Podstawy psychologii i historii myśli psychologicznej.
Opracowanie „Psychologia- podręcznik Akademicki tom 1”
Rozdział 1.
Byt:
Parmenides- według niego Byt czyli to co istnieje jest niezmienne, wieczne ( nie mógł powstać z Niebytu, ponieważ nic nie powstaje z tego co nie istnieje i nie mógł powstać z Bytu, ponieważ musiał by istnieć zanim powstał. ) i jeden, ponieważ to co jest musi być tożsame ze sobą.
Gorgiasz z Leontinoi- postawił pytanie „gdzie jest Byt” i uznał, że Byt nie może istnieć w Bycie, ponieważ nie może istnieć sam w sobie i Byt nie może istnieć w Niebycie bo Niebytu nie ma. Więc doszedł do wnioski, że nie istnieje nigdzie czyli nic nie istnieje.
Demokryt- uznał, że skoro Byt nie może istnieć sam w sobie to musi istnieć również Niebyt, czyli próżnia, w której Byt się zawiera. W próżni Byt ma miejsce aby się poruszać co wyjaśnia zjawisko zmienności pozoru. Cokolwiek dzieje się w świecie pozoru czyli zjawisk musi mieć swoje źródło w sferze Bytu . Podzielił Byt na cząstki które były zróżnicowane pod względem wielkości i kształtu nazwał atomami czyli niepodzielnymi.
Relatywizm moralny – pogląd, że istnieje wiele systemów wartości i żaden z nich nie jest systemem absolutnie najlepszym ( to co jest dobre dla jednych nie musi być dobre dla drugich).
Absolutyzm- stanowisko przeciwne do relatywizmu moralnego. Główny motyw teorii idei Platona.
Idee Platona- przedmioty dostępne jedynie myśli, uchwyconymi tylko w pojęciu.
Każda substancja czyli indywidualne rzecz składa się z FORMY I MATERII.
Forma- jest tym co ogóle w rzeczy, czyli tym co wspólne rzeczom tego samego gatunku czy rodzaju. Jest zmienna.
Materia- jest tym, co indywidualne w rzeczy, co decyduje o jej tożsamości.
Realizm pojęciowy- powszechniki istnieją rzeczywiście, niezależnie od tego czy ktoś o nich myśli. Pojęcie musi oznaczać tylko jeden przedmiot.
Realizm skrajny- Platon; powszechniki(idee) istnieją rzeczywiście a przedmioty indywidualne istnieją pozornie.
Realizm umiarkowany- Arystoteles; przede wszystkim istnieją przedmioty indywidualne a powszechniki są ich składnikami.
Nominalizm-stanowisko przeciwne realizmowi. Według niego istnieją tylko przedmioty indywidualne, a powszechniki nie.
Nominalizm umiarkowany ( konceptualizm) – powszechniki tylko znakami umysłowymi, pojęciami lub ideami ogólnymi tworzonymi na użytek poznania.
Nominalizm skrajny- idee ogólne są powszechnikami, lecz nie istnieją rzeczywiście, a tylko w umyśle i nie są wieczne lecz skonstruowane przez umysł.
Sceptycyzm- wątpliwości co do źródeł poznania.
Argumenty sceptyczne:
Podważanie wiarygodności zmysłów
Podważanie wiarygodności rozumowania
Irracjonalizm: choć zmysły i rozum są niewiarygodne, mamy jakieś pozarozumowe źródło poznania.
poznanie przez iluminacje czyli oświecenie zesłane przez Boga w drodze łaski
Racjonalizm- zdolność postrzegania i rozumowania
Sceptycyzm metodologiczny- odrzucenie wszystkiego w co można wątpić, i znaleźć coś w co wątpić nie wypada i uczynić z tego podstawę do dalszego poznania
Metoda indukcyjno-dedukcyjna-
polega ona na posługiwaniu się rozumowaniem dedukcyjnym czyli takim w którym wnioski nie są mniej wiarygodne od przesłanek.
Polega na stosowaniu intelektualnej wiedzy indukcji, dzięki której można rozpoznać czy przesłanki są oczywiste a tym samym prawdziwe oraz czy każdy osobna krok rozumowania jest poprawnie utworzony.
Natywizm-stanowisko wedle którego mamy jakąś wiedzę wrodzona.
Teoria anamnezy- poznanie jest przypominaniem sobie
Empiryzm genetyczny- całe poznanie pochodzi z doświadczenia
Nazwa psychologii pochodzi od greckiego psyche-dusza.
Dualizm psychologiczny- Istnieją dwa rodzaje substancji: cielesna i duchowa. Dusza jest odrębną od ciała substancją.
Monizm- istnieje tylko jeden rodzaj substancji:
Monizm materialny- głosi, że istnieją jedynie substancje cielesne a dusza jest częścią ciała.
-|- spirytualistyczny- głosi, że istnieją substancje duchowe
-|- immanentny- odmawia istnienia jakiejkolwiek substancji, przyznaje je ideom grupowym raz ciała, raz umysły.
-|- neutralny- istnieje tylko jedna substancja- Bóg lub przyroda.
-|- anomalny głosi, że każde zdarzenie mentalne jest zarazem zdarzeniem fizycznym.
Teoria identyczności- głosi, że stan umysłu są identyczne z fizycznymi stanami ośrodkowego układu nerwowego .
Funkcjonalizm- głosi, że stany psychiczne można identyfikować, czyli rozpoznawać jako stan określonego typu, przez ustalenie funkcji, jaką on pełni w łańcuchu przyczynowym łączącym bodźce zewnętrzne z reakcja ciała.
Pytanie transcendentalne- pytanie o to jak, jak poznanie może przekraczać treści doświadczenia.
Formy zmysłowe- należą do wyposażenia poznającego przedmiotu, które jest niezbędne do wykonywania władzy postrzegania zmysłowego
Realizm transcendentalny- głosi, że przedmiot poznania istnieje rzeczywiście, a poznanie przekracza treści doświadczenia.
Realizm immanentny(krytyczny)- głosi, że przedmiot poznania istnieje rzeczywiście, lecz poznanie ogranicza się do treści doświadczenia.
Idealizm immanentny- głosi, że przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego oraz że poznanie ogranicza się do treści doświadczenia.
Idealizm transcendentalny(krytyczny)- głosi, że przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego, ale poznanie przekracza treść doświadczenia.
Instrumentalizm- głosi, że nie mamy wystarczających postaw by twierdzić, że istnieją geny, elektrony, stany psychiczne.
Teorie pragmatyczne- zakładają one koncepcje człowieka jako istotę przede wszystkim działającą a dopiero później myślącą.
Determinizm- pogląd, który głosi, że bieg zdarzeń w świecie jest przesądzony
Imperatyw kategoryczny- czyli nakaz obowiązujący bez względu na jakikolwiek partykularny cel: przyjemność, zysk itp.
Epikureizm- najwyższym celem ludzkiego życia jest szczęście osiągnięte w wyniku właściwego postępowania.
Etyka złotego środka- trwałe zadowolenie z życia w harmonii.
Konserwatyzm- zarzuca koncepcji umowy społecznej, że jest fikcją historyczną opartą na niewiarygodnym założeniu, iż człowiek kiedykolwiek znajdował się w przedspołecznym stanie natury. Człowiek nie istnieje poza wspólnotą. Głównym hasłem jest „żadnych zmian” . Chodziło o to, żeby odwrócić chociaż częściowo zmiany wprowadzone przez rewolucję Francuską.
Liberalizm- kładzie nacisk na tolerancję, wolność jednostki i jej niezbywalne prawa.
Socjalizm- celem było zniesienie nierówności społecznych , zwłaszcza między burżuazją a proletariatem(klasa średnia) .
Poznanie:
Apiori- bez doświadczenia
Aposterian- na bazie doświadczenia
Teoria-<-->Empiria. Dane empiryczne i teorie wzajemnie się uzupełniają.
Indukcja oznacza przenoszenie emocji lub innych treści psychicznych między danymi osobami w procesie komunikacji. Eksperymenty.
x x
Dedukcja-poznanie sytemu, poznanie pojedynczych relacji, identyfikuje pewien system. Im więcej doświadczeń tym więcej wiemy o danej rzeczy. Rozumienie- ostateczny etap poznania psychologicznego.
Teorie- zbiór tez i hipotez
Teza- zdanie prawdziwe
Hipoteza- zdanie prawdopodobne
Introspekcja- metoda do badania świadomości
Rozdział 2
1879- Wilhelm Wundt założył pierwsze laboratorium eksperymentalne w Lipsku
Okresy biografii naukowej Wundta:
Heidelberski (wczesny Wundt) 1857-1874.
Psychologia jako nauka empiryczna musi opierać się na faktach, a są nimi fakty świadomości. Bezpośrednio poznajemy to, co może dostarczyć nam powierzchowna introspekcja czyli obserwacja świadomości jako takiej. A sama świadomość i to co się w niej odbywa to „złożone zjawiska”.
Lipski (późny Wundt) 1874-1920.
Założenie laboratorium w Lipsku.
Psychologia asocjacyjna- czynności psychiczne, uczenie się, przypominanie, myślenie itp. Powstaje w wyniku asocjacji czyli kojarzenia.
Psychologia atomistyczna- psychologia elementów(klasyczna)- świadomość tworzą elementarne składniki(np. wrażenia) tak jak ciało fizyczne składa się z atomów.
Psychologia postaci( gestaltyzm)- kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji życia psychicznego jako kompleksu elementów składowych - zjawisk elementarnych. W zamian za to proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych wyłaniających się całości. Pierwotnie teoria Gestalt stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX w.
Twórcy to: Kurt Koffka, Kurt Lewin, Wilhelm Kochler, Max Werheimer.
Przyjmuje się, że teoria Gestalt zainicjowana została w 1912 roku wraz z publikacją autorstwa Maxa Wertheimera (1880-1943) na temat iluzji wywoływanej przez dwa oddalone od siebie i mrugające na przemian światła. Choć stanowiły one dwa odrębne obiekty postrzegane były jako jeden poruszający się obiekt. Zjawisko to nazwane zostało w pracy Wertheimera efektem phi). Prace badawcze nad zjawiskiem phi podjęli następnie dwaj koledzy Wertheimera: Wolfgang Köhler (1887-1967) i Kurt Koffka (1886-1941)
1913- rewolucja behawiorystyczna John Watson.
Manifest Watsona „Psychologia oczami behawiorysty” zapoczątkowała narodziny behawioryzmu.
Watson przedstawił, że:
Psychologia ma być nauką o zachowaniu- świadomości nie da się empirycznie(czyli przez doświadczenia) sprawdzić,
Zachowanie powinno być mierzone z wykorzystaniem paradygmatu nauk empirycznych czyli wywoływać zachowania eksperymentalne, kontrolować zmienne i dokonywać możliwe dokładnego pomiaru.
Zachowanie należy rozumieć jako efekt uczenia się. Uczenie odbywa się w modelu S-R (S to bodziec, R to reakcja) . Zdaniem behawiorystów każde zachowanie jest reakcja na jakiś bodziec( zachowanie jest funkcją bodźca) Całość ludzkich zachować daje się opisać w modelu S-R czyli wszystkie zachowanie ludzi są reakcją na bodziec. Stały związek bodźca z reakcją to nawyk.
Neobehawioryzm, odmiana behawioryzmu. Nie ogranicza się do opisu związków zachodzących między bodźcami i reakcjami, ale próbuje je wyjaśniać przyjmując istnienie także czynników działających między bodźcami i reakcją.
Jednym z głównych przedstawicieli tego kierunku jest C.L. Hull. Jego doktryna kładąca nacisk na zastosowanie w psychologii metody hipotetyczno-dedukcyjnej, przeciwstawia się behawioryzmowi moralnemu, którego głównym przedstawicielem był E.C. Tolman
Psychoanaliza.
Metoda poznania i leczenia człowieka, teoria psychopatologii i teoria pozwalającą wyjaśnić różne zjawiska społeczne i kulturowe. Została zapoczątkowana na przełomie XIX i XX wieku przez wiedeńskiego lekarza Zygmunta Freuda.
Położeniem zaburzeń nietypowych/funkcjonalnych są problemy natury psychicznej ukryte w podświadomości konflikty i stłumione potrzeby.
I.
Życie psychiczne człowieka zawiera się w świadomości i nieświadomości z czego świadomość to 1/7 całości zycia psychicznego a procesy nieświadome to 6/7.
II.
W nieświadomości znajdują się treści wyparte ze świadomości a nieakceptowane społecznie. Treści te chcą się przedostać do świadomości ale świadomość blokuje im dostęp.
Supresja- mechanizm wypychania ze świadomości do nieświadomości.
Marzenia senne
Czynności pomyłkowe
Marzenia na jawie
Hipnoza
III. Koncepcja osobowości według Freuda.
Id- sfera popędowa
Ego- czyli JA . Najbardziej racjonalna sfera. Zawiera mechanizmy obronne.
Superego- kultura, otoczenie, normy, zakazy, nakazy, Cale życie je kształcimy
Według Freuda istnieją dwie siły:
Libido- ogół energii biologicznych, popędowych ukierunkowanych na przekazywaniu życia i trwaniu życia
Tantos- śmierć, niszczenie dążenie do śmierci.
U zdrowego człowieka wygrywa Libido.
Psychologia indywidualna, adleryzm – teoria stworzona przez Alfreda Adlera, współpracownika Zygmunta Freuda, po odłączeniu się psychologa od szkoły freudowskiej.U podstaw teorii leży psychologia dziecka. Uważa się, że aby zrozumieć i wytłumaczyć zachowanie i charakter człowieka należy sięgnąć do jego najwcześniejszego dzieciństwa. Okres najwcześniejszego dzieciństwa stanowi podstawę (według Adlera) nie tylko dla psychologów zajmujących się bezpośrednio dziećmi ale też dla tych, którzy zajmują się ludźmi dorosłymi.
Pojawiają się więc dwie postawy:
Pierwsza: postawa dziecka chcącego przezwyciężyć słabość za pomocą gromadzenia wiedzy, siły, umiejętności, niezależnego, dążącego do usamodzielnienia. Taki osobnik chce pokazać, że jest godny równania się z dorosłymi, a często wręcz, że jest od dorosłych lepszy.
Druga postawa: postawa dziecka wykorzystującego dla zdobycia tego, czego pragnie, swojej słabości.
Carl Gustav Jung w swojej koncepcji dokonał podziału psychiki na sferę świadomą i podświadomą. Tę ostatnią podzielił na nieświadomość indywidualną(charakterystyczną dla jednostki) i nieświadomość zbiorową (na którą składają się dziedziczone doświadczenia całego rodzaju ludzkiego). Składnikami nieświadomości zbiorowej są archetypy - najbardziej pierwotne idee lub formy rzeczy, podobne u wszystkich ludzi, związane z uniwersalnymi tematami. Niektóre archetypy są tak rozwinięte, że można je uważać za oddzielne systemy wewnątrz psychiki lub osobowości. Są to anima i animus, persona i cień. Jung proces rozwoju jaźni nazwał indywiduacją. Polega ona na stopniowym poszerzaniu pola świadomości o treści podświadomości. Jung wyróżnił dwa typy dystrybucji energii psychicznej: na zewnątrz (ekstrawersja) i ku wnętrzu podmiotu (introwersja). Te dwa typy postaw współistnieją u każdego człowieka. Wyróżnił ponadto cztery funkcje psychiczne: myślenie, czucie, intuicja, doznawanie. Występują one u człowieka wspólnie, przy czym jedna z nich jest dominująca.
Prof. Władysław Heinrich- 1903 r. założył pierwsze w Polsce laboratorium eksperymentalne na UJ.
Rozdział 3
Naczelną wartością psychologa jest dobro drugiego człowieka dlatego powinien przestrzegać prawa klienta do:
Zachowania autonomii
Godność
Prywatności, intymności
Poufność relacji
Każda relacja psychologa z klientem składa się z trzech zasadniczych części:
Ustalenie zasad współpracy, określenie celu i zakresu usługi
Właściwy przebieg procesu diagnozy czyli udzielania pomocy
Zakończenie diagnozy czy terapii
Zawarcie kontraktu z klientem
Na kontakt składają się ustalenia dotyczące:
Celu działania psychologa
Zakresu jego interwencji
Skutków oczekiwanych przez klienta
Czasu trwania badania
Wynagrodzenia psychologa
W przypadku badania zleconego przez instytucje, przed psychologiem stoją dwa zadania:
Zawarcie kontraktu ze zleceniodawcą
Uzyskanie zgody na udział w badaniu osoby lub grupy diagnozowanej
Najpoważniejsze błędy pojawiające się w opiniach:
Nieuprawnione interpretacje, nieznajdujące podstaw danych w badaniu
Wykraczanie we wnioskach poza zebrany materiał diagnostyczny
Opiniowanie osób, których się nie badało
Podawanie informacji nieistotnych, a często naruszających zasadę poufności
Jeśli pomoc psychologiczna przybiera postać systematycznej psychoterapii, zwraca się uwagę na trzy podstawowe niebezpieczeństwa:
Wywieranie nacisku czy presji.
Indoktrynacji klienta- przekazywanie podstaw, przekonań czy systemu wartości psychoterapeuty jako jedyne słusznych i pożądanych dla rozwiązania problemów.
Manipulowanie klientem
Refleksja etyczna nad własnymi kompetencjami zawodowymi powinna dotyczyć:
Podejmowanie się zadań profesjonalnych tylko zgodnie z posiadaną wiedzą i kompetencjami
Publiczne przedstawienie swoich kompetencji zgodnie ze stanem faktycznym
Rezygnowanie z pracy z klientem, gdy zadanie przekracza kompetencje.
Każde naukowe badanie psychologiczne musi być rozpatrzone w trzech aspektach:
Metodologicznym
Psychologicznym
Etycznym