Kompleksowa ekologiczno-siedliskowa metoda typologiczna IBL: metoda oparta na trzech grupach kryteriów klasyfikujących lasu i jego siedlisk: 1gr. - warunki geograf-klimatyczne powodujące w szerokim ujęciu zróżnicowanie typologiczne lasu na obszarze kraju na określone zmiany klimatyczno-roślinnościowe. 2 gr. - warunki edaficzne siedliska stanowiące zasadniczą podstawę szczegółowego klasyfikowania siedlisk określone dokładnie w siedliskowych pracach kwalifikacyjnych i kartograficznych na podstawie elementów gleby i reliefu. 3 gr. - rośinność leśna zróżnicowana na runo i d-stan traktowana w metodzie siedliskowej jako ekologiczny wykładnik żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska a także jako charakterystyczna cecha klimatyczno-roślinnościowych odmian typologicznych lasu.
Regionalizacja przyrodniczo-leśna: oparta na zróżnicowaniu elementów naturalnego środowiska przyrodniczego (rzeźby terenu, klimatu, utworów geologicznych, wykładnikach zróżnicowania). W regionalizacji tej dla potrzeb hodowli lasu wyróznia się 8 krain przyrodniczo leśnych i 59 dzielnic, a także 149 mezoregionów.
Rola lasotwórcza drzewa: zależy od gatunku i siedliska. Pełna skala roli lasotwórczej to gatunek główny z podziałem na panujący i współpanujący, gatunek domieszkowy z podziałem na domieszki I i II piętra i gatunek podszytowy. Są gatunki, które w zależności od siedliska mogą realizować całą skalę roli lasotwórczej jak również takie z uwagi na właściwości biologiczne mogą wystepować jako podszyt lub domieszka bez względu na właściwości siedliska.
Gatunki lasotwórcze: sa to gatunki, które w odpowiednich dla siebie warunkach siedliska mogą stać się gatunkami głównymi. W PL są to: So, Św, Jo, Bk, Db, Js, Ol.
Typ siedliskowy lasu: podstawowa jednostka taksonomiczna typologicznej systematyki siedlisk obejmująca siedliska o podobnej żyzności i potencjale naturalnym, zdolności produkcyjnej rozpatrywanej pod kątem użyteczności w hodowli lasu. Właściwości te przejawiają się w określonej, naturalnej roli lasotwórczej ważniejszych gatunków drzew leśnych w składzie i budowie d-stanów, a także gatunków podszytowych oraz w składzie gat. runa.
Role typu siedliskowego lasu: 1)podstawowa jednostka typologii leśnej 2)łączy charaktery lasu o podobnej przydatności do hodowli lasu 3) 4)przydatność dla hodowli lasu określona na podstawie roli lasotwórczej przydatności gatunków.
Odmiana typu siedliskowego lasu (kryteria odmiany typu siedlisk. lasu): jednostka taksonomiczna określająca zróżnicowanie geograf-klimatyczne typu siedliskowego lasu, spowodowane głównie makroklimatycznymi czynnikami siedliskowymi, zależnymi od położenia geograficznego i makroreliefu. Zróżnicowanie to przejawia się w naturalnej roli lasotwórczej, Bk, Św, Jd, Db, Gb, a także w pewnej mierze w składzie gat. runa oraz innych elementach fizjograficznych siedliska; róznice te zaznaczają się w żyźniejszych, świeżych i wilgotnych typach siedliskowych lasu.
Wariant uwilgotnienia siedliska: jednostka niższego rzędu wyróżniana u typu siedliska leśnego w celu uścislenia stosunków wilgotnościowych siedliska, kształtujących i różnicujących warunki ekologiczne życia lasu. Warianty uwilgotnienia wyróżnia się w zależności od rodzaju wody glebowej (gruntowa, stokowa, zalewowa, opadowa) oraz głębokości występowania jej w glebie w okresie wiosennym i długości okresu stagnowania w ciągu roku.
Rodzaje siedliska leśnego: jednostka wyróżniana w ramach typu siedliska leśnego odzwierciedlająca zróznicowanie geologiczno-glebowe. Wykorzystywana w planowaniu hodowlanym.
Typ lasu: jednostka wyróżniająca w ramach typu siedliskowego lasu, obejmująca areał lasu o podobnych warunkach siedliskowych z właściwym dla nich względnie trwałym składem i strukturą d-stanu oraz ich warstw roslinności wskazuje on ogólne cel hodowlany wynikający z roli lasotwórczej gatunku drzew na danym siedlisku. Podstawą wydzielania i nazewnictwa typu lasu jest skład gatunkowy d-stanu potencjalny dla gatunków edaficznych danego typu siedliskowego lasu. W przypadku gdy typ lasu został wyróżniony na podstawie innego kryterium ekologicznego, w jego nazwie należy uwzględnić to kryterium.
Gatunki różnicujące runa: zestaw gatunków runa leśnego stosowany do rozpoznawania typów siedliskowych lasu w stanie zbliżonym do naturalnego. Do zestawu tego należą gatunki, których występowanie odróżnia typ siedliskowy wyższego stopnia żyzności od typu ekologicznie niższego stopnia żyznosci, a także siedliska silnie wilgotnego od słabiej wilgotnego.
Gatunki częste runa: zestaw gat. runa leśnego o wysokim stopniu częstości występowania, właściwych dla danego typu siedliskowego lasu. Gatunki te w danym typie siedliskowym tworzą głównie tło runa. Nie służą do rozpoznania TSL.
Produkcyjność (wydajność) lasu: tworzenie się zasobów drzewnych na pniu, wskażnikiem produkcyjności jest przyrost bieżący roczny, miąższość d-stanu.
Produkcyjność lasu (d-stanu): ilość pozyskanego surowca drzewnego; wskaźnikiem produkcyjności jest ilość pozyskanego drewna w ciągu roku z jednostki powierzchni zgodnie z obowiązującym etapem użytkowania. [m3 grubizny/rok].
Aktualny stan siedliska: aktualny stan żyzności siedliska, warunkujący jego aktualną zdolność produkacyjną ocenianą w odniesieniu do jego potencjalnej, naturalnej zdolności produkcyjnej. W siedliskoznawstwie określany głównie na podstawie diagnostycznego zestawu gatunków różnicujących runa oraz formy próchnicy leśnej w porównaniu z trwałymi elementami siedliska.
Zdolność (możliwość) produkcyjna siedliska: w sensie ekologicznym to zdolność siedliska do wytwarzania biomasy; w leśnictwie - do wytwarzania zasobów drzewnych a także przydatności siedliska pod względem jego żyzności i urodzajności do celów hodowli lasu.
Potencjalna naturalna zdolność produkcyjna: zdolność produkcyjna siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego w równoważonych ekosystemach leśnych o przyrodniczo i gospodarczo uzasadnionym składzie gatunkowym d-stanów; wykazuje ścisłe związki z trwałymi elementami środowiska.
Aktualna zdolność produkcyjna siedliska: to zdolność produkcyjna siedliska w obecnym jego stanie określana na podstawie produkcyjności istniejącego d-stanu. Na ogół wykazuje wyraźne związki z łatwozmiennymi elementami siedliska i składem gat. runa.
Żyzność siedliska: zdolność siedliska do zaspokajania wszystkich potrzeb rozmaitych roślin w zbiorowisku leśnym.
Degradacja siedliska: proces i przejaw obniżenia żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska przez niewłaściwą gospodarkę, pogorszenie aktualnego stanu żyzności siedliska, pogorszenie formy próchnicy i zubożenie wierzchniej warstwy gleby w endopróchnicę oraz wiążących się funkcjonalnie z próchnicą łatwozmiennych właściwości gleby.
Melioracja siedliska: podniesienie żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska przez zabiegi gospodarcze powodujące polepszenie właściwości edaficznych gleby, regulację warunków wodnych gleby, poprawę klimatu siedliskowego.
Regradacja siedliska zdegradowanego: proces i przejaw melioracji poprzez zabiegi fitobiotyczne i agromelioracyjne wpływajace na ich regenerację.
Agradacja siedliska: proces i przejaw podwyższenia żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska ponad jego normalny stan, czyli taki jest w lasach gospodarczych w stanie zblizonym do naturalnego lub słabo zmienionym.
Stopnie występowania wody gruntowej: A)woda glebowo-gruntowa: występuje w glebach piaszczystych, może obejmować swym zasięgiem cały profil lub jego dolną część albo też poniżej profilu wykazuje wahania sezonowe poziomu lecz całkiem nie zanika. B)woda glebowo-opadowa stanowi odmianę gruntowej, w glebach mocniejszych górnych warstwach profilu nad trudno przepuszczalnymi warstwami lub poziomami. Jest to zwykle woda zastojowa lub o słabym ruchu bocznym (trwała lub okresowa).
Opis metody określania typu siedliskowego lasu: *rozpoznawanie i klasyfikowanie siedlisk leśnych wykonywane jest zgodnie z kompleksową metoda typologiczną IBL *technika rozpoznawania, klasyfikowania i kartowania siedlisk leśnych *kompleksowa metoda IBL zakłada rozpoznanie siedlisk na próbnych powierzchniach typologicznych wyznaczanych w starszych d-stanach *na każdej z takich powierzchni wykonuje się 3 diagnozy cząstkowe *diagnozy cząstkowe sa elementem porównania typów siedliskowych lasu, opisów gleby, runa, d-stanu *opis gleby wymaga wykonania odkrywki glebowej *opis runa stanowi lista florystyczna z wyszczególnieniem gatunków różniących *diagnoza cząstkowa dotycząca d-stanu zawiera opis składu gat., wieku d-stanu, bonitacje poszczególnych gat. drzew oraz szacunek ich roli w budowie d-stanu *w przypadku rozbieżności diagnoz cząstkowych żyzność siedliska, typ siedliskowy lasu określa się na podstawie gleby, natomiast pozostałe diagnozy cząstkowe służą do określenia aktualnego stanu siedliska.
Aktualny stan siedliska: kompleksowy system typologiczny IBL uwzględnia aktualny stan siedliska określający aktualny stan żyzności produkcyjności siedliska.
Aktualny stan siedlisk zdegradowanych: jest czasowym, ulegającym zmianie pod działaniem szeregu czynników należy więc go po pewnym czasie weryfikować.
Stopnie aktualnego stanu siedliska: 1)siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub mało zmienione odpowiadające potencjalnym możliwościom produkcyjnym 2)siedl. zniekształcone 3)siedl. Zdegradowane.
N-siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub mało zniszczonym: 1)siedliska ukształtowane i pozostające stale pod wpływem naturalnej lub mało zmineionej roślinności leśnej, elementy trwałe i łatwo zmienne siedliska odpowiadające sobie pod względem ekologicznym 2)rośliność zbliżona do naturalnej lub małozmieniona w dowolnym stadium wzrostu lub naturalnej sukcesji.
Z-siedliska zniekształcone: 1)siedliska w stanie słabo zmienionym, trwałe elementy siedliska bez zmian, elementy łatwo zmienne, słabo zmienione, z których głównie aktualna forma próchnicy wykazuje pogorszenie o jedną formę próchnicy 2)rośliny runa słabo zmienione wykazując cechy diagnostyczne siedlisk uboższych o około 1 stopień żyzności na siedliskach lasowych, a o 1 typ pokrywy runa i 1 formę próchnicy, czyli <1 stopień żyzności na siedl. borowych 3)d-stany jednogatunkowe, sosnowe, świerkowe, niekiedy z małą domieszką liściastych, z reguły sztucznie wprowadzane często w pierwszej generacji, podszyt wyraźnie zredukowany, na siedl. borowych lite d-stany So, produkcyjność d-stanu zazwyczaj słabo obniżona według cech diagnostycznych o 1 stopień żyzności siedliska lub mniej.
D i d - siedliska zdegradowane: 1)niekorzystnie zmienione, trwałe elementy siedliska bez wyraźnych zmian w elementach łatwo zmiennych wyraźnie degradacyjnie zmienny zaznaczający się w: *aktualnej formie próchnicy, która wykazuje pogorszenie swojego stanu o dwie formy na siedliskach łatwo zdegradowanych, a o 3 na siedliskach zdegradowanych *glebie, która wykazuje cechy wtórnego bielicowania przy znacznym obniżeniu odczytu i nasycenia kompleksu sorbcyjnego zubożeniu w azot i ogólnym pogorszeniu zasobności oraz szeregu właściwości fizycznych chem. i biol. wierzchnich poziomów gleby a zwłaszcza jej poziomów akumulacyjnych 2)roślinność runa silnie zmieniona pod względem składu gat. i zastąpiona przez zbiorowiska wskazujące aktualnie na siedliska uboższe o 1(d) lub 2(D) stopnie typologiczne na siedliskach borowych a 2(d) lub 3(D) stopnie na lasowych. 3)d-stany sztucznie wprowadzone utrwalone często od paru generacji, głównie So o bonitacji obniżonej o 2 lub nawet 3 klasy diagnostyczne cech d-stanu, a zwłaszcza jego produkcyjność, wykazują zbieżność z diagnozą cząstkową żyzności siedliska wg formy próchnicy i runa lecz na zdegradowanych siedl. lasowych wykazują wahania rzędu jednej jednostki diagnostycznej w kierunku podstawowej żyzności siedliska.
Mull: typ próchnicy leśnej, głównie siedl. eutroficznych, charakteryzuje się dużą aktywnością rozkładu materii organicznej, uniemożliwiające powstawanie poziomu organicznego na powierzchni gleby, z dobrze rozwiniętym poziomem próchnicznym w powierzchniowej części gleby mineralnej.
Mull typowy: wystepuje pod resztakami ściółki w poziomie A1, jest barwy brunatno-czarnej, czarnej, ma strukturę gruzełkowatą, składa się gł. z odchodów dżdżownic. Występuje na pełnosprawnych siedliskach lasowych, świeżych do słabo wilgotnych.
Butwina (mor): silnie kwaśna forma próchnicy, powstała gł. pod działaniem grzybów w warunkach ubóstwa zasad i składników pokarm. z odpornych na rozkład resztek roślinnych, gł. mchów, gat. wrzosowatych i igieł drzew. Tworzą ją resztki roślinne, przeważnie o wyraźnych podpoziomach L, F, H. Pod poziom H często sfilcowany i daje się łamać.
Butwina typowa: tworza ją dość gruba warstwa resztek roślinnych z wyraźnie zaznaczonymi podpoziomami. Podpoziomy F i H mniej więcej jednakowej grubosci. Podpoziom F barwy brunatnej, zbudowany ze słabo rozłożonych igieł, mchów i niekiedy liści. Podpoziom H barwy ciemno-brunatnej z dużym udziałem drobnych resztek roślinnych, poprzerastanych grzybnią i często pędami borówki. Bardzo rozpowszechniona forma próchnicy pod So i Św.
Moder: typ próchnicy leśnej, głównie siedlisk mezotroficznych, charakteryzuje się średnią aktywnością rozkładu materii organicznej w wyniku czego powstają podpoziomy surowinowy i detrytusowy.
Moder typowy: tworzy go warstwa grubości do paru cm, dość luźno złożona. Ciemno-brunatny podpoziom F z często widoczną strukurą tkanek. W podpoziomie H wyst. resztki roślinne o rozpoznawalnej strukturze. Wyst. Gł. na średniożyznych siedliskach świeżych.