DEPRESJA
Depresja jednobiegunowa, zwana również endogenną jest wieloobjawowym zaburzeniem psychicznym, którego etiologia nie jest do końca znana, a leczenie nastręcza dużo trudności.
Jeśli chodzi o epidemiologię, przyjmuje się, że na depresję endogenną cierpi około 10% populacji. Nieco częściej chorują kobiety i częściej depresja endogenna występuje u osób z niższych warstw społecznych.
Rozpoznanie depresji endogennej
W ciągu minimum dwóch tygodni musi występować przynajmniej pięć objawów spośród podanych poniżej:
bezsenność lub nadmierna potrzeba snu
uczucie zmęczenia
spadek masy ciała lub jej przyrost (5%) lub też wyraźne pogorszenie bądź wzmożenie apetytu
spadek zainteresowania działaniem i brak odczuwania przyjemności z wykonywanych działań
poczucie obniżenia nastroju, płaczliwość, poczucie pustki
zahamowanie motoryczne, lub nadmierne pobudzenie
zmniejszenie poczucia własnej wartości, obwinianie się
kłopoty z koncentracją, myśleniem, trudności z podejmowaniem decyzji
pojawienie się myśli samobójczych
Rokowania w depresji endogennej
Spośród wszystkich chorych, wyleczyć udaje się 1/4 chorych. Reszta ma nawroty choroby w ciągu dwóch lat. Wskaźnik samobójstw w depresji endogennej wynosi około 15%
Dystymia jest przewlekłą formą depresji o niewyjaśnionym podłożu (teoria dystymii jako postaci nerwicy jest popularna, ale nie zweryfikowana). Dystymią nazywamy depresję, której objawy są mniej nasilone niż depresji endogennej, jednak zdecydowanie bardziej przewlekłe. Charakterystyka dystymii zamyka sią najogólniej w jednym zdaniu - permanentny smutek utrzymujący się miesiącami (często latami). Sama nazwa "dystymia" pochodzi od zlepka dwóch słów: dys - zły i thymia - stan umysłu.
Zdiagnozować dystymię możemy w momencie, kiedy chorobliwy, nie wyjaśniony smutek trwa minimum 2 lata. Nieleczona dystymia może trwać nawet całe życie!
Objawy:
trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji
wycofanie się z życia towarzyskiego i społecznego
zaburzenia snu
drażliwość i / lub apatia
zmiany ciężaru ciała, zarówno chudnięcie, jak i przybieranie na wadze
Powstaje ona w wyniku reakcji na jakieś przykre wydarzenie w życiu pacjenta. Najczęściej wydarzeniem tym jest utrata czegoś. Poczucie straty, które owocuje depresją reaktywną, może być zarówno natury duchowej, materialnej jak i ludzkiej. Szczególną i najczęstszą odmianą depresji reaktywnej jest depresja w żałobie, która pojawia się jako reakcja na utratę bliskiej osoby.
Odmiennie do depresji endogennej, w przypadku wyleczenia depresji reaktywnej, zazwyczaj nie zdarza się remisja. Uwaga! Zdarzają się samobójstwa.
Depresja dwubiegunowa, właściwie nazywana chorobą afektywną dwubiegunową, to zaburzenie psychiczne, którego przebieg złożony jest z trzech komponentów - elementu depresyjnego, w którym pacjent ma pełne objawy depresji endogennej, elementu manii - w którym pacjent staje się hiperaktywny i pobudzony oraz elementu pozornego zdrowia psychicznego. Wszystkie elementy przeplatają się ze sobą najczęściej w cyklu mania - depresja - zdrowie.
Lęk i liczne obawy połączone z wysokim stresem oraz zmianami w zakresie gospodarki hormonalnej, powodują że u co 10 kobiety, po urodzeniu dziecka rozwija się depresja poporodowa.
Zaburzenia nastroju, drażliwość, płaczliwość, bezsenność i inne podobne objawy występują po porodzie u prawie 80% kobiet. Ten stan, który trwa nawet do kilku tygodni nazywany jest baby blues i jest czymś w rodzaju łagodnej, przejściowej depresji poporodowej, która występuje samoistnie. Jeśli jednak objawy nie ustępują, a matka dodatkowo ma myśli samobójcze, odczuwa agresję wobec dziecka, cierpi na bezsenność i ma napady paniki oznacza to, że rozwija się depresja poporodowa. Zaburzenie to może wystąpić również nie bezpośrednio po porodzie, ale nawet do 12 miesięcy od porodu.
Depresja sezonowa to zaburzenia w obszarze nastroju spowodowane zmniejszeniem ilości światła. Stąd występowanie depresji tego typu związane jest z okresem jesienno – zimowym, kiedy dni są krótsze a światła słonecznego znacznie mniej. Objawy ustępują wraz z nadejściem wiosny.
Strategia leczenia – 3 okresy:
leczenie samej fazy chorobowej, w której widoczne są objawy - okres trwający minimum kilka miesięcy
leczenie utrwalające - kilka miesięcy w okresie już po ustąpieniu objawów depresji, w którym to czasie celem jest ugruntowanie wyniku leczenia
leczenie profilaktyczne, trwające wiele miesięcy a nawet lat – propozycja dla części osób chorych na depresję
Leczenie osoby chorej na depresję powinno składać się co najmniej z fazy pierwszej i drugiej czyli trwać minimum 6-12 miesięcy. Nie zaleca się nagłego odstawienia leków!!
Początek działania leków przeciwdepresyjnych obserwuje się po 1-3 tygodniach. Istotniejsza poprawa ma miejsce po 3-4 tygodniach, a objawy zespołu depresyjnego mogą ustąpić po 1-2 miesiącach leczenia. Efekty leczenia są dobre lub bardzo dobre u 60-70 % chorych w czasie leczenia pierwszym lekiem przeciwdepresyjnym. Jeśli trzeba to lek się zmienia, stosuje drugi lub ewentualnie trzeci lek.
leki anksjolityczne (głównie benzodiazepiny długodziałające – diazepam)
selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
inhibitory monoaminoksygenazy
inne leki przeciwdepresyjne
Lit stosowany jest zarówno jako środek lecniczy jak i profilaktyczny. Najczęściej stosowany jest w przypadku psychozy dwubiegunowej i w takiej formie choroby, która charakteryzuje się wyraźnymi etapami manii i depresji, leczenie litem osiąga najlepsze efekty. Podawanie litu pacjentom w fazie choroby wpływa na zmniejszenie siły objawów i prowadzi do ustąpienia objawów. Podawany profilaktycznie zapobiegać ma wystąpieniu kolejnych faz choroby. Najczęściej lit, jeśli pacjent na niego reaguje, przyjmowany jest bezterminowo - nawet przez całe życie.
Skutki uboczne
przyrost masy ciała oraz problemy z niedoczynnością tarczycy.
na początku leczenia może wystąpić też wzmożone pragnienie (i co za tym idzie, częstsze oddawanie moczu)
u starszych osób może pojawić się drżenie rąk
część pacjentów skarży się też na wysuszenie skóry. Niewielka część mężczyzn w trakcie terapii litem odczuwa zaburzenia popędu i problemy z erekcją.
Pacjent w depresji sezonowej naświetlany jest lampami emitującymi białe światło o natężeniu ponad 2500 luksów (to natężenie światła jest graniczne, aby można było mówić o skuteczności terapii). Najczęściej używa się światła natężeniu nieco większym - około 7000 luksów. Pacjent powinien być poddawany naświetlaniu przez około 30 minut dziennie, najlepiej w godzinach porannych.
Skuteczność:
Szacuje się, że skuteczność fototerapii wynosi ponad 80%, przy czym fototerapia nie powoduje efektu placebo (czyli rzeczywiście oddziałuje na pacjenta). Aby sprawdzić, czy pacjent reaguje na fototerapię, należy poddać go naświetlaniu przez okres 14 dni. Po tym okresie w ciągu kolejnych dwóch tygodni powinna nastąpić poprawa stanu pacjenta. W większości przypadków, pojedynczy cykl 14 dni naświetlania nie wystarczy i terapię kontynuować trzeba aż do wiosny. Niemniej jednak jest to i tak szybciej działająca metoda, niż farmakoterapia.
W okresie między 1935 a 1960 wykonano w USA blisko 50 tyś zabiegów polegających na przecięciu połączeń pomiędzy płatami czołowymi mózgu a wzgórzem. W efekcie tego dość drastycznego zabiegu, uważanego za wspaniałą metodę terapeutyczną, blisko 60% pacjentów umierało, pozostała część, wykazywała zaś tendencje do ustąpienia objawów.
Ci pacjenci, którym udało się przeżyć zabieg, przestawali wprawdzie odczuwać nadmierne pobudzenie - ale za to wpadali w apatię lub okazywało się, że są zupełnie pozbawieni emocjonalności. Inni ku odmianie, wykazywali daleko idące rozhamowanie, zwłaszcza w obszarze popędów seksualnych. Większość cierpiała na padaczkę pooperacyjną oraz deteriorację osobowości.
Skuteczność tych leków została potwierdzona w przypadku średnio nasilonej depresji, napadów lęku i bulimii. Są skuteczniejsze w długotrwałym leczeniu depresji i zapobieganiu jej nawrotom. Po ustąpieniu objawów epizodu depresji leczenie należy kontynuować-przez co najmniej 6 miesięcy.
Są obecnie lekami pierwszego rzutu w leczeniu depresji(szczególnie u osób w wieku podeszłym, z chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz przejawiających tendencje samobójcze), do grupy tej należą m.in.:
fluwoskamina,
fluoksetyna(Prozac),
Citalopram,
Paroksetyna
Trazodon,
Działania niepożądane:
pobudzenie
akatyzacja(pobudzenie ruchowe)
lęk
bezsenność
Nudności,
Biegunka
bóle głowy,
zaburzenia seksualne
Większość działań niepożądanych ma charakter krótkotrwały i pojawia się bezpośrednio po rozpoczęciu stosowania leku.
Efekt p/depresyjny jest wynikiem równoczesnego wpływu ma przekaźnictwo noradrenergiczne i serotoniczne. Do grupy tej należą m.in.:
amitryptylina,
klomipiramina,
dezypramina,
imipramina(pierwsze zastosowanie 1975r.), która stosowana jest do tej pory. Hamuje ona wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny i stosowana jest w silnych depresjach z umiarkowanym poziomem lęku.
Klomipramina- stosowana w depresji z lękami.
Działania niepożądane:
suchosc w ustach,
zamazane widzenie,
zaparcie,
zatrzymanie moczu,
senność,
niedociśnienie ortostatyczne,
zawroty głowy,
przyrost masy ciała
zaburzenia poznawcze,
kardiotokstyczność,
drgawki
Nie są zalecane u pacjentów z:
tendencjami samobójczymi,
z chorobami układu sercowo-naczyniowego,
w wieku podeszłym,
procesem otępiennym,
przyjmujących wiele innych leków.
- Mianseryna(silne działanie uspokajające i przeciwlękowe, szybko poprawia sen i łaknienie, dawki terapeutyczne 60-150 mg na dobę)
- Maprotylina-silnie obniża próg drgawkowy, działa w zakresie dawek 50-300mg)
fenelzyna,
izokarboksazyd,
moklobenid.
Konieczność przestrzegania określonej diety, ze względu na tzw „efekt sercowy”-nadciśnienie tętnicze pojąwia się, gdy pacjent dostarcza wraz z pożywieniem dużą ilość amin biogennych(np. sery twarde, wędzone mięso, ryby, czerwone wino, piwo). Nie powinny więc być stosowane u pacjentów, którzy nie współpracują, nie prestrzegają zaleceń dietetycznych i u pacjentów pobudzonych.
Działania niepożądane niezwiązane z dieta:
bezsenność,
zaburzenia seksualne,
niedociśnienie ortostatycznie przy wyższych dawkach.
mirtozapina,
tianeptyna,
wenlafaksyna,
milnocipram,
reboksetyna,
bupriopion.
O lekach tej grupy warto pamiętać u chorych źle tolerujących czy też leczonych bez efektu preparatami z gruby SSRI- są lekami ogólnie dobrze tolerowanymi.