PODZIAŁ AFRYKI

Mapa Afryki w II poł. XIX w. była jak biała karta. Dość wyraźnymi konturami wyróżniało się wybrzeże północne, śródziemnomorskie i południowe tzw. Kraj Przylądkowy.
Posiadłości państw europejskich obejmowały niewielką część kontynentu, duże przestrzenie podlegające oficjalnie zwierzchnictwu europejskiemu pozostawały niezbadane, a władza Europejczyków była na tych terenach fikcyjna.
Pod względem ras i narodowości oraz pod względem społeczno- gospodarczym Afryka była bardzo zróżnicowana.
Zamieszkiwały ją ludy semickie, chamickie, murzyńskie, indonezyjskie(Malgasze na Madagaskarze). Spotykały się na jej obszarach formacje wspólnoty pierwotnej, formacje niewolnicze, a obok nich państwa feudalne.
Gdzieniegdzie w Afryce Północnej można było zauważyć powstawanie elementów kapitalizmu.
Z Politycznego punktu widzenia niepodległe były monarchie feudalne: Maroko, Etiopia, Zanzibar, Uganda, republika Liberia i dwie republiki burskie Transwal od 1852r. i Orania od 1854r.; Egipt i Tunezja były lennami sułtana tureckiego, Trypolitania i Cyrenajka – tureckimi koloniami.

Około 1870r. kolonie w Afryce miały:

• Francja: w Algierii i Senegalu

• WB: Kraj Przylądkowy i Natal (prowincja w południowej Afryce)

• Portugalia: Angola i Mozambik

Wyścig o opanowanie Afryki państwa europejskie rozpoczęły w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. W 1914r. niepodległa była tylko Etiopia, niezawisła formalnie Liberia pozostawała pod kontrolą USA. Podział Afryki był sprawą dokonaną. Zrobiły to 4 mocarstwa europejskie: Francja, WB, Niemcy, Włochy oraz mniejsze państwa Belgia i Portugalia.

FRANCJA

Francja zebrawszy siły po wojnie z Prusami rozpoczęła tworzenie swego afrykańskiego imperium kolonialnego.
- w 1881r. ogłosiła protektorat nad Tunezją
- następnie opanowała Afrykę północno-zachodnią tworząc Francuską Afrykę Zachodnią ( Mauretania, Senegal, Gwinea Fr., WKS, Dahomej)
- w latach 1879-1880 podróże hr. Serovgan de Brazza na północnym brzegu Dolnego Konga dały początek kolonii zwanej Francuską Afryką Równikową
- w 1885r. Francja rozciągnęła protektorat nad Madagaskarem, a w latach 1896-1898 zmieniła tę bogatą wyspę w kolonie
- w 1912r. utwierdzony został protektorat francuski nad Marokiem

Francja posiadała największą posiadłość kolonialną w tej części świata. Były to obszary w dużej mierze niezbadane i nie poddane eksploatacji m.in. bogactwa Sahary były wówczas nieznane (ropa naftowa, gaz ziemny).

WIELKA BRYTANIA

- Kraj Przylądkowy zdobyty w 1806r.; przesuwali się na północ

- w 1885r. zajęli Beczuanę (obecnie Botswana)
- 1889-1890 Rodezję (Zimbabwe)
- w wojnach z Burami 1899-1902 podbili Transwal i Oranię
- w 1910r. utworzyli nowe dominium – Związek Południowej Afryki
Na północy kontynentu:
- w latach 1882r. okupywali Egipt
- w 1896-1899 opanowali Sudan
- w 1888-1890 powstała kolonia Brytyjska Afryka Wschodnia (Uganda, Kenia, Zanzibar)
- Afryka Zachodnia (Nigeria, Złote Wybrzeże(Ghana), Sierra Leone)

NIEMCY

Niemcy stosunkowo późno rozpoczęli ekspansje kolonialną na szeroką skale, Bismarck uważał, że mają za słabą flotę aby je ochraniać oraz za mało zręczną biurokrację aby nimi zarządzać. Możemy powiedzieć, że sprawę w swoje ręce wzięli kupcy, których interesował handel zamorski i zdobywanie własnych kolonii.
- W 1883r. kupiec bremeński na mocy układów zawartych z naczelnikami murzyńskimi zajął zatokę Angra Pequena z zaplaczem (zachodnie wybrzeże Namibii). Rok później dzięki zręcznej polityce dyplomatycznej Bismarcka z rządem brytyjskim Niemcy oficjalnie objęły ten kraj w posiadanie. Powstała pierwsza kolonia Rzeszy w Afryce – Niemiecka Afryka Południowo – Zachodnia.
- Latem 1884 r. Niemcy "wzięły w opiekę" posiadłości kupców niemieckich nad Zatoką Gwinejską i utworzyły w ten sposób nowe kolonie Togo i Kamerun.
- Zimą 1884-1885 r. dr Karl Peters w imieniu Towarzystwa Kolonizacji Niemieckiej zawarł 12 "traktatów" z naczelnikami murzyńskimi w Afryce Wschodniej. "Ci władcy - pisał 26 lutego 1885 r. Bismarck do cesarza Wilhelma I - odstępują Towarzystwu Kolonizacji Niemieckiej swój kraj wraz ze wszystkimi prawami, w szczególności prawami suwerennymi według pojęć europejskich, m.in. z prawem zakładania farm, budowania domów, dróg i kopalni, swobodnej eksploatacji ziemi, lasów i rzek, sprowadzania do kraju kolonistów, zorganizowania własnego wymiaru sprawiedliwości i własnej administracji, nakładania podatków i ceł. W zamian za to Towarzystwo ofiaruje danemu wodzowi podarki rentę roczną, obiecuje mu ochronę jego osoby i jego mienia oraz opiekę nad jego ludem, stosownie do swych możliwości".

- W ten sposób powstała nowa kolonia Niemiecka Afryka Wschodnia. Niemcy rozciągnęli wówczas także protektorat nad sułtanem Zanzibaru; odstąpili go wszakże w 1890 r. Wielkiej Brytanii w zamian za wyspę Helgoland.

- Na zasadzie traktatu z Francją z 4 listopada 1911 r. posiadłości kolonialne niemieckie powiększyły się o części Kongo Francuskiego.

WŁOCHY

Włosi zajęli na brzegach Morza Czerwonego port Massaua i posuwając się w głąb lądu w latach 1881 -1885 założyli kolonię Erytreę; wkrótce objęli protektoratem część Półwyspu Somalijskiego. W latach 1911-1912 podbili Trypolitanię i Cyrenajkę.

PORTUGALIA

Portugalczycy od zajętych dawniej wybrzeży w Angoli i Mozambiku posuwali się w głąb lądu rozszerzając swe posiadłości.

BELGIA

W Afryce Równikowej z inicjatywy króla belgijskiego Leopolda Ii powstało w 1885 r. tzw. Wolne Państwo Kongo, którego suwerenem, a faktycznie właścicielem był na mocy układów międzynarodowych król Leopold. Dopiero w 1908 r. zostało Kongo kolonią belgijską.