D.Jabłoński

1

WYPADKI

I KATASTROFY

W TRANSPORCIE

SZYNOWYM

WYPADKI

I KATASTROFY

W TRANSPORCIE

SZYNOWYM

Krzysztof T. Kociołek

2

Schemat organizacyjny PKP

Schemat organizacyjny PKP

Krzysztof T. Kociołek

3

Podstawowe przyczyny

wypadków i katastrof

kolejowych:

Podstawowe przyczyny

wypadków i katastrof

kolejowych:



błędy w prowadzeniu organizacji ruchu, następstwem których bywają

zderzenia i wykolejenia,



nieostrożność i lekkomyślność pracowników służby ruchu,



defekty techniczne powodowane niestaranna konserwacją lub jej

brakiem, wadami materiałowymi, usterkami w konstrukcji lub

usterkami przy montażu,



zły stan szlaków komunikacyjnych, rozjazdów, urządzeń

zabezpieczających i sygnalizacyjnych,

Krzysztof T. Kociołek

4

Podstawowe przyczyny

wypadków i katastrof

kolejowych:

Podstawowe przyczyny

wypadków i katastrof

kolejowych:



celowe działania człowieka (kradzieże, dywersja...),



nietrzeźwość osób odpowiedzialnych za

bezpieczeństwo ruchu,



nieostrożność osób postronnych przebywających

na terenie kolejowym.

Krzysztof T. Kociołek

5

Budowa środków

transportu:

Budowa środków

transportu:

Krzysztof T. Kociołek

6

Budowa środków

transportu:

Budowa środków

transportu:

Krzysztof T. Kociołek

7

Budowa środków

transportu:

Budowa środków

transportu:

Krzysztof T. Kociołek

8

Sieć trakcyjna

Sieć trakcyjna

jest to linia energetyczna

przeznaczona do zasilania
pojazdów trakcyjnych w
energię elektryczną

Krzysztof T. Kociołek

9

Budowa sieci trakcyjnej

Budowa sieci trakcyjnej



Przewody zasilające – prowadzą prąd od
podstacji trakcyjnych do punktów
zasilających na sieci jezdnej



Sieć jezdna – złożona z przewodów
trakcyjnych, które zawieszone są nad
torem i doprowadzają prąd do pojazdów
trakcyjnych



Sieć szynowa



Przewody powrotne – odprowadzają prąd
od punktów powrotnych na sieci szynowej
do podstacji trakcyjnej

Krzysztof T. Kociołek

10

Budowa sieci trakcyjnej

Budowa sieci trakcyjnej

Sieć szynowa wraz z przewodami

powrotnymi, którymi prąd wraca
do podstacji trakcyjnej nazywa się
siecią powrotną.

Sieć jezdna, będąca jednym z

elementów sieci trakcyjnej ma za
zadanie bezpośrednie zasilanie
taboru kolejowego

Krzysztof T. Kociołek

11

Budowa sieci trakcyjnej

Budowa sieci trakcyjnej

Sieć jezdna składa się z:

•

przewodów jezdnych – po nich ślizga się

odbierak prądu (pantograf)

•

liny nośnej – do niej podwieszony jest przewód

jezdny przy pomocy wieszaków przelotowych

•

konstrukcji nośnej podłużnej i poprzecznej

wykonanej z linek lub wysięgników – na niej

zawieszony jest przewód jezdny i lina nośna

•

konstrukcji wspornej – podtrzymującej

konstrukcje nośną

•

osprzętu sieciowego

Krzysztof T. Kociołek

12

Budowa sieci trakcyjnej

Budowa sieci trakcyjnej

1- Konstrukcja

wsporcza

2 – Wysięgnik
3 – Lina nośna
4 – Wieszak
5 – Przewód jezdny
6 – Uszynienie
7 – Szyny
8 – Łącznik

szynowy

9 – Łącznik

międzytokowy

Krzysztof T. Kociołek

13

Podstacje trakcyjne

Podstacje trakcyjne

Elektryczne pojazdy trakcyjne korzystać muszą z

zewnętrznych źródeł zasilania. Energia

elektryczna pobierana jest z elektrowni,

następnie liniami przesyłowymi płynie do

podstacji trakcyjnych. Kolejowe podstacje

trakcyjne to obiekty przetwarzające energie

elektryczną prądu przemiennego zazwyczaj

trójfazowego o częstotliwości 50 Hz na energię

nadającą się do zasilania taboru kolejowego –

w

przypadku PKP jest to prąd stały o

napięciu 3000 V

Krzysztof T. Kociołek

14

Podstacje trakcyjne

Podstacje trakcyjne

Dla zapewnienia właściwego ruchu pociągów

prowadzonych dana trakcja elektryczną,

przy projektowaniu podstacji uwzględnia się

następujące elementy:



liczbę, rodzaj i ciężar przejeżdżających

pociągów



profil i rodzaj linii



przewidywane przewozy w latach przyszłych



wielkość rezerwy mocy w przypadku braku

zasilania danego odcinka sieci trakcyjnej z

sąsiedniej podstacji

Krzysztof T. Kociołek

15

Podstacje trakcyjne

Podstacje trakcyjne

W praktyce kolejowe

podstacje trakcyjne

rozmieszcza się co 20-25 km

Krzysztof T. Kociołek

16

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Wypadki i katastrofy kolejowe mogą powstać :



na szlaku



na nasypie



w terenie płaskim



w wykopie



na stacji osobowej



na stacji towarowej (rozrządowej)



na moście



w tunelu



na przejeździe kolejowym

Krzysztof T. Kociołek

17

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Podczas katastrof najczęściej dochodzi do:



wykolejenia części lub całego składu pociągu



zablokowania sąsiednich torów



uszkodzenia wagonów osobowych lub
towarowych połączonego z wyciekiem,
wysypaniem lub emisją materiałów
niebezpiecznych



zapłonu (pożaru)



uszkodzenia sieci trakcyjnej

Krzysztof T. Kociołek

18

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych



uszkodzenia torowisk i urządzeń ZRK



wysypania się/wylania substancji
chemicznych lub radioaktywnych w
przypadku katastrofy kolejowo-
samochodowej, w wyniku czego
dochodzi do zablokowania szlaku
kolejowego oraz drogi dla pojazdów
samochodowych przy możliwości
stworzenia zagrożenia ze strony
substancji przewożonych samochodem

Krzysztof T. Kociołek

19

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych

Ogólna charakterystyka

wypadków i katastrof

kolejowych



zderzenia czołowego taboru
trakcyjnego



starcia bocznego



najechania na tabor



spiętrzenia i zakleszczenia taboru

Krzysztof T. Kociołek

20

ZAWIADOMIENIE O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ

ZAWIADOMIENIE O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ



Każdy pracownik kolei, który
zauważył, że może dojść do
wypadku lub katastrofy, powinien
użyć wszelkich możliwych i
dostępnych środków, aby zapobiec
zdarzeniu (R-3)

Krzysztof T. Kociołek

21

ZAWIADOMIENIE O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ

ZAWIADOMIENIE O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ



Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową
lub inne miejscowe zagrożenie,
obowiązany jest niezwłocznie
zawiadomić osoby znajdujące się w
strefie zagrożenia oraz jednostkę
ochrony przeciwpożarowej bądź
policję lub wójta albo sołtysa (Ustawa
o ochronie przeciwpożarowej)

Krzysztof T. Kociołek

22

DO ZGŁOSZENIA O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ ZOBOWIĄZANI

SĄ PRZEDE WSZYSTKIM:

DO ZGŁOSZENIA O WYPADKU LUB

KATASTROFIE KOLEJOWEJ ZOBOWIĄZANI

SĄ PRZEDE WSZYSTKIM:



Maszynista lub kierownik pociągu



Kierownik pojazdu pomocniczego



Pracownicy pełniący służbę na

posterunkach położonych na szlaku



Pracownicy pełniący służbę na

posterunkach położonych na stacji



Pracownicy wykonujący roboty



Pracownicy wykonujący obchody



Kierownik jednostki organizacyjnej (R-3)

Krzysztof T. Kociołek

23

ŚWIADEK KATASTROFY KOLEJOWEJ

POWINIEN:

ŚWIADEK KATASTROFY KOLEJOWEJ

POWINIEN:



Udzielić niezbędnej pomocy



Zabezpieczyć miejsce wypadku



Niezwłocznie poinformować o
zdarzeniu odpowiednich
pracowników kolei i służby
ratownicze

Krzysztof T. Kociołek

24

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:



Osłonić ze wszystkich stron

przeszkodę sygnałami „STÓJ”



Przekonać się, czy na sąsiednich

torach może odbywać się ruch

pociągów



Rozpoznać, czy mają miejsce wypadki

z ludźmi



Udzielić pierwszej pomocy



Zabezpieczyć mienie

Krzysztof T. Kociołek

25

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:



Sprawdzić wykonanie przez dyżurnego
ruchu obowiązków w zakresie
bezpieczeństwa ruchu pociągów



Potwierdzić wezwanie służb
ratowniczych



Zabezpieczyć ślady wypadku do
momentu przybycia komisji
dochodzeniowej

Krzysztof T. Kociołek

26

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:

PO NADANIU LUB OTRZYMANIU

ZAWIADOMIENIA O WYPADKU:



Ustalić przewidywany czas trwania
przeszkody



Zorganizować wyprawianie
podróżnych, przeładowanie
bagażu, zabezpieczenie ładunków,
utrzymanie ciągłości ruchu



Kontrolować przebieg akcji
ratowniczo-gaśniczej

Krzysztof T. Kociołek

27

DZIAŁANIA PSP:

DZIAŁANIA PSP:



Bez względu na to,kto poinformował
o zdarzeniu, dyspozytor stanowiska
kierowania PSP powinien
natychmiast skontaktować się z
dyżurnym ruchu na kolei



Poważne problemy mogą pojawić się
podczas próby określenia
dokładnego miejsca zdarzenia

Krzysztof T. Kociołek

28

DZIAŁANIA PSP:

DZIAŁANIA PSP:



Należy dokładnie określić rodzaj i
ładunek pociągu oraz ilość
poszkodowanych



Określić usytuowanie pobliskich
szpitali, zorganizować dodatkowy
personel



Zawiadomić niezbędne dodatkowe
służby ratownicze

Krzysztof T. Kociołek

29

DZIAŁANIA PSP:

DZIAŁANIA PSP:



Stwierdzić konieczność odłączenia
napięcia w sieci trakcyjnej oraz
konieczność ograniczenia lub
wstrzymania ruchu pociągu



Kierować drogą radiową
dojeżdżające jednostki

Krzysztof T. Kociołek

30

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:



Dowódca pierwszej przybyłej na
miejsce zdarzenia jednostki
powinien rozpoznać sytuację



Powinien określić konieczność
wyłączenia napięcia w sieci
trakcyjnej i wstrzymania lub
ograniczenia ruchu pociągów

Krzysztof T. Kociołek

31

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:



Zastosować wszelkie możliwe
procedury bezpieczeństwa
(zahamowanie składu,
opłozowanie, uszynienie)

Co to jest uszynienie?

Krzysztof T. Kociołek

32

Uszynieni
e

STÓJ

STÓJ

Krzysztof T. Kociołek

33

WYKONYWANIE USZYNIENIA:

WYKONYWANIE USZYNIENIA:

Uszynienie sieci trakcyjnej polega na połączeniu

jej z szyną toru jezdnego za pomocą drążka

uszyniającego z metalową linką. Uszynienie ma na

celu wyrównanie potencjałów w sieci jezdnej i

powrotnej dla sprowadzenia do ziemi ładunku

szczątkowego. Ponadto uszynienie sieci powoduje

natychmiastowe

wyłączenie

napięcia,

gdyby

pojawiło się ono podczas prowadzenia prac pod

siecią trakcyjną. Jeżeli w czasie prac zauważy się

na uszynieniach ochronnych iskrzenie, należy

natychmiast odsunąć się na co najmniej 10 metrów

Krzysztof T. Kociołek

34

WYKONYWANIE USZYNIENIA:

WYKONYWANIE USZYNIENIA:



połączyć przewód uszynienia ze stopką

szyny toru kolejowego



sprawdzić czy w sieci nie ma napięcia -

stykiem probierczym uszynienia dotknąć
szybkim ruchem wieszaka przewodu jezdnego



jeśli po wykonaniu tej próby nie pojawi się

łuk jest to wskaźnikiem że sieć jest wyłączona
z napięcia i uszynienie można zawiesić



uszynienie zawsze trzymać dwoma rękami

poniżej ogranicznika uchwytu

Krzysztof T. Kociołek

35

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:



Określić dokładne miejsce zdarzenia
i przekazać opis sytuacji do SK



Oszacować swoje potrzeby,
ewentualnie zażądać dodatkowych
sił i środków



Ciągle informować SK o
podejmowanych decyzjach i
przebiegu działań

Krzysztof T. Kociołek

36

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:



Utrzymywać bezwzględną kontrole

personelu w strefie zagrożenia



Przestrzegać używania ochron

osobistych ratowników



Stale kontrolować sytuację i jej

zmiany



Używać możliwie małej liczby

ratowników z niezbędną ilością

sprzętu ratowniczego

Krzysztof T. Kociołek

37

DOWODZENIE:

DOWODZENIE:

ROZPOZNANIE

PLAN
DZIAŁANIA

ROZKAZY

KONTROLA

KOREKTA PLANU

Krzysztof T. Kociołek

38

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:

DZIAŁANIA PSP NA MIEJSCU ZDARZENIA:



Koordynacja poszukiwania i
ratowania



Koordynacja współdziałania służb
ratowniczych



Użycie specjalistycznego sprzętu



Utrzymanie kontaktu z mediami

Krzysztof T. Kociołek

39

EWAKUACJA PASAŻERÓW:

EWAKUACJA PASAŻERÓW:



Drzwi



Okna



Podłogi



Sufity



Cięcie konstrukcji, wykonywanie
otworów ratowniczych

Krzysztof T. Kociołek

40

EWAKUACJA PASAŻERÓW:

EWAKUACJA PASAŻERÓW:



Przeszukiwanie „wagon po wagonie”



Pasażerowie mogą znajdować się w różnych
miejscach i bardzo różnych pozycjach



Użycie sprzętu ratowniczego



Rannym zapewnić pomoc medyczną



Zabezpieczyć poszkodowanych przed
wpływem warunków zewnętrznych, zapewnić
ochronę (wagony, autobusy, szkoły, inne...)

Krzysztof T. Kociołek

41

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Niezwłocznie zatrzymać pociąg
(miejsce)
Podawać sygnał „POŻAR”
Wezwać podróżnych do opuszczenia
palącego się wagonu
Gasić pożar przy użyciu posiadanych
środków
Powiadomić dyżurnego ruchu
najbliższej stacji o konieczności
wezwania straży pożarnej

Krzysztof T. Kociołek

42

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Jeżeli istnieje ryzyko zapalenia się
sąsiednich wagonów – należy pociąg
rozprzęgnąć i odciągnąć palący się
wagon od pozostałych
Odczepione wagony należy
zahamować hamulcem ręcznym lub
opłozować aby zabezpieczyć przed
ewentualnym zbiegnięciem

Krzysztof T. Kociołek

43

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Powiadamiając dyżurnego ruchu należy podać:
• Numer pociągu i jakiej jest relacji
• Dokładne miejsce zatrzymania (nazwa

szlaku, nr toru, kilometr, lokaty słupków
trakcyjnych pomiędzy którymi znajduje się
płonący tabor)

• Co się pali
• Czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego
• Dokładny czas zauważenia pożaru
• Czy pojazd trakcyjny posiada uszyniacze

trakcyjne

• Dane zgłaszającego

Krzysztof T. Kociołek

44

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Po otrzymaniu informacji od dyspozytora o

wyłączeniu napięcia maszynista
elektrycznego pojazdu trakcyjnego uszynia
sieć trakcyjną nad torem, na którym stoi
palący się tabor – z obu jego stron (jeżeli
posiada uszyniacze ochronne – tyczki
uszyniające

Krzysztof T. Kociołek

45

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Na polecenie dyspozytora maszynista
dopuszcza do akcji ratowniczo-
gaśniczej przybyłe na miejsce pożaru
jednostki straży pożarnych. Fakt
dopuszczenia musi być odnotowany w
książce pokładowej pojazdu
trakcyjnego i podpisany przez
dopuszczającego i dowódcę akcji
Od momentu ww dopuszczenia całością
akcji kieruje dowódca akcji ratowniczo-
gaśniczej

Krzysztof T. Kociołek

46

POŻARY POCIĄGÓW:

POŻARY POCIĄGÓW:

Po zakończeniu akcji ratowniczo-
gaśniczej i odnotowaniu tego faktu w
książce pokładowej pojazdu
trakcyjnego przez dowódcę akcji
maszynista zdejmuje uszynienia
ochronne i powiadamia dyspozytora
zasilania o możliwości załączenia
napięcia, o ile nie ma innych
przeciwwskazań

Krzysztof T. Kociołek

47

ZDARZENIA W TUNELACH:

ZDARZENIA W TUNELACH:

Bardzo trudne warunki pracy
Często niesprawna wentylacja
Ciemno i brak łączności (oświetlenie,
łączność przewodowa)
Konieczność dojścia z obydwu stron
tunelu
Używanie aparatów oddechowych
Urządzenia spalinowe sytuować na
zewnątrz
Dym, substancje toksyczne utrudniają
akcje

Krzysztof T. Kociołek

48

ZDARZENIA NA WIADUKTACH:

ZDARZENIA NA WIADUKTACH:

Ryzyko osunięcia konstrukcji
Zagrożenie dla elementów
znajdujących się poniżej
Utrudnione dotarcie do
poszkodowanych
Dojście z dwóch stron

Krzysztof T. Kociołek

49

ZDARZENIA Z UDZIAŁEM POCIAGÓW

TOWAROWYCH:

ZDARZENIA Z UDZIAŁEM POCIAGÓW

TOWAROWYCH:

Szybkie rozpoznanie przewożonego
ładunku
Ocenić powstałe zagrożenie
Przeanalizować możliwość
wykorzystania środków gaśniczych
(przy ewentualnym pożarze)
Przygotować się do możliwości
ewakuowania okolicznych miejscowości
Likwidować zagrożenie

Krzysztof T. Kociołek

50

BEZPIECZEŃSTWO PODCZAS DZIAŁAŃ

RATOWNICZO-GAŚNICZYCH:

BEZPIECZEŃSTWO PODCZAS DZIAŁAŃ

RATOWNICZO-GAŚNICZYCH:

Dowódca ma obowiązek określenia
strefy zagrożenia – dokładnie ja
oznaczyć
Trakcja elektryczna – ok. 1,5 m
Przejeżdżające pociągi – ok. 3 m
(zależność od szybkości – efekt
„ssania”)
Minimalna konieczna ilość ratowników
w strefie zagrożenia
Kontrola osób przebywających w strefie
zagrożenia

Krzysztof T. Kociołek

51

BEZPIECZEŃSTWO PODCZAS DZIAŁAŃ

RATOWNICZO-GAŚNICZYCH:

BEZPIECZEŃSTWO PODCZAS DZIAŁAŃ

RATOWNICZO-GAŚNICZYCH:

Inne elementy wpływające na określenie

bezpiecznej strefy pracy:

• Warunki atmosferyczne (mgła, opady,

temperatura)

• Powierzchnia zdarzenia
• Lokalna topografia (wału, nasypy,

rowy...)

• Cechy zdarzenia
• Występowanie substancji toksycznych
• Ryzyko kontaktu z zerwaną siecią

trakcyjną

Krzysztof T. Kociołek

52

ZAKOŃCZENIE AKCJI:

ZAKOŃCZENIE AKCJI:

Kierujący akcja ratowniczo-gaśniczą powinien
poinformować SK oraz władze kolejowe o
zakończeniu akcji i możliwościach przywrócenia
normalnego ruchu kolejowego na danym
odcinku.

Akcję ratownicza można uznać za zakończoną
po usunięciu ze skrajni torów uszkodzonego i
wykolejonego taboru, odbudowaniu nawierzchni
i sieci trakcyjnej.

Za całkowite usunięcie skutków wypadku lub
katastrofy uważa się stan po przywróceniu
normalnego ruchu pociągów.

Krzysztof T. Kociołek

53

Literatura

Literatura



„Taktyka działań ratowniczych -
ratownictwo kolejowe”, Krzysztof T.
Kociołek



„Przegląd Pożarniczy”



„Zagrożenia”



„Magazyn Ratowniczy 998”



R-3 Instrukcja o postępowaniu w
sprawach wypadków kolejowych