Dystraktory – wszystkie dodatkowe bodźce, które odciągają uwagę od podstawowego zadania realizowanego w danym momencie. Można podzielić ze względu na pochodzenie: bodźce pochodzące z zewnątrz, albo bodźce , które jednostka niejako sama sobie eksponuje. W obrębie pola uwagi można wyróżnić: - część centralną (na której koncentruje się jednostka w danym momencie) - część peryferyczną (która zawiera bodźce trudniej dostępne) Można wyróżnić 3 podstawowe funkcje uwagi: 1. selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki - bodźców jest zbyt wiele byśmy mogli prawidłowo na nie wszystkie reagować. Konieczne jest selekcjonowanie. Możemy wyróżnić 3 rodzaje selekcji: - selekcję pierwotną – selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe - selekcję wtórną – występuje w procesach pamięciowych, zachodzi między pamięcią krótkotrwałą pam. trwałą - selekcję trzeciego rzędu – pojawia się , kiedy jednostka, posługując się wiedzą zapisaną w pamięci trwałej, przygotowuje plan działania. Inform wybrane z pamięci trwałej przesyłane są do pamięci operacyjnej, która bezpośrednio kieruje jakimś działaniem. 2. ukierunkowanie procesów poznawczych - uwaga poszukuje informacji które mogą się przydać w rozwiązywaniu różnych problemów. Ta funkcja uwagi wiąże się z procesami eksploracji percepcyjnej i poznawczej. * uwaga intensywna: ma stosunkowo mały zakres , ale poznwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu. * uwaga ekstensywna: ma zakres stosunkowo szeroki, ale przetwarzanie dostępnych jej informacji jest dość płytkie. 3. Określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań. - uwaga decyduje o tym, ile energii psychicznej poświęcamy na wykonanie pewnego zadania. - o tym jaka ilość zasobów poznawczych zostanie zaangażowana do wykonania zadania decydują: * wymagania zadania (proste zadania/ trudne zadania) * wielkość zasobów poznawczych ( im większa jest ich pula tym więcej jednostka może ich zaangażować) * stopień przeuczenia zadania ( zadania przeuczone, wysoce zautomatyzowane wymagają stosunkowo niewielkiej puli zasobów.) -mechanizmy, które ludzie wykorzystują w celu zwiększenia ilości zasobów poświęcanych danemu zadaniu. * ogniskowanie: przejście od uwagi ekstensywnej do intensywnej. * zwiększanie zaangażowania bez zmiany rozmiarów puli danych, którymi dysponuje jednostka Mechanizmy, które ludzie wykorzystują w celu zwiększenia ilości zasobów poświęcanych danemu zadaniu. - pierwszy mechanizm (ogniskowanie) to przejście od uwagi ekstensywnej do intensywnej. Naraża jednostkę na pewne koszty, obniżona możliwość wykorzystania dużej puli danych. - drugi mechanizm to zwiększenie zaangażowania bez zmiany rozmiarów puli danych, którymi dysponuje jednostka. Odruch orientacyjny : * skierowanie receptorów na źródło stymulacji, przy czym towarzyszy temu aktywność motoryczna ułatwiająca odbieranie tych bodźców. * pojawia się wzrost wrażliwości wszystkich receptorów * Pojawia się wyraźny wzrost poziomu aktywacji organizmu * Odruch orientacyjny jest uzależniony od wystąpienia bodźców sygnałowych (niespodziewaność, złożoność, niepewność, niespójność, konflikt) * Odruch orientacyjny ulega wygaszaniu po kilku wystąpieniach bodźca) Zdaniem Sokołowa w skład odruchu orientacyjnego wchodzą 2 niezależne elementy: - mechanizm modelujący z komparatorem - reakcja obronna John Lacey twierdzi, że u ludzi występują 2 przeciwstawne mechanizmy: Pobierania lub odrzucania informacji z otoczenia 1. Mechanizmy indukcji ujemnej (Pawłow) – polega on na tym, że pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej wywołuje hamowanie w okolicach sąsiednich. Wskutek tego jednostka jest mało wrażliwa na bodźce, które są kierowane do tych okolic. Dzięki in.uj. pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany a nie rozlany. 2.Mechanizm uwagi związany z aktywnością układu siatkowego – zbudowany z sieci włókien nerwowych, oplatających okolice podkorowe – odpowiedzialny jest za procesy zasilania. Zawiera on włókna pobudzające i hamujące. 3.Koncepcja Lamberge – sformułował koncepcję fizjologicznych mechanizmów uwagi. Uważa on, że uwaga pojawia się wtedy, kiedy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z Ja. Funkcje te odpowiedzialne są za: *ekspresję: przednie i tylne cz. Kory. (spostrzeganie, organizowanie i wykonywanie planów działania) * mechanizm wzmacniania: aktywizowanie różnych okolic kory *mechanizm kontroli: pobudzenie kory czołowej Sposoby ujmowania wagi: uwaga ujmowana jest jako proces selekcji lub jako proces odpowiedzialny za gospodarowanie zasobami poznawczymi. Typy teorii uwagi: - teoria selekcji - teoria zasobów uwagi Inne rodzaje zjawisk związanych z uwagą: -czujność -detekcja sygnałów Czujność – zdolność lub stan, dzięki któremu jednostka potrafi w dłuższym okresie wykrywać bodźce specyficzne spośród wielu możliwych bodźców pojawiających się w jej środowisku. Detekcja sygnałów – proces wykrywania bodźców w określonym miejscu (przedmiotem zainteresowań teorii det.syg. jest związek między częstością występowania poprawnych detekcji i fałszywych alarmów.) Krzywa charakterystyki funkcjonowania obserwatora – krzywa obrazująca stosunek częstotliwości poprawnych detekcji do fałszywych alarmów (Falkowski) Jednak nie zawsze wzrostowi częstości poprawnych detekcji towarzyszy spadek częstości fałszywych alarmów. Na związek między proporcjami poprawnych detekcji i fałszywych alarmów wpływają 3 grupy czynników : - stosunek siły sygnału do siły szumu - macierz wypłat - oczekiwania Przeszukiwanie - jest procesem aktywnym, ponieważ nie wiadomo, kiedy jakiś bodziec może wystąpić, ani też nie wiadomo, gdzie może on wystąpić -Efekt wielkości zbioru – pojawia się wtedy kiedy przeszukiwanie opiera się na koniunkcji cech. Im większy jest zbiór obiektów, który musimy przeszukiwać ze względu na wystąpienie koniunkcji cech, tym więcej czasu to zabiera. Treisman - łączenie ze sobą dowolnych cech jest równie trudne i dodanie każdej kolejnej cechy powoduje wydł. cz. przesz. -Teoria wielu filtrów uwagowych Treisman -Procesy selekcji – teorie selekcji uwagowej – w koncepcjach tego typu przyjmuje się, że uwaga działa na poziomie procesów percepcyjnych i tam już następuje selekcja informacji. Broadbent – jedna z pierwszych prób zastosowania teorii informacji i teorii komunikacji w psychologii, traktuję uwagę jako rodzaj filtra Technika cieniowania, której specyficzną odmianę stanowi technika słuchania dwuusznego – polega ona na tym, że badany ma jednocześnie odbierać dwa komunikaty, przy czym sytuacja eksperymentalna jest tak zorganizowana, że zwraca on uwagę na tylko jeden z nich. 1.informacje na które nie zwracamy uwagi, przechowywane są w naszym systemie poznawczym przez okres 20sekund 2.inf. na które nie zwracamy uwagi, podlegają wstępnej analizie ze względu na ich cechy fizyczne -Alokacja zasobów uwagi – teoria zasobów uwagi – teoria sformułowana przez Kahnemana, w odróżnieniu od teorii selekcji, w większym stopniu wiąże uwagę z całokształtem psychiki jednostki, a nie tylko – jak teorie selekcji – z procesami poznawczymi. Wg. Niego uwaga jest mechanizmem wybierającym bodźce, na które należy zareagować.Są to bodźce ważne dla jednostki, a nie bodźce mające na przykład pewne z góry określone cechy fizyczne. Kierowanie zasobów poznawczych na rozwiązywanie różnych zadań zależy m.in. od: - trudności zadania - poziomu pobudzenia - polityka ,,alokacyjna” albo polityka inwestycyjna systemu poznawczego. Na politykę inwestycyjną wpływają: a) chwilowe intencje czy stany motywacyjne b) trwałe dyspozycje sprawiają, że ludzie poszukują specjalnych rodzajów informacji albo podejmują się specjalnych zadań. c) ocena zapotrzebowania na zasoby umysłowe.	Uwaga podzielna – gdy w trakcie wykonywania jakiegoś zadania człowiek ma równocześnie wykonywać drugie zadanie działania nieintencjonalne – to znaczy jednostka robi coś, co prowadzi do pojawienia się dystraktorów, chociaż ich wywołanie wcale nie było jej zamiarem. Myśli oraz obrazy intruzywne pojawiają się niezależnie od woli jednostki i mają charakter natrętny. Najczęściej dotyczą one spraw nieprzyjemnych. Próby ich usunięcia czasami dają efekt paradoksalny, tzn. powodują ich pojawienie się z jeszcze większą częstotliwością – efekt rykoszetu Ruminacje – polegają na ,,przeżuwaniu” pewnych myśli. Jednostka wielokrotnie wraca do pewnych problemów, ale w przeciwieństwie do typowych myśli intruzywnych luminacje nie mają charakteru przymusowego – są one jednak motywem przewodnim myśli. Barlow – uznaje zjawiska intruzywne za prymitywny system alarmowy , który ma za zadanie przygotować jednostkę do specyficznego działania zaradczego PTSD – zespół stresu pourazowego Podział Posnera i Snydera oraz Schneidera i Shiffrina: GSR – reakcja skórno-galwaniczna Generalizacja semantyczna – polega ona na wystąpieniu reakcji warunkowej nie tylko na właściwy bodziec warunkowy, lecz także na bodźce do niego podobne. Torowanie percepcyjne – czyli zjawisko polegające na ułatwieniu spostrzeżenia wskutek odebrania wcześniej jakiegoś innego bodźca. Automatyzacja = przeuczenie się – zachodzi w skutek uczenia się, wielokrotnego powtarzania jakiejś czynności. Koncepcje automatyzacji: -koncepcja integrowania procedur – zakłada, że automatyzacja jest procesem stopniowym. Uczymy się początkowo pojedynczych elementów czynności, a potem łączymy je ze sobą w większe całości. -koncepcja egzemplarzy – proces uczenia się jest wkomponowany w kontekst wykonywania pewnej czynności. Ludzie uczą się pewnych modułów tej czynności i te moduły wiążą ze specyficznymi bodźcami. Teoria refleksyjności – Ellen Langer – w nawiązaniu do teorii zasobów refleksyjność ujmowana jest jako adaptacyjne tworzenie kategorii, które dobrze określają zmieniającą się naturę otoczenia jednostki, w tym przede wszystkim otoczenia społecznego. czynności automatycznych – stan bezrefleksyjności czynności kontrolowane – stan refleksyjności Efekt Stroopa – nazwa koloru napisana innym kolorem niż ta, do której odnosi się nazwa (słowo żółty zapisany na czerwono) Kontrola – jest formą interakcji między zmieniającym się środowiskiem i zmieniającym się Ja. uwaga podzielna: gdy w trakcie wykonywania jednego zadania człowiek ma równocześnie wykonywać drugie zadanie to jego sprawność się zmniejszy