MÓWIONE
SLAJD
SLAJD
„POCHODZENIE”
Tradycyjna dieta śródziemnomorska oznacza zwyczaje żywieniowe typowe dla Krety, większości pozostałej Grecji i południowych Włoch we wczesnych latach 60. XX wieku. Cechują ją szczególne właściwości zdrowotne, które powodują, że choroby układy sercowo-naczyniowego powstające na tle miażdżycy są w krajach Europy Południowej znacznie rzadsze niż na północy. Wyniki badań naukowych prowadzonych od lat 60. dowiodły, że dieta śródziemnomorska jest bardzo dobrą metodą profilktyki kardiologicznej. Z obserwacji wynika, że ludzie żyjący na wybrzeżu Morza Śródziemnego mają najniższą w Europie zachorowalność na choroby układu krążenia oraz nowotwory przewodu pokarmowego. Dowiedziono, że dieta śródziemnomorska zapobiega powstawaniu miażdżycy, która jest przyczyną choroby niedokrwiennej serca, zawałów i udarów. Potwierdziło się, że dieta śródziemnomorska nie tylko obniża stężenie miażdżycorodnych lipidów w surowicy, lecz mniejsza także ogólnoustrojowy odczyn zapalny i poprawia kondycję błony wewnętrznej tętnic, zwiększając jej oporność na przenikanie złego cholesterolu do tętnicy.
SLAJD
„MIAŻDŻYCA”
Dieta o dużej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych podnoszą stężenie złego cholesterolu w surowicy i zwiększają krzepliwość krwi podnosząc ryzyko powikłań miażdżycy. Trans dodatkowo obniżają stężenie dobrego cholesterolu. Nasycone kwasy tłuszczowe występują głównie w tłuszczu mlecznym i tłuszczu mięsa, natomiast izomery trans mogą występować w margarynach twardych, tłuszczach piekarniczych i tłuszczu zawaratym w wyrobach czekoladowych. Szkodliwe cechy tej diety nasila mała aktywność fizyczna. Natomiast palenie tytoniu powoduje uszkodzenie śródbłonka tętnic, przez co staje się on przepuszczalny dla złego cholesterolu.
SLAJD
„CECHY CHARAKTERYSTYCZNE”
Produkty zbożowe
Podstawą śródziemnomorskiego modelu żywienia są produkty zbożowe i ziemniaki podobnie, jak w Polsce. Pieczywo, makarony, kasze, ziemniaki są:
głównym źródłem energii dla organizmu,
dają uczucie sytości i na długo zaspokajają głód dzięki zawartej w nich skrobi,
dostarczają błonnika, który reguluje pracę przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom i chroni przed nowotworami jelita grubego,
są źródłem wielu witamin z grupy B oraz składników mineralnych.
Wbrew mitom, produkty te nie tuczą jeśli zjadane są we właściwych ilościach oraz bez towarzystwa tłustych dodatków. W krajach śródziemnomorskich makaron, ryż, kasze jadane są codziennie z dużą ilością warzyw przyrządzanych na różne sposoby. Połączenie produktów zbożowych z warzywami pozwala zachować równowagę kwasowo-zasadową w organizmie. Sosy bazują na oliwie, świeżych ziołach, warzywach, orzechach. Mięso jada się tylko chude i stanowi ono niewielki dodatek do dania. Pieczywo jada się z surówkami warzywnymi lub maczane w oliwie. To nasz odpowiednik chleba z masłem.
Kasze i makarony gotuje się al dente tzn. półmiękkie, półtwarde. Tak na prawdę mają mieć konsystencję sprężystą. Podnosi to walory organoleptyczne potraw oraz pozwala zachować większą wartość witaminową dań na bazie produktów zbożowych.
Warzywa i owoce
Warzywa stanowią największą grupę zaraz po produktach zbożowych. W polskiej piramidzie żywienia obowiązują podobne zalecenia. Zaleca się spożywanie codziennie 4 porcji warzyw czyli ok. 400 - 600 g. Kuchnia śródziemnomorska to bogactwo warzyw sporządzanych na różne sposoby z dodatkiem dużych ilości czosnku, cebuli, świeżych ziół i przypraw. Warzywa jadane są w każdym posiłku i między nimi jako przekąski. Szczególne miejsce zajmują pomidory, papryka, bakłażany, cukinie, karczochy, sałaty i oczywiście oliwki. Warzywa jada się na surowo w postaci fantazyjnych, kolorowych surówek skropionych oliwą, które mogą przyprawić o zawrót głowy. Imponująca jest również pomysłowość wykorzystania warzyw duszonych, zapiekanych, pieczonych i gotowanych.
W kuchni śródziemnomorskiej królują pomidory i papryka. Prawdopodobnie również dzięki nim dieta śródziemnomorska zawdzięcza ochronę przed chorobą niedokrwienną serca i nowotworami.
Pomidory uważane są obecnie przez dietetyków i lekarzy za jedne z najwartościowszych warzyw. Zawierają one najwięcej spośród wszystkich produktów spożywczych likopenu, który należy do rodziny karotenoidów i jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Warto podkreślić, że likopen jest najlepiej przyswajany przez organizm z potraw gotowanych lub duszonych.
Papryka natomiast jest skarbnicą witamin przeciwutleniających i flawonoidów, które hamują wiele szkodliwych procesów zachodzących w organizmie.
W krajach śródziemnomorskich zjada się ok. 500 g dziennie. Do zwyczaju należy kończenie każdego posiłku owocem. Na szeroki asortyment i dostępność w postaci świeżej oczywiście mają wpływ idealne warunki klimatyczne. Poza tym duże nasłonecznienie wpływa również na wysoką wartość odżywczą wszystkich gatunków owoców. Owoce soczyste dostarczają przede wszystkim witaminę C i betakaroten, ale również cenne składniki mineralne i błonnik pokarmowy. Zawartość węglowodanów jest różna i waha się w granicach 5 – 20%. Wiele owoców (jabłka, cytusy, owoce jagodowe) zawiera pektyny, które zmniejszają ilość cholesterolu i pomagają wyrównać poziom glukozy u chorych na cukrzycę. Owoce mają również swój wkład w optymizm ludzi z południa Europy. To one powodują przypływ energii i dobrego humoru, korzystnie wpływają na urodę, poprawiają cerę i włosy. Pamiętajmy, zamiast ciast i słodyczy – owoce.
Rośliny strączkowe i orzechy
W Polsce niedoceniane i rzadko wykorzystywane w codziennym żywieniu. W krajach śródziemnomorskich rośliny strączkowe bardzo często zastępują mięso i na stole goszczą kilka razy w tygodniu. Są przecież bogatym źródłem białka roślinnego, a ich niewątpliwą zaletą jest brak nasyconych kwasów tłuszczowych. Dostarczają również witaminy z grupy B oraz flawonoidów, które chronią przed chorobami serca i przed nowotworami. Nie zapominajmy także o dużej ilości składników mineralnych i błonnika pokarmowego. Umiejętne postępowanie technologiczne pozwala pozbyć się rafinozy i stachiozy – cukrów o właściwościach wzdymających.
W diecie śródziemnomorskiej ważne miejsce zajmują również orzechy. Stanowią one bardzo skoncentrowane źródło składników odżywczych, które pomagają zwalczyć ryzyko choroby wieńcowej. 30 g dziennie to porcja, która znacząco poprawi profilaktykę miażdżycową. Orzechy bowiem dostarczają duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, białka roślinnego, witaminy E, magnezu, potasu, kwasu foliowego. Różnorodność gatunków owoców suchych jest tak duża, że pozwala na wykorzystanie ich w diecie w sposób bardzo urozmaicony.
Ryby
Skarby Morza Śródziemnego często goszczą na stołach włoskich, greckich czy hiszpańskich. Mieszkańcy tych krajów są mistrzami w ich przygotowywaniu. Jako dodatki do potraw rybnych służą przede wszystkim oliwa z oliwek, wino, czosnek oraz warzywa. Dania te przyprawia się najróżniejszymi ziołami, poddaje wszystkim rodzajom obróbek cieplnych. Jada się je kilka razy w tygodniu.
Ryby i owoce morza są źródłem dobrze przyswajalnego białka o wysokiej wartości odżywczej. W tłuszczu ryb morskich występują duże ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych zwłaszcza z rodziny omega-3 o działaniu hipolipemicznym. Są więc niezastąpione w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca. Kwasy te również obniżają ciśnienie krwi oraz jej krzepliwość. Ryby i frutti di mare zawierają dużo fosforu, potasu i magnezu, są podstawowym naturalnym źródłem jodu w pożywieniu. Dostarczają wiele mikroelementów oraz witamin z grupy B.
Z tradycji śródziemnomorskiej warto przejąć do naszego menu smakowite i zdrowe dania rybne. Dzięki temu łatwiej będzie ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, które zakorzeniło się w Polsce bardzo mocno.
Produkty mleczne
W tradycyjnej diecie śródziemnomorskiej mleko króluje w postaci jogurtu. Jest on spożywany na różne sposoby. Wykorzystuje się go jako bazę wielu potraw słonych i słodkich lub stanowi tylko dodatek do nich.
Jogurt swoje cenne właściwości zawdzięcza żywym kulturom bakterii, które dbają o prawidłową mikroflorę przewodu pokarmowego. Jogurt pobudza system odpornościowy organizmu, opóźnia procesy starzenia się komórek, zmniejsza zagrożenie nowotworami.
Kuchnia śródziemnomorska znana jest ze znakomitych serów, które wykorzystuje się jako przystawki i składniki wielu sałatek lub jako przyprawy. W Polsce najbardziej popularne wśród serów pochodzenia południowego są: feta, mozzarella, ricotta, parmezan, mascarpone, gorgonzola. W zdrowej diecie powinno się unikać serów podpuszczkowych, ponieważ zawierają dużo homocysteiny – aminokwasu, który również ma swój niechlubny udział w powstawaniu miażdżycy.
Mieszkańcy Basenu Morza Śródziemnego zjadają mniej produktów mlecznych niż Polacy. Wiąże się to prawdopodobnie z mniejszym zapotrzebowaniem na wapń pochodzący z diety. Obszary południowej Europy są bez porównania lepiej nasłonecznione niż północne. Zatem większe wytwarzanie witaminy D pod skórą pod wpływem promieni słonecznych znacząco poprawia przyswajanie wapnia w kościach. Ciepły klimat jest wielkim sprzymierzeńcem w profilaktyce osteoporozy.
Oliwa z oliwek
To najpopularniejszy tłuszcz w krajach śródziemnomorskich. Stosowana jest tam od wieków. To właśnie ona nadaje charakterystyczny smak i aromat kuchni śródziemnomorskiej. Dodaje się ją do surówek i sałatek, dusi na niej mięso, z jej dodatkiem sporządza się duszone i pieczone warzywa. W oliwie macza się pieczywo i nasącza nią grzanki przed pieczeniem. Często do oliwy dodaje się zioła, aby zwiększyć bukiet przyrządzanych potraw. Oliwa z oliwek jest jednym z elementów diety śródziemnomorskiej, któremu zawdzięcza się zdrowie i długie życie. Ochronne działanie oliwy przed chorobą niedokrwienną serca i niektórymi nowotworami wynika z dużej zawartości w niej jednonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz przeciwutleniaczy.
Dla Polaków bardzo ważne jest to, że podobny skład do oliwy z oliwek wykazuje olej rzepakowy bezerukowy, który zawiera ponad dwa razy więcej witaminy E i prawie tyle samo jednonienasyconych kwasów tłuszczowych co oliwa. Ponadto olej rzepakowy zawiera dużo bardzo cennego kwasu alfa-linolenowego, należącego do tej samej grupy tłuszczów co oleje rybne. Najistotniejsza jest jednak różnica cenowa; 1 litr oleju rzepakowego dobrej jakości kosztuje 5 zł, natomiast za litr dobrej i niezafałszowanej oliwy trzeba zapłacić powyżej 30 zł. Jest to więc alternatywa dla osób dysponujących mniejszym budżetem.
Oliwa jest też tłuszczem uniwersalnym, który może być wykorzystywany zarówno na surowo, jak i do smażenia. Można się jedynie zastanowić nad sensem wykorzystywania najdroższej oliwy – tłoczonej na zimno – do potraw smażonych, ponieważ jej wartość prozdrowotną obniży wysoka temperatura niezbędna w tej obróbce cieplnej (ok. 170 °C).
Drób, mięso
Drób, jaja i mięso to produkty bogate w białko zwierzęce, witaminy z grupy B i żelazo. Jednak w diecie śródziemnomorskiej traktowane są po macoszemu, zwłaszcza jaja i mięso. I słusznie. W zdrowej diecie mięso ma być jadane rzadko i w małych ilościach. W dodatku należy wybierać tylko gatunki chude, ponieważ tłuszcz pochodzenia zwierzęcego zawiera nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol odpowiedzialne za powstawanie miażdżycy. Innym problemem jest wysoka zawartość homocysteiny w mięsie, która wykazuje działanie prozakrzepowe i sprzyja powstawaniu miażdżycy.
Jaja w postaci widocznej na śródziemnomorskim stole goszczą nie częściej niż 2-3 razy w tygodniu. Przestrzeganie zasady nie przekraczania średniego dziennego spożycia w ilości 25 g zapewni bezpieczeństwo naszej diety. Jaja są co prawda produktem o wysokiej wartości odżywczej, ale niestety w żółtku jest bardzo dużo cholesterolu.
SLAJD
„PIRAMIDA ŚRÓDZIEMNOMORSKA”
SLAJD
„PRZECIWMIAŻDZYCOWE WŁAŚCIWOŚCI DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ”
Przeciwmiażdżycowe właściwości diety śródziemnomorskiej zależą głównie od jej następujących cech.
SLAJD
„DEKALOG ZDROWEGO ŻYWIENIA”
Dieta śródziemnomorska różni się doborem produktów spożywczych od zwyczajów żywieniowych krajów północnych. Dlatego zasady zdrowego żywienia zgodne z modelem śródziemnomorskim są przedstawiane w formie uproszczonych wytycznych, przystosowanych w miare możliwości do lokalnych warunków danego kraju. W literaturze międzynarodowej zasady te znane są pod nazwą „Food based dietary guidelines”. W Polsce używane są określenia „Zasady zdrowego żywienia” lub „Dekalog zdrowego żywienia”. Profilatyczne działanie diety zależy od całokształtu.
Róznorodność, woda.
Racjonalne żywienie wymaga regularnego dostarczania organizmowi kilkudziesięciu składników odżywczych. Żaden produkt spożywczy nie zawiera kompletu tych składników w pożądanych ilościach. W różnych produktach spożywczych występują one w różnych stężeniach i różnych proporcjach wzajemnych. Dlatego tylko urozmaicone żywienie zapewnia dobre pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze. Żadne piętro Piramidy nie może być pominięte w codzienniej diecie. Wartość odżywcza posiłku jesy tym większa, im więcej występuje w nim produktów spożywczych. Ważne jest także spożywanie co najmniej 2 litrów płynów dziennie dla zapewnienia właściwego nawodnienia organizmu.
Nadwaga, otyłość. Aktywność fizyczna.
Nadwaga i otyłość zwiększa ryzyko wielu chorób, a w szczególności cukrzycy, miażdżycy i nadciśnienia tętniczego. Natomiast redukacja masy ciała poprzez ograniczenie spożycia energii (co najmniej o 500kcal dziennie) i zwiększenie aktywności fizycznej (30 min. Intensywnych ćwiczeń dziennie) poprawia metabolizm węglowodanów i lipidów, powoduje zmniejszenie ryzyka rozwoju wymienionych chorób u ludzi zdrowych oraz istotne złagodzenie ich przebiegu i zmieniejszenie potrzeby stosowania leków. Wybór żywności zgodny z zasadami diety sródziemnomorskiej ułatwia leczenie.
Nabiał.
Mleko jest trudnym do zastąpienia źródłem wapnia. Duże spożycie mleka jest ważne w profilaktyce osteoporozy. Tłuste mleko i sery dostarczają jednak dużo nasyconych kwasów tłuszczowych. Stąd w profilaktyce i leczeniu miażdżycy poleca się picie mleka chudego, o zawartości tłuszczu 0% lub 0,5%.
Mięso.
Mięso jest dobrym źródłem białka. Preferowane jest mięso chude z powodu dużej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu zwierzęcym. Wysokowartościowe białko znajduje się takż e w innych produktach wykazanych w Piramidzie.
Warzywa i owoce.
Należy codziennie spożywać różne produkty z tej grupy, najlepiej jako składniki wszystkich głównych posiłków, tj. śniadania, obiadu i kolacji.
Ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych.
Zastępowanie w spożyciu nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych kwasami nienasyconymi leży u podstaw profilaktyki i leczenia miażdżycy. Oleje roślinne zawierają dużo jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, a mało nasyconych. Praktycznie nie zawierają izomerów trans. Nie zawierają także cholesterolu. Najwięcej izomerów trans występuje w tłuszczach cukierniczych i twardych margarynach. Ważnym wskazazaniem dietetycznym w profilaktyce i leczeniu miażdżycy jest spożywanie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, tj. kwasu eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA).
Umiar w spożyciu cukru i słodyczy.
Jak już wspomniano węglowodany proste powinny być ograniczone w racjonalnym żywieniu. W leczeniu hipertriglicerydemii, zespołu metabolicznego i cukrzycy jedno- i dwucukry dodane (np. sacharoza) powinny być wykluczone z diety.
Ograniczaj spożycie soli.
Spożycie soli przez zdrowego człowieka nie powinno być większe niż 6g/dzień (1 łyżeczka herbaciana = 5g). W nadciśnieniu tętniczym spożycie soli powinno być mniejsze niż 5g/dzień.
Alkohol.
Alkohol jest przeciwskazany w hipertriglicerydemii, u ludzi po przebytym zapaleniu trzustki i w neuropatii. Jest niepożądany w cukrzycy, sprzyja bowiem rozwojowi hipoglikemii. Podnosi także ciśnienie tętnicze krwi. Wysokie spożycie zwiększa ryzyko nagłej śmierci sercowej. Ludzie dużo pijący znacznie częściej chorują na marskość wątroby, zwyrodnienie serca i inne choroby.
SLAJD
„PORÓWNANIE TRADYCYJNEJ DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ Z PRZECIĘTNYM ŻYWIENIEM W POLSCE W LATACH 2003-2005”
SLAJD
„DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA W POLSCE”
Co oznacza dieta śródziemnomorska w Polsce? Stosowanie diety śródziemnomorskiej nie musi koniecznie oznaczać wybierania produktów śródziemnomorskich, ale oznacza wybieranie takich produktów z polskiego rynku, z których można skomponować dietę zawierającą składniki charakterystyczne dla zdrowje diety śródziemnomorskiej.
Produkty zbożowe.
Polacy mają do wyboru zdrowe, leżące w naszej tradycji, produkty zbożowe takie jak: cimne pieczywo (pełnoziarniste), kaszę gryczaną, jęczmienną, jaglaną, płatki owsiane, jęczmienne, żytnie, przenne, musli, makaron (najlepiej z pełnoziarnistej mąki), ryż (najlepiej brązowy).
Warzywa i owoce.
Warzywa i owoce mają duży udział w piramidzie zarówno śródziemnomorskiej, jak i w polskiej. Spożywanie każdego dnia dużo różnorodnych warzyw, w tym dużo warzyw zielonolistnych, oraz owoców zwiększa szanse na uniknięcie miażdżycy, choroby wieńcowej i zawału serca.
Można wybierać sezonowe, a poza sezonem mrożone. Codzienne spożywanie warzyw ułatwiają mrożone zupy jarzynowe i mrożone drugie danie warzywne. Na deser lub do podgryzania można wykorzystać owoce suszone, które są często spożywane w krajach śródziemnomorskich.
Nasiona roślin strączkowych.
Mieszkańcy krajów śródziemnomorskich jedzą znacznie częściej, bo 3-5 razy w tygodniu nasiona roślin strączkowych. W polskiej tradycji kulinarnej mamy również wiele lubianych potraw z fasoli czy grochu, a soja i soczewica stają się coraz bardziej popularne. Łatwo jest przejąć z kuchni śródziemnomorskiej zwyczaj przygotowywania fasoli, czy soczewicy na sypko i dodawanie jej do różnych sałatek. Smaczne są pasty z nasion roślin strączkowych, którymi można smarować pieczywo.
Orzechy.
Zwiększenie spożycia orzechów, również naszych polskich –czyli włoskich i laskowych, nie jest trudne. Są one dostępne przez cały rok. Polecane są także migdały. Użycie orzechów, jako dodatku do surówek wzbogaci ich smak i wartość odżywczą. Orzechy są też dobrym pomysłem na przekąskę, czy deser zamiast słodyczy. Nie należy spożywać orzechów solonych.
Tłuszcz.
Żeby polskiej diecie nadać zdrowy śródziemnomorski charakter, wskazane jest jako tłuszcz dodany stosować oliwę z oliwek albo „złoto północny” – czyli nasz polski olej rzepakowy. W obydwu olejach znajdują się głównie jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które nie podwyższają stężenia we krwi cholesterolu LDL. Oleje te dostarczają dużych ilości witaminy E. Dodatkową zaletą oleju rzepakowego jest duża zawartość w nim kwasu alfa-linolowego, z grupy kwasów omega-3, które chronią przed miażdżycą. W tradycyjnej diecie śródziemnomorskiej nie używa się tłuszczów zwierzęcych – smalcu, słoniny, boczku, masła i dlatego zawiera ona mało nasyconych kwasów tłuszczowych.
Nabiał.
Mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego spożywają sporo jogurtu. W Polsce również lubiane i popularne są jogurty i kefiry. Z produktów mlecznych warto wybierać te o mniejszej zawartości tłuszczu, bowiem tłuszcz mleczny zawiera dużo nasyconych kwasów tłuszczowych. Jeśli chodzi o sery, to polską specjalnością jest ser biały (najzdrowszy jest półtłusty lub chudy).
Ryby.
Dieta śródziemnomorska zawiera więcej ryb niż dieta polska. Zdrowe są wszystkie ryby, ale szczególie tłuste ryby morskie, ze względu na zawarte w nich wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3. Staropolska kuchnia zawiera wiele ciekawych przepisów na dania z ryb. Ryby zarówno słodkowodne, jak i morskie są dostępne przez cały rok. Wygodną formą są ryby mrożone.
Drób.
W tradycyjnej diceie Ś. popularny jest także drób, które spożycie również w Polsce wzrosło w ciągu ostatnich kilku lat. Mięso w tradycyjnej diecie śródziemnomorskiej jest spożywane rzadziej niż u nas i na ogół jest ono przytowywane z dużą ilością warzyw. W ostatnich latach polska kuchnia przejęła od kuchni śródziemnomorskiej sposoby przygotowywania dań mięsnych. W odwrocie jest moda na kotlety schabowe i ciężkie smażone mięsa, Polacy coraz chętniej wybierają chude mięso – duszone, pieczone w folii lub w żaroodpornych naczyniach do gotowania bez wody, soli i tłuszczu. Dużego znaczenia nabiera popularyzowanie dań mięsnych w połączeniu z różnorodnymi warzywami.
Zioła.
Dopełnieniem kuchni śródziemnomorskiej są zioła. Jest to zgodne również z naszą tradycją kulinarną. W Polsce uprawia się i stosuję się wiele ziół. Właściwie zioła są obecn w polskiej kuchni każdego dnia. Popularne są u nas: kminek, tymianek, majeranek, lubczyk, estragon, rozmaryn, cząber, kolendra, bazylia , oregano i wiele innych.
Woda.
Dodatkowo w diecie śródziemnomorskiej na stole zawsze stoi dzbanek z wodą. Ostatnio Polacy również spożywają coraz więcej wody mineralnej.
Tak naprawdę jednak nie ma jednej diety śródziemnomorskiej. Narody krajów leżących nad Morzem Śródziemnym różnią się między sobą, tak więc i kucnia jest różna. Ale wspólną cechą wszystkich rodzajów diet śródziemnomorskich jest niska zawartość składników wywołującyh miażdżycę, a duża zawartość składników chroniących przed nią.