otaczającą rzeczywistością, krytycznie
odnoszą się do renesansowego modelu edukacji
odnoszą się do renesansowego modelu edukacji
klasycznej (erudycyjnej).
klasycznej (erudycyjnej).
Franciszek Rabelais ( ok. 1494 -1553)
/fancuski lekarz, miłośnik literatury/
Szydzi ze średniowiecznych przeżytków,
atakuje Sorbonę, radzi uczyć się z otaczającej
rzeczywistości (morza, rzeki, flory i fauny).
- uważał, ze nauczanie uniwersyteckie było
przestarzałe, mocno osadzone na dogmatach
scholastycznych
- radzi młodym ludziom by w młodości spędzali
czas na nauce. Nawołuje aby zobaczyć w
Pantagruelu „otchłań wiedzy” – wiedzy głównie
praktycznej, opartej na doświadczeniu
Wiek XVII
Wiek XVII
: czas ścierania się
: czas ścierania się
dwóch
dwóch
koncepcji edukacyjnych:
koncepcji edukacyjnych:
a)
a)
projekt reformy
projekt reformy
dotychczasowego kształcenia-
dotychczasowego kształcenia-
poglądowość w nauczaniu
poglądowość w nauczaniu
/
/
Jan Amos Komeński
Jan Amos Komeński
/
/
b)
b)
model edukacji prywatnej
model edukacji prywatnej
(domowej)
(domowej)
przewidzianej dla elit
przewidzianej dla elit
wychowanie
wychowanie
gentlemana
gentlemana
/
/
John Locke
John Locke
/
/
Akademie rycerskie
Akademie rycerskie
: rodziły się z potrzeb
: rodziły się z potrzeb
szlachty, arystokracji, bogatego
szlachty, arystokracji, bogatego
mieszczaństwa europejskiego -
mieszczaństwa europejskiego -
niezadowolonego z
niezadowolonego z
gimnazjum
gimnazjum
humanistycznego.
humanistycznego.
Pierwsza akademia rycerska
Pierwsza akademia rycerska
powstaje w
powstaje w
Tybindze (1589),
Tybindze (1589),
rozwój akademii przypada
rozwój akademii przypada
na kolejne stulecia (
na kolejne stulecia (
XVII i XVIII)
XVII i XVIII)
Akademia Rycerska króla
Akademia Rycerska króla
Stanisława
Stanisława
Leszczyńskiego
Leszczyńskiego
w Lun
w Lun
é
é
ville (1737)
ville (1737)
Szkoła Rycerska/Korpus Kadetów króla
Szkoła Rycerska/Korpus Kadetów króla
Stanisława Poniatowskiego
Stanisława Poniatowskiego
w Warszawie
w Warszawie
(1765)/
(1765)/
Program szkół rycerskich
Program szkół rycerskich
:
:
Był zgodny z
Był zgodny z
kanonem wychowania
kanonem wychowania
dworskiego
dworskiego
{wiedza ogólna, znajomość sztuki
{wiedza ogólna, znajomość sztuki
wojennej, języki nowożytne /francuski,
wojennej, języki nowożytne /francuski,
hiszpański, angielski- nauczane języków
hiszpański, angielski- nauczane języków
oparte na konwersacji/ oraz
oparte na konwersacji/ oraz
matematyka, fizyka, geografia, przyroda,
matematyka, fizyka, geografia, przyroda,
historia, prawo, sztuki rycerskie:
historia, prawo, sztuki rycerskie:
szermierka, woltyżerka, taniec, gry
szermierka, woltyżerka, taniec, gry
towarzyskie, zasady
towarzyskie, zasady
savoir-vivre
savoir-vivre
,
,
heraldyka i inne}
heraldyka i inne}
Inne czynniki/ kryzys ideałów
Inne czynniki/ kryzys ideałów
renesansowych
renesansowych
:
:
-
-
napięcia polityczne i konflikty religijne
napięcia polityczne i konflikty religijne
w
w
XVI
XVI
wieku:
wieku:
(
(
prześladowania heretyków
prześladowania heretyków
za pontyfikatu
za pontyfikatu
papieża Piusa V w latach 60.i 70. XVI w.,
papieża Piusa V w latach 60.i 70. XVI w.,
rzeź hugenotów
rzeź hugenotów
we Francji w 1572 r.,
we Francji w 1572 r.,
podział religijny Rzeszy niemieckiej wg
podział religijny Rzeszy niemieckiej wg
zasady „
zasady „
czyj kraj tego religia” (cuius regio
czyj kraj tego religia” (cuius regio
eius religio),
eius religio),
antysemityzm
antysemityzm
w Europie
w Europie
zachodniej)
zachodniej)
-
-
zmiany w dziedzinie sztuki:
zmiany w dziedzinie sztuki:
Łącznikiem
Łącznikiem
sztuki renesansowej i barokowej był XVI
sztuki renesansowej i barokowej był XVI
wieczny
wieczny
manieryzm. W XVII w.
manieryzm. W XVII w.
rozwija się
rozwija się
sztuka barokowa
sztuka barokowa
a następnie- u schyłku
a następnie- u schyłku
epoki-
epoki-
rokoko.
rokoko.
wynalazki
wynalazki
z XVII wieku:
z XVII wieku:
Teleskop, luneta, mikroskop, termometr,
Teleskop, luneta, mikroskop, termometr,
barometr
barometr
znajdują zastosowanie w
znajdują zastosowanie w
przemyśle, handlu, żegludze
przemyśle, handlu, żegludze
.
.
W XVII w. badano
W XVII w. badano
tkanki roślinne i
tkanki roślinne i
zwierzęce
zwierzęce
, rozpoznano
, rozpoznano
czerwone ciałka
czerwone ciałka
krwi i bakterie
krwi i bakterie
,
,
zasady krwiobiegu (budowę serca, tętnic
zasady krwiobiegu (budowę serca, tętnic
i żył) opisał William Harvey (1587-1657)
i żył) opisał William Harvey (1587-1657)
.
.
Odkrycia naukowe wykazały
Odkrycia naukowe wykazały
,
,
że
że
nie
nie
wszystko można ogarnąć za pomocą
wszystko można ogarnąć za pomocą
zmysłów ludzkich
zmysłów ludzkich
(wzroku, słuchu)
(wzroku, słuchu)
Badania naukowe:
Badania naukowe:
Włoch
Włoch
Galileusz
Galileusz
(1564-1642), matematyk,
(1564-1642), matematyk,
przyrodoznawca, astronom, konstruktor (m.in.
przyrodoznawca, astronom, konstruktor (m.in.
teleskopu) - podtrzymał słuszność teorii Kopernika.
teleskopu) - podtrzymał słuszność teorii Kopernika.
Uważał, że: „jeśli nie rozumie się ruchu, nie rozumie się
Uważał, że: „jeśli nie rozumie się ruchu, nie rozumie się
przyrody” ; „Księga natury jest spisana w
przyrody” ; „Księga natury jest spisana w
matematycznym języku”
matematycznym języku”
Prowadził liczne eksperymenty (równia pochyła, ruch
Prowadził liczne eksperymenty (równia pochyła, ruch
spadających ciał, rola oporu powietrza, formułuje proste
spadających ciał, rola oporu powietrza, formułuje proste
prawa ruchu, rozwinięte u schyłku XVII w. po odkryciu
prawa ruchu, rozwinięte u schyłku XVII w. po odkryciu
rachunku różniczkowego)
rachunku różniczkowego)
Niemiec
Niemiec
Johannes Kepler
Johannes Kepler
(1571-1630) ustalił, iż orbity
(1571-1630) ustalił, iż orbity
planetarne mają postać eliptyczną (nie kolistą jak
planetarne mają postać eliptyczną (nie kolistą jak
utrzymywał Kopernik) i opracował tablice ruchu planet.
utrzymywał Kopernik) i opracował tablice ruchu planet.
Przygotował grunt pod przyszłe odkrycia naukowe
Przygotował grunt pod przyszłe odkrycia naukowe
Izaaka Newtona (1642-1727). Dzięki Keplerowi
Izaaka Newtona (1642-1727). Dzięki Keplerowi
astronomia stała się nauką ścisłą
astronomia stała się nauką ścisłą
Izaak Newton
Izaak Newton
(1642-1727)
(1642-1727)
angielski fizyk, astronom i matematyk.
angielski fizyk, astronom i matematyk.
Inaczej niż Kartezjusz (znaczenie rozumu)
Inaczej niż Kartezjusz (znaczenie rozumu)
prowadził liczne eksperymenty i badania
prowadził liczne eksperymenty i badania
naukowe oparte na obserwacji. Opisał prawo
naukowe oparte na obserwacji. Opisał prawo
powszechnego ciążenia oraz prawa ruchu i
powszechnego ciążenia oraz prawa ruchu i
mechaniki, współtwórca rachunku
mechaniki, współtwórca rachunku
różniczkowego i całkowego, zdefiniował
różniczkowego i całkowego, zdefiniował
paradygmat myślenia naukowego. Autor
paradygmat myślenia naukowego. Autor
dzieła: „
dzieła: „
Philosphiae naturalis principia
Philosphiae naturalis principia
methematica
methematica
” (1687) /”Matematyczne
” (1687) /”Matematyczne
zasady filozofii przyrody”/
zasady filozofii przyrody”/
-
życie dworskie
życie dworskie
:
:
Rozwój teatru, sztuk pięknych, dworskiej
Rozwój teatru, sztuk pięknych, dworskiej
etykiety. Uznaniem cieszy się świecki, dobrze
etykiety. Uznaniem cieszy się świecki, dobrze
wychowany, elegancki kawaler (
wychowany, elegancki kawaler (
galanthome
galanthome
) i
) i
dżentelmen (
dżentelmen (
gentleman
gentleman
).
).
Modna staje się znajomość języka francuskiego
Modna staje się znajomość języka francuskiego
i innych języków nowożytnych, literatury
i innych języków nowożytnych, literatury
ojczystej, genealogii, heraldyki, osiągnięć nauki
ojczystej, genealogii, heraldyki, osiągnięć nauki
(matematyki, fizyki).
(matematyki, fizyki).
Uzupełnienie nauczania stanowi jazda konna,
Uzupełnienie nauczania stanowi jazda konna,
taniec, szermierka.
taniec, szermierka.
kryzys XVII wieku
kryzys XVII wieku
:
:
Wywołany
Wywołany
wojnami religijnymi
wojnami religijnymi
(wojna trzydziestoletnia),
(wojna trzydziestoletnia),
zmianami w koniunkturze
zmianami w koniunkturze
gospodarczej
gospodarczej
(załamanie handlu
(załamanie handlu
zbożem).
zbożem).
Pierwszy raz zastosowano
Pierwszy raz zastosowano
płodozmian, powstała teoria
płodozmian, powstała teoria
bilansu handlowego
bilansu handlowego
(pojmowana jako różnica między
(pojmowana jako różnica między
eksportem i importem)
eksportem i importem)
-
-
nowe systemy polityczne:
nowe systemy polityczne:
w XVII w. w miejsce państw
w XVII w. w miejsce państw
narodowych powstają scentralizowane
narodowych powstają scentralizowane
monarchie
monarchie
absolutne /Francja, Szwecja, Hiszpania, Rosja /
absolutne /Francja, Szwecja, Hiszpania, Rosja /
a także
a także
republiki
republiki
(Anglia)
(Anglia)
, monarchie konstytucyjne.
, monarchie konstytucyjne.
- Nowe potęgi kolonialne
- Nowe potęgi kolonialne
: Holandia, Francja,
: Holandia, Francja,
Anglia (rozwój kompanii handlowych)
Anglia (rozwój kompanii handlowych)
Teoretycy absolutyzmu
Teoretycy absolutyzmu
:
:
Jean Bodin
Jean Bodin
(1529-1596
(1529-1596
)
)
oraz
oraz
Thomas Hobbes
Thomas Hobbes
(1588-1697)
(1588-1697)
Bodin ,
Bodin ,
mieszczanin, prawnik
mieszczanin, prawnik
,
,
autor dzieła
autor dzieła
„
„
Six livres de la
Six livres de la
Republique”
Republique”
(1576).
(1576).
Ideolog władzy absolutnej
Ideolog władzy absolutnej
/idea ciągłości władzy,
/idea ciągłości władzy,
nieograniczoności, niezależności, niepozbywalności/
nieograniczoności, niezależności, niepozbywalności/
T. Hobbes
T. Hobbes
(1588-1679)
(1588-1679)
-
-
autor dzieła „
autor dzieła „
Lewiatan
Lewiatan
, czyli materia,
, czyli materia,
forma i władza państwa kościelnego i
forma i władza państwa kościelnego i
świeckiego”
świeckiego”
(1651), pisząc o państwie
(1651), pisząc o państwie
nawiązuje do biblijnego monstrum z
nawiązuje do biblijnego monstrum z
Księgi Hioba, obdarzonego nadludzką siłą,
Księgi Hioba, obdarzonego nadludzką siłą,
przekazaną mu na mocy
przekazaną mu na mocy
umowy
umowy
społecznej
społecznej
, ale
, ale
wola państwa jest prawem,
wola państwa jest prawem,
niezależnie od woli boskiej /twierdzi, że
niezależnie od woli boskiej /twierdzi, że
jest to dobre rozwiązanie bo człowiek jest
jest to dobre rozwiązanie bo człowiek jest
dla człowieka wilkiem: „
dla człowieka wilkiem: „
homo homini
homo homini
lupus est
lupus est
”
”
/
/
…………………………………..
…………………………………..
Inaczej niż inni teoretycy absolutyzmu
Inaczej niż inni teoretycy absolutyzmu
istnienie państwa absolutnego opiera nie na
istnienie państwa absolutnego opiera nie na
woli boskiej lecz na zasadach umowy
woli boskiej lecz na zasadach umowy
społecznej
społecznej
Tomasz Campanella
Tomasz Campanella
(1586-1639)
(1586-1639)
dominikanin, autor
dominikanin, autor
utopijnego
utopijnego
dzieła:
dzieła:
Miast
Miast
o
o
słońca”
słońca”
/„Civitas
/„Civitas
solis”/
solis”/
.
.
Przedstawia w nim model
Przedstawia w nim model
idealnego społeczeństwa
idealnego społeczeństwa
Solarian
Solarian
, zorganizowanego w
, zorganizowanego w
państwie wyspiarskim
państwie wyspiarskim
.
.
Pisze W nim o ministerstwie:
Pisze W nim o ministerstwie:
„Mądrości”, „Potęgi”, „Miłości”,
„Mądrości”, „Potęgi”, „Miłości”,
edukacj
edukacj
i.
i.
„
„
Wszyscy pobierają wszelkie nauki razem. Między pierwszym a
Wszyscy pobierają wszelkie nauki razem. Między pierwszym a
trzecim rokiem życia dzieci opanowują mowę i uczą się abecadła,
trzecim rokiem życia dzieci opanowują mowę i uczą się abecadła,
spacerując dookoła murów (miejskich- JK). Dzielą się na cztery
spacerując dookoła murów (miejskich- JK). Dzielą się na cztery
oddziały, którymi kierują czterej starcy, najbardziej doświadczeni
oddziały, którymi kierują czterej starcy, najbardziej doświadczeni
spośród wszystkich nauczycieli. Oni właśnie nieco później
spośród wszystkich nauczycieli. Oni właśnie nieco później
zaprawiają dziatwę do gimnastyki i biegu, do rzucania dyskiem
zaprawiają dziatwę do gimnastyki i biegu, do rzucania dyskiem
oraz do innych ćwiczeń i gier rozwijających wszystkie członki
oraz do innych ćwiczeń i gier rozwijających wszystkie członki
równomiernie, przy czym aż do siódmego roku życia
równomiernie, przy czym aż do siódmego roku życia
wychowankowie chodzą zawsze boso i z odkryta głową. W tym
wychowankowie chodzą zawsze boso i z odkryta głową. W tym
samym czasie zwiedzają pracownie szewców, piekarzy, kowali,
samym czasie zwiedzają pracownie szewców, piekarzy, kowali,
stolarzy, malarzy itd.., co pozwala poznać skłonności i uzdolnienia
stolarzy, malarzy itd.., co pozwala poznać skłonności i uzdolnienia
każdego ucznia. W ósmym roku życia dzieci zapoznaje się
każdego ucznia. W ósmym roku życia dzieci zapoznaje się
najpierw z elementarnymi zasadami matematyki, według
najpierw z elementarnymi zasadami matematyki, według
rysunków na murze, a potem kieruje się je na wykłady różnych
rysunków na murze, a potem kieruje się je na wykłady różnych
nauk przyrodniczych. Każdej z nich naucza po czterech
nauk przyrodniczych. Każdej z nich naucza po czterech
wykładowców i w ciągu czterech godzin obsługują oni wszystkie
wykładowców i w ciągu czterech godzin obsługują oni wszystkie
cztery oddziały uczniów: i tak gdy jedni uprawiają ćwiczenia
cztery oddziały uczniów: i tak gdy jedni uprawiają ćwiczenia
cielesne, wykonują prace pożyteczne dla ogółu lub spełniają
cielesne, wykonują prace pożyteczne dla ogółu lub spełniają
obowiązki społeczne, drudzy pilnie słuchają lekcji. Później zajmują
obowiązki społeczne, drudzy pilnie słuchają lekcji. Później zajmują
się wszyscy trudniejszymi naukami: matematyką, medycyną i
się wszyscy trudniejszymi naukami: matematyką, medycyną i
innymi, wśród nieustannych dysput i zaciekłych sporów”
innymi, wśród nieustannych dysput i zaciekłych sporów”
/cyt. za „
/cyt. za „
Świat Cz
Świat Cz
ł
ł
owieka
owieka
”, PWN, 2000, s. 242-243./
”, PWN, 2000, s. 242-243./
Nowy światopogląd :
Nowy światopogląd :
Miejsce
Miejsce
humanizmu
humanizmu
zajmuje
zajmuje
w XVII i XVIII
w XVII i XVIII
wieku
wieku
angielski
angielski
empiryzm (
empiryzm (
grec.
grec.
empeiria
empeiria
- doświadczenie
- doświadczenie
)
)
/ John Locke- w XVII wieku oraz George Berkley w
/ John Locke- w XVII wieku oraz George Berkley w
XVIII w. i David Hume w XVIII w./
XVIII w. i David Hume w XVIII w./
oraz
oraz
racjonalizm
racjonalizm
(łac.
(łac.
ratio
ratio
-rozum
-rozum
)
)
/Kartezjusz,
/Kartezjusz,
G. Leibniz:
G. Leibniz:
„
„
Nowości nie podobają się ludziom ustabilizowanym, podobają się żyjącym
Nowości nie podobają się ludziom ustabilizowanym, podobają się żyjącym
nadzieją-
nadzieją-
/cyt. za Utopiści…, s.XLIX/
/cyt. za Utopiści…, s.XLIX/
R
R
ozwój badań naukowych:
ozwój badań naukowych:
nauki przyrodnicze, chemia, astronomia, mechanika,
nauki przyrodnicze, chemia, astronomia, mechanika,
fizyka
fizyka
/
/
Pascal, Newton, Galileusz, Leibniz, Spinoza
Pascal, Newton, Galileusz, Leibniz, Spinoza
/
/
Franciszek Bacon
Franciszek Bacon
(1561-1626), autor dzieła
(1561-1626), autor dzieła
„
„
Novum Organum
Novum Organum
” (1620), pisze, iż
” (1620), pisze, iż
„
„
wiedza to
wiedza to
potęga
potęga
”- krytyk szkolnictwa średniowiecznego i
”- krytyk szkolnictwa średniowiecznego i
humanistycznego (nadmierny kult nauk
humanistycznego (nadmierny kult nauk
starożytnych i myślenia dogmatycznego).
starożytnych i myślenia dogmatycznego).
Jako
Jako
empirysta
empirysta
domaga się rozwijania
domaga się rozwijania
umiejętności myślenia samodzielnego,
umiejętności myślenia samodzielnego,
krytycznego (metody indukcyjne oparte na
krytycznego (metody indukcyjne oparte na
obserwacji, doświadczeniu, interpretacji).
obserwacji, doświadczeniu, interpretacji).
Klasyfikuje nauki /opowiada się za nauczaniem
Klasyfikuje nauki /opowiada się za nauczaniem
przedmiotów użytecznych/
przedmiotów użytecznych/
………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………..
Rozum i doświadczenie stawia wyżej od ideałów
Rozum i doświadczenie stawia wyżej od ideałów
renesansowych.
renesansowych.
Napisze: „
Napisze: „
tyle mamy władzy, ile wiedzy
tyle mamy władzy, ile wiedzy
”
”
(cyt za. Utopiści …, s. XXXIX)
(cyt za. Utopiści …, s. XXXIX)
Ren
Ren
é
é
Descartes (Kartezjusz
Descartes (Kartezjusz
) /
) /
1596-1650/:
1596-1650/:
autor powiedzenia
autor powiedzenia
„Myślę więc jestem” (cogito ergo
„Myślę więc jestem” (cogito ergo
sum),
sum),
autor słynnej, napisanej w j. francuskim
autor słynnej, napisanej w j. francuskim
„Rozprawy o metodzie”
„Rozprawy o metodzie”
(1637), w której sformułuje
(1637), w której sformułuje
zasady badań naukowych
zasady badań naukowych
/
/
istota obserwacji,
istota obserwacji,
zachowanie naturalnego porządku,
zachowanie naturalnego porządku,
przechodzenie od rzeczy łatwych do trudnych,
przechodzenie od rzeczy łatwych do trudnych,
weryfikowanie wyników badań
weryfikowanie wyników badań
/
/
Kartezjusz: choć nie zajmował się sprawami
Kartezjusz: choć nie zajmował się sprawami
samego wychowania to jego
samego wychowania to jego
koncepcje logicznego i
koncepcje logicznego i
samodzielnego myślenia
samodzielnego myślenia
wywarły ogromny wpływ
wywarły ogromny wpływ
na proces edukacji szkolnej /
na proces edukacji szkolnej /
dobór treści,
dobór treści,
uporządkowanie i usystematyzowanie materiału
uporządkowanie i usystematyzowanie materiału
nauczania, dobór metod nauczania/
nauczania, dobór metod nauczania/
Twierdził, że wszyscy ludzie mają jakieś zdolności
Twierdził, że wszyscy ludzie mają jakieś zdolności
poznawcze
poznawcze
Hugon Grotius (1583-1645)
Hugon Grotius (1583-1645)
prawnik holenderski, teoretyk „religii
prawnik holenderski, teoretyk „religii
naturalnej”, stawia rozum ponad waśniami
naturalnej”, stawia rozum ponad waśniami
wyznaniowymi.
wyznaniowymi.
Wg niego niezależnie od woli Boga istnieją
Wg niego niezależnie od woli Boga istnieją
określone normy społeczne.
określone normy społeczne.
/nienaruszanie własności prywatnej,
/nienaruszanie własności prywatnej,
dotrzymywanie umów, zadośćuczynienie za
dotrzymywanie umów, zadośćuczynienie za
wyrządzone szkody, odebranie kary za
wyrządzone szkody, odebranie kary za
przestępstwo/
przestępstwo/
Jego teoria sankcjonuje
Jego teoria sankcjonuje
rządy absolutne
rządy absolutne
Erhard Weigel (1653-1699)
-
pietysta, założyciel „Szkoły cnoty” /Tugendschule/
-postuluje nauczanie praktyczne (do zawodu)
- etyka chrześcijańska
- uczeń powinien nauczyć się samodzielnego myślenia
w 1688 r. wydaje;
Drogowskaz sztuki kształcenia nie tylko rozumu, ale i
woli
Jego uczniem był Gottfried Wilhelm Leibnitz (1646-
1716), który powie:
„nie można sobie wyobrazić doskonałego państwa bez
doskonałej oświaty”
………………..
cyt za Utopiści…, s. XXXVIII.
Barok (port.
Barok (port.
barroco
barroco
- perła o nieregularnych
- perła o nieregularnych
kształtach)
kształtach)
Geneza słowa
Geneza słowa
barok
barok
nie została wyjaśniona
nie została wyjaśniona
definitywnie
definitywnie
Barok
Barok
: termin na
: termin na
określenie kierunku i tendencji w
określenie kierunku i tendencji w
kulturze europejskiej od końca XVI w. do połowy XVIII
kulturze europejskiej od końca XVI w. do połowy XVIII
w.
w.
W XIX w. pod nazwą
W XIX w. pod nazwą
barok
barok
definiowano
definiowano
styl w
styl w
sztuce i okres
sztuce i okres
pomiędzy renesansem i oświeceniem
pomiędzy renesansem i oświeceniem
(Jacob Burckhardt)
(Jacob Burckhardt)
Cechy baroku
Cechy baroku
: wielkość, bogactwo form, dynamizm,
: wielkość, bogactwo form, dynamizm,
zadziwienie odbiorcy, operowanie kontrastami, efekty
zadziwienie odbiorcy, operowanie kontrastami, efekty
malarskie, realizm, wstrząśnięcie widzem
malarskie, realizm, wstrząśnięcie widzem
Manieryzm (
Manieryzm (
od włoskiego słowa
od włoskiego słowa
maniera
maniera
- sposób
- sposób
):
):
okres przejściowy między renesansem i barokiem
okres przejściowy między renesansem i barokiem
Barok,
Barok,
tak jak renesans,
tak jak renesans,
wywodzi się z Italii
wywodzi się z Italii
W
W
baroku
baroku
można wyróżnić
można wyróżnić
dwa nurty
dwa nurty
:
:
a)
a)
dworsko-katolicki
dworsko-katolicki
b)
b)
mieszczańsko-protestancki
mieszczańsko-protestancki
Barok dworski: stanowił apoteozę władzy monarszej i
Barok dworski: stanowił apoteozę władzy monarszej i
papieskiej. Ojczyzną baroku dworskiego był Rzym
papieskiej. Ojczyzną baroku dworskiego był Rzym
(powstają tam kościoły, pałace z otwartym
(powstają tam kościoły, pałace z otwartym
dziedzińcem, liczne place miejskie, fontanny).
dziedzińcem, liczne place miejskie, fontanny).
Włoscy artyści: Giovanni Bernini, Francesco Borromini
Włoscy artyści: Giovanni Bernini, Francesco Borromini
We Francji symbolem dworskiej sztuki barokowej stał
We Francji symbolem dworskiej sztuki barokowej stał
się Wersal- rezydencja Ludwika XIV z II poł. XVII w.
się Wersal- rezydencja Ludwika XIV z II poł. XVII w.
Mecenasami sztuki byli Habsburgowie, panujący w
Mecenasami sztuki byli Habsburgowie, panujący w
Hiszpanii (malarstwo Diego Velazgueza) i Niderlandach
Hiszpanii (malarstwo Diego Velazgueza) i Niderlandach
(malarstwo Piotra Rubensa)
(malarstwo Piotra Rubensa)
Barok mieszczańsko-protestancki
Barok mieszczańsko-protestancki
:
:
Rozwinął się w Niderlandach (od połowie
Rozwinął się w Niderlandach (od połowie
XVII w. Holandia). Tu mecenat w
XVII w. Holandia). Tu mecenat w
dziedzinie sztuki był dziełem mieszczan,
dziedzinie sztuki był dziełem mieszczan,
zwłaszcza bogatego patrycjatu.
zwłaszcza bogatego patrycjatu.
Holendrzy wprowadzili do malarstwa
Holendrzy wprowadzili do malarstwa
europejskiego
europejskiego
martwą naturę i pejzaż
martwą naturę i pejzaż
/
/
malarstwo
malarstwo
: Rembrandt von Rijn /
: Rembrandt von Rijn /
..................................................................
..................................................................
Sztuka barokowa:
Sztuka barokowa:
rozwinęła się najpełniej
rozwinęła się najpełniej
w
w
teatrze /
teatrze /
za przykładem Włoch w Europie
za przykładem Włoch w Europie
przyjął się teatr, zlokalizowany w osobnym
przyjął się teatr, zlokalizowany w osobnym
budynku, ze stałą sceną oddzieloną
budynku, ze stałą sceną oddzieloną
kurtyną od widowni /
kurtyną od widowni /
sztuki
sztuki
Hiszpan:
Hiszpan:
Calderon de la Barca ; Francuzi: Pierre
Calderon de la Barca ; Francuzi: Pierre
Corneille, Molier, Racine)
Corneille, Molier, Racine)
Janseniści
Janseniści
Termin wywodzący się od
Termin wywodzący się od
Corneliusa Jansena
Corneliusa Jansena
biskupa
biskupa
Ypres (1585-1638), działacza religijnego i reformatora. W
Ypres (1585-1638), działacza religijnego i reformatora. W
tej grupie znalazł się także
tej grupie znalazł się także
Blaise Pascal
Blaise Pascal
(1623-1662),
(1623-1662),
filozof, matematyk.
filozof, matematyk.
wyrażali niezadowolenie ze szkoły humanistycznej.
wyrażali niezadowolenie ze szkoły humanistycznej.
Dążyli do rozbudzenia ducha religijnego. Rozwijali
Dążyli do rozbudzenia ducha religijnego. Rozwijali
działalność w XVII i XVIII w. Potępieni przez papieży:
działalność w XVII i XVIII w. Potępieni przez papieży:
Innocentego X, Klemensa XI.
Innocentego X, Klemensa XI.
Zorganizowali nauczanie z zastosowaniem własnych
Zorganizowali nauczanie z zastosowaniem własnych
podręczników
podręczników
Twórcy metody poglądowej, zwolennicy krytycznego
Twórcy metody poglądowej, zwolennicy krytycznego
myślenia
myślenia
Zakazywali kar cielesnych
Zakazywali kar cielesnych
Odrzucają jezuicką emulację (współzawodnictwo
Odrzucają jezuicką emulację (współzawodnictwo
uczniów)
uczniów)
Opracowali metodę czytania sylabicznego, zwaną od
Opracowali metodę czytania sylabicznego, zwaną od
miejsca jej rozpowszechnienia metodą
miejsca jej rozpowszechnienia metodą
„Port Royal”.
„Port Royal”.
Poglądy pedagogiczne
Poglądy pedagogiczne
Wolfganga Ratkego
Wolfganga Ratkego
/
/
1571-1635/
1571-1635/
W pocz. XII w. ,w Niderlandach, poznał
W pocz. XII w. ,w Niderlandach, poznał
ideały pedagogiczne Erazma z Rotterdamu i
ideały pedagogiczne Erazma z Rotterdamu i
Jana Ludwika Vivesa.
Jana Ludwika Vivesa.
Po powrocie do kraju (1610) przedstawił
Po powrocie do kraju (1610) przedstawił
gotowy plan reformy całego systemu
gotowy plan reformy całego systemu
wychowania. W formie memoriału ogłosił go
wychowania. W formie memoriału ogłosił go
w 1612 r. {
w 1612 r. {
cel:
cel:
utworzenie
utworzenie
modelu
modelu
edukacji państwowej
edukacji państwowej
, zgodnej z
, zgodnej z
duchem
duchem
natury
natury
: wprowadzenie wiedzy przyrodniczej
: wprowadzenie wiedzy przyrodniczej
do szkół,
do szkół,
ograniczenie wiedzy klasycznej
ograniczenie wiedzy klasycznej
.
.
Mawiał by zerwać z tym co przestarzałe-
Mawiał by zerwać z tym co przestarzałe-
górą rozum
górą rozum
.}
.}
Podręczniki:
Podręczniki:
postulował przygotowanie nowych
postulował przygotowanie nowych
podręczników (zgodnych z rozwojem
podręczników (zgodnych z rozwojem
psychicznym uczniów) do języka
psychicznym uczniów) do języka
niemieckiego, łaciny, greki, matematyki,
niemieckiego, łaciny, greki, matematyki,
geometrii, fizyki, historii naturalnej,
geometrii, fizyki, historii naturalnej,
geografii, historii
geografii, historii
Szkoły elementarne: powinny być wg
Szkoły elementarne: powinny być wg
niego niezależne od Kościoła, narodowe,
niego niezależne od Kościoła, narodowe,
powszechne (dla chłopców i dziewcząt)
powszechne (dla chłopców i dziewcząt)
Plan reformy szkolnictwa postulowany przez Ratke
Plan reformy szkolnictwa postulowany przez Ratke
nie został urzeczywistniony (uznano, że jest zbyt
nie został urzeczywistniony (uznano, że jest zbyt
liberalny)
liberalny)
Ratke: próbę reformy szkolnictwa wg własnych
Ratke: próbę reformy szkolnictwa wg własnych
wskazań realizował w Koethen od 1618 r. Zdołał -
wskazań realizował w Koethen od 1618 r. Zdołał -
zaledwie w ciągu roku- wydać 18 książek ! do nauki:
zaledwie w ciągu roku- wydać 18 książek ! do nauki:
łaciny, greki, matematyki, fizyki, przyrody (z
łaciny, greki, matematyki, fizyki, przyrody (z
przewodnikami metodycznymi).
przewodnikami metodycznymi).
Upowszechniano je następnie na terenie całych
Upowszechniano je następnie na terenie całych
Niemiec. Pod wpływem sprzeciwu gmin
Niemiec. Pod wpływem sprzeciwu gmin
luterańskich reforma Ratkego została przerwana-
luterańskich reforma Ratkego została przerwana-
oskarżono go o herezję, pychę, kłótliwość,
oskarżono go o herezję, pychę, kłótliwość,
lekceważenie lokalnej władzy (9 miesięcy przebywał
lekceważenie lokalnej władzy (9 miesięcy przebywał
w areszcie). Po odzyskaniu wolności podjął kolejna
w areszcie). Po odzyskaniu wolności podjął kolejna
próbę reformy szkolnictwa w Magdeburgu, ale bez
próbę reformy szkolnictwa w Magdeburgu, ale bez
powodzenia.
powodzenia.
Pod koniec życia osiadł w Turyngii /zgłębiał zasady
Pod koniec życia osiadł w Turyngii /zgłębiał zasady
nauczania poglądowego, pracował na encyklopedią
nauczania poglądowego, pracował na encyklopedią
szkolną, łączącą wiedzę z wybranych dziedzin
szkolną, łączącą wiedzę z wybranych dziedzin
niemieckiej nauki/
niemieckiej nauki/
Dydaktyka Ratkego
Dydaktyka Ratkego
:
:
- dostosowanie programu i metod nauczania do
- dostosowanie programu i metod nauczania do
naturalnych okresów rozwoju umysłowego
naturalnych okresów rozwoju umysłowego
dziecka:
dziecka:
nauka ze zrozumieniem
nauka ze zrozumieniem
-
-
nauczanie poglądowe /rola pokazu,
nauczanie poglądowe /rola pokazu,
samodzielnej obserwacji /
samodzielnej obserwacji /
-
-
praktyczna nauka języka (konwersacja,
praktyczna nauka języka (konwersacja,
nauczanie gramatyki z odpowiednio dobranych
nauczanie gramatyki z odpowiednio dobranych
utworów
utworów
)
)
-
-
wykluczenie w nauczaniu przymusu i kar
wykluczenie w nauczaniu przymusu i kar
cielesnych
cielesnych
„
„
Przymus i bicie nie tylko zrażają uczniów do nauki, ale
Przymus i bicie nie tylko zrażają uczniów do nauki, ale
nawet budzą nienawiść do szkoły i wszelkich studiów
nawet budzą nienawiść do szkoły i wszelkich studiów
”
”
/cyt. za Ł. Kurdybacha,
/cyt. za Ł. Kurdybacha,
Historia wychowania
Historia wychowania
, t. 1,
, t. 1,
1968, s. 491./
1968, s. 491./
Wiele wskazań pedagogicznych Ratkego rozwinie
Wiele wskazań pedagogicznych Ratkego rozwinie
w połowie XVII w. czeski pedagog
w połowie XVII w. czeski pedagog
Jan Amos
Jan Amos
Komeński
Komeński
W. Ratke mawiał:
W. Ratke mawiał:
„Bojaźń Boża jest początkiem prawdziwej mądrości”
„Bojaźń Boża jest początkiem prawdziwej mądrości”
„Wszystko ma się prowadzić zgodnie z porządkiem
„Wszystko ma się prowadzić zgodnie z porządkiem
natury”
natury”
„Wszelkie nauczanie najpierw musi się odbywać w
„Wszelkie nauczanie najpierw musi się odbywać w
języku ojczystym”
języku ojczystym”
„Wszystko winno się dziać bez przymusu i niechęci,
„Wszystko winno się dziać bez przymusu i niechęci,
dlatego żaden uczeń nie powinien być bity i karany z
dlatego żaden uczeń nie powinien być bity i karany z
powodu nauki przez swego nauczyciela”
powodu nauki przez swego nauczyciela”
„Jak chłopcy przez mężczyzn, tak dziewczęta przez
„Jak chłopcy przez mężczyzn, tak dziewczęta przez
przyzwoite niewiasty mają być uczone i trzymane w
przyzwoite niewiasty mają być uczone i trzymane w
karności”
karności”
„Nie można wymagać od chłopca żadnej rzeczy,
„Nie można wymagać od chłopca żadnej rzeczy,
dopóki o niej dostatecznie się nie osłuchał”
dopóki o niej dostatecznie się nie osłuchał”
/
/
cytaty za S. Możdżeń,
cytaty za S. Możdżeń,
Teksty źródłowe do dziejów wychowania,
Teksty źródłowe do dziejów wychowania,
cz. IV,
cz. IV,
wiek XVII, Kielce 1993, s. 5-7./
wiek XVII, Kielce 1993, s. 5-7./
Michel de Montaigne
Michel de Montaigne
(1532-1592)
(1532-1592)
Humanista francuski, filozof, moralista, prawnik,
Humanista francuski, filozof, moralista, prawnik,
burmistrz Bordeaux. Odbył szereg podróży
burmistrz Bordeaux. Odbył szereg podróży
zagranicznych (szczególną estymą otaczał kulturę
zagranicznych (szczególną estymą otaczał kulturę
starożytnego Rzymu, stąd najbardziej cenił wyjazdy do
starożytnego Rzymu, stąd najbardziej cenił wyjazdy do
Rzymu).
Rzymu).
Za życia zwany Talesem francuskim.
Za życia zwany Talesem francuskim.
Autor dzieła;
Autor dzieła;
Próby
Próby
(Essais),
(Essais),
pisane w latach 70 i 80.
pisane w latach 70 i 80.
XVI w. {3 tomy). Pisanie tego dzieła przerwała śmierć.
XVI w. {3 tomy). Pisanie tego dzieła przerwała śmierć.
Pisał je w odosobnieniu (wieża), pomieszczenie zapisane
Pisał je w odosobnieniu (wieża), pomieszczenie zapisane
było 57 sentencjami antycznymi
było 57 sentencjami antycznymi
Znawca literatury antycznej (greckiej i rzymskiej).
Znawca literatury antycznej (greckiej i rzymskiej).
Cytuje Horacego, Juvenalisa, Liwiusza, Tacyta, Plutarcha,
Cytuje Horacego, Juvenalisa, Liwiusza, Tacyta, Plutarcha,
Cycerona, Senekę.
Cycerona, Senekę.
Przeciwnik „pedantyzmu” (przeładowani pamięci
Przeciwnik „pedantyzmu” (przeładowani pamięci
cytatami, kult retoryki, itd.):
cytatami, kult retoryki, itd.):
„
„
Wobec sposobu, w jaki odbywa się nasza nauka, nie
Wobec sposobu, w jaki odbywa się nasza nauka, nie
dziw, że nasi uczniowie, ani mistrze nie porastają w
dziw, że nasi uczniowie, ani mistrze nie porastają w
rozum, mimo, że porastają w wiadomości. W istocie
rozum, mimo, że porastają w wiadomości. W istocie
cała troska i wydatki naszych ojców mierzą jeno ku
cała troska i wydatki naszych ojców mierzą jeno ku
temu, aby nam naładować głowę wiedzą: o
temu, aby nam naładować głowę wiedzą: o
kształtowaniu pojęcia i charakteru ani słuchu (…)
kształtowaniu pojęcia i charakteru ani słuchu (…)
umiemy mówić: Cycero powiada tak a tak; oto
umiemy mówić: Cycero powiada tak a tak; oto
mniemanie Platona; to własne słowa Arystotelesa; ale
mniemanie Platona; to własne słowa Arystotelesa; ale
my, cóż mówimy my sami? Co myślimy? Co robimy?
my, cóż mówimy my sami? Co myślimy? Co robimy?
Toż samo potrafiłaby i papuga”
Toż samo potrafiłaby i papuga”
…………….
…………….
„ Piękne słowa płyną z ich ust, byle kto inny umiał je
„ Piękne słowa płyną z ich ust, byle kto inny umiał je
zastosować; znają dobrze Galena, ale wcale nie
zastosować; znają dobrze Galena, ale wcale nie
chorego… Znają teorie wszelakich rzeczy pod słońcem;
chorego… Znają teorie wszelakich rzeczy pod słońcem;
szukajcież teraz kogoś, kto by je przekształcił w
szukajcież teraz kogoś, kto by je przekształcił w
praktykę”
praktykę”
…………………….
…………………….
Cytaty za: Utopiści…. ,s. XVI.
Cytaty za: Utopiści…. ,s. XVI.
eklektyk (z przyczyn czysto formalnych
eklektyk (z przyczyn czysto formalnych
pozostaje przy katolicyzmie)
pozostaje przy katolicyzmie)
racjonalista i sceptyk
racjonalista i sceptyk
(słynne pytanie: Que sais-je?),
(słynne pytanie: Que sais-je?),
zwolennik
zwolennik
samodzielnego zdobywania wiedzy
samodzielnego zdobywania wiedzy
przez uczniów (
przez uczniów (
głównie z rodzin szlacheckich)
głównie z rodzin szlacheckich)
:
:
„
„
Wolałbym aby młodzież mogła zwracać się do
Wolałbym aby młodzież mogła zwracać się do
mnie: co to znaczy ?, nie rozumiem, być może, czy
mnie: co to znaczy ?, nie rozumiem, być może, czy
to prawda?”
to prawda?”
…………………………
…………………………
/
/
cyt. za A. Gąsiorowski (red.),
cyt. za A. Gąsiorowski (red.),
Historia wychowania. Słownik
Historia wychowania. Słownik
biograficzny
biograficzny
, Olsztyn 2002, s. 115./
, Olsztyn 2002, s. 115./
Postulował
Postulował
zastąpienie przymusu
zastąpienie przymusu
w
w
wychowaniu
wychowaniu
„surową łagodnością” (douceur s
„surową łagodnością” (douceur s
é
é
v
v
è
è
re)
re)
Przeciwnik kształcenia kobiet:
Przeciwnik kształcenia kobiet:
„kobieta dosyć jest kształcona, kiedy umie
„kobieta dosyć jest kształcona, kiedy umie
odróżnić koszulę od kaftana swego męża”
odróżnić koszulę od kaftana swego męża”
Podróże
Podróże
/uważa iż mają one walory
/uważa iż mają one walory
kształcące, sposobność poznania obcych
kształcące, sposobność poznania obcych
kultur, języków, obyczajów/- tak aby:
kultur, języków, obyczajów/- tak aby:
„ocierać swój umysł o umysły innych ludzi”
„ocierać swój umysł o umysły innych ludzi”
Wychowanie fizyczne:
Wychowanie fizyczne:
gry, zabawy, taniec, jazda konna, szermierka
gry, zabawy, taniec, jazda konna, szermierka
-
zwolennik
zwolennik
nauczania poglądowego i publicznego
nauczania poglądowego i publicznego
- kształcenie
- kształcenie
winno być powiązane
winno być powiązane
z cnotą
z cnotą
/
/
mądrość, umiarkowanie, męstwo, kodeks
mądrość, umiarkowanie, męstwo, kodeks
zachowań typowych dla
zachowań typowych dla
gentlemana
gentlemana
/
/
-
-
nauczanie praktyczne
nauczanie praktyczne
:
:
powinno odbywać się o ile to możliwe na bazie
powinno odbywać się o ile to możliwe na bazie
obserwacji, praktyki, aktywności własnej, a w
obserwacji, praktyki, aktywności własnej, a w
drugiej kolejności na podstawie podręczników.
drugiej kolejności na podstawie podręczników.
Krytykuje ówczesne szkoły za to, że nie uczą
Krytykuje ówczesne szkoły za to, że nie uczą
krytycznego, samodzielnego myślenia, że
krytycznego, samodzielnego myślenia, że
nastawione są na kształcenie erudycyjne
nastawione są na kształcenie erudycyjne
-
-
przedmiot wychowania:
przedmiot wychowania:
powinien ogarniać nie tylko intelekt człowieka.
powinien ogarniać nie tylko intelekt człowieka.
Ważna jest sfera fizyczna i duchowa
Ważna jest sfera fizyczna i duchowa
samodzielność myślenia
samodzielność myślenia
:
:
„
„
Chcąc wyzwolić naszego ucznia z takiej upokarzającej niewoli
Chcąc wyzwolić naszego ucznia z takiej upokarzającej niewoli
ducha, musimy wdrożyć do samodzielnego myślenia niech
ducha, musimy wdrożyć do samodzielnego myślenia niech
wszystko sam bada, niech mu nauczyciel niczego nie narzuca,
wszystko sam bada, niech mu nauczyciel niczego nie narzuca,
niech mu w nic wierzyć nie każe dla swojej powagi i na swoją
niech mu w nic wierzyć nie każe dla swojej powagi i na swoją
odpowiedzialność (...) niechaj sam, jeśli może, zrobi wybór
odpowiedzialność (...) niechaj sam, jeśli może, zrobi wybór
pomiędzy nimi (...) wątpienie równie jest uprawnione jak i
pomiędzy nimi (...) wątpienie równie jest uprawnione jak i
wiedza, bo jeżeli nasz uczeń po głębszej samodzielnej rozwadze
wiedza, bo jeżeli nasz uczeń po głębszej samodzielnej rozwadze
podzielać zacznie zapatrywanie Ksenofonta, Platona, będą już to
podzielać zacznie zapatrywanie Ksenofonta, Platona, będą już to
zapatrywania jego własne; Kto zaś cudze zdania ślepo przyjmuje,
zapatrywania jego własne; Kto zaś cudze zdania ślepo przyjmuje,
ten nic nie osiągnie, bo niczego nie szuka (...) Pszczoły wykradają
ten nic nie osiągnie, bo niczego nie szuka (...) Pszczoły wykradają
ptakom słodycz, ale miód, na który ją przerabiają, to już nie
ptakom słodycz, ale miód, na który ją przerabiają, to już nie
tymian i nie majeranek, to wyrób ich własny. Tak samo i w
tymian i nie majeranek, to wyrób ich własny. Tak samo i w
wychowaniu: uczeń przekształca i łączy zapożyczone od drugich
wychowaniu: uczeń przekształca i łączy zapożyczone od drugich
myśli, ażeby wytworzyć z nich w końcu dzieło własne: sąd
myśli, ażeby wytworzyć z nich w końcu dzieło własne: sąd
samodzielny. Jest to ostateczny cel wychowania i nauki”
samodzielny. Jest to ostateczny cel wychowania i nauki”
/cyt. za H. Markiewiczowa,
/cyt. za H. Markiewiczowa,
Wybrane zagadnienia z historii
Wybrane zagadnienia z historii
wychowania
wychowania
, APS, Warszawa 2001, s. 62./
, APS, Warszawa 2001, s. 62./
Montaigne
Montaigne
na temat
na temat
obserwacji
obserwacji
:
:
„
„
Ten wielki świat, który wielu mędrców mnoży
Ten wielki świat, który wielu mędrców mnoży
jeszcze, uważając go jakoby za odmianę w
jeszcze, uważając go jakoby za odmianę w
rodzaju, oto zwierciadło, w które nam trzeba
rodzaju, oto zwierciadło, w które nam trzeba
patrzeć, aby mieć dobre poznanie samych
patrzeć, aby mieć dobre poznanie samych
siebie. Tyle charakterów, sekt, sądów,
siebie. Tyle charakterów, sekt, sądów,
mniemań, praw i obyczajów, wszystko uczy
mniemań, praw i obyczajów, wszystko uczy
nas sądzić (...) Dla naszego ucznia wszystko,
nas sądzić (...) Dla naszego ucznia wszystko,
czy to gabinet, ogród, stół i łóżko, samotność,
czy to gabinet, ogród, stół i łóżko, samotność,
kompania, ranek i wieczór, wszystkie godziny
kompania, ranek i wieczór, wszystkie godziny
niech będą równe, każde miejsce będzie mu
niech będą równe, każde miejsce będzie mu
miejscem nauki: filozofia, bowiem, jako
miejscem nauki: filozofia, bowiem, jako
kształcicielką sądu i obyczajów będzie jego
kształcicielką sądu i obyczajów będzie jego
wiedzą”
wiedzą”
………………………..
………………………..
/cyt. za H. Markiewiczowa,
/cyt. za H. Markiewiczowa,
Wybrane zagadnienia
Wybrane zagadnienia
...., s.
...., s.
61-62/
61-62/
Nauczanie podporządkowuje
Nauczanie podporządkowuje
wychowaniu
wychowaniu
:
:
„
„
Dla dziecka ze znakomitej rodziny, która
Dla dziecka ze znakomitej rodziny, która
szuka wiedzy nie dla zysku, cel tak niski nie
szuka wiedzy nie dla zysku, cel tak niski nie
jest godny względów i przychylności Muz, a
jest godny względów i przychylności Muz, a
przy tym stawia nas w zależności, nie dla
przy tym stawia nas w zależności, nie dla
blichtru zewnętrznego, ale dla rzeczy samej,
blichtru zewnętrznego, ale dla rzeczy samej,
dla wzbogacenia i uszlachetnienia wewnętrznej
dla wzbogacenia i uszlachetnienia wewnętrznej
istoty, należy wybrać na kierownika człowieka z
istoty, należy wybrać na kierownika człowieka z
głową raczej zdolną ni pełną; byłoby bardzo
głową raczej zdolną ni pełną; byłoby bardzo
pożądane, żeby obydwie te zalety w jednym
pożądane, żeby obydwie te zalety w jednym
osobniku łączyły, ale jeżeli by to było możliwe,
osobniku łączyły, ale jeżeli by to było możliwe,
oddałbym bez wahania zdrowemu rozsądkowi i
oddałbym bez wahania zdrowemu rozsądkowi i
dobrym obyczajom pierwszeństwo przed
dobrym obyczajom pierwszeństwo przed
uczonością
uczonością
”
”
/ibidem, s. 62/
/ibidem, s. 62/
M. Montaigne na temat cywilizacji i potencjału ludzkiego
M. Montaigne na temat cywilizacji i potencjału ludzkiego
:
:
„
„
Chcecie człowieka zdrowego, chcecie
Chcecie człowieka zdrowego, chcecie
zrównoważonego i stałego w swym postępowaniu-
zrównoważonego i stałego w swym postępowaniu-
zanurzcie go w ciemnocie, w bezczynności i w tępocie.
zanurzcie go w ciemnocie, w bezczynności i w tępocie.
Trzeba nas ogłupić, by nas zrobić mądrymi i trzeba nas
Trzeba nas ogłupić, by nas zrobić mądrymi i trzeba nas
oślepić, by nas móc prowadzić”
oślepić, by nas móc prowadzić”
…………………………
…………………………
Patrz: Michel de Montaigne,
Patrz: Michel de Montaigne,
Próby
Próby
(przekład Tadeusza Żeleńskiego (Boya), PIW,
(przekład Tadeusza Żeleńskiego (Boya), PIW,
1985, s. 50.
1985, s. 50.
…………………………………………
…………………………………………
Uważa, że ludzie zatracili swą naturę, że ulegli
Uważa, że ludzie zatracili swą naturę, że ulegli
złowrogiej cywilizacji – przytacza stwierdzenie Cicero:
złowrogiej cywilizacji – przytacza stwierdzenie Cicero:
„Nic już nie mamy własnego, wszystko co nam zostało, jest
„Nic już nie mamy własnego, wszystko co nam zostało, jest
tylko sztuką”.
tylko sztuką”.
W swych rozważaniach idzie bardzo daleko,
W swych rozważaniach idzie bardzo daleko,
twierdzi, że Bóg to natura (posługuje się
twierdzi, że Bóg to natura (posługuje się
stwierdzeniem: „
stwierdzeniem: „
Nasza matka natura”).
Nasza matka natura”).
Jego
Jego
poglądy na naturę Boga bliskie są stanowisku
poglądy na naturę Boga bliskie są stanowisku
F. Rabelais i Lukrecjusza (traktat:
F. Rabelais i Lukrecjusza (traktat:
„O naturze
„O naturze
wszechrzeczy”).
wszechrzeczy”).
Kategorycznie odrzuca wróżbiarstwo, wszelki
Kategorycznie odrzuca wróżbiarstwo, wszelki
zabobon, ascetyczny tryb życia nie wierzy w
zabobon, ascetyczny tryb życia nie wierzy w
życie pozagrobowe (odrzuca platoński
życie pozagrobowe (odrzuca platoński
idealizm). W czasach wojen religijnych stara się
idealizm). W czasach wojen religijnych stara się
nie faworyzować żadnego z wyznań. Mimo to
nie faworyzować żadnego z wyznań. Mimo to
opowiada się za życiem moralnym- formacja
opowiada się za życiem moralnym- formacja
moralna jest dla niego istotniejsza niż sama
moralna jest dla niego istotniejsza niż sama
wiedza
wiedza
Uwagi na temat wychowania dzieci
Uwagi na temat wychowania dzieci
przedstawił w rozdziale XXVI „
przedstawił w rozdziale XXVI „
Prób” :
Prób” :
- „umieć na pamięć to znaczy wcale nie
- „umieć na pamięć to znaczy wcale nie
umieć”
umieć”
- „pośród sztuk wyzwolonych zacznijmy od
- „pośród sztuk wyzwolonych zacznijmy od
sztuki, która wyzwala nas samych”
sztuki, która wyzwala nas samych”
-
-
odrzuca werbalizm w nauczaniu, retorykę.
odrzuca werbalizm w nauczaniu, retorykę.
Pisze:
Pisze:
„świat jest samym gadulstwem”
„świat jest samym gadulstwem”
-
-
odrzuca kary cielesne
odrzuca kary cielesne
- zwolennik nauczania indywidualnego (pisał
- zwolennik nauczania indywidualnego (pisał
na temat wychowania syna hrabiny Diany de
na temat wychowania syna hrabiny Diany de
Foix)
Foix)
……………………………..
……………………………..
Patrz: Michel de Montaigne,
Patrz: Michel de Montaigne,
Próby
Próby
(przeklad Tadeusz Żełeński (Boy), PIW, 1985,
(przeklad Tadeusz Żełeński (Boy), PIW, 1985,
s. 114.
s. 114.
Montaigne nt. wychowania:
„Zysk, jaki mamy z naszej nauki, to stać się
lepszym i rozumniejszym”
„Wszakże to nie duszę ani ciało mamy
wychowywać, ale człowieka”
ks.
ks.
Franciszek F
Franciszek F
é
é
nelon
nelon
(1651-1715)
(1651-1715)
Kaznodzieja, arcybiskup, pisarz francuski. Autor książki podróżniczej:
Kaznodzieja, arcybiskup, pisarz francuski. Autor książki podróżniczej:
„
„
Ciąg dalszy czwartej księgi Odysei, czyli Przygody Telemacha, syna
Ciąg dalszy czwartej księgi Odysei, czyli Przygody Telemacha, syna
Ulissesa” (
Ulissesa” (
1699r.),
1699r.),
w której kreśli przygody młodego człowieka poszukującego swego ojca
w której kreśli przygody młodego człowieka poszukującego swego ojca
- książka zdobyła ogromna popularność na wielu dworach europejskich,
- książka zdobyła ogromna popularność na wielu dworach europejskich,
dzięki fabule, stylowi, postępowym poglądom autora dotyczącym
dzięki fabule, stylowi, postępowym poglądom autora dotyczącym
ustroju państwa, wychowania, obyczajów, itd.
ustroju państwa, wychowania, obyczajów, itd.
- zwolennik kształcenia publicznego, wychowania sportowego i
- zwolennik kształcenia publicznego, wychowania sportowego i
zdrowotnego, przeciwnik wojen („niszcząc nieprzyjaciół samych
zdrowotnego, przeciwnik wojen („niszcząc nieprzyjaciół samych
siebie niszczymy”…)
siebie niszczymy”…)
-
Pisze o instytucji rodziny:
Pisze o instytucji rodziny:
„
„
Aby ich rodzice bez najmniejszego na interes względu pozwalali
Aby ich rodzice bez najmniejszego na interes względu pozwalali
im sobie wybierać powabne co do ciała i umysłu kobiety, do
im sobie wybierać powabne co do ciała i umysłu kobiety, do
których by przywiązać się mogli”
których by przywiązać się mogli”
………
………
..
..
Cyt za: Utopiści …., s. 378.
Cyt za: Utopiści …., s. 378.
-Fenelon postuluje uregulowanie spraw ludzkich
podług stanu i wykonywanych zajęć. Chwali ziemię-
żywicielkę
- określa ideał idealnego władcy przez co wpada w
niełaski króla Ludwika XVI
„Ludzie, znajdujący smak w cnocie, nie mogą być na
moment obok siebie, aby ich zaraz nie jednała cnota,
której są miłośnikami”
………………
cyt. za Utopiści …., s. 377.
„Co do dzieci (…) te więcej Rzeczypospolitej niż do
rodziców należą. Są one dziećmi narodu, są jego
nadzieją i potęgą, już nie czas pracować nad ich
poprawą, kiedy się zepsuli (…). Lepiej nierównie
wcześnie zabiegać złemu, niż w smutnej kazania go
zostawić konieczności”
(ibidem)
Fenelon wskazuje, że
„W kwiecie więc owoc zawiązać się powinien”
(ibidem)
- idea wychowania:
„ ..aby wychowywano dzieci w pogardzie bólów i
śmierci, aby szukano zaszczytu w unikaniu rozkoszy i
bogactw, aby niesprawiedliwość, kłamstwo,
niewdzięczność i miękkość miane były za ohydne
występki (…) aby się więcej lękali najmniejszego
wyrzutu sumienia niż męczarni i śmierci. Jeżeli
zawczasu natchniemy dzieci tymi wielkimi
maksymami i oswoim z nimi ich serca za pomocą
słodyczy i powabów (…) mało się znajdzie między
nimi, w których by się nie zajęła miłość sławy i cnoty”
…………….
Ibidem, s. 377 i 378
Autor rozprawy „
Autor rozprawy „
O wychowaniu dziewcząt
O wychowaniu dziewcząt
” (1687)
” (1687)
- manifest na rzecz wychowania kobiet - książka
- manifest na rzecz wychowania kobiet - książka
powstała na zamówienie księżnej, matki ośmiu córek.
powstała na zamówienie księżnej, matki ośmiu córek.
Głosił postulat edukacji dziewcząt z elity społecznej.
Głosił postulat edukacji dziewcząt z elity społecznej.
Program edukacji obejmował: poprawne czytanie,
Program edukacji obejmował: poprawne czytanie,
pisanie, nieco gramatyki, rachunki, historia starożytna,
pisanie, nieco gramatyki, rachunki, historia starożytna,
lektura autorów świeckich, trochę poezji, wiedzy
lektura autorów świeckich, trochę poezji, wiedzy
prawniczej, malarstwa. Potępia walory wychowawcze
prawniczej, malarstwa. Potępia walory wychowawcze
muzyki, jako „źródło zatrutych obyczajów”
muzyki, jako „źródło zatrutych obyczajów”
Poddaje jednocześnie krytyce wychowanie
Poddaje jednocześnie krytyce wychowanie
zakonne/klasztorne dziewcząt. Opowiada się za
zakonne/klasztorne dziewcząt. Opowiada się za
nauczaniem prywatnym (guwernantka)
nauczaniem prywatnym (guwernantka)
Metody nauczania
Metody nauczania
:
:
rozbudzenie zainteresowania,
rozbudzenie zainteresowania,
ciekawość,
ciekawość,
rezygnuje z przymusu
rezygnuje z przymusu
{„
{„
przyjemność wszystko zdziałała”}
przyjemność wszystko zdziałała”}
i
i
kar fizycznych
kar fizycznych
.
.
Odrzuca nauczanie pamięciowe
Odrzuca nauczanie pamięciowe
,
,
zbytni werbalizm, wiedzę opartą
zbytni werbalizm, wiedzę opartą
na przesądach i mitach.
na przesądach i mitach.
wybrane cytaty z rozprawy „
wybrane cytaty z rozprawy „
O wychowaniu dziewcząt
O wychowaniu dziewcząt
”-
”-
F
F
é
é
nelona
nelona
„
„
Mózg dziecka jest jako zapalona świeca w
Mózg dziecka jest jako zapalona świeca w
miejscu na wiatr wystawionym. Jej światło
miejscu na wiatr wystawionym. Jej światło
ciągle chwiejne”
ciągle chwiejne”
„
„
Odpowiadaj dziecku szybko na jego pytania i
Odpowiadaj dziecku szybko na jego pytania i
pozwól mu stawiać dalsze do woli.
pozwól mu stawiać dalsze do woli.
Podtrzymuj tylko ciekawość i pilnuj, by
Podtrzymuj tylko ciekawość i pilnuj, by
pamięć jego stała się składem dobrego
pamięć jego stała się składem dobrego
materiału”
materiału”
„
„
Pozwól więc bawić się dziecku i mieszaj
Pozwól więc bawić się dziecku i mieszaj
naukę z zabawą (...) nie pozwól, aby
naukę z zabawą (...) nie pozwól, aby
kiedykolwiek wkradły się w sympatię dziecka
kiedykolwiek wkradły się w sympatię dziecka
umysły niskie albo ludzie bez zasad”
umysły niskie albo ludzie bez zasad”
„
„
Aby ludzi zacnych uczynić miłymi dziecku,
Aby ludzi zacnych uczynić miłymi dziecku,
zwróć uwagę na to, co w nich jest miłego i
zwróć uwagę na to, co w nich jest miłego i
pociągającego: szczerość, skromność,
pociągającego: szczerość, skromność,
bezinteresowność, wierność, dyskrecję, a
bezinteresowność, wierność, dyskrecję, a
przede wszystkim pobożność”
przede wszystkim pobożność”
„Niebezpieczny wpływ wywiera na jego
„Niebezpieczny wpływ wywiera na jego
usposobienie stałe wrażenie przykrości i
usposobienie stałe wrażenie przykrości i
smutku, który wywołujesz, mówiąc mu
smutku, który wywołujesz, mówiąc mu
bezustannie rzeczy, których nie rozumie:
bezustannie rzeczy, których nie rozumie:
żadnej wolności, żadnego uprzyjemniania,
żadnej wolności, żadnego uprzyjemniania,
zawsze tylko lekcja, milczenie, narzucona
zawsze tylko lekcja, milczenie, narzucona
postawa, upominanie, groźby”
postawa, upominanie, groźby”
„
„
Uczyńmy naukę przyjemną: ukryjmy
Uczyńmy naukę przyjemną: ukryjmy
ją pod pozorami swobody i
ją pod pozorami swobody i
przyjemności: zgódźmy się, aby dzieci
przyjemności: zgódźmy się, aby dzieci
przerywały naukę małymi odskokami ku
przerywały naukę małymi odskokami ku
rozrywkom; one bowiem potrzebują
rozrywkom; one bowiem potrzebują
takiego odciążenia umysłu. Pozwólmy
takiego odciążenia umysłu. Pozwólmy
ich wzrokowi pobujać chwilami, od czasu
ich wzrokowi pobujać chwilami, od czasu
do czasu nie brońmy im jakiej dygresji,
do czasu nie brońmy im jakiej dygresji,
aby ich umysł sobie wytchnął; później
aby ich umysł sobie wytchnął; później
naprowadźmy je łagodnie z powrotem
naprowadźmy je łagodnie z powrotem
do celu. Zbyt ścisłe wymaganie nauki
do celu. Zbyt ścisłe wymaganie nauki
bez przerwy jest mocno szkodliwe dla
bez przerwy jest mocno szkodliwe dla
dzieci”
dzieci”
„
„
Nie obiecuj nigdy dzieciom w nagrodę jakiejś ozdoby
Nie obiecuj nigdy dzieciom w nagrodę jakiejś ozdoby
albo łakoci: to krok podwójnie zły: po pierwsze,
albo łakoci: to krok podwójnie zły: po pierwsze,
wzbudza pragnienie rzeczy, którymi powinny
wzbudza pragnienie rzeczy, którymi powinny
wzgardzać; po drugie, wyzbywasz się możliwości
wzgardzać; po drugie, wyzbywasz się możliwości
ustanowienia innej nagrody dla ułatwienia pracy
ustanowienia innej nagrody dla ułatwienia pracy
wychowawczej. Wystrzegaj się pilnie groźby, że je
wychowawczej. Wystrzegaj się pilnie groźby, że je
przymusisz do nauki, albo że je poddasz pod pewne
przymusisz do nauki, albo że je poddasz pod pewne
przepisy ile możności, jak najmniej przepisów; jeżeli
przepisy ile możności, jak najmniej przepisów; jeżeli
się nie da jakiegoś uniknąć, należy go wprowadzić
się nie da jakiegoś uniknąć, należy go wprowadzić
nieznacznie, bez dawania tej nazwy i zawsze
nieznacznie, bez dawania tej nazwy i zawsze
wytłumaczyć to jakąś wygodą, że robi się pewną rzecz
wytłumaczyć to jakąś wygodą, że robi się pewną rzecz
w tym, a nie innym czasie i miejscu. Naraziłoby się na
w tym, a nie innym czasie i miejscu. Naraziłoby się na
zniechęcenie dzieci, gdyby się ich nigdy nie chwaliło,
zniechęcenie dzieci, gdyby się ich nigdy nie chwaliło,
kiedy się dobrze sprawują. Chociaż pochwały są
kiedy się dobrze sprawują. Chociaż pochwały są
niebezpieczne, bo wywołują próżność, to jednak
niebezpieczne, bo wywołują próżność, to jednak
trzeba się nimi posługiwać, aby dzieci pobudzić, byle
trzeba się nimi posługiwać, aby dzieci pobudzić, byle
ich jednak nimi nie upajać....”
ich jednak nimi nie upajać....”
„
„
Należy powściągać w dziewczętach przyjaźnie zbyt
Należy powściągać w dziewczętach przyjaźnie zbyt
czułe, drobne zazdrostki, przesadne zachwyty,
czułe, drobne zazdrostki, przesadne zachwyty,
pochlebstwa, zapały: wszystko to je psuje i
pochlebstwa, zapały: wszystko to je psuje i
przyzwyczaja do uważania wszystkiego, co poważne,
przyzwyczaja do uważania wszystkiego, co poważne,
za zbyt suche i sztywne (...) inteligencja polega na
za zbyt suche i sztywne (...) inteligencja polega na
umiejętności wyzbycia się wszelkiej niepotrzebnej
umiejętności wyzbycia się wszelkiej niepotrzebnej
gadaniny i wyrażenia wiele w kilku słowach:
gadaniny i wyrażenia wiele w kilku słowach:
tymczasem większość kobiet wyraża mało w mnóstwie
tymczasem większość kobiet wyraża mało w mnóstwie
słów, biorą one łatwość mówienia i żywość wyobraźni
słów, biorą one łatwość mówienia i żywość wyobraźni
za bystrość; mnie wybierają wcale spośród swoich
za bystrość; mnie wybierają wcale spośród swoich
myśli, nie porządkują ich zależnie od sprawy”
myśli, nie porządkują ich zależnie od sprawy”
................................................
................................................
„Nie ma lepszego sposobu do wprowadzenia dziewcząt
„Nie ma lepszego sposobu do wprowadzenia dziewcząt
w zarząd domem, jak przyzwyczajenie do tego od
w zarząd domem, jak przyzwyczajenie do tego od
najmłodszych lat: dawaj im jakieś zadanie do
najmłodszych lat: dawaj im jakieś zadanie do
załatwienia pod warunkiem jednak, że ma zdać z tego
załatwienia pod warunkiem jednak, że ma zdać z tego
sprawę. Ten dowód zaufania oczaruje je”
sprawę. Ten dowód zaufania oczaruje je”
„
„
Wiele korzyści wypływa z tego, że pni wychowujesz
Wiele korzyści wypływa z tego, że pni wychowujesz
córkę przy sobie. Jeżeli klasztor nie zachowuje ścisłej
córkę przy sobie. Jeżeli klasztor nie zachowuje ścisłej
reguły, napatrzy się w nim próżności, która jest
reguły, napatrzy się w nim próżności, która jest
najzjadliwszą ze wszystkich trucizn dla młodej panny.
najzjadliwszą ze wszystkich trucizn dla młodej panny.
Będzie tam słyszała rozmowy o świecie, jakby o czymś
Będzie tam słyszała rozmowy o świecie, jakby o czymś
zaczarowanym (...) świat nie olśniewa nigdy tak
zaczarowanym (...) świat nie olśniewa nigdy tak
mocno, jak kiedy się nań patrzy z daleka, a ni widziało
mocno, jak kiedy się nań patrzy z daleka, a ni widziało
nigdy z bliska i nie było się uprzedzonym o jego
nigdy z bliska i nie było się uprzedzonym o jego
zwodniczości (...) Jeżeli zaś przeciwnie- klasztor jest
zwodniczości (...) Jeżeli zaś przeciwnie- klasztor jest
gorliwy i trzyma się reguł swego zakonu, młoda
gorliwy i trzyma się reguł swego zakonu, młoda
dziewczyna z wyższego stanu rośnie w nim w zupełnej
dziewczyna z wyższego stanu rośnie w nim w zupełnej
nieznajomości świata. Jest to niewątpliwie szczęśliwa
nieznajomości świata. Jest to niewątpliwie szczęśliwa
niewiedza, gdyby mogła trwać na zawsze (...) Wysoko
niewiedza, gdyby mogła trwać na zawsze (...) Wysoko
cenię dobre wychowanie w klasztorze, ale jeszcze
cenię dobre wychowanie w klasztorze, ale jeszcze
wyżej stawiam wychowanie dobrej matki”
wyżej stawiam wychowanie dobrej matki”
/ cytaty za: S. Możdżeń,
/ cytaty za: S. Możdżeń,
Teksty źródłowe do dziejów wychowania, cz. IV,
Teksty źródłowe do dziejów wychowania, cz. IV,
wiek XVII
wiek XVII
, Kielce, 1993, s. 73-81./
, Kielce, 1993, s. 73-81./
ks. Klaudiusz Fleury
ks. Klaudiusz Fleury
Przyjaciel Fenelona, autor „
Przyjaciel Fenelona, autor „
Rozprawy o wyborze i
Rozprawy o wyborze i
metodzie studiów”
metodzie studiów”
(1686) Wyodrębnia nauki
(1686) Wyodrębnia nauki
przydatne wszystkim ludziom, z podziałem na stany.
przydatne wszystkim ludziom, z podziałem na stany.
Sprzeciwia się rygoryzmowi w wychowaniu,
Sprzeciwia się rygoryzmowi w wychowaniu,
postuluje nauczanie w j. ojczystym
postuluje nauczanie w j. ojczystym
Program:
Program:
wiedza obejmująca moralność
wiedza obejmująca moralność
chrześcijańską, zasady życia towarzyskiego,
chrześcijańską, zasady życia towarzyskiego,
elementy logiki, znajomość higieny. Za
elementy logiki, znajomość higieny. Za
konieczne
konieczne
uznaje
uznaje
znajomość
znajomość
: gramatyki, arytmetyk, ekonomiki,
: gramatyki, arytmetyk, ekonomiki,
polityki, prawodawstwa
polityki, prawodawstwa
Za
Za
ciekawe
ciekawe
uznaje: poetykę , muzykę, rysunki,
uznaje: poetykę , muzykę, rysunki,
znajomość greki, fizyki, języków nowożytnych, chemii
znajomość greki, fizyki, języków nowożytnych, chemii
Za
Za
pożyteczne
pożyteczne
: historia, retoryka, nauki
: historia, retoryka, nauki
przyrodnicze, geometria, języki obce
przyrodnicze, geometria, języki obce
Ksiądz Klaudiusz Fleury
Ksiądz Klaudiusz Fleury
znajomość
znajomość
łaciny i
łaciny i
greki
greki
przesuwa na drugi plan, pisząc:
przesuwa na drugi plan, pisząc:
„Nie chciałbym naśladować Niemców i
„Nie chciałbym naśladować Niemców i
Polaków, którzy bez skrupułów posługują się
Polaków, którzy bez skrupułów posługują się
najgorszą łaciną, byle nią płynnie mówić”
najgorszą łaciną, byle nią płynnie mówić”
Nauczyciel to
Nauczyciel to
człowiek łagodnej
człowiek łagodnej
postawy, czysty, o pięknym głosie,
postawy, czysty, o pięknym głosie,
pogodnej twarzy...
pogodnej twarzy...
John Locke (1632-1704)
John Locke (1632-1704)
Pochodził z rodziny mieszczańskiej,
Pochodził z rodziny mieszczańskiej,
purytańskiej. Absolwent elitarnej,
purytańskiej. Absolwent elitarnej,
królewskiej szkoły w Westminster, następnie
królewskiej szkoły w Westminster, następnie
stypendysta Christ Church, był wykładowcą
stypendysta Christ Church, był wykładowcą
greki oraz retoryki i j. hebrajskiego. W 1674
greki oraz retoryki i j. hebrajskiego. W 1674
r. uzyskał tytuł
r. uzyskał tytuł
doktora medycyny
doktora medycyny
.
.
Ukończył studia przyrodniczo-medyczne w
Ukończył studia przyrodniczo-medyczne w
Oxfordzie. Współpracował z lordem
Oxfordzie. Współpracował z lordem
Antonim Ashley Cooperem {
Antonim Ashley Cooperem {
był
był
wychowawcą jego syna i wnuka
wychowawcą jego syna i wnuka
},
},
zaangażowany w działalność polityczną
zaangażowany w działalność polityczną
został zmuszony do emigracji politycznej –
został zmuszony do emigracji politycznej –
Francja, Niderlandy /powrócił do Anglii w
Francja, Niderlandy /powrócił do Anglii w
1689r./
1689r./
-
Po powrocie do Anglii wydaje: „
Po powrocie do Anglii wydaje: „
Listy o
Listy o
tolerancji
tolerancji
” (1689), „
” (1689), „
Rozważania
Rozważania
dotyczące rozumu ludzkiego
dotyczące rozumu ludzkiego
” (1690),
” (1690),
„Rozprawy o rządzie
„Rozprawy o rządzie
” (1690), „
” (1690), „
Myśli o
Myśli o
wychowaniu
wychowaniu
” (1693).
” (1693).
- Zwolennik
- Zwolennik
edukacji domowej
edukacji domowej
odbywającej
odbywającej
się pod nadzorem
się pod nadzorem
guwernera.
guwernera.
-
-
opisał model organizacji państwa i
opisał model organizacji państwa i
społeczeństwa-
społeczeństwa-
liberalnej monarchii
liberalnej monarchii
konstytucyjnej:
konstytucyjnej:
wyłonionej na bazie
wyłonionej na bazie
umowy
umowy
społecznej.
społecznej.
Odrzucając idee wrodzone
Odrzucając idee wrodzone
(natywistyczne), twierdzi iż umysł dziecka
(natywistyczne), twierdzi iż umysł dziecka
jest niczym
jest niczym
czysta karta („tabula rasa”).
czysta karta („tabula rasa”).
„
„
Przyglądając się dziecku od chwil jego urodzenia i
Przyglądając się dziecku od chwil jego urodzenia i
obserwując zmiany, jakie sprowadza czas, przekonacie
obserwując zmiany, jakie sprowadza czas, przekonacie
się, że w miarę jak zmysły dostarczają duszy coraz
się, że w miarę jak zmysły dostarczają duszy coraz
więcej idei, coraz bardziej budzi się w nim
więcej idei, coraz bardziej budzi się w nim
świadomość, że tym więcej myśli, im więcej ma
świadomość, że tym więcej myśli, im więcej ma
materiału do myślenia. Po pewnym czasie dziecko
materiału do myślenia. Po pewnym czasie dziecko
zaczyna poznawać te przedmioty, które jako
zaczyna poznawać te przedmioty, które jako
najczęściej spotykane pozostawiły najtrwalsze
najczęściej spotykane pozostawiły najtrwalsze
impresje. Tak stopniowo dochodzi do tego, że poznając
impresje. Tak stopniowo dochodzi do tego, że poznając
osoby, z którymi codziennie się styka, nie miesza ich z
osoby, z którymi codziennie się styka, nie miesza ich z
obcymi: są to przykłady i skutki tego, iż zachowuje i
obcymi: są to przykłady i skutki tego, iż zachowuje i
rozróżnia idee dostarczone mu przez zmysły”
rozróżnia idee dostarczone mu przez zmysły”
/ cyt. za Cz. Kupisiewicz (red.)
/ cyt. za Cz. Kupisiewicz (red.)
Myśliciele o wychowaniu
Myśliciele o wychowaniu
, Warszawa
, Warszawa
2000, t. II, s. 209./
2000, t. II, s. 209./
W
W
Myślach o wychowaniu
Myślach o wychowaniu
przedstawił
przedstawił
program edukacji domowej i
program edukacji domowej i
wychowania
wychowania
dżentelmena
dżentelmena
(
(
gentlemana
gentlemana
)
)
Program wychowania
Program wychowania
rozgranicza
rozgranicza
na:
na:
a)
a)
wychowanie fizyczne
wychowanie fizyczne
b)
b)
moralne ;
moralne ;
c)
c)
umysłowe-
umysłowe-
........................................................
........................................................
..........
..........
Należy do grupy czołowych
Należy do grupy czołowych
empirystów /
empirystów /
F.Bacon, I. Newton
F.Bacon, I. Newton
/. Locke
/. Locke
mawiał, że „
mawiał, że „
Nie ma niczego w umyśle,
Nie ma niczego w umyśle,
czego wcześniej nie było w zmysłach”
czego wcześniej nie było w zmysłach”
„
„
Myśli o wychowaniu”
Myśli o wychowaniu”
z 1693 r.
z 1693 r.
Uwagi nt. edukacji wychowania
Uwagi nt. edukacji wychowania
gentlemana,
gentlemana,
pisane są
pisane są
przez Locke w formie listów i adresowane do przyjaciela
przez Locke w formie listów i adresowane do przyjaciela
Edwarda Clarka. Jest to dzieło oryginalne, oparte na
Edwarda Clarka. Jest to dzieło oryginalne, oparte na
osobistych doświadczeniach piszącego, ale znajdziemy
osobistych doświadczeniach piszącego, ale znajdziemy
w nim też pewne analogie do „
w nim też pewne analogie do „
Prób”
Prób”
Montaigne’a,
Montaigne’a,
filozofii Bacona, Kartezjusza, pedagogiki Komeńskiego.
filozofii Bacona, Kartezjusza, pedagogiki Komeńskiego.
W XVIII w. samej Anglii „
W XVIII w. samej Anglii „
Myśli
Myśli
” miały 20 wydań, ukazały
” miały 20 wydań, ukazały
się w Holandii, Niemczech, Włoszech, Szwecji.
się w Holandii, Niemczech, Włoszech, Szwecji.
Uważa, że główne zadanie wychowawcy polega na
Uważa, że główne zadanie wychowawcy polega na
dostarczeniu wielu „obrazów i doznań świata
dostarczeniu wielu „obrazów i doznań świata
zewnętrznego”
zewnętrznego”
Cechuje go głęboka wiara w siłę wychowania:
Cechuje go głęboka wiara w siłę wychowania:
„
„
Mogę zapewnić, że na sto osób 90 staje się czym jest,
Mogę zapewnić, że na sto osób 90 staje się czym jest,
dobrymi lub złymi, pożytecznymi społeczeństwu lub
dobrymi lub złymi, pożytecznymi społeczeństwu lub
nieużytecznymi, przez wychowanie jakie otrzymali”
nieużytecznymi, przez wychowanie jakie otrzymali”
/S.Kot,
/S.Kot,
Historia wychowania
Historia wychowania
, 1934, t. I, s. 337./
, 1934, t. I, s. 337./
a) Wychowanie fizyczne
a) Wychowanie fizyczne
Zgodnie z zasadą: „
Zgodnie z zasadą: „
w zdrowym ciele zdrowy duch” –
w zdrowym ciele zdrowy duch” –
stanowi dla autora, jak to ujął „
stanowi dla autora, jak to ujął „
zwięzły i pełny opis
zwięzły i pełny opis
szczęśliwości na tym świecie
szczęśliwości na tym świecie
. Kto nie ma zdrowia niczym
. Kto nie ma zdrowia niczym
nie wyrówna jego braku/utraty. W poszukiwaniu
nie wyrówna jego braku/utraty. W poszukiwaniu
przykładów odwołuje się do Horacego, Seneki. Wychowanie
przykładów odwołuje się do Horacego, Seneki. Wychowanie
fizyczne musi podążać za
fizyczne musi podążać za
rozwojem naturalnym
rozwojem naturalnym
chłopca.
chłopca.
Jak utrzymać zdrowie ?
Jak utrzymać zdrowie ?
Poprzez odpowiednie
Poprzez odpowiednie
postępowanie polegające na
postępowanie polegające na
hartowaniu
hartowaniu
organizmu
organizmu
{mycie stóp w zimnej wodzie, lekkie obuwie, pobyt na
{mycie stóp w zimnej wodzie, lekkie obuwie, pobyt na
świeżym powietrzu, właściwy jadłospis:
świeżym powietrzu, właściwy jadłospis:
„
„
Jego dieta
Jego dieta
powinna być bardzo skromna i prosta, a gdybym mógł,
powinna być bardzo skromna i prosta, a gdybym mógł,
radziłbym, aby mięso było zakazane, jak długo chłopiec
radziłbym, aby mięso było zakazane, jak długo chłopiec
nosi sukienkę lub co najmniej do drugiego lub trzeciego
nosi sukienkę lub co najmniej do drugiego lub trzeciego
roku życia”
roku życia”
,
,
ostrożne dozowanie przypraw (soli), dieta
ostrożne dozowanie przypraw (soli), dieta
bogata w warzywa i owoce, dużo snu dla odpoczynku ale na
bogata w warzywa i owoce, dużo snu dla odpoczynku ale na
twardym łóżku, ubranie swobodne, nie za ciasne i niezbyt
twardym łóżku, ubranie swobodne, nie za ciasne i niezbyt
ciepłe.
ciepłe.
Czego nie wolno:
Czego nie wolno:
leżeć na ziemi i pić zimnych
leżeć na ziemi i pić zimnych
napojów po wysiłku fizycznym
napojów po wysiłku fizycznym
}
}
b) Wychowanie moralne/ charakter
b) Wychowanie moralne/ charakter
Oparte na
Oparte na
honorze
honorze
, powinno górować nad
, powinno górować nad
wychowaniem fizycznym rozmiarami i gruntownością.
wychowaniem fizycznym rozmiarami i gruntownością.
Gentleman
Gentleman
miał być przyzwoitym, uczciwym
miał być przyzwoitym, uczciwym
człowiekiem. Cechuje go odwaga, odporność na
człowiekiem. Cechuje go odwaga, odporność na
przeciwności losu, łagodność, grzeczność, elegancja.
przeciwności losu, łagodność, grzeczność, elegancja.
Złe
Złe
cechy to
cechy to
: płaczliwość, chciwość i wymuszanie- traktuje
: płaczliwość, chciwość i wymuszanie- traktuje
jako najgorsze nawyki chłopca.
jako najgorsze nawyki chłopca.
Niepożądane
Niepożądane
: skłonność
: skłonność
do kłótni, przebiegłość, chytrość, wstydliwa nieśmiałość,
do kłótni, przebiegłość, chytrość, wstydliwa nieśmiałość,
szorstkość, pogarda dla innych.
szorstkość, pogarda dla innych.
W wychowaniu moralnym (rola rodziców, guwernera)
W wychowaniu moralnym (rola rodziców, guwernera)
nie należy tępić śmiałości, żywiołowości dziecka
nie należy tępić śmiałości, żywiołowości dziecka
.
.
Nie wolno ich do niczego przymuszać, ale również
Nie wolno ich do niczego przymuszać, ale również
zbytnio się z nim spoufalać. Zamiast kary fizycznej
zbytnio się z nim spoufalać. Zamiast kary fizycznej
należy wyrobić w synu nawyk odpowiedzialności /wstydu
należy wyrobić w synu nawyk odpowiedzialności /wstydu
i obawy przed ośmieszeniem:
i obawy przed ośmieszeniem:
„ze wszystkich
„ze wszystkich
pobudek zdolnych wzruszyć duszę rozumną,
pobudek zdolnych wzruszyć duszę rozumną,
nie ma potężniejszych nad honor i niesławę”
nie ma potężniejszych nad honor i niesławę”
Bicie dzieci:
Bicie dzieci:
„
„
Należy stosować bardzo rzadko i w ważnych tylko
Należy stosować bardzo rzadko i w ważnych tylko
skrajnych przypadkach” (...) „
skrajnych przypadkach” (...) „
„Należy się wystrzegać pozyskiwania sobie dzieci
„Należy się wystrzegać pozyskiwania sobie dzieci
przez nagradzanie ich rzeczami, które sprawiają im
przez nagradzanie ich rzeczami, które sprawiają im
przyjemność. Ten, kto daje swemu synowi jabłka czy
przyjemność. Ten, kto daje swemu synowi jabłka czy
słodycze, lub coś, co z tych rzeczy najbardziej lubi (...)
słodycze, lub coś, co z tych rzeczy najbardziej lubi (...)
daje jedynie sankcje jego zamiłowaniu do
daje jedynie sankcje jego zamiłowaniu do
przyjemności, hoduje w nim tę niebezpieczną
przyjemności, hoduje w nim tę niebezpieczną
skłonność, którą powinien by wszelkimi środkami w
skłonność, którą powinien by wszelkimi środkami w
nim ujarzmić”
nim ujarzmić”
„Jeżeli się wolę dzieci zbyt silnie trzyma w karbach i
„Jeżeli się wolę dzieci zbyt silnie trzyma w karbach i
jeżeli się ją nadmiernie upokarza, jeżeli się bardzo
jeżeli się ją nadmiernie upokarza, jeżeli się bardzo
poniża i łamie charakter zbyt surową ręką, ciążącą
poniża i łamie charakter zbyt surową ręką, ciążącą
nad nimi, tracą one całą swą siłę i dzielność i wpadają
nad nimi, tracą one całą swą siłę i dzielność i wpadają
w stan jeszcze gorszy od poprzedniego (...) zwykła i
w stan jeszcze gorszy od poprzedniego (...) zwykła i
krótka droga kary i rózgi podyktowana przez lenistwo,
krótka droga kary i rózgi podyktowana przez lenistwo,
jest jedynym sposobem wychowania, jaki jest znany
jest jedynym sposobem wychowania, jaki jest znany
opiekunom (...) jest ona
opiekunom (...) jest ona
najbardziej nieodpowiednia
najbardziej nieodpowiednia
ze wszystkich stosowanych w wychowaniu...
ze wszystkich stosowanych w wychowaniu...
-
-
dziecko ma być „traktowane serio”-
dziecko ma być „traktowane serio”-
jako osobna
jako osobna
istota, posiadająca swą godność
istota, posiadająca swą godność
-
-
od najmłodszych lat
od najmłodszych lat
należy formować
należy formować
wychowanka. Kształtować w nim
wychowanka. Kształtować w nim
cnoty
cnoty
:
:
umiarkowania, męstwa, rozumu,
umiarkowania, męstwa, rozumu,
sprawiedliwości. Ważny jest
sprawiedliwości. Ważny jest
dobór zabawek
dobór zabawek
(twarde, proste, praktyczne), towarzystwa,
(twarde, proste, praktyczne), towarzystwa,
opiekunów
opiekunów
{osoba o gruntownej wiedzy,
{osoba o gruntownej wiedzy,
doświadczona, moralna}
doświadczona, moralna}
-
-
ojciec
ojciec
powinien wdrażać syna w życie dorosłe,
powinien wdrażać syna w życie dorosłe,
udzielać mu rad a nie nakazów- wówczas
udzielać mu rad a nie nakazów- wówczas
otoczony zostanie szacunkiem syna
otoczony zostanie szacunkiem syna
„
„
Jeżeli uległość i podatność woli rodziców
Jeżeli uległość i podatność woli rodziców
zaszczepione zostaną ich rozważną ręką, zanim
zaszczepione zostaną ich rozważną ręką, zanim
pamięć dziecka może zachować szczątki tego
pamięć dziecka może zachować szczątki tego
procesu, będą się one wydawały im czymś
procesu, będą się one wydawały im czymś
naturalnym, i będą w nich później działały tak, jakby
naturalnym, i będą w nich później działały tak, jakby
takimi były rzeczywiście, nie dopuszczając w żadnym
takimi były rzeczywiście, nie dopuszczając w żadnym
przypadku sprzeciwu i narzekania...”
przypadku sprzeciwu i narzekania...”
c) Wychowanie umysłowe
c) Wychowanie umysłowe
Jak pisze: „
Jak pisze: „
rzecz ostatniego rzędu
rzecz ostatniego rzędu
”:
”:
„
„
do wykształcenia należy dążyć, ale na drugim
do wykształcenia należy dążyć, ale na drugim
miejscu, jako do rzeczy służącej do osiągnięcia
miejscu, jako do rzeczy służącej do osiągnięcia
większych zalet”
większych zalet”
Odrzuca model edukacji publicznej, szkolnej.
Odrzuca model edukacji publicznej, szkolnej.
Znosi przymus w nauczaniu. Opowiada się za
Znosi przymus w nauczaniu. Opowiada się za
stopniowością
stopniowością
nauczania, dostrzega znaczenie
nauczania, dostrzega znaczenie
odpowiedniej atmosfery /dwa razy więcej uczy się
odpowiedniej atmosfery /dwa razy więcej uczy się
dziecko w dobrym nastroju bo „
dziecko w dobrym nastroju bo „
dzieci z natury
dzieci z natury
lubią swobodę”/
lubią swobodę”/
Wiedza sama w sobie
Wiedza sama w sobie
nie ma wartości
nie ma wartości
wychowawczych. Gentleman miał mieć praktyczną
wychowawczych. Gentleman miał mieć praktyczną
i
i
ogólną wiedzę
ogólną wiedzę
na temat otaczających go zjawisk
na temat otaczających go zjawisk
życia codziennego.
życia codziennego.
Program
Program
:
:
najpierw język angielski, potem
najpierw język angielski, potem
francuski i dopiero łacina:
francuski i dopiero łacina:
najlepszy sposób nauczania języków
najlepszy sposób nauczania języków
- przez konwersację.
- przez konwersację.
Dalej:
Dalej:
arytmetyka i geometria,
arytmetyka i geometria,
geografia, astronomia i fizyka,
geografia, astronomia i fizyka,
historia {„
historia {„
nic lepiej nie kształci i nie
nic lepiej nie kształci i nie
daje większej przyjemności niż
daje większej przyjemności niż
historia
historia
”}, moralność, prawo.
”}, moralność, prawo.
Logika i retoryka
Logika i retoryka
- jako, że mają małą
- jako, że mają małą
korzyść dla gentlemana - winny być
korzyść dla gentlemana - winny być
podawane uczniom w formie
podawane uczniom w formie
najkrótszych systemów.
najkrótszych systemów.
-
Odradza uczenie
Odradza uczenie
muzyki i sztuk
muzyki i sztuk
plastycznych /
plastycznych /
mała użyteczność,
mała użyteczność,
czasochłonność, ważne są zdolności/
czasochłonność, ważne są zdolności/
- dla
- dla
gentlemana
gentlemana
uzupełnienie edukacji
uzupełnienie edukacji
stanowi:
stanowi:
taniec, jazda konna i szermierka,
taniec, jazda konna i szermierka,
bo jak pisał
bo jak pisał
:
:
„Szermierka i jazda konna stanowią tak ważną
„Szermierka i jazda konna stanowią tak ważną
część wychowania, że zaniedbanie ich
część wychowania, że zaniedbanie ich
uchodziłoby za wielką lukę”
uchodziłoby za wielką lukę”
„
„
Taniec daje ruchom wdzięk, a przede
Taniec daje ruchom wdzięk, a przede
wszystkim męskość oraz przystojną pewność
wszystkim męskość oraz przystojną pewność
siebie młodym ludziom”
siebie młodym ludziom”
/
/
-
-
rzemiosło:
rzemiosło:
znajomość rzemiosł /
znajomość rzemiosł /
stolarstwo, tokarstwo,
stolarstwo, tokarstwo,
/
/
uznaje raczej jako czynnik mający za zadanie
uznaje raczej jako czynnik mający za zadanie
wykluczenie lenistwa /uznaje je za najgorsza
wykluczenie lenistwa /uznaje je za najgorsza
z chorób/.
z chorób/.
Pożądane są też dla szlachcica zajęcia, jak:
Pożądane są też dla szlachcica zajęcia, jak:
polerowanie, obróbka żelaza, brązu, srebra,
polerowanie, obróbka żelaza, brązu, srebra,
sporządzanie perfum, znajomość
sporządzanie perfum, znajomość
rachunków
rachunków
kupieckich
kupieckich
- zwieńczeniem edukacji domowej miała być
- zwieńczeniem edukacji domowej miała być
podróż po krajach europejskich
podróż po krajach europejskich
(uzupełnienie wychowania szlachcica)
(uzupełnienie wychowania szlachcica)
Jan
Jan
Amos Komeński
Amos Komeński
(1592-1670)
(1592-1670)
Syn młynarza z Komny, czeski pedagog, należący do
odłamu religijnego Braci czeskich.
Ukończył studia teologiczne w Herbornie i Heidelbergu,
wiele podróżował po Europie. W skutek prześladowań
religijnych (wojna trzydziestoletnia) uciekł z Czech na
ziemie polskie (1628) do Wielkopolski, gdzie pod
patronatem Rafała Leszczyńskiego założył gimnazjum
w Lesznie. Podjął tam pracę pedagogiczną i pisarską.
Jean Piaget powie, że zajmował się : „procesem, który
dotyczył całego życia ludzkiego”. Z uznaniem mówił o
nim m.in. Leibnitz.
Komeński wierzy w potęgę ludzkiego rozumu. Dąży do
naprawy życia ludzkiego /cel/ przez reformę edukacji
/środek/. Z czasem środek stał się dla niego celem
samym w sobie
W 1641 r.
W 1641 r.
Komeński
Komeński
wyjeżdża do
wyjeżdża do
Anglii i Szwecji, czasowo przebywa
Anglii i Szwecji, czasowo przebywa
w Elblągu, a w 1648 r. wraca do
w Elblągu, a w 1648 r. wraca do
Leszna, ale już w 1650 r. udaje się
Leszna, ale już w 1650 r. udaje się
na Węgry. W 1654 r. wrócił do
na Węgry. W 1654 r. wrócił do
Polski. Po roku musi emigrować z
Polski. Po roku musi emigrować z
Polski, gdyż arianie zostają
Polski, gdyż arianie zostają
wypędzeni - decyzją Sejmu
wypędzeni - decyzją Sejmu
Rzeczypospolitej - za współpracę ze
Rzeczypospolitej - za współpracę ze
Szwedami
Szwedami
podczas potopu
podczas potopu
szwedzkiego
szwedzkiego
(1655-1660)- wygłosił
(1655-1660)- wygłosił
mowę pochwalną na cześć Gustawa
mowę pochwalną na cześć Gustawa
Adolfa w 1655 r.
Adolfa w 1655 r.
książki Komeńskiego
książki Komeńskiego
Podczas pobytu w Lesznie, w 1631 r. wydaje
Podczas pobytu w Lesznie, w 1631 r. wydaje
książkę pomocniczą do nauki łaciny pt.:
książkę pomocniczą do nauki łaciny pt.:
Janua
Janua
linguarum reserata (Drzwi języków
linguarum reserata (Drzwi języków
otworzone),
otworzone),
przetłumaczoną na wszystkie
przetłumaczoną na wszystkie
języki europejskie. Była to obszerna czytanka
języki europejskie. Była to obszerna czytanka
łacińska. Składała się ze 100 rozdziałów i
łacińska. Składała się ze 100 rozdziałów i
1000 zdań łacińskich, mówiących o:
1000 zdań łacińskich, mówiących o:
stworzeniu świata, astronomii, żywiołach,
stworzeniu świata, astronomii, żywiołach,
faunie i florze, zajęciach ludzkich,
faunie i florze, zajęciach ludzkich,
sprawach obyczajowych, stosunkach
sprawach obyczajowych, stosunkach
społecznych, o religii, cnotach moralnych,
społecznych, o religii, cnotach moralnych,
wojnie i pokoju, nauce, szkole, rekreacji,
wojnie i pokoju, nauce, szkole, rekreacji,
zabawach, starości, śmierci, pogrzebie,
zabawach, starości, śmierci, pogrzebie,
aniołach, opatrzności bożej
aniołach, opatrzności bożej
.
.
W każdej czytance, słowom łacińskim
W każdej czytance, słowom łacińskim
odpowiadają ich
odpowiadają ich
odpowiedniki w języku
odpowiedniki w języku
ojczystym
ojczystym
.
.
W 1658 r. Komeński udoskonalił
W 1658 r. Komeński udoskonalił
Januę
Januę
dodając do każdego rozdziału
dodając do każdego rozdziału
ryciny
ryciny
(obrazki) -
(obrazki) -
w ten sposób powstało kolejne
w ten sposób powstało kolejne
dzieło Komeńskiego:
dzieło Komeńskiego:
Orbis sensualium pictus (Świat zmysłowy w
Orbis sensualium pictus (Świat zmysłowy w
obrazach)
obrazach)
……………..
……………..
Stary system edukacyjny nazywał
Stary system edukacyjny nazywał
„prawdziwą męczarnią młodzieży”
„prawdziwą męczarnią młodzieży”
Orbis sensualium pictus (świat zmysłowy w
Orbis sensualium pictus (świat zmysłowy w
obrazach)
obrazach)
:
:
- zawiera 150 rycin (obrazków)
- zawiera 150 rycin (obrazków)
stanowiących rodzaj
stanowiących rodzaj
pierwszej ilustrowanej
pierwszej ilustrowanej
encyklopedii szkolnej
encyklopedii szkolnej
-
-
Orbis pictus
Orbis pictus
wydana była w wielu krajach,
wydana była w wielu krajach,
w różnych wersjach językowych (polskie
w różnych wersjach językowych (polskie
tłum. 1667r.)
tłum. 1667r.)
- dołączone do tekstu czytanki
- dołączone do tekstu czytanki
ryciny
ryciny
oddawały istotę wyznawanego przez
oddawały istotę wyznawanego przez
Komeńskiego nauczania poglądowego
Komeńskiego nauczania poglądowego
-
Podczas
Podczas
potopu szwedzkiego
potopu szwedzkiego
, w pożarze Leszna
, w pożarze Leszna
płonie biblioteka i rękopisy Komeńskiego. On
płonie biblioteka i rękopisy Komeńskiego. On
sam- wygnany z Polski – udaje się do
sam- wygnany z Polski – udaje się do
Amsterdamu, gdzie wydaje wiele swoich dzieł, w
Amsterdamu, gdzie wydaje wiele swoich dzieł, w
tym najbardziej znane, pisane przez wiele lat (na
tym najbardziej znane, pisane przez wiele lat (na
ziemiach polskich) :
ziemiach polskich) :
Wielką dydaktykę (
Wielką dydaktykę (
Magna
Magna
didactica
didactica
)
)
-
-
w tytule
w tytule
Wielkiej dydaktyki
Wielkiej dydaktyki
Komeński pisał
Komeński pisał
:
:
„
„
Wielka dydaktyka, obejmująca sztukę uczenia
Wielka dydaktyka, obejmująca sztukę uczenia
wszystkich wszystkiego, czyli pewny przewodnik do
wszystkich wszystkiego, czyli pewny przewodnik do
zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach
zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach
każdego chrześcijańskiego państwa takich szkół, iżby
każdego chrześcijańskiego państwa takich szkół, iżby
w nich cała młodzież obojej płci, bez wyjątku, mogła
w nich cała młodzież obojej płci, bez wyjątku, mogła
pobierać nauki, kształcić obyczaje, wprawiać się do
pobierać nauki, kształcić obyczaje, wprawiać się do
pobożności i tak w latach dojrzewania przysposabiać
pobożności i tak w latach dojrzewania przysposabiać
się do wszystkiego, co przydatne dla teraźniejszości i
się do wszystkiego, co przydatne dla teraźniejszości i
przyszłego żywota, a to w sposób szybki, przyjemny i
przyszłego żywota, a to w sposób szybki, przyjemny i
gruntowny”
gruntowny”
/
/
cyt. za K. Poznański,
cyt. za K. Poznański,
Wybrane zagadnienia z historii wychowania
Wybrane zagadnienia z historii wychowania
, cz. 2,
, cz. 2,
APS 2006, s.14./
APS 2006, s.14./
„
„
Wielka dydaktyka”:
Wielka dydaktyka”:
-
-
składa się ze
składa się ze
wstępu i 33 rozdziałów,
wstępu i 33 rozdziałów,
podzielonych na 4 główne części.
podzielonych na 4 główne części.
-
-
we
we
Wstępie
Wstępie
Komeński omawia niedostatki
Komeński omawia niedostatki
oświaty i wychowania w XVII w.
oświaty i wychowania w XVII w.
-
-
w
w
cz. I
cz. I
zajmuje się sprawami pedagogiki
zajmuje się sprawami pedagogiki
ogólnej
ogólnej
-
-
cz. II
cz. II
dotyczy spraw dydaktycznych
dotyczy spraw dydaktycznych
-
-
cz. III
cz. III
dotyczy zasad wychowania
dotyczy zasad wychowania
religijnego, moralnego, społecznego i
religijnego, moralnego, społecznego i
karności szkolnej,
karności szkolnej,
-
-
cz. IV
cz. IV
obejmuje zagadnienia szczegółowej
obejmuje zagadnienia szczegółowej
organizacji szkół
organizacji szkół
-
Komeński był zwolennikiem
Komeński był zwolennikiem
Arystotelesowskiej teorii poznania.
Arystotelesowskiej teorii poznania.
Przywiązywał przez to wagę
Przywiązywał przez to wagę
do poznania
do poznania
zmysłowego /
zmysłowego /
w nauczaniu dużą rolę przypisywał
w nauczaniu dużą rolę przypisywał
znaczeniu: przykładu, obserwacji, doświadczenia/
znaczeniu: przykładu, obserwacji, doświadczenia/
-
-
wyznawał idee
wyznawał idee
szkoły powszechnej
szkoły powszechnej
(pampaedia) dla wszystkich dzieci
(pampaedia) dla wszystkich dzieci
(także
(także
dziewcząt)
dziewcząt)
oraz
oraz
kształcenia ogólnego,
kształcenia ogólnego,
obejmującego
obejmującego
wykład ze wszystkich dziedzin
wykład ze wszystkich dziedzin
nauki i życia (uniwersalny system
nauki i życia (uniwersalny system
wychowania)
wychowania)
(pansofia)
(pansofia)
-
-
formułuje także pojęcie
formułuje także pojęcie
„panegersji”-
„panegersji”-
powszechnego przebudzenia
powszechnego przebudzenia
- Dzieła Komeńskiego miały wpływ na
- Dzieła Komeńskiego miały wpływ na
wyłonienie się w następnych stuleciach
wyłonienie się w następnych stuleciach
historii i teorii wychowania
historii i teorii wychowania
Pierwszy etap: wychowanie przedszkolne/ „szkoła
Pierwszy etap: wychowanie przedszkolne/ „szkoła
macierzyńska”
macierzyńska”
„
„
Szkołą macierzyńską”
Szkołą macierzyńską”
nazywa Komeński
nazywa Komeński
pierwsze 6 lat życia dziecka. Dzieci- jako Dar
pierwsze 6 lat życia dziecka. Dzieci- jako Dar
Boży – stanowią klejnot rodziców i należy
Boży – stanowią klejnot rodziców i należy
poświęcać im wiele troski (wspomina, wzorem
poświęcać im wiele troski (wspomina, wzorem
Platona, o okresie prenatalnym)
Platona, o okresie prenatalnym)
Istotę działań opiekuńczych
Istotę działań opiekuńczych
w pierwszych
w pierwszych
miesiącach i latach stanowi dbałość o właściwe
miesiącach i latach stanowi dbałość o właściwe
pożywienie, zdrowie i higienę dzieci, w zgodzie
pożywienie, zdrowie i higienę dzieci, w zgodzie
z ich rozwojem naturalnym
z ich rozwojem naturalnym
Ważną rolę wychowawczą
Ważną rolę wychowawczą
wypełniać miały:
wypełniać miały:
bajki, wiersze, odpowiednio dobrane
bajki, wiersze, odpowiednio dobrane
opowiastki, zabawy i zabawki dziecięce,
opowiastki, zabawy i zabawki dziecięce,
rysowanie, taniec, słuchanie muzyki
rysowanie, taniec, słuchanie muzyki
Od 4 roku
Od 4 roku
życia
życia
: dziecko miało oddawać się
: dziecko miało oddawać się
robótkom ręcznym, budowaniu z klocków,
robótkom ręcznym, budowaniu z klocków,
lepieniu z gliny
lepieniu z gliny
Wychowanie moralne
Wychowanie moralne
: należało
: należało
oprzeć na przykładzie i skłonności dzieci do
oprzeć na przykładzie i skłonności dzieci do
naśladownictwa / rola pouczeń, kar- jeśli
naśladownictwa / rola pouczeń, kar- jeśli
zachodziła potrzeba bo jeżeli rodzice
zachodziła potrzeba bo jeżeli rodzice
pozwalają dzieciom na wszystko: „
pozwalają dzieciom na wszystko: „
w sercu
w sercu
dziecka rosną chwasty i trzeba je w porę
dziecka rosną chwasty i trzeba je w porę
wcześnie wyplenić
wcześnie wyplenić
”/.
”/.
Od pierwszych lat rozwijać trzeba w dziecku
Od pierwszych lat rozwijać trzeba w dziecku
cnoty
cnoty
: czystości, umiarkowania,
: czystości, umiarkowania,
prawdomówności, posłuszeństwa, daru
prawdomówności, posłuszeństwa, daru
zachowania tajemnicy, bojaźni bożej.
zachowania tajemnicy, bojaźni bożej.
Od 4 roku życia należy rozpoczynać
Od 4 roku życia należy rozpoczynać
naukę
naukę
katechizmu
katechizmu
na pamięć
na pamięć
Do 6 r. życia
Do 6 r. życia
dziecko poznaje (na miarę
dziecko poznaje (na miarę
możliwości):
możliwości):
nazwy przedmiotów, zapoznaje się z
nazwy przedmiotów, zapoznaje się z
elementami optyki, astronomii, geografii,
elementami optyki, astronomii, geografii,
historii, chronologii, geometrii
historii, chronologii, geometrii
Drugi etap: „szkoła elementarna” (6 –12 lat)
Drugi etap: „szkoła elementarna” (6 –12 lat)
Ten etap wychowania oraz edukacji dziecka nazywa
Ten etap wychowania oraz edukacji dziecka nazywa
zamiennie „
zamiennie „
szkołą języka ojczystego
szkołą języka ojczystego
”, którego
”, którego
znajomość uważa za niezbędne dla każdego dziecka
znajomość uważa za niezbędne dla każdego dziecka
Miała być to wg zamierzenia Komeńskiego szkoła
Miała być to wg zamierzenia Komeńskiego szkoła
dla wszystkich dzieci,
dla wszystkich dzieci,
zlokalizowana w każdej
zlokalizowana w każdej
gminie (analog. J.L. Vives - XVI w.)
gminie (analog. J.L. Vives - XVI w.)
Program szkoły:
Program szkoły:
obejmował znajomość j.
obejmował znajomość j.
ojczystego (pisowni, gramatyki), rachunków,
ojczystego (pisowni, gramatyki), rachunków,
początki geometrii, śpiew pieśni pospolitych i
początki geometrii, śpiew pieśni pospolitych i
pieśni religijnych, wiadomości o stosunkach
pieśni religijnych, wiadomości o stosunkach
społecznych, gospodarczych i państwowych, zarys
społecznych, gospodarczych i państwowych, zarys
historii powszechnej, wiadomości o budowie
historii powszechnej, wiadomości o budowie
wszechświata, o rzemiosłach.
wszechświata, o rzemiosłach.
Komeński, świadom tego, że na tym etapie
Komeński, świadom tego, że na tym etapie
większość dzieci zakończy edukację,
większość dzieci zakończy edukację,
nadał szkole
nadał szkole
elementarnej profil ogólnokształcący
elementarnej profil ogólnokształcący
Trzeci etap: gimnazjum /„szkoła łacińska” (12-18
Trzeci etap: gimnazjum /„szkoła łacińska” (12-18
lat)
lat)
Postulował zmianę treści i metod nauczania.
Postulował zmianę treści i metod nauczania.
Podstawą nauczania gimnazjum (tak jak u Sturma w
Podstawą nauczania gimnazjum (tak jak u Sturma w
XVI w.) miała być nadal
XVI w.) miała być nadal
łacina
łacina
, ale oprócz niej
, ale oprócz niej
widział potrzebę nauczania
widział potrzebę nauczania
języków ojczystych i
języków ojczystych i
„całej encyklopedii sztuk”.
„całej encyklopedii sztuk”.
Gimnazja
Gimnazja
miały być zakładane we wszystkich
miały być zakładane we wszystkich
większych miastach, jako szkoły dla chłopców
większych miastach, jako szkoły dla chłopców
W toku 6-letniej
W toku 6-letniej
nauki w
nauki w
gimnazjum
gimnazjum
wykładano:
wykładano:
historię biblijną i gramatykę, historię naturalną i
historię biblijną i gramatykę, historię naturalną i
fizykę, historię sztuk i wynalazków, matematykę,
fizykę, historię sztuk i wynalazków, matematykę,
historię cnót i obyczajów oraz etykę, historię
historię cnót i obyczajów oraz etykę, historię
zwyczajów różnych narodów, historię powszechną (z
zwyczajów różnych narodów, historię powszechną (z
uwzględnieniem dziejów ojczystych), geografię,
uwzględnieniem dziejów ojczystych), geografię,
astronomię, muzykę.
astronomię, muzykę.
Czwarty etap: Akademia (18-24 lat)
Czwarty etap: Akademia (18-24 lat)
Z założenia miał być to ostatni etap kształcenia
Z założenia miał być to ostatni etap kształcenia
Czas studiów cechować miała
Czas studiów cechować miała
„
„
wszechstronność”
wszechstronność”
Absolwenci akademii mieli stanowić „
Absolwenci akademii mieli stanowić „
kwiat
kwiat
inteligencji”-
inteligencji”-
ich edukacja winna być zatem b.
ich edukacja winna być zatem b.
staranna.
staranna.
Opisuje metody pracy na wyższych uczelniach
Opisuje metody pracy na wyższych uczelniach
/ akcentuje znaczenie doboru pomocy
/ akcentuje znaczenie doboru pomocy
naukowych, organizowania dysput, ćwiczeń,
naukowych, organizowania dysput, ćwiczeń,
prac laboratoryjnych itp./
prac laboratoryjnych itp./
Dostrzega potrzebę wizytacji szkół,
Dostrzega potrzebę wizytacji szkół,
doskonalenia kadry pedagogicznej
doskonalenia kadry pedagogicznej
/wykluczenie osób próżnych, mało
/wykluczenie osób próżnych, mało
kreatywnych/
kreatywnych/
Metody nauczania (poglądowość)
Metody nauczania (poglądowość)
:
:
Chciał, by naukę zaczynano od rzeczy, nie zaś od
Chciał, by naukę zaczynano od rzeczy, nie zaś od
słów.
słów.
Uczniowie mieli czerpać wiedzę:
Uczniowie mieli czerpać wiedzę:
„
„
ile możności nie z
ile możności nie z
książek, ale z nieba i z ziemi, z dębów, z buków: aby
książek, ale z nieba i z ziemi, z dębów, z buków: aby
poznawali i badali same rzeczy, a nie tylko cudze
poznawali i badali same rzeczy, a nie tylko cudze
spostrzeżenia i sądy o rzeczach
spostrzeżenia i sądy o rzeczach
”.
”.
Do nauki szkolnej wprowadzał porządek
Do nauki szkolnej wprowadzał porządek
„widziany w
„widziany w
świecie natury”
świecie natury”
{
{
nauczanie dostosowane do wieku
nauczanie dostosowane do wieku
dziecka, rola poznania zmysłowego,wykorzystywanie
dziecka, rola poznania zmysłowego,wykorzystywanie
dziecięcej wrażliwości, ruchliwości}
dziecięcej wrażliwości, ruchliwości}
W wychowaniu winny być jednakowo spożytkowane:
W wychowaniu winny być jednakowo spożytkowane:
rozum, mowa i ręka
rozum, mowa i ręka
„
„
Rozum
Rozum
- boskie światło w człowieku, dzięki poznaje
- boskie światło w człowieku, dzięki poznaje
siebie i drugich,
siebie i drugich,
mowa
mowa
-przez którą człowiek co
-przez którą człowiek co
myśli, może wyrazić,
myśli, może wyrazić,
wreszcie czynność
wreszcie czynność
(ruch, gest,
(ruch, gest,
ręka)- czyli cudowna zdolność wykonania tego, co
ręka)- czyli cudowna zdolność wykonania tego, co
myśli i mówi
myśli i mówi
”
”
/
/
cytaty za K. Poznański,
cytaty za K. Poznański,
Wybrane zagadnienia
Wybrane zagadnienia
..., s.12-17./
..., s.12-17./
-
Uczeń w klasie nie powinien siedzieć „
Uczeń w klasie nie powinien siedzieć „
jak
jak
niemy
niemy
” i ograniczać się do słuchania.
” i ograniczać się do słuchania.
-
-
materiał nauczania
materiał nauczania
winien być
winien być
odpowiednio dobrany
odpowiednio dobrany
- Nauczanie w szkole winno odbywać się
- Nauczanie w szkole winno odbywać się
gruntownie
gruntownie
(nie należy przeskakiwać
(nie należy przeskakiwać
materiału)
materiału)
-
-
czas nauczania
czas nauczania
w szkole
w szkole
: godziny poranne,
: godziny poranne,
najlepiej kilka godzin dziennie
najlepiej kilka godzin dziennie
-
-
podręczniki
podręczniki
winny być dostępne
winny być dostępne
wszystkim uczniom
wszystkim uczniom
- w nauczaniu należy wykorzystywać
- w nauczaniu należy wykorzystywać
różnorodne
różnorodne
środki dydaktyczne
środki dydaktyczne
- sukces pedagogiczny
- sukces pedagogiczny
zależy w dużej
zależy w dużej
mierze od postawy samego nauczyciela
mierze od postawy samego nauczyciela
/powinien być skromny, przystępny,
/powinien być skromny, przystępny,
kompetentny, opanowany/
kompetentny, opanowany/
-
uczniowie powinni mieć sposobność przebywania na
uczniowie powinni mieć sposobność przebywania na
świeżym powietrzu
świeżym powietrzu
/rola gier, zabaw, sportu/
/rola gier, zabaw, sportu/
-
-
wychowanie moralne
wychowanie moralne
:
:
bardzo ważne bo jak pisał: „złotym naszyjnikiem na ryju
bardzo ważne bo jak pisał: „złotym naszyjnikiem na ryju
wieprza jest wykształcenie u człowieka, który zaniedbuje
wieprza jest wykształcenie u człowieka, który zaniedbuje
cnotę”
cnotę”
/
/
cyt. za A. Smołalski,
cyt. za A. Smołalski,
Tezy i hipotezy pedagogiki
Tezy i hipotezy pedagogiki
, Wrocław
, Wrocław
2001/
2001/
Skuteczność nauczania
Skuteczność nauczania
wynika z odpowiedniego doboru
wynika z odpowiedniego doboru
metod nauczania, łączenia treści uprzednio zdobytych z
metod nauczania, łączenia treści uprzednio zdobytych z
nowymi, konsekwencji (rola kontroli wyników
nowymi, konsekwencji (rola kontroli wyników
nauczania), dyscypliny (dotyczy raczej niewłaściwego
nauczania), dyscypliny (dotyczy raczej niewłaściwego
zachowania, złych obyczajów a nie osiągnięć szkolnych
zachowania, złych obyczajów a nie osiągnięć szkolnych
uczniów), gruntowności a zarazem ciekawości i jasności
uczniów), gruntowności a zarazem ciekawości i jasności
prezentowanych treści, postawy a nawet wyglądu,
prezentowanych treści, postawy a nawet wyglądu,
zachowania nauczyciela. Wierzył w możliwości
zachowania nauczyciela. Wierzył w możliwości
poznawcze człowieka (nie wyklucza z edukacji osób
poznawcze człowieka (nie wyklucza z edukacji osób
niepełnosprawnych)
niepełnosprawnych)
dydaktyka Komeńskiego /
dydaktyka Komeńskiego /
niektóre zasady
niektóre zasady
/
/
nauka „w szkole powinna być wszechstronna”
nauka „w szkole powinna być wszechstronna”
„
„
aby kształcenie to odbywało się bez bicia i
aby kształcenie to odbywało się bez bicia i
surowości, i bez żadnego przymusu, jak
surowości, i bez żadnego przymusu, jak
najłatwiej, jak najłagodniej i niejako
najłatwiej, jak najłagodniej i niejako
dobrowolnie”
dobrowolnie”
„
„
aby dawano uczniom wykształcenie nie
aby dawano uczniom wykształcenie nie
pozorne, lecz prawdziwe, nie powierzchowne,
pozorne, lecz prawdziwe, nie powierzchowne,
lecz rzetelne”
lecz rzetelne”
„
„
nauczyciel powinien brać pod uwagę wszelkie
nauczyciel powinien brać pod uwagę wszelkie
drogi zmierzające do rozwinięcia umysłu i
drogi zmierzające do rozwinięcia umysłu i
używać ich odpowiednio do okoliczności”
używać ich odpowiednio do okoliczności”
„
„
natura nie czyni skoków, lecz stopniowo
natura nie czyni skoków, lecz stopniowo
naprzód postępuje”
naprzód postępuje”
-
„
„
natura postępuje od rzeczy
natura postępuje od rzeczy
łatwiejszych do trudniejszych”
łatwiejszych do trudniejszych”
- „natura nie rwie pędem naprzód, lecz
- „natura nie rwie pędem naprzód, lecz
powoli robi postępy”
powoli robi postępy”
- „natura nie tworzy niczego, co nie jest
- „natura nie tworzy niczego, co nie jest
potrzebne”
potrzebne”
- „natura
- „natura
nie tworzy niczego bez
nie tworzy niczego bez
podstaw czy też bez korzenia”
podstaw czy też bez korzenia”
/ cytaty za S. Możdżeń,
/ cytaty za S. Możdżeń,
Źródła do dziejów wychowania,
Źródła do dziejów wychowania,
Cz. IV,
Cz. IV,
Wiek XVII, s.21-65./
Wiek XVII, s.21-65./
„
„
Niech zatem i w szkole
Niech zatem i w szkole
uczniowie uczą się pisać- pisząc,
uczniowie uczą się pisać- pisząc,
mówić- mówiąc, śpiewać-
mówić- mówiąc, śpiewać-
śpiewając, myśleć- myśląc itd.,
śpiewając, myśleć- myśląc itd.,
tak aby szkoła była po prostu
tak aby szkoła była po prostu
warsztatem, w którym pracuje
warsztatem, w którym pracuje
się pilnie”
się pilnie”
/cyt. za Cz. Kupisewicz, I. Wojnar (red.),
/cyt. za Cz. Kupisewicz, I. Wojnar (red.),
Myśliciele o
Myśliciele o
wychowaniu
wychowaniu
, t.1, Warszawa 1996, s. 443./
, t.1, Warszawa 1996, s. 443./
Komeński
Komeński
wobec
wobec
niepełnosprawności:
niepełnosprawności:
„Bo im ktoś jest z natury bardziej
„Bo im ktoś jest z natury bardziej
ociężały i zły, tym bardziej
ociężały i zły, tym bardziej
potrzebuje pomocy, aby – o ile
potrzebuje pomocy, aby – o ile
możności- oswobodzić się ze
możności- oswobodzić się ze
zwierzęcej ociężałości i tępoty. A nie
zwierzęcej ociężałości i tępoty. A nie
znajdziesz takiego ubóstwa umysłu,
znajdziesz takiego ubóstwa umysłu,
by wychowanie nie przyniosło mu
by wychowanie nie przyniosło mu
żadnej w ogóle poprawy”
żadnej w ogóle poprawy”
/J.A.Komeński,
/J.A.Komeński,
Wielka dydaktyka
Wielka dydaktyka
(przekład i wstęp B.
(przekład i wstęp B.
Suchodolski), Wrocław 1956, s. 73./
Suchodolski), Wrocław 1956, s. 73./
Komeński o karze cielesnej:
Komeński o karze cielesnej:
„
„
Nie powinno się jednak surowych norm
Nie powinno się jednak surowych norm
karności stosować z powodu postępów w
karności stosować z powodu postępów w
nauce, lecz tylko z powodu obyczajów (…).
nauce, lecz tylko z powodu obyczajów (…).
Razy i plagi nie mają siły, która by wpoiła
Razy i plagi nie mają siły, która by wpoiła
w dzieci umiłowanie nauk, ale całkiem
w dzieci umiłowanie nauk, ale całkiem
dosyć wpływu mają, by wszczepić w duszę
dosyć wpływu mają, by wszczepić w duszę
dzieci odrazę i niechęć”
dzieci odrazę i niechęć”
……………………………….
……………………………….
cyt. Za J.A. Komeński, Wielka dydaktyka, Ossolineum, 1956, s.
cyt. Za J.A. Komeński, Wielka dydaktyka, Ossolineum, 1956, s.
271.
271.
Ziemie polskie w XVII wieku
Ziemie polskie w XVII wieku
Liczne wojny Rzeczypospolitej z sąsiadami
Liczne wojny Rzeczypospolitej z sąsiadami
skutkowały
skutkowały
kryzysem demograficznym
kryzysem demograficznym
,
,
agraryzacją miast
agraryzacją miast
,
,
nietolerancją religijną
nietolerancją religijną
(
(
wygnanie arian
wygnanie arian
)
)
,
,
upadkiem autorytetu władzy
upadkiem autorytetu władzy
(
(
konfederacje, abdykacja Jana Kazimierza
konfederacje, abdykacja Jana Kazimierza
),
),
osłabieniem autorytetu Sejmu
osłabieniem autorytetu Sejmu
(liberum veto
(liberum veto
-1652r.) i pozycji Polski na arenie
-1652r.) i pozycji Polski na arenie
międzynarodowej (szczególnie po 1648 r.)
międzynarodowej (szczególnie po 1648 r.)
Magnateria
Magnateria
wysyłała dzieci na studia zagraniczne
wysyłała dzieci na studia zagraniczne
Szlachta
Szlachta
zadowalała się szkołami krajowymi/
zadowalała się szkołami krajowymi/
jezuickimi i parafialnymi (kościelnymi)
jezuickimi i parafialnymi (kościelnymi)
Akademia Krakowska
Akademia Krakowska
: w skutek rywalizacji z
: w skutek rywalizacji z
jezuitami władze Uczelni tworzyły własne szkoły
jezuitami władze Uczelni tworzyły własne szkoły
średnie (tzw.
średnie (tzw.
kolonie
kolonie
Akademii Krakowskiej
Akademii Krakowskiej
w:
w:
Kaliszu, Lwowie, Płocku, Białej, Piotrkowie,
Kaliszu, Lwowie, Płocku, Białej, Piotrkowie,
Radomiu, Przemyślu, Sieradzu, Tarnowie,
Radomiu, Przemyślu, Sieradzu, Tarnowie,
Warszawie, Włocławku)
Warszawie, Włocławku)
Od 1642 r. działalność pedagogiczną
Od 1642 r. działalność pedagogiczną
prowadzą w Polsce
prowadzą w Polsce
pijarzy: Bracia Szkół
pijarzy: Bracia Szkół
Pobożnych
Pobożnych
/ zakon sprowadzony za króla
/ zakon sprowadzony za króla
Władysława IV)
Władysława IV)
Zajmowali się bezpłatnym nauczaniem
Zajmowali się bezpłatnym nauczaniem
dzieci, często z ubogich rodzin (
dzieci, często z ubogich rodzin (
nauka
nauka
praktyczna, własne podręczniki, drukarnie,
praktyczna, własne podręczniki, drukarnie,
dobra kadra
dobra kadra
)
)
Pod wpływem jezuitów rozszerzyli
Pod wpływem jezuitów rozszerzyli
nauczanie na szkoły średnie /realizowali
nauczanie na szkoły średnie /realizowali
niemal ten sam program nauki/
niemal ten sam program nauki/
Założyli
Założyli
kolegia w
kolegia w
:
:
Łukowie, Łowiczu, Białej, Piotrkowie, Chełmie,
Łukowie, Łowiczu, Białej, Piotrkowie, Chełmie,
Międzyrzecu, Szczuczynie, Wieluniu, Radomiu
Międzyrzecu, Szczuczynie, Wieluniu, Radomiu
oraz kilka na Litwie
oraz kilka na Litwie