Francja w XVII wieku

Modelowym przykładem państwa absolutnego była w XVII w. Francja. System ten ukształtował się w I połowie stulecia pod rządami wybitnego polityka, kardynała Armanda de Richelieu. W 1624 r. został on pierwszym ministrem na dworze Ludwika XIII. Rządził w imieniu króla, faktycznie zastępując go w sprawowaniu władzy. Był on twórcą systemu absolutnego we Francji. Jego polityka spowodowała narastanie opozycji, głównie z szeregów arystokracji, która nie chciała zaakceptować odsuwania jej od steru rządów. Kardynał, dążąc do centralizacji państwa, ograniczył także prawa hugenotów, nadane im w edykcie nantejskim przez Henryka IV. Wojna stoczona z hugenotami zakończyła się ich klęską. Przywileje zostały im cofnięte, ale na mocy specjalnego edyktu łaski z 1629 r. otrzymali oni prawo do swobodnego wyznawania kultu religijnego. Kardynał jest uważany za twórcę koncepcji “racji stanu”, czyli nadrzędnego interesu państwa, któremu powinny być podporządkowane inne sprawy. Zorganizował nowoczesną armię i silną flotę. Popierał ekspansję kolonialną w Afryce i Ameryce. Za jego czasów Francja stała się rywalką Anglii na morzach i oceanach świata. Wspierał rozwój handlu i manufaktur. Polityka w tej dziedzinie określana jest mianem merkantylizmu. Jej założenia zostały już wcześniej omówione. Kardynał wiele uwagi poświęcał polityce zagranicznej. Była ona skierowana ku wzmocnieniu pozycji Francji na arenie międzynarodowej oraz przeciw stałemu rywalowi Francji – Habsburgom. Polityka ta doprowadziła do przekształcenia Francji w mocarstwo. Z drugiej jednak strony, była ona przyjmowana przez społeczeństwo z niezadowoleniem. Rządy były surowe, czy wręcz represyjne, rosły ceny, a mocarstwowość nie na wiele przydawała się społeczeństwu borykającemu się z problemami życia codziennego. Stąd też bunty, jakie wybuchły po śmierci kardynała de Richelieu i po objęciu rządów przez kolejnego pierwszego ministra, kardynała Juliusza Mazariniego. Miały one miejsce w latach 1648-1649 i zostały nazwane mianem frondy.

W 1643 r. objął władzę we Francji syn Ludwika XIII, Ludwik XIV. Od śmierci kardynała Mazariniego sprawował rządy osobiste. Jego panowanie uważane jest za szczytowy moment rozwoju absolutyzmu francuskiego. Wraz z gronem trafnie dobranych doradców zreorganizował zarządzanie państwem i zapewnił mu pomyślność. Podstawą potęgi politycznej Ludwika XIV była dobrze rozwijająca się gospodarka. Kierujący nią generalny intendent J. B. Colbert, rozwinął koncepcje gospodarcze kardynała de Richelieu. Jego największą zasługą było przeniesienie ciężaru utrzymania monarchii i jej wojen na produkcję przemysłową, której zwiększenie przyczyniało się do dalszego rozwoju Francji. Jednak ogromne dochody uzyskiwane dzięki prawidłowo rozwijającej się gospodarce, były marnotrawione na olbrzymie koszty, jakie pochłaniała monarchia. Ustrój polityczny państwa został oparty na zasadzie pełnej realizacji woli króla. Ludwik mawiał “państwo to ja”. Miało to wyrażać całkowite uzależnienie władz i społeczeństwa od monarchy. Król kierował wszystkimi sprawami państwa, ministrowie byli od niego całkowicie zależni, wykonawcami woli króla były rady i urzędy centralne. Wyrazem bezwzględnych dążeń centralistycznych było całkowite odwołanie edyktu nantejskiego w 1685 r. i zniesienie swobody wyznaniowej dla hugenotów. Spowodowało to emigrację wielu tysięcy francuskich protestantów, co z pewnością osłabiło państwo. Król zbudował wspaniały pałac w Wersalu pod Paryżem, do którego przeniósł się w 1682 r. Zgromadził tam większość arystokracji. Nadał jej tytuły i uzależnił od siebie, pozbawiając jednocześnie wpływu na władzę i uniemożliwiając działalność opozycyjną. Wyrazem ambicji króla było prowadzenie polityki mecenatu artystycznego. Wsparcie dla artystów owocowało powstaniem licznych znakomitych dzieł. Ludwik interesował się sztuką i za jego czasów Francja stała się jednym z centrów kulturalnych Europy. Od tego czasu panowała powszechnie moda na sztukę, obyczaje i język francuski. Jednocześnie król prowadził agresywną politykę zagraniczną. Dysponując wielkimi, jak na swoje czasy, środkami materialnymi, uczynił Francję jedną z pierwszych potęg Europy Zachodniej. Dzięki zwycięskim wojnom z sąsiadami powiększył terytorium francuskie, głównie na granicy północno-wschodniej. Jednak zaborczość Ludwika wywołała kontrakcję innych państw. W latach 1702-1714 toczyła się wojna o sukcesję hiszpańską. Jej przedmiotem było obsadzenie tronu hiszpańskiego po wygaśnięciu tamtejszej gałęzi Habsburgów. Ludwik miał zamiar osadzić tam jednego ze swych potomków. Wojna zakończyła się zdobyciem tronu dla wnuka Ludwika XIV, Filipa V. Jednak była to klęska Francji, która utraciła wszystkie inne zdobycze. Po śmierci Ludwika XIV państwo pogrążyło się w kryzysie. Jego przyczyną była polityka monarchy, który maksymalnie wyeksploatował siły społeczeństwa.

---