Temat: Przekazywanie materiału genetycznego – mitoza i mejoza

Data: 23.09.2015

Klasa:3A gimnazjum

Prowadząca: Paulina Pytel

Czas trwania: 45 min

Zakres treści:

• Przebieg podziałów komórkowych

• Znaczenie mitozy i mejozy

• Rekombinacja genetyczna

Cele. Uczeń:

• Wyjaśnia pojęcia cytokineza i kariokineza

• Wyjaśnia pojęcia: interfaza, rekombinacja genetyczna, mitoza, mejoza

• Wyjaśnia dlaczego mejoza nazywana jest podziałem redukcyjnym

• Omawia przebieg i znaczenie mitozy i mejozy

• Wymienia różnice między mitozą i mejozą

• Analizuje schematy przedstawiające przebieg podziałów komórkowych

• Wykazuje znaczenia podziałów komórkowych

• Wykazuje konieczność redukcji ilości materiału genetycznego w komórkach macierzystych gamet

• Rozróżnia na rycinach podział mitotyczny i mejotyczny

• Jest odpowiedzialny za współpracę w grupie

Metody:

• Pogadanka

• Praca z zastosowaniem płyty CD

• Wykład

• Praca z podręcznikiem

Środki dydaktyczne:

• Podręcznik do biologii dla klasy 3 gimnazjum- B. Sągin, A. Boczarowski, M. Sęktas, „Puls życia”, wyd. Nowa Era

• Zeszyt ćwiczeń do biologii dla klasy 3 gimnazjum –M. Jaworowska, J. Pawłowska, J. Pawłowski, M. Zalewska, „Puls życia”, wyd. Nowa Era.

• Płyta CD do podręcznika „Puls życia 3”

• Komputer, rzutnik multimedialny

• Tabela z porównaniem mitozy i mejozy dla każdego ucznia (załącznik 2)

Formy pracy:

• Indywidualna

• Grupowa

Przebieg zajęć:

Faza wprowadzająca:

1. Czynności organizacyjne

2. Rozdanie uczniom kartkówek z genetyki oraz wpisanie ocen do dziennika elektronicznego.

3. Zapoznanie uczniów z tematem lekcji oraz celami.

Faza realizacyjna:

1. Pogadanka. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co następuje przed podziałem komórkowym? Co to jest podział komórkowy?

Nauczyciel informuje uczniów że wyróżniamy dwa etapy podziału komórkowego: kariokineza oraz cytokineza. Wyjaśnia oba pojęcia oraz tworzy na tablicy schemat, który uczniowie rysują
w zeszytach jako notatkę. (załącznik 1)

1. Praca z podręcznikiem. Uczniowie analizują kariotyp człowieka zamieszczony. Zadaniem uczniów jest określenie liczbę widocznych w nim chromosomów. Nauczyciel wyjaśnia, które komórki naszego ciała są haploidalne (zawierają 23 chromosomy), a które diploidalne (zawierają 46 chromosomów).

2. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytania:

• Dlaczego w komórkach powstających w wyniku mitozy jest zachowana ciągłość materiału genetycznego?

• Jak nazywamy okres między podziałami komórek?

• Jakie są etapy mitozy?

Następnie nauczyciel włącza animację „Mitoza” znajdującą się na płycie dołączonej do podręcznika. Na podstawie zawartych w niej informacji uczniowie udzielają odpowiedzi na podane pytania. W razie konieczności nauczyciel włącza ponownie animację.

1. Nauczyciel uruchamia kolejną animację dotycząca przebiegu mitozy (płyta dołączona do podręcznika). Zadaniem uczniów jest odpowiedź na pytania zadanych przed uruchomieniem animacji:

• Jakie możemy wyróżnić etapy mitozy?

• Co się dzieje w poszczególnych fazach podziału mitotycznego?

1. Na podstawie zdobytych przez uczniów informacji dotyczących mitozy uczniowie konstruują notatkę do zeszytu.

Mitoza jest podziałem charakterystycznym dla komórek somatycznych tzn. budujących ciało danego organizmu. Polega na podziale komórki macierzystej na dwie komórki potomne identyczne z macierzystą pod względem liczby chromosomów oraz ilości materiału genetycznego. Podziały mitotyczne warunkują więc procesy wzrostu i rozwoju organizmu oraz regeneracji tkanek.

1. Pogadanka. Omówiliśmy przebieg mitozy. Teraz zajmiemy się kolejnym podziałem. Jak się nazywa? MEJOZA.

2. Wykład. Poinformowanie uczniów, że komórki rozrodcze powstają w wyniku podziału mejotycznego prowadzącego do redukcji liczby chromosomów o połowę w stosunku do innych komórek ciała. Dlatego też mejozę nazywa się podziałem redukcyjnym.

3. Nauczyciel uruchamia animację dotyczącą podziału mejotycznego znajdującą się na płycie dołączonej do podręcznika. Zwraca uwagę na fakt, że podczas mejozy rozdział chromosomów homologicznych do komórek potomnych jest przypadkowy. Dodatkowo może nastąpić rekombinacja genetyczna, dzięki czemu kształtuje się zmienność organizmów. Nauczyciel wyjaśnia na czym polega to zjawisko.

Rekombinacja genetyczna:

Podczas mejozy niektóre chromosomy homologiczne wymieniają się fragmentami DNA. Dzięki temu z genów rodziców powstają nowe niepowtarzalne zestawy genów. Ponadto chromosomy homologiczne po rozdzieleniu losowo trafiają do gamet. Procesy te noszą nazwę rekombinacji genetycznej. Prowadzą one do mieszania się genów ojca i matki, co jest źródłem zmienności.

1. Notatka:

Mejoza czyli podział redukcyjny, prowadzi do powstania czterech komórek potomnych,
z których każda ma o połowę mniejszą ilość materiału genetycznego. Mejoza składa się
z dwóch następujących po sobie podziałów. W jej wyniku powstają gamety.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na 2 grupy. Ich zadaniem jest uzupełnienie tabeli dotyczącej mitozy i mejozy (załącznik 2). Jedna grupa uzupełnia informacje dotyczące mitozy, a druga mejozy. Następnie każda z grup prezentuje wyniki swojej pracy, a druga grupa uzupełnia tabele.

2. Zadanie zadania domowego. Zeszyt ćwiczeń str.

3. Ocena aktywności oraz zaangażowania uczniów na lekcji.

Załącznik 1

Podział komórki = kariokineza + cytokineza

mitoza mejoza

Załącznik 2

Cecha	Mitoza	Mejoza
Komórki ulegające podziałowi	Komórki somatyczne	Komórki rozrodcze
Liczba podziałów	1	2
Liczba komórek potomnych	2	4
Liczba chromosomów	2n	1n
Znaczenie	Wzrost i rozwój organizmu	Wytworzenie gamet i zarodników o haploidalnej liczbie chromosomów, umożliwia rozmnażanie płciowe, wymianę materiału genetycznego między osobnikami rodzicielskimi