background image

PODSTAWOWE WIELKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCE WIBRACJE 

 

 

Amplituda drgań- maksymalne wychylenie (przemieszczenie) punktu 

materialnego od położenia równowagi [cm] 

A = x

max

-x

śr

 = x

śr

-x

min; 

gdzie x

śr

 

– położenie średnie 

x= A cos 

ωt 

gdzie  

x-wychylenie,  

A- amplituda,  

cos- funkcja cosinus,  

t- 

czas w jakim nastąpiło wychylenie,  

ω- prędkość kątowa  

 

Prędkość kątowa- podczas ruchu po okręgu wraz z przebywaną drogą L, zmienia 

się kąt pod jakim obserwowany jest poruszający się obiekt  ∆α, dlatego celowe jest 

wprowadzenie 

wielkości charakteryzującej szybkość zmiany kąta. Wielkością tego 

rodzaju jest tzw. 

prędkość kątowa. Oznaczamy ją ω (mała grecka litera omega). 

 

 

ω - prędkość kątowa (układzie SI w rad/s, lub 1/s = 1 s

-1

∆α - kąt zakreślony przez promień wodzący (w radianach

∆t - czas w jakim odbywa się ruch, lub jego fragment (w układzie SI sekundach s).  

 

 

 

Przyśpieszenie - wyrażamy w [cm/s2] bądź też w krotnościach 

przyśpieszenia ziemskiego [g]. 

a = -A 

ω

sin (

ω t + Φ) 

gdzie:  

 

ωt-  faza drgań,  

Φ- faza początkowa

  

 

background image

Faza  

drgań – w fizyce wielkość bezwymiarowa opisująca procesy okresowe, 

przedstawiająca, w której części okresu znajduje się ciało (zjawisko). 

 

 

Prędkość drgań- liczbowo równa jest drodze, jaką przebywa punkt drgający 

w jednostce czasu, określamy w [cm/s]. 

v = A cos (

ω t ) 

gdzie  

A- amplituda  

cos- funkcja cosinus 

ω – prędkość kątowa  

t- 

czas, w jakim zaszły drgania 

 

  Okres T 

– czas trwania jednego pełnego drgania czyli czas pomiędzy 

wystąpieniem tej samej fazy ruchu drgającego. 

T= 2 π/ ω 

gdzie:  

π- liczba Pi (π = 3,14159

)

 

ω- prędkość kątowa   

 

Skutki długotrwałego przebywania w zasięgu wibracji 

1. 

Uczucie zmęczenia ogólnego 

2. 

Zaburzenia w koncentracji uwagi na czynnościach umysłowych i ruchowych – 

spowolnienie reakcji na bodziec świetlny i słuchowy.  

3. 

Zmniejszenie ostrości wzroku szczególnie zaznacza się przy częstotliwościach 

25 - 40 [Hz].  

4. 

Odwracalne a następnie nieodwracalne zmiany w różnych narządach i 

układach -  CHOROBA WIBRACYJNA   

 

Narażenia na drgania przenoszone do organizmu przez kończyny górne 

powodujące zespół zmian różnych narządów i układów ( przy częstości 35-250 

[Hz])  

 

 

background image

Postacie zespołu wibracyjnego:  

 

1. Naczyniowa

najczęściej rejestrowana, charakteryzuje się napadowymi 

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk czego objawem jest blednięcie opuszki 

jednego lub więcej palców (tzw. ”choroba białych palców”)  

 

2. Nerwowa-

 

zaburzenia czucia dotyku, wibracji, temperatury a także dolegliwości 

w postaci drętwienia czy mrowienia palców czy rąk 

 

3. Kostna lub kostno-stawowa

zniekształcenie szpar stawowych, zwapnienie 

toreb

ek stawowych, zmiany w procesie przebudowy kości  

 

 

 

Drgania harmoniczne nietłumione- zależność położenia obiektu od czasu  

zmienia się jak funkcja sinus lub cosinus 

x(t) = a 

sin(ωt+φ) 

gdzie: 

– amplituda drgań 

ω- prędkość kołowa (pulsacja) 

ωt+φ – faza drgań harmonicznych 

φ - faza początkowa 

 

 

Oscylator harmoniczny tłumiony-  oscylator harmoniczny, którego drgania, 

a dokładniej amplituda drgań, ulegają osłabieniu na skutek działania sił 

zewnętrznych 

 

gdzie: 

b -

stała tłumienia 

Ae

-bt/2m

 -

amplituda drgań tłumionych 

 

 

 

background image

 

Wahadło matematyczne-   to ciało o masie m  nie posiadające objętości 

(punkt materialny), które jest zawieszone na nieważkiej i nie rozciągliwej nici o 

długości l 

 

Siła powodująca ruch wahadła jest wprost proporcjonalna do wychylenia, a więc 

waha

dło podlega ruchowi drgającemu harmonicznie.  

Fs= -kx 

 

gdzie:  

Fs- 

jest to siła styczna do toru ruchu ciała o masie m  

– stała równa wartości mg/l ( m- masa ciała, g- przyśpieszenie ziemskie, l- długość 

nici na której zawieszone jest ciało)  

x- 

współrzędna położenia kulki na osi x  

 

Okres ruchu ciała w wahadle matematycznym  

 

 

 

gdzie  

T- 

okres drgań wahadła matematycznego  

l- 

długość nici na której zawieszone jest ciało 

g- 

przyśpieszenie ziemskie  

 

Ruch ciała ograniczony nicią jest ruchem po okręgu dlatego wartości prędkości, siły 

i przyśpieszenia w ruchu harmonicznym oblicza się poprzez następujące wzory:  

 

Prędkość punktu wykonującego drgania harmoniczne  

v = 

ω • A • cosω × t 

gdzie  

ω- prędkość kątowa 

A- amplituda 

cos- funkcja cosinus  

t- czas w jakim z

aszły drgania harmoniczne  

background image

Siła działająca na ciało w ruchu harmonicznym 

 

F= - 

m • ω 2 •A• sina 

gdzie  

m- 

masa ciała 

ω- prędkość kątowa  

A- amplituda  

sin- funkcja sinus 

 

Przyśpieszenie w ruchu harmonicznym 

 

a = F / m 

gdzie  

F- 

siła działająca na ciało 

m- 

masa ciała  

 

  Oscylator 

–  układ fizyczny wykonujący ruch drgający 

 

Oscylator harmoniczny-  

dwie masy m1 i m2 połączone są sprężyną , o sprężystości 

charakteryzowanej przez stałą siłową f [N/m]. Oscylator harmoniczny to taki oscylator 

który spełnia prawo Hooke’a  

 

 

PRAWO HOOKE’A 

Określa zależność odkształcenia od naprężenia. Mówi, że siła jaka 

potrzebna jest do rozciągnięcia sprężyny jest proporcjonalna do 

wychylenia i skierowana przeciwnie do wychylenia.  

F=-fq 

gdzie:  

F- 

siła potrzebna do rozciągnięcia sprężyny  

q- wychylenie  

 

 

background image

Oscylator Morse'a- 

służy do opisu oddziaływań międzyatomowych.  

Potencjał Morse’a opisuje różnice w poziomach energetycznych.  Energia wiązania 

D

e

 

jest większa niż energia dysocjacji D

0

 

ze względu na niezerową energię poziomu 

zerowego drgań. 

 

 

 

gdzie:  

  V - kwantowa liczba oscylacyji,  

  h- 

stała Plancka  

   V0 - 

częstotliwość oscylatora harmonicznego  

   Xe     - 

stała anharmoniczności  

 

Stała Plancka (oznaczana przez h), jest jedną z podstawowych stałych fizycznych; ma 

wymiar 

działania; pojawia się w większości równań mechaniki kwantowej. W układzie SI w 

przybliżeniu wynosi: h = 6,626 0755(40) × 10

-34

 J

·

 

Stała anharmoniczności 

 

gdzie:  

α- parametr opisujący szerokość studni  

µ- masa zredukowana 

De- 

głębokość studni  

 

Oscylator Morse'a-zastosowanie w biologii  

 

  Absorpcyjna spektroskopia IR (z ang. infrared spectroscopy

) − wykorzystuje 

promieniowanie podczerwone do otrzymywania widm oscylacyjnych 

określonych grup funkcyjnych obecnych w analizowanym związku.  

 

 

Określone grupy funkcyjne związków organicznych charakteryzują się ściśle 

określonym zakresem absorpcji promieniowania podczerwonego. 

background image

Częstotliwość, przy której dana grupa funkcyjna absorbuje promieniowanie IR 

nazywa się– drganiem charakterystycznym grupy funkcyjnej 

 

 

  Rezonans akustyczny

zjawisko zachodzące dla fal dźwiękowych, 

polegające na pobieraniu energii fal akustycznych przez układ akustyczny ze 

źródła drgań o częstotliwościach równych lub zbliżonych do częstotliwości 

drgań własnych układu.  

 

Częstotliwość fali akustycznej 

 

gdzie: 

– długość struny, 

n = 1, 2, 3..., 

– naciąg, 

ρ – masa na jednostkę długości struny. 
 

 

  Rezonans magnetyczny- jest 

to pochłanianie fal elektromagnetycznych o 

częstotliwości fal radiowych przez cząstki o niezerowym spinie, (wewnętrzny 

moment pędu, związany z obrotem wokół własnej osi ) znajdujące się w polu 

magnetycznym. np: elektron, proton, neutron)  

 

Moment magnetyczny- 

cząstki z momentem magnetycznym mają tę własność, że w 

polu magnetycznym działa na nie moment siły, orientujący wektor momentu 

magnetycznego równolegle lub antyrównolegle do wektora pola magnetycznego B. 

 

μ = γS = g(q/2m)S 

 

gdzie: 

μ - moment magnetyczny,  

γ - współczynnik giromagnetyczny,  

g - czynnik g, 

 q - 

ładunek cząstki,  

background image

m - 

masa cząstki, 

S - spin. 

 

 

Energia atomu w polu magnetycznym- 

zależna jest od ustawienia cząstki w polu, 

obliczana ze wzoru  

                                                  E = -

μz B  

gdzie: 

 

µz -  moment magnetyczny jądra, zależny od magnetycznej liczby kwantowej 

B -  pole magnetyczne 

E równoległe = -(eh/4πme)B 

E antyrównoległe = (eh/4πme)B 

 

Z ustawieniem równoległym związana jest niższa energia niż z ustawieniem 

antyrównoległym, wskutek czego więcej cząstek będzie przebywać w tym pierwszym 

stanie. 

 

Zastosowanie rezonansów magnetycznych w medycynie i biologii:  

1. Elektronowy rezonans paramagnetyczny (EPR)

 

– pochłanianie fali 

elektromagnetycznej przez elektrony w polu magnetycznym 

 

Zastosowanie:  

 

identyfikacja wolnych rodników 

 

badania archeologiczne (szkliwa zębów,  wieku) 

 

onkologia 

 

 

pochłanianie fal przez protony, neutrony i jądra atomowe o niezerowym spinie (gdzie 

występuje inny niż dla elektronów czynnik g,  inne wartości ładunku, masa tysiące 

razy większa niż masa elektronu) – częstotliwość pochłanianej fali będzie tysiące 

razy mniejsza ( zakres fal radiowych 3 kHz 

– 3 THz) 

 

2. Jądrowy rezonans magnetyczny (NMR)-

 obrazowanie rezonansu 

magnetycznego (MRI - ang. Magnetic Resonance Imaging).  

 

background image

NMR polega w modelowym przypadku na umieszczeniu próbki w stałym polu 

magnetycznym B a następnie wysłaniu w jej kierunku fal radiowych o różnych 

częstotliwościach oraz pomiar przez detektor fal widma absorpcyjnego, w którym 

brak jest częstości rezonansowych pochłoniętych przez próbkę 

 

Zastosowanie w medycynie  

  techniki tomograficzne 

 

 

PRAWA MECHANIKI 

 

 

Przyśpieszenie-  wektorowa wielkość fizyczna wyrażająca zmianę wektora 

prędkości w czasie. Przyspieszenie definiuje się jako pochodną prędkości po 

czasie, czyli jest szybkością zmiany prędkości.  

 

a=dV/dt [SI m/s

gdzie:  

dV- 

zmiana wektora prędkości  

dt- zmiana wektora czasu    

 

Przyśpieszenie w ruchu krzywoliniowym- jeżeli ciało porusza się po torze 

krzywoliniowym, wówczas całkowite przyspieszenie może być rozłożone na dwie 

składowe:  

 

prostopadłą do toru ruchu zwaną przyspieszeniem dośrodkowym (

)  

 

składową równoległą zwaną przyspieszeniem stycznym ( ). 

 

 

Wartość składowej prostopadłej 

Aby obliczyć wartość składowej prostopadłej do kierunku ruchu, nazywanej też 

sk

ładową "normalną”, stosujemy wzór na przyspieszenie dośrodkowe (a

n

 = a

dosr

): 

 

gdzie: 

background image

– wartość prędkości – w układzie SI w m/s 

– promień krzywizny toru – w układzie SI w metrach m 

 

Wartość składowej równoległej 

Aby obliczyć wartość składowej równoległej (nazywanej też „składową styczną do 

toru”), wystarczy zastosować standardowy wzór na definicję przyspieszenia: 

 

gdzie: 

– wartość prędkości – w układzie SI w m/s 

– czas – w układzie SI w s 

 

Wektor przyspieszenia całkowitego jest sumą składowej normalnej i stycznej: 

 

Składowe styczna i normalna są prostopadłe, dlatego wartość przyspieszenia 

całkowitego jest równa: 

 

 

Przyśpieszenie krótkotrwałe-  czas działania poniżej 1s, wartość rzędu 

kilku/kilkudziesiąt [g], występuje w sporcie i w komunikacji. Nie wywołuje większych 

zmian w ustroju 

 

gdzie: 

1

– wartość prędkości początkowej  

v

2

 

– wartość prędkości końcowej  

– czas – w układzie SI w s 

 

Przyspieszenia podłużne (+Gz/-Gz) 

  + Gz 

– działają w kierunku głowy a siły bezwładności w kierunku stóp. Siły 

bezwładności wywołują przemieszczenie krwi i narządów w kierunku od głowy 

do stóp (spadek ciśnienia krwi w głowie, wzrost w naczyniach kończyn 

background image

dolnych) (max wytrzymałość człowieka +Gz = 6g/1s (skutki uboczne 

zaburzenia widzenia, utrata przytomności 

 

  - Gz 

– działają w kierunku stóp a siły bezwładności w kierunku głowy. 

Przeciążenia powodują przemieszczenie krwi i narządów w kierunku 

dogłowowym  (wzrost ciśnienia w głowie, spadek w kończynach dolnych)(max 

wytrzymałość człowieka - Gz = 3g/1s (wybroczyny, krwawienia, zaburzenia 

czynności serca, układu oddechowego, utrata przytomności) 

 

Siła bezwładności- przyspieszenie dodatnie jak i ujemne (opóźnienie) związane z 

ruchem, pojawia się w układach nieiniercyjnych w następstwie przyspieszeń siły 

bezwładności. Siła bezwładności działająca na ciało o masie m , poruszające się z 

prędkością a wyrażona jest wzorem: 

 

gdzie: 

m- masa 

a- 

przyśpieszenie  

 

We wzorze tym minus oznacza, że zwrot siły bezwładności jest przeciwny do zwrotu 

przyspieszenia układu. 

 

Przyspieszenia o długim czasie trwania- np. przyśpieszenie ziemskie w warunkach  

spadku swobodnego ciał o jakiejkolwiek masie jest ono po prostu ich 

przyspieszeniem . W sytuacji statycznej (np. ciała spoczywającego na  powierzchni) 

przyspieszenie grawitacyjne odpowiada za mierzony ciężar 

 

       

            

         

 

 

 

gdzie:  

a2 

– przyspieszenie grawitacyjne ciała 2 przyciąganego przez ciało 1 

– stała grawitacji stała powszechnego ciążenia 

background image

m1 

– masa ciała wytwarzającego pole grawitacyjne 

– odległość między środkami przyciągających się ciał, promień Ziemi 

 

Przyspieszenie grawitacyjne-   

na każde ciało w małej odległości od powierzchni 

Ziemi działa siła, którą możemy wyliczyć z prawa powszechnego ciążenia, a ta siła 

zgodnie z 

II zasadą dynamiki Newtona nadaje ciału przyspieszenie grawitacyjne o 

wartości:  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I PRAWO NEWTONA 

 C

iało pozostaje w spoczynku albo porusza się ze stałą prędkością 

(przyspieszenie równe zeru) jeśli nie występują siły zewnętrzne działające na 

ciało  gdy 

                  

                                             

   

gdzie : 

a- przyśpieszenie 

F- siła 

 

II PRAWO NEWTONA 

C

ałkowita siła działająca na ciało jest równa iloczynowi jego masy przez 

przyspieszenie 

 

gdzie: 

a- przyśpieszenie 

F- siła 

m- masa  

 

background image

 

 

Związek przyspieszenia z dynamiką- zgodnie z drugą zasadą dynamiki Newtona 

przyspieszenie ciała jest proporcjonalne do wypadkowej siły F działającej na to ciało i 

odwrotnie proporcjonalne do masy ciała m.  

Kierunek i zwrot przyspieszenia pokrywa się z kierunkiem i zwrotem siły.  

Wzór wyrażający tę zależność ma postać 

 

 

  Masa-  m

asa jest wewnętrzną własnością obiektu (miara ilości materii 

wchodzącej w skład danego ciała). Masa jest miarą „oporu” jaki ciało stawia 

wszelkim zmianom swojej prędkości (im większa masa tym mniejsze 

przyspi

eszenie pod wpływem danej siły)  

 

 

Ciężar ciała (Q) to wartość działającej na nie siły

 

grawitacyjnej

 

(na ogół w 

otoczeniu dużego ciała jak  planeta, księżyc); można go rozumieć jako wartość 

siły jaką trzeba by przyłożyć do ciała aby było ono w spoczynku w stałej 

odległości od „dużego ciała”. Jest to suma wektorowa sił grawitacji (Fg) i sił 

bezwładności (Fb)                                    

Q = Fg+Fb 

III PRAWO NEWTONA 

Dwa ciała kuliste obdarzone masą przyciągają się siłami  wprost  

proporcjonalnymi do iloczynu posiadanych mas i odwrotnie 

proporcjonalnymi do kwadratu odległości między ich środkami.  

 

gdzie: 

F- siła 

m

1

, m

2

- masy dwóch ciał 

r

2 -   

odległość pomiędzy ciałami  

G- przyśpieszenie ziemskie 

 

background image

 

 

gdzie

m - 

masa ciała 

g - przyspieszenie ziemskie (grawitacyjne) 

średnio g = 9,81 m/s 2 , w przybliżeniu 

10 m/s 2 

 

 

PRAWA GAZOWE 

 

 

 

Zastosowanie prawa Boyle’a- Mariota : zmiana obj. gazów i zużycie 

powietrza pod wodą, zapas gazu. 

Ciśnienie określonej masy gazu w stałej temperaturze  jest odwrotnie proporcjonalne 

do jego objętości i wprost proporcjonalne do gęstości Jeśli podczas nurkowania 

ciśnienie rośnie 1 at/10 m Objętość gazu w płucach maleje z głębokością, przy 

wynurzaniu szybko wzrasta 

– nigdy nie wstrzymuj oddechu 

 

 

PRAWO BOYLE’A-MARIOTA

 

W stałej temperaturze objętość gazu jest odwrotnie proporcjonalna do 

ciśnienia. Opisuje przemiany termodynamiczne w gazie doskonałym – izoterma 

 

 

PV = const jeśli T = const 

 

gdzie:  

V- 

objętość gazu  

p- 

ciśnienie 

 

background image

 

 

Wnioski wynikające ze zjawisk opisanych przez Prawo Henry’ego:  

I. 

rosnąca temperatura, malejące ciśnienie powodują obniżenie zdolności do 

rozpuszczania gazów, 

II. 

malejąca temperatura, wzrastające ciśnienie powodują wzrost zdolności do 

rozpuszczania gazów. Nasycanie zwiększa się, kiedy ciśnienie wzrasta,  

III. 

kiedy ciśnienie spada nadmiar gazu musi się wydzielić. Jeśli ciśnienie spada 

odpowiednio szybko gaz rozpuszczony w cieczy znajdzie się w stanie 

przesycenia i zacznie wydzielać się z cieczy w postaci pęcherzyków.  

 

PRAWA 

ZWIĄZANE Z CIŚNIENIEM 

 

Ciśnienie atmosferyczne zmniejsza się z wysokością w przybliżeniu zgodnie z 

równaniem: 

p = p

0

e

-

αh

;          t = const 

gdzie: 

– ciśnienie powietrza na danej wysokości,  

p

0

 

– ciśnienie na poziomie morza, 

– podstawa logarytmów naturalnych, 

h - 

wysokość 

         

ϥ

0

 

α = g — 

       p

0

 

PRAWO HENRY’EGO

 

Stężenie rozpuszczonego gazu (C)  znajdującego się w równowadze z fazą 

gazową jest wprost proporcjonalne do ciśnienia (P) wywieranego przez ten gaz.  

  

C = k * P 

gdzie:  

– stężenie rozpuszczonego gazu 

– współczynnik rozpuszczalności gazu w cieczy 

– ciśnienie

 

background image

  

gdzie: 

  

ϥ

0

 

= gęstość powietrza na poziomie morza            

– przyspieszenie ziemskie; dla temperatury t = 20°C   α = 1,16 x 10

-4

m

-1

 

  

 

 

 

PRAWO PASCALA 

 

C

iśnienie w cieczy jednorodnej rozchodzi się równomiernie we wszystkie strony, 

działając prostopadle na każdą powierzchnie. Zanurzone na określoną, stałą 

głębokość ciało podlega równomiernemu ciśnieniu ze wszystkich stron. 

  

 

PRAWO ARCHIMEDESA 

 

 N

a każde ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu, równa co do wartości 

ciężarowi wody wypartej przez to ciało (ocena obojętnej pływalności)

 

PRAWO FICKA

 

„Prędkość dyfuzji (rozprzestrzeniania się gazu w cieczy) w warunkach równowagi 

jest wprost proporcjonalna do pow

ierzchni błony, przez którą zachodzi dyfuzja i 

różnicy ciśnień, a odwrotnie proporcjonalna do grubości błony” 

 

gdzie:  

J [ 1/cm

2

s ] - strumie

ń dyfundujących atomów; 

 D [ cm

2

/s ] - 

współczynnik proporcjonalności; 

  

φ [ 1/cm

3

 ] - 

stężenie; ilość substancji 

 X [cm] - 

odległość od źródła dyfundującej substancji.

 

background image

Zastosowanie prawa Archimedesa: 

 

Nurek może zmienić swoją pływalność zgodnie z prawem ARCHIMEDESA: 

  Dodatn

ią – ciało ma tendencję do unoszenia się na wodzie 

 

Neutralną – ciało ani nie unosi się ani nie tonie 

 

Ujemną – tendencja do tonięcia 

  Poprzez wdech/wydech 

– zmiana pojemności płuc – zmiana wypartej wody: 

zwiększenie objętości wydechu o 3l – wypór ok. 3 kG 

 

 

 

PRAWA OPTYKI 

PRAWO SNELLIUSA

 

O

pisujące zmianę kierunku biegu promienia światła przy przejściu przez granicę 

między dwoma ośrodkami przezroczystymi o różnych współczynnikach załamania. 

Prawo załamania formułuje się bazując na założeniach optyki geometrycznej. 

P

romień padający biegnący w ośrodku pierwszym, pada na granicę ośrodków, po 

czym zmienia kierunek (załamuje się) i jako promień załamany biegnie w ośrodku 

drugim. 

n = sin(

α) / sin(β) = v/u 

 

gdzie:  

 

 

 

 

n - 

współczynnik załamania 

α - kąt padania światła 

β - kąt załamania światła 

v i u - 

prędkości światła odpowiednio w I i II ośrodku. 

PRAWO TORICELLI’EGO 

 

Ciśnienie całkowite na danej głębokości w wodzie jest sumą ciśnień powietrza na  

powierzchni oraz ciśnienia (nadciśnienia) słupa wody. 

 

P

całk.

= P

atm

 + P

wody

 

 

background image

Odkształcenie obrazu – załamanie promieni w wodzie pod innym kątem, obraz 

powstaje poza siatkówką 

 

Różnica gęstości ośrodków (woda/powietrze/maska) 

 

Woda pochłania światło wraz z głębokością – utrata jaskrawości kolorów 

 

Kolor czerwony 5 m 

– słabnie jaskrawość,  

15 m wydaje się b ciemny, potem traci jaskrawość pomarańczowy, żółty zielony na 

końcu niebieski. – konieczna latarka nurkowa 

 

 

PRAWA TERMODYNAMIKI 

 

 

Temperatura bezwzględna T - w teorii kinetycznej gazów to  średnia energia 

kinetyczna r

uchu pojedynczej cząsteczki przypadająca na jeden stopień 

swobody ruchu: 

  

 

gdzie:  

 f 

– liczba stopni swobody cząstki,  

kB- 

stała Boltzmanna (kB = 1,38·10

−23

 

J/K), określa rozkład energii molekuł.  

E- energia kinetyczna 

 

Stopnie swobody 

– minimalna liczba niezależnych zmiennych 

 

 

 

 

 

background image

 

 

 

 

 

II ZASADA TERMODYNAMIKI  

 

Jeżeli układ termodynamiczny przechodzi od jednego stanu równowagi do 

drugiego, bez udziału czynników zewnętrznych (spontanicznie), to jego entropia 

zawsze rośnie.   

gdzie:                                                       

 

ΔS≥0  

 

ΔS– entropia

 

I ZASADA TERMODYNAMIKI  

 

Zm

iana energii wewnętrznej układu równa jest sumie ciepła dostarczonego do 

układu i pracy

 

wykonanej nad układem.  

 

 

ΔU=Q+W 

 

gdzie:  

ΔU– zmiana energii wewnętrznej układu, 
Q– energia przekazana do układu jako ciepło, 
W– praca wykonana na układzie. 

 

III ZASADA TERMODYNAMIKI  

 

E

ntropia układu o ustalonych parametrach np. o stałym ciśnieniu lub objętości i 

temperaturze zmierzającej do zera bezwzględnego zmierza również do zera. 

background image

  Entropia- 

termodynamiczna funkcja stanu, określająca kierunek przebiegu 

procesów samorzutnych w odosobnionym układzie. Jest miarą stopnia 

nieuporządkowania  

 

Termodynamiczny Upływ czasu

 

 

 

mała entropia (porządek) duża entropia (chaos) 

 

gdzie: 

— pojemność cieplna układu 

Tp 

— temperatura w stanie P 

T- 

temperatura bezwzględna  

 

 

  Temperatura a szyb

kość reakcji chemicznej- szybkość reakcji chemicznych 

mierzy się szybkością k zmiany stężenia reagujących substancji. 

 

k= -dc/dt 

gdzie: 

dc- 

zmiana stężenia reagujących substancji  

dt- 

czas szybkości reakcji 

 

  W

spółczynnik van't Hoffa Q

10

- w  celu ustalenia 

wpływu temperatury na 

procesy biologiczne wprowadza się współczynnik Q

10) . 

Jest  to stosunek  

szybkości  przebiegu  procesu  w  temp.  T+10K  do  jego  szybkości  w  
temp.  T                            

Q

10

= k

T+10

/k

T

 

 

Dla  

procesów  w  organizmach żywych Q10  osiąga wartość 1-4.  

background image

Znając współczynnik można energię aktywacji otrzymać ze wzoru 

E= {1,9 T

2

 lg Q

10

} J/mol lub E= {0,46 T

2

 lg Q

10

} cal/ mol 

Dla procesów biologicznych jest to na ogół 1,2<Q

10

<4 

Dla procesów fizycznych (dyfuzji) Q

10=

 Dla reakcji chemicznych 2<Q

10

<3 

Dla wartości enzymatycznych Q

10

<2 

   

Wartość Q

10

 

może sugerować mechanizm jak i rodzaj procesu biochemicznego 

 

  Przewodnictwo cieplne- u

zależnione jest od przewodnictwa właściwego α 

warstw powierzchniowych i od spadku temperatury: 

ΔT/ Δx 

 

gdzie:       

Δx – grubość warstwy przewodzącej ciepło 

ΔT- różnica temperatur 

S- 

powierzchnia przez którą przechodzi ciepło  

                                                                                                                                             

oraz od powierzchni S

, przez którą ciepło jest przewodzone: 

ΔQ/Δt = λS  ΔT/Δx 

 

 

Droga utraty ciepła przez konwekcjępowietrze stykając się z ciałem 

ogrzewa się i wraz z pobranym ciepłem unosi się ku górze, a jego miejsce 

zajmuje chłodniejsze powietrze. Zjawisko to nosi miano konwekcji. Strumień 

ciepła oddawany do powietrza, przy temperaturze skóry wyraża się wzorem: 

 

Φ

k

= α * S (Ts-Tp) 

gdzie: 

Φ

k

strumień ciepła 

Tp- temperatura pokojowa 

background image

Ts- 

temperatura skóry  

α- współczynnik ostygania  

S- powierzchnia 

przez którą przechodzi ciepło 

 

 

Utrata  ciepła  przez  promieniowanie-  podczas  gdy  temperatura  ciała 

oddającego  ciepło  do  otoczenia  jest  wyższa  niż  otoczenie  ciepło  oddawane 

jest  za  pośrednictwem  promieniowania  elektromagnetycznego  w  zakresie 

podczerwieni  (780 

nm  do  1  mm).    Strumień  ciepła  (natężenie  przepływu 

ciepła)  oddawany  do  otoczenia  przez  ciało  doskonale  czarne  wyrażony  jest 

wzorem Stefana-Boltzmanna 

 

Φ

r

σ * a*S (T

4

s

-T

4

ot

gdzie: 

 

Φr – strumień energii[ W/m2]   

 

σ – stała Stefana-Boltzmana  

 T- temperatura w [skala Kelwina]  

a- 

zdolność absorbcyjna powierzchni promieniującej  

S- pole powierzchni 

Ts- 

temperatura skóry 

Tot- temperatura otoczenia  

 

Skóra zachowuje się w zakresie promieniowania podczerwonego jak ciało doskonale 

czarne. 

 

 

Utrata ciepła przez parowanie wody- gdy temperatura otoczenia zbliży się 

do temperatury skóry, ilość strumienia ciepła utraconego przez wyparowanie 

wody wyraża się wzorem: 

 

Φ

p

= k

p

* S

p

* (p

s

-p

p

gdzie: 

p

ciśnienie cząstkowe pary wodnej przy powierzchni skóry 

p

p

ciśnienie cząstkowe pary wodnej w otaczającym środowisku 

 S

p

powierzchnia biorąca udział w parowaniu 

k

p

współczynnik zależny od min ciepła parowania wody  

 

background image

Literatura uzupełniająca:  

1

. Podstawy biofizyki podręcznik dla studentów medycyny– pod redakcją A. 

Pilawskiego ,PZWL, 1998 

2. Biofizyka podręcznik dla studentów – pod redakcja F. Jaroszyka, PZWL 

,Warszawa, 2001 

3.Podręcznik nurkowy pod redakcją Jerzy Macke, almapress, Warszawa, 2003