Geografia ekonomiczna, NAUKA

Żeby rozumieć, jaki kierunek przyjęło rolnictwo Polski i jakie uprawy i hodowla dominują w nim trzeba przeanalizować kilka czynników, które do tego doprowadziły.

1) Ukształtowanie powierzchni
Podstawowymi czynnikami kształtującymi powierzchnię ziemi są: procesy endogeniczne ( Zachodzące wewnątrz skorupy ziemskiej. Są czynnikami budującymi i urozmaicającymi powierzchnię Ziemi. Do procesów endogenicznych zaliczamy: trzęsienia ziemi [tektoniczne, wulkaniczne, zapadliskowe], wulkanizm, plutonizm [krzepnięcie magmy i związane z tym przemiany], metamorfizm, ruchy epejrogeniczne [powolny ruch pionowy działający na stare płyty tektoniczne], ruchy izostatyczne[powolny ruch pionowy zachodzi tam gdzie nastąpiły zmiany w polu grawitacyjnym ziemi], ruchy orogeniczne [górotwórcze], oraz procesy egzogeniczne ( Zachodzące na powierzchni skorupy ziemskiej. Są czynnikami zazwyczaj niszczącymi i prowadzącymi do wyrównania powierzchni Ziemi. Do procesów egzogenicznych zaliczamy: działalność wiatru, działalność morza, działalność lodowców, działalność wód płynących, wierzenie, działalność wód głębinowych.
Bogata rzeźba terenu Polski powoduje znaczące utrudnienia nie tylko w prowadzeniu działalności rolniczej, ale także w budowie dróg i linii kolejowych. W terenach górzystych naszego kraju dominuje hodowla jest to spowodowane właśnie trudnościami w rolnictwie spowodowanymi ukształtowaniem terenu. Jednak miejsca te ze względu na swoją atrakcyjność turystyczną oraz walory zdrowotne stały się idealnymi miejscowościami wypoczynkowymi oraz sanatoryjnymi. Pociągło to za sobą zupełny przeskok rozwoju gospodarczego ze stadium rolnictwa i hodowli w fazę poprzemysłową gdzie dominują usługi z pominięciem okresu przemysłowego.

2) Gleby
Jednym z najważniejszych czynników decydujących o rodzaju uprawy i jej zlokalizowaniu są właśnie gleby. Ich powstanie zależne jest od wielu czynników, ( rodzajem skały macierzystej, z której powstanie gleba, warunkami klimatycznymi, działalnością organizmów żywych, działalnością człowieka, wpływem wody, ukształtowaniem terenu).
- gleby bielicowe, są to bardzo mało żyzne gleby, mocno zakwaszone występują prawie na całym obszarze naszego kraju. Obecnie zalesiane ze względu na swoja małą wartość rolniczą.
- gleby brunatne, bardzo częste, mało urodzajne mimo to często lokowane są na nich uprawy.
- gleby torfowe i murszowe, mało zagospodarowane ze względu na trudną na nich uprawę, bardzo szybkie wyjaławianie takich gleb i małą ilość roślin hodowlanych mogących żyć w tak ciężkiej ziemi. Występowanie północny-wschód Polski i dolina Noteci.
- mady, powstałe z naniesionego przez rzekę materiału organicznego. Gleby te są bardzo żyzne, mimo to występują na nich utrudnienia w prowadzeniu rolnictwa spowodowane zalewaniem, podmywaniem i ukształtowaniem tych terenów. Występowanie: Żuławy Wiślane, doliny Odry i Warty.
- rędziny, gleby żyzne, powstałe na skałach wapiennych. Występowanie: Jura Krakowsko-Częstochowska, Tatry, Pieniny, Wyżyna Kielecka i Wyżyna Lubelska.
- czarne ziemie, uznawane za bardzo żyzne gleby. Występują w okolicach Pyrzyc, Wrocławia, Kujaw.
- czarnoziemy, najżyźniejsze spośród gleb, duża ilość próchnicy. Tworzą się na roślinności trawiastej. Bardzo nielicznie występują w Polsce, w okolicach Hrubieszowa i Zamościa, przedpolu Sudetów, terenów na południe od Wrocławia.

3) Klimat
Polska leży w klimacie umiarkowanym przejściowym, pomiędzy z zachodu umiarkowanym morskim a ze wschodu umiarkowanym kontynentalnym. Występują tu lasy mieszane. Opady atmosferyczne są średnie przez cały rok. W Polsce wahają się w okolicach 600mm rocznie. Wyróżniamy tutaj 3 podstawowe pory roku. Sześć natomiast z okresami przejściowymi.
- przedwiośnie (średnia temperatura od 0 do 5st. C),
- wiosna (średnia temperatura od 5 do 15st. C),
- lato (średnia temperatura od 15st. C),
- jesień (średnia temperatura od 5 do 15st. C)
- przedzimie (średnia temperatura od 0 do 5st. C)
- zima (średnia temperatura poniżej 0st. C)

4) Historia (kultura rolna)
Często zapominamy, że to właśnie dzięki historii na naszych obszarach obecnie uprawia się takie a nie inne rośliny. Polska historia rolnictwa rozpoczęła się już około 3500 lat temu, kiedy to zaczęły powstawać niewielkie plemiona rolników-hodowców, a między 3tyś. a 2tyś. lat temu nastąpił rozkwit tej kultury. Do tej pory podstawowym produktem produkcji rolnej są zboża. Ale dzięki sprowadzanym systematycznie do polski nowym odmianom roślin jak np. ziemniakowi (do europy dotarł 3 grudnia 1586, a kilka lat później trafił do polski. Początkowo był rośliną ozdobną, ale szybko stał się podstawą wyżywienia mas społecznych), zmieniły się nasze nawyki żywieniowe.

5) Religia
W Polsce mało widoczny jest wpływ religii w specyfikę rolnictwa, ale trzeba pamiętać, że istnieją kraje jak np. Indie, Turcja gdzie to właśnie religia powoduje, że nie można uprawiać niektórych odmian roślin czy jakieś zwierzęta nie należą do trzody chlewnej.

6) Woda
Bez dostępu tego składnika rolnictwo było by nie możliwe. Średnie opady roczne w naszym kraju są raczej niewielkie. Wystarczają ledwo do zaspokojenia podstawowych potrzeb rolnictwa i przemysłu. Dlatego intensywne rolnictwo często lokalizuje się w okolicach dużych cieków wodnych. Niskie opady roczne powodują ograniczenia związane z możliwościami uprawy wielu gatunków roślin.

W latach PRL (Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej) rolnictwo i hodowla przeżyły zupełne przeobrażenie. Porzucono tradycyjny i wygląd i zasady panujące na polskiej wsi. W gospodarkę zacofaną działającą na współczesnych zasadach rolnictwa ekologicznego, jednak mało produktywnego wkroczyła mechanizacja.

Większa część gospodarstw rolniczych była niewielkich rozmiarów a sama ich produkcja nie była ujednolicona. Przeciętny rolnik starał się jednocześnie uprawiać kilka odmian roślin by mogły one zaspokoić jego własne potrzeby i jednocześnie by zminimalizować ryzyko zbyt dużych strat spowodowanych nieurodzajem jednego z gatunku uprawianej rośliny, potrzebującej do swojego prawidłowego rozwoju odpowiednich warunków. Rolnicy tacy by podnieść swoje plony i oszczędności zakładali spółki z innymi gospodarzami. Dawało im to możliwość kupna sprzętu rolniczego i nawozów.

Polityka rolna PRL zupełnie naruszyła zasady panujące w rolnictwie od wieków. Narodził się pomysł tworzenia wielkich jednostek produkcji i hodowli rolnej PGR (Państwowych Gospodarstw Rolnych). Były one wyspecjalizowane w produkcji tylko jednego artykułu spożywczego. Posiadały wyspecjalizowany sprzęt potrzebny do intensywnego gospodarowania. PGRy działały w podporządkowaniu o Władzę Centralną, więc miały określone limity, co do swojej produkcji rocznej, których musiały się trzymać. Oczywiście ceny artykułów spożywczych przez nich produkowanych były sztywne tzn. nie ulegały zmianie. Spowodowało to, że po upadku PRL nie miały one żadnych szans przetrwania na rynku. Państwo chciało osiągnąć za pomocą tego nowego przedsiębiorstwa produkcyjnego obniżenie nakładów finansowych a w szczególności zaopatrzenia kadry pracowniczej zmuszonej szukać pracy w mieście przy powstającym przemyśle. Przyczyniło się to do ogromnego wzrostu zapotrzebowania na mieszkania i inne budynki użyteczności publicznej w miastach. Zaczęły powstawać okręgi przemysłowe.

Oczywiście takie nieroztropne gospodarowanie, jakiego dopuszczały się te wielkie ośrodki produkcji rolnej doprowadziło do stanu, że aktualnie tereny te są wyjątkowo mocno zdewastowane przez działalność człowieka i wyjałowione. Będzie potrzeba jeszcze wiele czasu nim przyroda zdoła samoistnie doprowadzić do stanu sprzed ingerencji człowieka.

Okres PRLu stał się dla działu usług bardzo trudny. Państwo zwalczało wszelkie firmy prywatne utrudniając im prowadzenie swojej działalności. Ci, którzy chcieli założyć własne przedsiębiorstwo musieli mieć jakieś powiązania partyjno-polityczne gdyż wszelkie inne drogi do założenia własnej działalności przemysłowej był specjalnie kontrolowane przez państwo. Spowodowane było to ideologią komunistyczną.

W dziale usług pozostały tylko podstawowe jednostki zapewniające utrzymanie odpowiedniego standardu. Ale nawet one często należały do państwa, co powodowało, że jakość oferowanych przez nie usług była niska, mimo że państwo podejmowało różne akcje dążące do ich podniesienia.

[zakres informacji dla licealistów poziom podstawowy i rozszerzony]