Finanse – ogół zjawisk i procesów pieniężnych.
Finanse – to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem (pozyskiwaniem) i podziałem (wydatkowaniem, inwestowaniem) zasobów pieniężnych.
Przedmiotem nauki finansów są głównie zjawiska związane z tworzeniem pieniądza przez bank centralny oraz kreowaniem pieniądza przez banki komercyjne.
Funkcje finansów: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna
Zjawisko finansowe – proces gromadzenia (akumulacji) i przepływu środków pieniężnych w podmiocie ekonomicznym oraz pomiędzy podmiotami ekonomicznymi.
Wyróżnia się:
- zjawiska statyczne, kiedy pieniądz występuje w bezruchu np. oszczędzanie, kumulowanie zysku przez przedsiębiorstwa itp.,
- zjawiska dynamiczne, kiedy pieniądz występuje w ruchu i przepływa między podmiotami.
ZASÓB FINANSOWY – stan na dzień
TRANSAKCJA FINANSOWA – pojedyncza operacja finansowa
STRUMIEŃ FINANSOWY - ogół transakcji finansowych zrealizowanych w określonym czasie (np. w ciągu roku). Składa się z: wartości, kierunku ruchu i czasu, w jakim jest dokonywany.
Strumienie finansowe zmieniają wielkość zasobów finansowych.
Pieniądz- Najbardziej płynne aktywo gospodarki, tworzywo wszelkich zjawisk finansowych;
Specyficzny rodzaj towaru, za który można kupić jakikolwiek inny towar, produkt lub usługę.
RODZAJE PIENIĄDZA:
Pieniądz towarowy
Pieniądz gotówkowy
Pieniądz bezgotówkowy – tzw. surogaty pieniężne;
Pieniądz idealny (nierealny) – pieniądz, jaki powstałby w gospodarce po upłynnieniu majątku podmiotów ekonomicznych.
CECHY WSPÓŁCZESNEGO PIENIĄDZA:
Powinien to być pieniądz papierowy – oznacza to, że współczesny pieniądz nie ma już żadnego związku ze złotem (nie ma parytetu wymiany w złocie lub innym kruszcu); cechy pieniądza ma kawałek papieru, któremu je nadano regulacjami prawnymi – nadano mu przywilej prawnego środka płatniczego.
Musi to być pieniądz państwowy – gwarantem pieniądza jest państwo; państwo jest jego emitentem; pieniądz ma zatem cechę instrumentu instytucjonalnego zabezpieczonego majątkiem państwa; państwo musi dbać o to, aby pieniądz był zabezpieczony w towarach i usługach
Jest to pieniądz kredytowy (żyrowy) – oznacza to, że źródłem kreowania pieniądza jest kredyt bankowy; oznacza to również, że banki mają przywilej pomnażania ilości pieniądza w obiegu.
FUNKCJE PIENIĄDZA:
Miernik wartości
Środek wymiany
Prawny środek płatniczy (rozliczeń finansowych; pokrywania zobowiązań)
Tezauryzacja –przechowywanie wartości
Międzynarodowy środek płatniczy
PODAŻ PIENIĄDZA – to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza będąca w dyspozycji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
POPYT NA PIENIĄDZ – jest to zapotrzebowanie podmiotów ekonomicznych spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy, który można natychmiast zamienić na gotówkę.
MOTYWY POPYTU NA PIENIĄDZ:
Motyw transakcyjny
Motyw ostrożnościowy (przezornościowy)
Motyw spekulacyjny
Ceną pieniądza jest stopa procentowa, czyli cena za zrzeczenie się na jakiś czas przez jedną osobę na rzecz drugiej prawa do dysponowania najbardziej płynnym aktywem (składnikiem majątkowym).
Stopę procentową kształtuje w gospodarce rynkowej podaż pieniądza i popyt na niego, a one z kolei zależą od stopy inflacji, tempa wzrostu gospodarczego, kursu walutowego, skłonności do oszczędzania, konsumpcji i inwestycji.
Polityka finansowa- To działalność podmiotu ekonomicznego, który dąży do osiągnięcia określonych celów za pomocą narzędzi pieniężnych.
Jest domeną państwa, gdyż podmioty ekonomiczne inne niż państwo nie mają pełnej suwerenności w odniesieniu do kwestii finansowych, takich jak: tworzenie pieniądza, ustalanie stóp procentowych, stawek podatkowych, stawek celnych itp.
Inne podmioty niż państwo są tylko przedmiotem polityki finansowej.
Polityka fiskalna polega na wykorzystaniu przez państwo dochodów i wydatków budżetowych do stymulującego lub hamującego oddziaływania na koniunkturę gospodarczą.
Główne cele polityki fiskalnej:
zapewnienie pełnego zatrudnienia,
zapobieganie inflacji przez odpowiednie regulowanie wielkości wydatków krajowych (prywatnych i rządowych).
Instrumenty polityki fiskalnej:
1. Polityka kredytowa (inwestycyjna),
2. Polityka podatkowa,
3. Planowanie gospodarcze,
4. Tworzenie silnego sektora publicznego.
Polityka pieniężna to działalność banku centralnego polegająca na oddziaływaniu na kreację pieniądza i regulowanie jego obiegu w gospodarce.
Celem polityki pieniężnej jest:
- zapewnienie stabilności finansowej państwa,
- stabilizacja ogólnego poziomu cen (tzw. „walka z inflacją”)
- utrzymywanie pożądanej relacji waluty krajowej do walut obcych.
Polityka pieniężna może mieć charakter:
a) restrykcyjny wzrost stóp procentowych
b) łagodny spadek stóp procentowych.
Polityka refinansowa (redyskontowa) polega na finansowaniu banków komercyjnych przez bank centralny poprzez udzielanie im kredytów:
refinansowego,
redyskontowego,
lombardowego.
NBP gromadzi na oprocentowanym rachunku (0,9 stopy redyskonta weksli) rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych w celu:
oddziaływania na wielkość podaży pieniądza odpowiednio do zmian w gospodarce,
tworzenia rezerwy płynności banków komercyjnych,
przejęcia części zysków banków komercyjnych.
Rezerwy odprowadzane są jako ustalony procent od depozytów a vista, depozytów terminowych złotowych i depozytów terminowych walutowych (aktualnie 3,75% ich wartości).
Definicje systemu finansowego
Jest to zbiór rynków i instytucji finansowych, z których korzysta się przy okazji zawierania kontraktów (umów) finansowych oraz dokonywania wymiany aktywów finansowych i ryzyka finansowego.
Zadanie systemu finansowego
Głównym zadaniem systemu finansowego jest współuczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka dokonywania transakcji (czyli pieniądza) oraz umożliwienie jego przemieszczania między niefinansowymi podmiotami ekonomicznymi (gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i państwem).
Funkcje systemu finansowego
FUNKCJA PŁATNICZA – system finansowy powinien zapewniać sprawne działanie mechanizmu rozliczeń transakcji gospodarczych, zwłaszcza kupna towarów i usług.
FUNKCJA PŁYNNOŚCI – system finansowy umożliwia i ułatwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów finansowych na gotówkę (pieniądz).
. FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI – system finansowy umożliwia lokowanie oszczędności, ograniczając różnorakie ryzyko i na atrakcyjnych warunkach (chodzi o zachęcanie do inwestowania w kapitał finansowy).
4. FUNKCJA AKUMULACJI BOGACTWA (TEZAURYZACJI) – system stwarza możliwość akumulowania siły nabywczej, która w danym czasie jest zbędna, a w przyszłości umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb.
FUNKCJA KREDYTOWA – polega na zapewnieniu nieprzerwanego dopływu kredytów do podmiotów ekonomicznych w celu finansowania przez nie inwestycji i konsumpcji.
6. FUNKCJA MINIMALIZOWANIA RYZYKA – system finansowy powinien zapewnić tworzenie mechanizmów i instrumentów ograniczających oraz zabezpieczających przed ryzykiem finansowym, inwestycyjnym i innymi. System finansowy określa również metody zarządzania ryzykiem
7. FUNKCJA INFORMACYJNA – system finansowy zapewnia informacje dotyczące parametrów finansowych (np. stopa procentowa, indeks giełdowy itp.), które pomagają podmiotom ekonomicznym podejmować racjonalne decyzje.
8. FUNKCJA POLITYKI GOSPODARCZEJ – system finansowy dostarcza środki pieniężne niezbędne do realizacji podstawowych celów polityki gospodarczej (przede wszystkim do zapewnienia wzrostu gospodarczego, ograniczenia bezrobocia i inflacji).
instrumenty finansowe dzielimy na:
Instrumenty lokowania zasobów pieniężnych (np. depozyty, jednostki uczestnictwa, akcje itp.),
Instrumenty finansowania potrzeb podmiotów ekonomicznych, które służą do finansowania planowanych wydatków, refinansowania wydatków już poniesionych i do pokrycia luki płynności (np. kredyty, pożyczki z emisji obligacji itp.),
Instrumenty płatniczo – rozliczeniowe (np. czek, weksel),
Instrumenty pochodne.
RYNKI FINANSOWE to obszar wymiany kapitału w gospodarce, umożliwiający nieprzerwany przepływ środków pieniężnych między podmiotami ekonomicznymi. Wyróżnia się rynki:
Pierwotne i wtórne,
Hurtowe i detaliczne,
Pieniężne i kapitałowe,
Krajowe i międzynarodowe,
Kasowe i terminowe.
INSTYTUCJE FINANSOWE, czyli takie organizacje, które zajmują się aktywnością na rynku finansowym i mają w swoich aktywach przeważający udział finansowych składników majątkowych. Ogólnie można wydzielić instytucje finansowe:
pasywne – inwestujące w aktywa finansowe dostępne na rynku i wykonujące usługi pośrednictwa finansowego,
aktywne – tworzące (emitujące) instrumenty finansowe i tworzące pieniądz.
Rodzaje kryzysów finansowych – podział pierwszy:
finansowe,
walutowe,
bankowe.
Rodzaje kryzysów finansowych – podział drugi:
Kryzysy finansowe na poziomie przedsiębiorstw powstające na skutek nagłej i masowej utraty płynności finansowej firm, zbyt silnego ich zadłużenia oraz nagłego wzrostu ich kosztu kapitału,
Kryzysy spekulacyjne (na rynku kapitałowym) – powstające na skutek zastosowania przez wielu uczestników rynku tych samych strategii inwestycyjnych po to, aby spekulować jakimś wskaźnikiem giełdowym lub ceną rynkową; powstają wtedy, gdy występuje na rynku przewaga kapitału spekulacyjnego nad długoterminowym,
Kryzysy systemu bankowego – polega na utracie płynności (wypłacalności) wielu uczestników sektora finansowego, szczególnie banków i innych instytucji z nimi związanymi; kryzys tego typu może przełożyć się w kryzys płatniczy i walutowy kraju, szczególnie gdy kapitał zacznie odpływać za granicę.
Rynek pieniężny jest rynkiem najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, a więc zapewniających im utrzymanie płynności finansowej.
Jest to rynek instrumentów finansowych o okresie ich wymagalności do jednego roku.
Jest to rynek, na którym szczególną aktywnością wykazują się instytucje finansowe (głównie banki).