Żydzi w województwie śląskim, EDUKACJA różne...)


Żydzi w województwie śląskim:

1). Liczba ludności:

Pierwsi Żydzi na obszarze późniejszego Śląska pojawili się prawdopodobnie w XIII w. Osiedlający się w miastach, stanowili konkurencję dla chrześcijańskich kupców i rzemieślników, co wywołało sprzeciw tych ostatnich.

Przyłączenie cześci Górnego Śląska do Polski w 1922r. spowodowało opuszczenie jej przez ludność żydowską, która czuła się silniej powiązana kulturowo z narodem niemieckim. Z około 10tys dotychczas mieszkających tu Żydów w latach 1922-24 wyjechało aż 8tys. Na ich miejsce przybywała jednak ludność żydowska z byłej Galicji i Królestwa Polskiego w poszukiwaniu lepszych warunków życiowych w najbardziej uprzemysłowionym rejonie Polski. Do II wojny św. osiedliło się w górnośląskiej części tego województwa ponad 13tys Żydów. Natomiast na Śląsku Cieszyńskim w latach 1922-39 nie nastąpił znaczny napływ ludności żydowskiej. W tym okresie jej liczba wzrosła o około 1tys osób.

Podsumowując- w latach 1923-1939 w województwie śląskim (bez Zaolzia) wzrosła liczba ludności żydowskiej z 12262 osób do 23571. Udział Żydów w strukturze ludności ogółu ludności województwa ślaskiego był stosunkowo mały i wynosił 1,1-1,7%. Ok 85% mieszkało w miastach.

2). Sytuacja prawna:

Równouprawnienie ludności wyznania mojżeszowego w województwie śląskim zostało zagwarantowane:

- Traktatem o ochronie mniejszości narodowych (Mały Traktat Wersalski), podpisanym 28 VI 1919 roku przez niektóre państwa, m.in. Polskę, Rumunię, Grecję, Czechosłowację, Jugosławię, po I wojnie światowej. Gwarantował poszanowanie i obronę praw mniejszości narodowych zamieszkujących kraje, które ten traktat podpisały. W krajach-sygnatariuszach tego traktatu mniejszości narodowe czujące się dyskryminowane mogły odwoływać się bezpośrednio do Ligi Narodów z pominięciem drogi sądowej,krajowej. Była to pewna forma ingerencji w suwerenność nowopowstałych państw.

- Konwencja Genewska- 15 VII 1922r. Obowiązywała przez 15 lat. Jej postanowienia broniły nie tylko mniejszości niemeickiej ale również innych, głównie żydowskiej. Konwencja zapewniała zarówno ochronę praw nabytych przed jej wejściem w życie, jak i utrzymanie stanu posiadania mieszkającej na tym terenie ludności poprezz zagwarantowanie nienaruszalności dotychczasowych spółek akcyjnych i wielkiej własności ziemskiej. Odwołując się do małego traktatu wersalskiego uregulowano szczegółowo gwarancje chroniące językowe i religijne prawa mniejszości zapewniając całkowitą swobodę prowadzenia działalności organizacyjnej życia politycznego i odrębnego szkolnictwa w językach macierzystych.

3). Działalność gospodarcza:

Głównymi zajęciami zawodowymi ;ludności żydowskiej w województwie śląskim był handel i rzemiosło. Większość Żydów utrzymywała sięz pracy we włąsnych sklepach i warsztatach, zatrudniających siłę najemną. Duży udział w strukturze społeczno-zawodowej Żydów posiadali także pracownicy umysłowi, a niewielki robotnicy. Przedstawiciele wolnych zawodów nie stanowili znaczącej grupy (ograniczone możliwości znalezienia pracy przez napływowych żydowskich adwokatów i lekarzy- władze państwowe i samorząd terytorialny były do nich niechętnie ustosunkowani). Żydowskie zakłądy przemysłowe były głównie przedsiębiorstwami małej lub średniej wielkości. Burżuazja żydowska województwa śląskiego nie posiadała dużego kapitału an inwestowanie w przemysł ciężki i górnictwo węglowe. Pomocą właścicielom zakłądó przemysłowych, rzemieślniczych i handlowych służyły żydowskie banki handlowe i spółdzielcze:

Po przyłączeniu do Polski części Górnego Śląski, kontynuowały swą działalność powstałe na przełomie wieków Związki Samodzielnych Kupców w Katowicach, Siemianowicach i Tarnowskich Górach. W 1924r. w Katowicach założono Stowarzyszenie Kupców Górnego Śląska. W latach 1927-30 rywalizował z nim Sanacyjny Polski Związek Kupców Żydowskich. Na Górnym Śląku działała również Sekcja Handlująca oraz Żydowski Związek Domokrążców Górnośląskich Jedność.

W województwie śląskim nie nastąpił natomiast rozwój związków zawodowych mniejszości żydowskiej, co było rezultatem słabo wykształconej świadomości klasowej wśród najemnych pracowników żydowskich.

3). Życie polityczne

W XIX w. nastąpiła asymiliacja ludności żydowskiej pod względem jezykowym, kulturalnym i częsciowo narodowościowym z ludnością niemiecką na obszarze późniejszego województwa śląskiego. Jedynym czynnikiem ją wyodrębniającym pozostało wyznanie. Ich społeczne życie ograniczało się wówczas do gmin wyznaniowym. Dopiero na przełomie XIX i XX w. pojawiły się pierwsze instytucjonalne formy życia publicznego, nie związane z gminami żydowskimi. Ważną rolę w ich powstaniu odegrały idee nowoczesnego ruchu narodowego- syjonizmu.W okresie międzywojennym nastąpił rozwój partii i organizacji politycznych ludności żydowskiej. Jesienią 1922r. odbyły się wybory parlamentarne do Sejmu Śląskiego, w których Żydzi ze Śląska cieszyńskiego oraz powiatu rybnickiego i pszczyńskiego wystąpili z własną listą „Partia Żydowska” i zdobyli 0,5% głosów, natomiast w górnośląskiej części województwa śląskiego Żydzi związali z żywiołem niemieckim głosowali na listę reprezentującą tą mniejszość narodową podczas wyborów do sejmu śląskiego w 1930r. grupujących syjonistów Żydowski Wojewódzki Komitet Wyborczy nie wysunął właśnej listy z uwagi na brak możliwości wprowadzenia do Sejmu Śląskiego własnego reprezentanta i wezwał do bojkotu wyborów. Jednak część ludności wyznania mojżeszowego oddała swe głosy na listy niemieckie.

W okresie międzywojennym główną siłą polityczną w środowisku żydowskim była Organizacja Syjonistyczna (Adolf Műller, Helena Neumann, Edmund Torton, Ozjasz Papoport, Ludwik Schiller). Obok niej w drugiej połowie lat 20-tych zaczęły powstawać, głównie w ośrodkach napływowych Żydów, oddziały innych partii (Organizacja Syjonistów Ortodoksów Histadrut Mizrachi” - Abraham Weingard; Światowa Syjonistyczna Partia Pracy- oddziały w Bielsku, Katowicach i Chorzowie; Centralna Organizacja Żydów Ortodoksów w Polsce). Nie powiodła się próba utworzenia partii skupiającej jedynie Żydów związanych z kulturą niemiecką (Żydowska Partia Liberalna).

W latach 30-tych nastąpił rozwój organizacyjny żydowskich partii w województwie śląskim. Pojawiła się wśród Żydów grupa zwolenników radykalnych metod odbudowy państwa żydowskiego w Palestynie. W 1933r. założono oddziały Uni Syjonistów-Rewizjonistów „Brith Hacochar” w Katowicach i Chorzowie.

Koniec lat 30-tych był okresem małej aktywności żydowskich partii. Jedynie wśród zradykalizowanych robotników i pracowników umysłowych nastąpiło ożywienie polityczne.

4). Życie kulturalne:

Przed I wojną światową na obszarze późniejszego województwa śląskiego nie ukazywała sie żydowska prasa. W 1925r. z inicjatywy Organizacji Syjonistycznej rozpoczęto wydawanie w języku niemieckim poczatkowo mięsięcznika, a od 1927r. tygodnika „Judische Volksbatt”. W 1933r. dodano podtytuł „tygodnik żydowski” ponieważ część tekstu była drukowana w języku polskim. W latach 1934-39 wydawany był w Bielsku tygodnik w języku niemieckim „Judische wochenpost” oraz tygodnik w języku jidish „Szlezysze Presse”. W Katowicach w latach 1932-37 wydawany był 2-tygodnik „Gazeta Urzędowa Gminy Izraelickiej w Katowicach”. Pozostałe tytuły żydowskiej prasy wydawanej w języku judish lub polskim miały charakter efemeryczny.

W latach 1922-39 działały w województwie śląskim liczne żydowskie organizacje kulturalne. W 1928r. założono w Katowicach „Żydowskie Stowarzyszenie Kulturowo-Oświatowe Hatikwa”. Również w Katowicah powołano do życia w 1934 r. Żydowskie Stowarzyszenie Muzyczne. Prężnie działały także koła Stowarzyszenia Żydowskich Słuchaczy Uniwersyrsytetu Jagiellońskiego „Ognisko” , Żydowskie Koło Absolwentów Szkół Wyższych i Średnich w Katowicach oraz organizacje sportowe i turystyczne (Żydowskie Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne „Makabi”; Żydowskie towarzystwo Turustyczno-Narciarskie „Makabi”; Żydowski Klub Sportowy „Hakoach”; Żydowskie Towarzysto Krajoznawcze”).

Stosunek państwa polskiego do Żydów na Śląsku:

W okresie międzywojenym miejscowa administracja państwowa i samorządowa podejmowała próby ograniczenia napływów Żydów. Administracja państwowa starała się unormować sytuację w gminach wyznaniowych przez powoływanie komisarycznych zarządów i rad w skład których wchodzili Żydzki lojalni w stosunku do państwa polskiego. W latach 1938-39 władze administracyjne województwa śląskiego prowadziły akcje usuwania z 30-km pasa granicznego osób niepewnych narodowościowo lub szkodzących interesom pańśtwa. Dotknęła ona także ludność żydowką, głównie w Chorzowie i Katowicach

Stosunek Żydów do państwa polskiego:

W górnośląskiej części województwa dawna osiadła ludność żydowska była silnie związana z żywiołem niemieckim. Odgrywała ona ze względu na swoją pozycję społeczno-majątkową dużą rolę w życiu politycznym mniejszości niemieckiej. Z powodu zmian, które zaszły w Niemczech po objęciu władzy przez hitlerowców wycofała się ona z życia politycznego. W latach 30-tych nie nastąpiła integracja dawniej osiadłych Żydów o niemieckiej świadomości narodowej z napływową ludnością żydowską oraz Żydzi wycofali się z działalności proniemieckiej. Narastający antysemityzm w Polsce i Niemczech stymulował tworzenie komitetów obrony praw i pomocy ludności żydowskiej.

Obojętność, a czasem wręcz wrogość miejscowej ludności do napływych Żydów wzmacniała wśród nich poczucie wyobcowania i powodowała zamykanie się w swym środowisku.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Żydzi w województwie śląskim
Żydzi w województwie śląskim
Analiza województwa Śląskiego
Hinduizm made in Poland, EDUKACJA różne...)
METODY USPRAWNIANIA PODSTAWOWYCH KOMPETENCJI GRAFOMOTORYCZNYCH, EDUKACYJNE- różne
Praca mag Jakość administracji samorządu województwa śląskiego (2)
Jakość administracji samorządu województwa śląskiego
Ustawa Konstytucyjna z VII20 zawierająca Statut Organiczny Województwa Śląskiego
Hinduizm(1), EDUKACJA różne...)
Województwo śląskie
TABELE KALORII, Edukacyjnie, R, Różne porady
Dieta 1000 kalorii, Edukacyjnie, R, Różne porady
ŚLĄSKIE, przepisy różne
streszczenie edypa, EDUKACJA różne...), LEKTURY
15. Praca z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Różne pedagogika

więcej podobnych podstron