Czynniki fizyczne - mechanizm działania czynników fizykalnych

Fizykoterapia jest działem lecznictwa, który ma duże zastosowanie w kosmetyce. Gabinety kosmetyczne, gabinety odnowy biologicznej są wyposażone w specjalistyczną aparaturę do zabiegów fizykalnych. Znajomość czynników fizycznych wraz z ich oddziaływaniem na organizm człowieka decyduje o gruntownym wykształceniu i zastosowaniu wiedzy w praktyce.

Czynniki fizykalne mogą być naturalne lub sztuczne, wytworzone przez odpowiednie generatory. Do naturalnych czynników fizykalnych należą czynniki fizyczne biosfery, czyli sfery, w której rozwija się życie zwierzęce i roślinne. Należą do nich:
oddziałujące na ustrój ludzki czynniki termiczne
promieniowanie słoneczne
elektryczność
ciśnienie atmosferyczne
ruchy i wilgotność powietrza.

Różne postacie energii, będące czynnikami fizycznymi, można w zależności od ich właściwości podzielić w następujący sposób:
czynniki termiczne ? bodźcem jest energia cieplna przekazywana organizmowi drogą przewodzenia, przenoszenia lub promieniowania oraz wytworzona w tkankach przez pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości albo ultradźwięki;
czynniki fotochemiczne ? zależą one od reakcji fotochemicznych, zachodzących w tkankach pod wpływem promieniowania nadfioletowego;
czynniki elektrokinetyczne ? występują w przypadku działania na tkankę nerwową i mięśniową impulsowych prądów elektrycznych;
czynniki elektrochemiczne ? są następstwem przepływu przez tkanki prądu elektrycznego, powodującego między innymi przemieszczenie zawartych w nich jonów oraz zmianę chemizmu tkanek;
czynniki mechaniczne ? są wywołane działaniem mechanicznym kąpieli, natrysków lub masażu;
czynniki kinetyczne ? działają na organizm w czasie wykonywania ćwiczeń ruchowych.

Mechanizmem działania bodźców fizykalnych na organizm człowieka są reakcje miejscowe ? występujące w miejscu działania energii oraz reakcje ogólne ? będące odpowiedzią całego organizmu lub niektórych jego jego układów na bodziec fizyczny.
1.Reakcje miejscowe:
bodźce fizykalne działając na skórę powodują:
- zmiany naczynioruchowe
- zmiany przepuszczalności ścian naczyń
- zwiększenie dostarczania tlenu, substratów energetycznych
- zwiększenie wydalania odpadowych produktów przemiany materii
- zmiany funkcji gruczołów łojowych i potowych
- przyśpieszenie procesów przemiany materii
2.Reakcje ogólne:
- poprawa wydolności ogólnej i odporności.

Odczyn występujący w tkance w wyniku zadziałania na nią określonej postaci energii zależy od:
ilości energii
czasu działania energii
właściwości tkanki
Jeśli natężenie danego czynnika fizykalnego jest małe, a czas jego działania krótki, to odczyn jest minimalny lub nie występuje wcale. Dlatego w celu uzyskania odczynu konieczne jest dostarczenie do tkanki określonej ilości energii o której decyduje jej natężenie i czas działania.
Najmniejszy stwierdzalny odczyn nazywa się odczynem progowym. Zwiększenie natężenia danego czynnika lub wydłużanie czasu jego oddziaływania nasila oczywiście odczyn tkanki. Stopień odczynu zależy od wrażliwości tkanki na daną postać energii.
Przekroczenie granicy zdolności przystosowania się tkanki do bodźca fizycznego powoduje jej uszkodzenie. Granicę tę określa się nazwą wartości progowej tolerancji tkanki, której miarą jest ilość energii dostarczonej w określonym czasie.

Wyróżnia się:
odczyny nieodwracalne, powstałe w wyniku uszkodzenia tkanek
odczyny odwracalne, które ustępują po upływie pewnego czasu.

W pierwszym przypadku w zależności od nasilenia bodźca, dochodzi do uszkodzenia tkanki, czyli upośledzenia lub zniesienia jej czynności oraz zaburzenia lub zniszczenia jej struktury. Rodzaj i stopień odczynu zależy również od stanu czynnościowego tkanki.
Tkanki wykazujące prawidłowe czynności, reagują w określony sposób, który można przewidywać. Odczyn taki nazywamy odczynem normalnym.
W przypadkach, gdy tkanki są zmienione chorobowo lub zaburzone są mechanizmy ustrojowe decydujące o odczynie, może wystąpić skutek odmienny od spodziewanego. Odczyn taki nazywa się odczynem paradoksalnym. Przykładem takiego odczynu może być reakcja naczyń krwionośnych na bodziec cieplny, występująca nieraz w zaburzeniach naczynioruchowych, kiedy zamiast spodziewanego rozszerzenia naczyń następuje ich skurcz.

Ważną rolę w mechanizmie oddziaływania na ustrój przez czynniki fizykalne pełni skóra. Stanowi ona bowiem strukturę tkankową, która okrywając cały organizm, odbiera i przetwarza oddziałującą na nią energię. Jest bogato unerwiona i powiedzenie, że skóra jest anteną ośrodkowego układu nerwowego, dzięki której napływają do niego informacje o wszelkich zmianach zachodzących w środowisku zewnętrznym, kryje w sobie głęboki sens.
Znajdujące się w skórze zakończenia nerwów dośrodkowych ? receptory ? są odbiornikami określonych postaci energii. Pobudzenie receptorów skóry może powodować na drodze odruchowej odczyn nie tylko w samej skórze, lecz również w narządach wewnętrznych w wyniku odruchów skórno-trzewnych.
W mechanizmie oddziaływania na organizm czynników fizykalnych równie doniosłą rolę, jak mechanizm odruchowy, spełnia obfita sieć naczyń skóry. O tym, jak bogato jest unaczyniona skóra, świadczyć może fakt, rozszerzone naczynia krwionośne samej tylko skóry właściwej mogą pomieścić 1 litr krwi. Wykorzystanie wpływu czynników fizykalnych na stan naczyń krwionośnych skóry pozwala wpływać na rozmieszczenie krwi w ustroju, co ma zasadnicze znaczenie w leczeniu chorób układu krążenia. Rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry wpływa również na zwiększenie przepływu krwi przez tkanki, co jest szeroko wykorzystywane w leczeniu wielu chorób, głównie stanów zapalnych.
Udział skóry w procesie termoregulacji, czyli zachowania stałej ciepłoty ustroju, stanowi również jeden z elementów wykorzystywanych w postępowaniu leczniczym przy użyciu czynników fizykalnych. Zdolności termoregulacyjne skóry wynikają z obecności w niej aparatu wydzielniczego gruczołów potowych, który jest zdolny wydzielać bardzo duże ilości potu. Zawarta w pocie woda parując na powierzchni skóry pobiera z niej ciepło, zmniejszając w ten sposób zasoby cieplne ustroju.
Znajomość odczynów i umiejętne wykorzystanie w celach leczniczych i kosmetycznych warunkuje skuteczność leczenia fizykalnego.


Bibliografia:
?ENCYKLOPEDIA ZDROWIA? - Witold S. Gomułka i Wojciech Rewerski; WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN
inne źródła

---