TRANSPORT KOLEJOWY

Rozwój transportu kolejowego datuje się w Polsce od I połowy XIX w., kiedy na ziemiach zaboru pruskiego po­wstała linia kolejowa Wrocław-Oława, a na ziemiach zaboru rosyjskiego tzw. Kolej Warszawsko-Wiedeńska. Zróżnicowanie gęstości linii kolejowych w Polsce nawiązuje do granic rozbiorów:

• największa gęstość linii kolejowych występuje na ziemiach zaboru pruskiego (linie kolejowe łączyły wszystkie większe miejscowości pełniące funkcje przemysłowe), tj. w województwach śląskim, dolno­śląskim i opolskim,

• średnia gęstość występuje na ziemiach dawnego zaboru austriackiego,

• najmniejsza gęstość występuje na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego. Rosja carska bojąc się ataku zmechanizowanej armii pruskiej, celowo utrzymywała nadgraniczny pas ziemi pozbawiony dobrej ja­kości dróg i linii kolejowych.

Obecnie długość eksploatowanych linii kolejowych w Polsce wynosi 24 tys. km i z roku na rok ulega syste­matycznemu zmniejszeniu. Spowodowane jest to zamykaniem nierentownych linii kolejowych, szczególnie tych, które łączą niewielkie miejscowości i leżą z dala od głównych szlaków kolejowych. Spadek rentowności linii kolejowych spowodowany jest następującymi czynnikami:

• urealnieniem cen nośników energii na początku lat 90.,

• wzrostem liczby samochodów osobowych,

• zniesieniem dopłat do biletów pracowniczych,

• pojawieniem się bezrobocia, a w związku z tym zmniejszeniem skali dojazdów do pracy,

• zmniejszeniem ilości towarów masowych przewożonych koleją w związku ze spadkiem materiałochłonności polskiej gospodarki.

Szansą dla kolejnictwa jest jego unowocześnienie poprzez:

• elektryfikację kolei, co:

• zwiększy średnią prędkość pociągów;

• spowoduje zmniejszenie importu ropy naftowej, gdyż prąd produkowany jest w oparciu o wydo­bywany w Polsce węgiel;

• zmniejszy uciążliwość dla środowiska;

• automatyzacje trakcji, co poprawia bezpieczeństwo ruchu;

• wprowadzenie szybkich pociągów łączących większe aglomeracje miejskie (Intercity), gdyż tylko na dłuższych trasach kolej może konkurować z samochodem pod względem szybkości i komfortu prze­wozu pasażerów.

Głównymi szlakami kolejowymi są:

• linia z Górnego Śląska przez Herby, Karsznice, Inowrocław, Bydgoszcz do Gdyni -tzw. magistrala węglowa;

• linia wschód-zachód od Kunowie przez Zieloną Górę, Głogów, Wrocław, Opole, Górny Śląsk, Kraków, Tarnów, Rzeszów do Medyki;

• linia wschód-zachód z Kunowic przez Poznań, Kutno, Skierniewice, Łuków do Terespola;

• linia ze Szczecina przez Krzyż, Poznań, Ostrów Wielkopolski, Kluczbork na Górny Śląsk;

• Centralna Magistrala Kolejowa z Zawiercia do Grodziska Mazowieckiego.

TRANSPORT SAMOCHODOWY

Transport samochodowy to jeden z najdynamiczniej rozwijających się rodzajów transportu. W Polsce użytkuje się 248 tys. km dróg, z czego 86% o nawierzchni ulepszonej. Gęstość dróg zależy od gę­stości jednostek sieci osadniczej, a więc pośrednio od gęstości zaludnienia. Największą gęstość dróg notuje się w województwach:

• śląskim, co ma związek z dużą liczbą miast na tym obszarze,

• podkarpackim i małopolskim, co ma związek z silnie rozwiniętym osadnictwem wiejskim.

Mała gęstość dróg występuje w województwach pomorskim, zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim, co ma związek ze słabo rozwiniętą siecią osadniczą objawiającą się również niewielką gęstością zaludnienia.

Czynnikiem wpływającym negatywnie na transport samochodowy w Polsce jest pogarszająca się jakość dróg. Pogorszenie jakości dróg wynika z:

• gwałtownego wzrostu natężenia ruchu samochodowego w Polsce wynikającego z dynamicznego przy­rostu liczby samochodów osobowych i ciężarowych,

• niedostosowania polskich dróg do ruchu ciężarówek o dużym nacisku na oś. Duże ciężarówki przy­czyniają się do niszczenia dróg, szczególnie w okresie letnim,

• braku środków finansowych na bieżące remonty dróg,

• niekorzystnych warunków klimatycznych, które przyspieszają niszczenie dróg.

Poprawę w transporcie samochodowym przyniosłyby;

• budowa autostrad i dróg ekspresowych,

• budowa obwodnic wokół miast.

Powyższe inwestycje doprowadziłyby do:

• zwiększenia bezpieczeństwa ruchu samochodowego, a więc zmniejszenia liczby wypadków,

• zwiększenia średniej prędkości, co spowodowałoby spadek zużycia paliwa, a więc zmniejszenie kosz­tów przewozu,

• zmniejszenia uciążliwości transportu samochodowego dla środowiska.

Lokalizacja dróg ma wielki wpływ na perspektywy gospodarcze regionu, przez który przebiega. Tereny położone wzdłuż autostrad lub dróg szybkiego ruchu rozwijają się dynamiczniej, spotykają się z większym za­interesowaniem inwestorów. Tereny położone z dala od autostrad skazane są na gospodarczą stagnację i upadek. O prawdziwości tej przesłanki świadczy los miast średniowiecznych - dynamicznie rozwijających się, gdy leżały na szlaku komunikacyjnym i tracących na znaczeniu po utracie znaczenia przez szlak.

Główne kołowe drogi międzynarodowe przebiegające przez Polskę to:

• E 28 - Kołbaskowo - Szczecin - Koszalin - Słupsk - Gdańsk;

• E 30 - Świecko - Poznań - Konin - Warszawa - Siedlce - Terespol;

• E 40 - Zgorzelec - Legnica - Wrocław - Opole - Górny Śląsk - Kraków - Tarnów - Rzeszów - Przemyśl - Medyka;

• E 65 - Świnoujście - Szczecin - Gorzów Wielkopolski - Zielona Góra - Legnica -Jelenia Góra - Jakuszyce;

• E 67 - Warszawa - Piotrków Trybunalski - Wieluń - Wrocław Kłodzko - Kudowa-Zdrój;

• E 75 - Gdańsk - Toruń - Włocławek - Łódź - Piotrków Trybunalski - Częstochowa - Katowice - Bielsko-Biała - Cieszyn;

• E 77 - Gdańsk - Elbląg - Ostróda - Warszawa - Radom - Kielce - Kraków - Chyżne,

---