Województwo śląskie
Gleby i rolnictwo
Gleby występujące na terenie województwa:
- bielicowe(dominują)
-brunatne-rędziny
-mady (wykształcone w dolinach Wisły i Odry)
-gleby mułowo-bagienne (w dolinach innych rzek)
Gleby obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego bardzo często mają zaburzone profile - to efekt gospodarczej działalności człowieka. Na terenach wiejskich Województwa Śląskiego żyje blisko 998 tysięcy osób, tj. ponad 21% mieszkańców regionu i 6,8% ludności wiejskiej Polski. Województwo śląskie zbyt często kojarzone jest tylko z przemysłem ciężkim i górnictwem, podczas gdy powierzchnia użytków rolnych wynosząca 486 tys. ha stanowi 39,4% powierzchni województwa - w kraju 51,7%. Stosunkowo mały obszar użytków rolnych przy wysokim zaludnieniu powoduje, że na statystycznego mieszkańca województwa przypada jedynie 0,11 ha, podczas gdy w kraju wskaźnik ten wynosi 0,42 ha. Średnia wielkość gospodarstw wynosi 4,5 ha, w tym użytków rolnych 4 ha, co w konsekwencji sprawia, że rolnictwo województwa śląskiego należy do najbardziej rozdrobnionych w kraju (14 miejsce). Największy obszar użytków rolnych posiada subregion północny - 54% powierzchni, drugi pod względem wielkości jest subregion zachodni - 49% powierzchni. W pozostałych dwóch subregionach - centralnym i południowym - udział powierzchni użytków rolnych do ogólnej powierzchni jest podobny i wynosi nieco ponad 36%. Najkorzystniejsze warunki dla produkcji roślinnej występują w podregionie rybnicko - jastrzębskim - dobre gleby, długi okres wegetacji, możliwość uprawy wymagających gatunków roślin. Przeciętnymi warunkami charakteryzuje się podregion centralny śląski - powiaty: gliwicki, tyski, tarnogórski, mikołowski, lubliniecki, rybnicki. Zdecydowanie najlepsze warunki przyrodniczo-glebowe występują w powiecie raciborskim. Trudnymi warunkami charakteryzuje się podregion bielsko - bialski, gdzie występują słabe i kwaśne gleby oraz tereny górskie. Równie trudnymi warunkami do produkcji rolniczej charakteryzuje się podregion częstochowski. Przeważają tu gleby lekkie o niskich klasach bonitacyjnych, często kwaśne i bardzo kwaśne. W ostatnich latach nasila się niedobór wody, co bardzo ogranicza produkcję roślinną. Dominującą pozycję w strukturze zasiewów zajmują zboża (pszenica, żyto, jęczmień). Stanowią prawie 78 % wszystkich zasiewów. Oprócz tego uprawia się również takie rośliny jak: buraki cukrowe, słonecznik, rzepak , tytoń.
GEOGRAFIA I OCHRONA ŚRODOWISKA
Położenie i rzeźba terenu
Województwo śląskie jest położone na południu Polski, nad górną Wisłą, Odrą i Wartą i graniczy z Czechami i Słowacją. Rzeźba obszaru województwa śląskiego ma charakter wyżynno-górski, a w części zachodniej także nizinny.
Najwyższej położony punkt wysokościowy znajduje się na zboczach Pilska w Beskidzie Żywieckim (1534,1 m n.p.m.).
Najniżej położony punkt jest na wysokości 173,6 m n.p.m. i znajduje się w miejscowości Ruda (gmina Kuźnia Raciborska), poniżej ujścia Rudy do Odry (Kotlina Raciborska).
Śląskie jest jedynym województwem w kraju, przez które przepływa zarówno Wisła jak i Odra.
• Ponadto w Beskidzie Śląskim, w Jaworzynce, znajdują się źródła Czadeczki, jednego z nielicznych polskich cieków wodnych należących do zlewiska Morza Czarnego.
Rzeźba obszaru województwa śląskiego w dużym stopniu nawiązuje do powierzchniowej i wgłębnej budowy geologicznej, dlatego występują tu formy ukszałtowania powierzchni terenu o różnej genezie, wieku i rozmiarach.
• W centralnej i zachodniej części województwa wyróżniają się stworzone przez człowieka formy antropogeniczne - zwałowiska (hałdy).
Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego
• Załęczański PK
• PK Lasy nad Górną Liswartą
• PK Stawki
• PK Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich
• PK Orlich Gniazd
• PK Beskidu Śląskiego
• PK Beskidu Małego
• Żywiecki PK
ZAŁĘCZAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY
• Co jest chronione?
zjawiska krasowe i formy rzeźby krasowej
(jaskinie oraz studnie, kotły i leje krasowe )
REZERWAT GEOLOGICZNY „Szachownica”
JASKINIA „Szachownica”
• posiadająca odmienną genezę od pozostałych jaskiń Jury Polskiej
• powstała w wyniku rozmycia wapiennego wzgórza znajdującego się na kierunku odpływu topniejącego lądolodu
• w ścianach jaskini odsłaniają się liczne skamieniałe zwierzęta budujące jurajskie skały: amonity, belemnity, nagromadzenia gąbek
PARK KRAJOBRAZOWY LASY NAD GÓRNĄ LISWARTĄ
• Co jest chronione?
zwarty kompleks leśny przeważają bory mieszane świeże oraz wilgotne, w drzewostanie dominuje sosna zwyczajna
najcenniejszym elementem fauny Parku są ptaki, znajdujące tu dogodne warunki gniazdowania
PARK KRAJOBRAZOWY STAWKI
• Co jest chronione? Na jego obszarze można wydzielić dwie znacznie różniące się strefy:
zachodnia - wyżej położona porośnięta lasem mieszanym
wschodnia - podmokła porośnięta olszą, jesionem i jodłą
PARK KRAJOBRAZOY CYSTERSKIE KOMPOZYCJE RUD WIELKICH
• Co jest chronione?
Obfitość wód, zwłaszcza powierzchniowych (Rudy, Suminy Bierawki i Odry) przyczyniła się do znacznego zróżnicowania warunków siedliskowych, a co za tym idzie do rozwoju wielu cennych gatunków flory i fauny
korytarz ekologiczny - zwarte kompleksy lasów rudzkich i pszczyńskich
PARK KRAJOBRAZOWY ORLICH GNIAZD
• Co jest chronione?
dominujące w krajobrazie są ostańce zbudowane głównie z wapieni górnojurajskich, liczne jaskinie i schroniska skalne, źródła, oraz znaczną liczbę rozległych obniżeń wypełnionych piaskami rzecznolodowcowymi
Rezerwat przyrody nieożywionej Góra Zborów
PARK KRAJOBRAZOWY BESKIBU ŚLĄSKIEGO
• Co jest chronione?
• dwa pasma górskie Czantorii i Baraniej Góry
• urozmaicona budowa geologiczna - najważniejszą jednostką strukturalną tworzącą zrąb górotworu Beskidu Śląskiego jest płaszczowina śląska
Na terenie Beskidu Śląskiego
znajdują się
• liczne formy skałkowe pomniki przyrody nieożywionej (najciekawsze z nich to skały grzybowe w dolinie Białej Wisełki, czy też grupa skałek na Malinowskiej Skale)
• jaskinie, a wśród nich największa w Karpatach Fliszowych Jaskinia
w Trzech Kopcach
o łącznej
długości korytarzy
1216 m.
PARK KRAJOBRAZOWY BESKIBU MAŁEGO
• Co jest chronione?
• Beskid Mały podzielony jest na dwie części
Mniejsza, zachodnia to Pasmo Magurki Wilkowickiej z najwyższym szczytem Czuplem, większa powierzchniowo część wschodnia to grupa Łamanej Skały
Pomniki przyrody nieożywionej
• Jaskinia Komonickiego
• największa grota erozyjna w polskich Karpatach fliszowych zbudowana jest z piaskowców godulskich, pod szczytem Łamanej Skały
• zwłaszcza w okresie zimowym i wczesnowiosennym jaskinia ta zachwyca wieloma niezwykłymi formami lodowymi.
• Nacieki lodowe tworzą stalagmity, stalagnaty a czasami nawet stalaktyty.
ŻYWIECKI PARK KRAJOBRAZOWY
• Co jest chronione? Park obejmuje dwa pasma górskie: grupę Wielkiej Raczy i grupę Pilska
• Dominującymi skałami są tutaj odporne na wietrzenie piaskowce magurskie, które poprzekładane łupkami ilastymi tworzą flisz karpacki.
Rezerwat przyrody Pilsko
• ochrona górnoreglowego boru świerkowego na wschodnim stoku Pilska obecnie połączony z rezerwatem Pięć Kopców
Obszary chronionego krajobrazu
• Na terenie województwa śląskiego obszarami chronionego krajobrazu są otuliny Parku Orlich Gniazd i Załęczańskiego Parku Krajobrazowego oraz 11 obiektów powołanych uchwałami samorządów lokalnych na terenach gmin: Będzin, Bestwina, Jaworzno i Siemianowice Śląskie.
Pomniki przyrody ożywionej
• W województwie śląskim aktualnie ochroną objętych jest: ponad 1000 pojedynczych drzew i krzewów
• oraz 5 stanowisk rzadkich i chronionych roślin naczyniowych
Pomniki przyrody nieożywionej
• Wśród pomników przyrody nieożywionej w województwie śląskim reprezentowane są głazy narzutowe - 22 obiekty, jaskinie - 16, skałki - 13. Ponadto ochroną objęte zostały: wodospad, osiem źródeł lub zespołów źródeł i odkrywka geologiczna.
Stanowiska dokumentacyjne
• Ochroną objęto: wychodnię karbońskich piaskowców na terenie miasta Rydułtowy, odkrywkę cieszynitów w Cieszynie oraz wyrobisko dolomitu (Blachówka) o powierzchni 6 ha położone w Bytomiu.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
• chronią elementy krajobrazu Beskidu Śląskiego, Pogórza Śląskiego oraz Wyżyny Śląskiej
• obszary źródliskowe oraz doliny rzek i potoków wraz z charakterystyczną dla nich roślinnością
• kompleksy stawów hodowlanych
• wzgórza z obiektami kulturowymi
• obszary leśne