Mickiewicz 1798-1855.
Mickiewicz nazywany jest twórcą polskiego romantyzmu. i poetą przeobrażeń. Debiutancki tomik poezji to tomik z 1822 r, gdzie widać różnicę między klasycyzmem i romantyzmem. Mickiewicz czerpał satyrę obyczajową. Spolszczył dwie powiastki Woltera : „ Mieszko , książe Nowogródka ( 1819 ) i „ Pani Aniela” ( 1817). Tłumaczył poemat Woltera ” d’ Orleans” czyli „ „Dziewica z Orleanu” ( 1817) nazywana przez jego przyjaciół „ Durczanką”. Poemat „ Kartofel” i wiersz „Do Joachima Lelewela” świadczą o związku z twórczością Woltera. We wczesnym romantyzmie pojawia się oświecona filozofia historii. Potem romantyzm jest przesycony walką racji i potęg przeciwnych określanych przez poetę jako despotyzm i wolność. Na despotyzm składają się potęgi ziemskie : od królów przez tyrańskie mody do instytucji kościoła. Obiektem rozpraw stał się ziemniak , jego odkrywcy i propagatorzy. Mickiewicz był założycielem Towarzystwa Filomatów w 1817 r powołanego przez grupę studentów Uniwersytetu Wileńskiego w zamiarze wpływania na stan oświaty, nauczycieli, przekształcanie świadomości obywatelskiej społeczeństwa. Poezja Mickiewicza – filomaty formułuje uniwersum wartości i opiewa przyjacielskie bytowanie. Poeta tworzy wszystkie gatunki klasycyzmu : poemat opisowon- historyczny ”Kartofel”, list poetycki „ Do Joachima Lelewela”, Oda „Oda do młodości”, bajce i powiastce.. Okres filomacki objęty jest w ustawy, statuty.
Wczesne pisarstwo to : wiersz „ Do doktora S,” – przeciębiorczego podróż naukową do Azji, „ Na pokój grecki w domu księżnej Eneidy Wołżańskiej”. W 1819 r ukończył kurs nauk na Uniwersytecie i podjął pracę w Kownie jako stypendysta. Horyzont literacki wyznacza mu Schiller ” Zbójcy”, Goethe ” Cierpienie młodego Woltera”. Są to książki zbójeckie, młodości mojej nieba i tortury” cytat Gustawa z IV cz, „ Dziadów”.. W 1820 r poznał Marię ( Marylę ) Wereszczakównę, która ostatecznie poślubiła hrabiego Putkomera i pozostała niespełnioną miłością poety. W jego poezji jawi się jako nieludzka dziewica , boska Maria. Poetycką repliką poety jest wiersz „ Żeglarz” ( 1821) - manifest indywidualizmu, sceptycyzmu poznawczego kwestionujący zasadność orzekania o świecie i człowieku wedle racji rozumowych. Rozbieżności z filomatami dotyczyły też jego twórczości, bo byli oni do niej nie przyzwyczajeni. Zaczął on filomatyzować romantyzm np. „ Pieśni Filaretów” ( 1820 ) , „ Toasty” ( 1821). Tam pojawia się hasło słyszane w całym romantyzmie: „ Cyrkla, wagi i miary / Do martwych użyj brył / Mierz siłę na zamiary? Nie zamiar podłóg sił- ( „ Pieśń Filaretów , wers 41-44).
„ Oda do młodości” (1820)- to odwołanie do wspólnoty filomackiej i do zbiorowego heroizmu w walce z przeciwnikiem, z samolubami, z nieczułym światem. Była ona dziwactwem , w którym wyartykułowana została świadomie młodość..
Typem twórczym stała się ballada. Przyswajano teksty obce Lenory Burgera przez Krystynę Lacha Szymarę , Niemcewicza i Tomasza Zana. Ballady pisali wcześniej : Czechot i Zann.np „ Cyganka ” ( 1819) T. Zana.
Ballady i romanse ( 1822) „ Rybka”, „ To Lubię”, „ Lilie”, „ Dudarz” są opatrzone przypisem – pieśń gminna,. W balladach i romansach widoczne są cuda, tajemnice i dziwność Ballada „ To lubię” to utwór do straszenia i zarazem pełna do straszenia poetyka grozy. W utworach tych pojawia się nowa geografia literacka czyli spotkanie realności i fantastyki, Opisów przyrody jest niewiele, ale pojawiają się zwyczajne miejsca np. Jezioro Świteź.. „Świtezianka” i „ Rybka” podejmują problematykę moralną ; winy i kary i odpowiedzialności za czyny. Wiarę w tajemniczą więź obu światów uczynił poeta kamieniem węgielnym ballad i credem światopoglądowym. Zbiorek ballad otwiera „ Romantyczność”. Poeta tworzy : „ Czaty”,„ Trzech budrysów ( 1818) . „ Ucieczka” ( 1832) – na motywach „Lenory” (18320 Burgera.
Dramat i epika.
W 1820-21 powstała w Kownie ogłoszona w 2 tomie poezji II cz. „Dziadów” kontynuowana intencją ballad kontynuowała polemikę z „ Romantycznością”, ponieważ taki sens stanowi motto zaczerpnięte z Hamleta.: „ Są dziwy w niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom”.
II cz. Dziadów wprowadza wspólnotę żywych i umarłych złączonym obrzędem , w którym żywi spieszą z pomocą umarłym, a umarli udzielają im rad.. Pojawiają się dusze dzieci, które nie zdołały zaznać goryczy na ziemi i Widmo, które udziela nauki moralne. II cz. Dziadów rozpoczyna wiersz „ „ Upiór’, a kończy pojawienie się milknącego Widma połączonego tajemniczą więzią i uczestniczącą pasterką. Historię Widma opowiada Gustaw w IV cz. Dziadów, który jest duchem pokutującym. Upiór i Widmo łączą ze sobą II i IV cz. Dziadów, gdyż utwory są od siebie odległe. Jest to opowieść Gustawa o niebie, piekle, miłości, bełna luk biografia romantycznego młodzieńca.
„Grażyna . Powieść litewska”( 1823).- znajduje się w 2 tomie poezji MICKIEWICZA. Opowiada o wyższości racji ogólnej. Grażyna łączy się z II cz. „ Dziadów wspólnym problemem pamięci o przeszłości, tradycji, sposobie istnienia minionego w świadomości późniejszych pokoleń. Temat „ Grażyny” pochodzi ze średniowiecznej Litwy wybierając spór dynastyczny, a główni bohaterowie Litwinor i Grażyna to bohaterowie fikcyjni. Poeta opatrzył utwór przypisami, które czynią go archaicznym. „ Grażyna” to powieść poetycka. Poeta opatrzył ją epilogiem wydawcy, gdzie tłumaczy zawiłości akcji.
„Konrad Wallenrod. Powieść poetycka z dziejów litewskich i pruskich”. ( 1828) – to druga powieść poetycka , efekt dojrzałości twórczej poety wyniesionej z Rosji ( wyrok w 1824 r) w wileńskim procesie filaretów. „Grażyna” i „ Konrad Wallenrod” operują tzw. „ Historycyzmem maski ukrywającym współczesną problematykę. O roli pamięci zbiorowej w utworze świadczy wajdelota- Halban, który jest jakby upersonifikowaną pamięcią, gdy w czasie uczty rycerstwa krzyżackiego śpiewa hymn – „ Pieśń Wajdeloty” po czym opowiada zaszyfrowaną biografię Konrada., a po jego śmierci chce uchronić od zagłady pamięć jego niezwykłego czynu. Pamięcią jest też poezja sterująca zbiorową świadomością narodu.. Etyka obowiązku łączy „ Konrada Wallenroda” z „ Grażyną”. Konrad to syn zemsty i pragnienie odwetu. Mimo stroju z XVI w. jest XIX w spiskowcem. Jego doświadczenia uformowały się po zetknięciu Mickiewicza z dekabrystami w dniu 24 / 26 XII 1825 r. Na kształt postaci złożyły się głębokie przeżycia Byrona i fascynacja jrgo powieściami poetyckimi. Jest to spiskowiec wystylizowany bajronicznie.
„ Do matki Polki” – to liryk patriotyczny. Wiersz pochodzi z 1830 r. Zapowiada epokę spisków i kaźni konspirantów.
Z problematyką ideową wiąże się cykl wierszy epickich wydanych z „ Dziadami drezdeńskimi” „ Dziadów cz. II. Ustęp. Bohater i narrator , którego oczami oglądamy Rosję to zesłaniec polityczny o biografii podobnej do Konrada z III cz. „ Dziadów”. Do „ Ustępu” dołączony jest wiersz „ Do przyjaciół Moskali” jako posłowie liryczni. W „ Ustępie” bohater usytuowany jest w świecie współczesnym w listopadzie 1824 zimą na co wskazują realia pogodowe. przeglądu wojska.
Problem pamięci realizują też „ Sonety Odeńskie” i „ Krymskie” wyd . w Moskwie w 1826 jako sonety. Cykl odeski kontynuuje liryczną kronikę serca bliską bohaterowi z IV cz. „ Dziadów” i wiersza „Do M” ( 1823). „Sonety Krymskie” to efekt podróży krajoznawczej lecie 1825. Bohater jest typem bajronicznym i doświadczonym, któremu towarzyszy pamięć utraconej przeszłości ( „ Burza”, „ Cisza morska”, „ Grób Potockiej”, „ Bajdary”) dopełniają portret samotnika. W sonetach formułuje się zasada „ Widzę i opisuje”, która określi warsztat „ Pana Tadeusza”. Sonety opisowe: „ Bakczysaraj”, „ Bakczysaraj w nocy”, „ Ateuszka w dzień” i „ Ateuszka w nocy”. Do wierszy z orbity sonetów należą: „ Farsa” ( 1828)
Liryki rzymsko - drezdeńskie – „ Do M, Ł”, „ W dzień przyjęcia komunii świętej”, „ Rozum i wiara”, „ Mędrcy”, „ Rozmowa wieczorna”. Są to liryki religijne powstałe w Rzymie. „ Mędrcy” w Dreźnie. Liryki związane są z wyjazdem Mickiewicza w 1829 r z Rosji i z podróżą przez Niemcy, Szwajcarię, Włochy .W Rzymie dowiedział się o powstaniu listopadowym. Poeta to legendarny twórca powstania, bowiem tworzył utwory poświęcone powstaniu i powstańcom : wiersz „ Emilii Prater”( 1832) i „ Reduta Ordona” ( 1832) i „ Śmierć Półkownika”
„ Dziady cz. III” powstały w Dreźnie wiosną 1832 r. Utwór wnosi etyczny problem pokory i mesjanizmu jako sposób porządkowania refleksji historycznej i profetycznej dotyczącej przyszłości narodu. Są arcydziełem dramatu romantycznego o problematyce polityczno- historycznej i metafizycznej dotycząca Boga i więzi świata duchów z losem i działaniami człowieka. Poświęcone są historii podziemnej.. Mesjanizm Dziadów polega na wykorzystaniu analogii pomiędzy męką Chrystusa, a odkupicielskim sensem jego ofiary, a ofiarą niewinną. współczesnych polskich męczenników. Polska ofiara jest złożona dla wolności i ma zbawić współczesny świat.
„ Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” ( 1832) operują etyką antyindywidualistyczną obcą jednostkowemu heroizmowi. Zwracają się do bohatera zbiorowego, braci wiary, żołnierzy i odnoszą się do wspólnoty emigracyjnej, potraktowane są jako dzieło zbiorowe, którego autor redukuje się do minimum widząc w sobie przekaziciela myśli zebranych z dziejów polskich.. Biblijna stylizacja ksiąg, przypowieści i wykłady nauk moralnych składają się na kunsztowną prozę. Pierwszy tytuł ksiąg miał brzmieć „ Katechizm pielgrzymstwa polskiego”. Księgi miały nauczać i wychowywać emigrantów, uczyć religii, wiary w zwycięstwo. Wedle ksiąg osnowę dziejów stanowi pochód wolności.. Mickiewicz uciekł się do apologii Boga z Chrystusem. Mesjanizm ksiąg narodu nie koncentruje się na zbawczym sensie cierpienia, ale na duchowej przemianie i odnowieniu świata, który wyleczyć trzeba ludzkim wysiłkiem. Wygnańcy do których kieruje się nauki moralne ksiąg pielgrzymstwa są wybranymi przez Boga rycerzami wolności powszechnej.
Przedłużenie ideologii ksiąg stanowi publicystyka Mickiewicza lat 1832- 1833 dyktowana różnymi okazjami. Drukowana jest w czasopiśmie „ Pielgrzym Polski”, którego redaktorem był Mickiewicz od kwietnia do czerwca 1833 . ( „ Dążenie ludów Europy” , „ O bezpolitykowcach i o polityce”, „ O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych”),. Myślenie uniwersalistyczne i operowanie wspólnotą wolności jest światopoglądem Mickiewicza i znamieniem działań rewolucyjnych czego dowodem jest publicystyka „ Trybuny Ludów” ( 1848).
„ Pan Tadeusz” ( 1834) - w poemacie tym poeta trudnej formule ojczyzny zawartej w księgach ”ojczyzna jest tam, gdzie źle” przeciwstawił ojczyznę szczęśliwą, nie zmienioną „ wypadków strumieniem, oczekująca swych synów strumieniem”. Mickiewicz występuje z poematem o harmoii domowego ogniska, sile wspólnoty, tradycji, ziemi ojczystej. Poematem leczył duszę ludzi tęskniących . Jest to poemat ziemiański wedle tradycji staropolskiej pełnej przywiązania do uroków i pożytków żywota. Miejscem szczęśliwym jest folwark Soplicowo, gdzie rolnictwo jest ostoją niezmienności, porządkuje się rytmowi natury. Strażnikami tradycji są : Podkomorzy, Sędzia, Wojski Hreczecha. Na ścianach dworku wisi zestaw obrazów ‘ ludzi szalonych” wedle formuły POETY : Kościuszko, Rejtan, Jasiński – jest to reprezentacja Polski patriotycznej i walecznej.. Sygnałem, że tradycja znalazła kontynuatorów jest zegar kurantowy wygrywający „ Pieśń legionów polskich ” we Włoszech czyli Mazurka Dąbrowskiego.
Epilog to wiersz o charakterze refleksyjno - elegijnym. Miał być dołączony do dzieła jako autointerpretacja ujawniająca głos autora. Nie został nigdy ukończony i pozostał w wersji brulionowej w „ papierach pośmiertnych”. Można go traktować jako wiersz intywno – elegijny np. „ Dumania w dzień odjazdu” ( 1825), „ Do”, „ Na Alpach w Splugen ( 1829, „ Te rozkwitłe w Alpach drzewa” ( 1832) I LIRYKI LOZERAŃSKIE NP. „ Nad wodą wielką i czystą”, „ Gdy tu mój trup”, „ Polały się łzy”- ujawnia się w nich poeta jako rektor bolesnej świadomości, ciężkich doświadczeń życia.
„ Liryki lozańskie” to wiersze powstałe w latach 1839-40 podczas pobytu w Lozanie. Nie opublikowane za życia. „ Nad wodą wielką i czystą”, „ Gdy tu mój trup”, „ Polały się łzy”- otwierają one nową perspektywę rozwoju twórcy i sygnalizują zmiany w liryce romantycznej. Poeta przechodzi od retoryki do opisowości. Liryki mają skłonności melodyjne.
Pobyt w Szwajcarii to praca profesorska w Akademii Lozańskiej, gdzie wykładał o lit. łacińskiej ( 1839), a w 1840 objął katedrę literatur słowiańskich w College de France w Paryżu. wykłady zachowały się szczątkowo w brulionach profesorów i słuchaczy. Dawały orientację w rozwoju lit. rzymskiej z uwzględnieniem doby Augusta. Zachował się wykład instalacyjny z 1840 r prezentujący go jako profesora zwyczajnego i szkicujący program zajęć powakacyjnych, gdzie skupiał się na lit. łacińskiej, a szczególnie na lit. chrześcijańskiej. W centrum miał twórczość Prudencjusza która miała być cyklem nie odbytego kursu w 1840 / 41. Liryki zamykają twórczość poety. O poecie mówi się jako o mistyku romantyków, który dyktowi ducha podporządkował myślenie i działanie. Podjął działania w kole sprawy Bożej Andrzeja Towińskiego- koło towiańczyków, którego był głównym filarem (1841- 46) . Świadectwem mistycyzmu jest 4 letni kurs wykładowy lit słowiańskich w College de France od grudnia 1840 - 44. Wykłady to walka słowem o porządek idei przyszłości. Wykłady skupiają się wokół historii Polski , Rosji i konfliktu polsko - rosyjskiego. W 1848 r. uczestniczył w Wiośnie ludów dla dobra kraju. Formułował we Włoszech legion polski. W „ Trybunie ludów” sformułował tezę „W rewolucji trzeba być rewolucjonistą, kto nim nie jest upada”. Dokumentem ideowej świadomości jest „ Skład zasad” zawierający w 15 punktach ideowe postawy legionu. Punkt 10 przyznawał prawa obywatelskie Żydom, 11 równość kobiecie, 13 „ Każdej rodzinie rola kobiety pod opiekę gminy, każdej gminnie rola gromadna pod opiekę narodu”. Polem batalii o wolność było pismo „ des peuples”, którego był redaktorem. „ Trybuna ludów” to organ międzynarodowy, gazeta wychodziła do marca 1849 . W „ Trybunie ludów” oceniał Napoleona „ Bonapartyzm , idea napoleońska”, „ Idea napoleońska , a demokracja”. W 1855 w czasie wojny krymskiej udał się na wschód Ady uformować polski legion do walki z Rosją u boku Turcji. Wojna o wolność powszechną toczyła się pod Bosforem. Zmarł w Konstantynopolu 26 XI 1855 r.
Węzłowe daty z życia Mickiewicza. [I]
Urodzony 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu na Nowogródczyźnie w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Poraj.
1807 r. zostaje przyjęty do dominikańskiej szkoły nowogródzkiej
1815 r. rozpoczyna studia na Uniwersytecie Wileńskim w zakresie filologii klasycznej i współczesnej na Wydziale Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Współtworzy z przyjaciółmi: Tomaszem Zanem, Józefem Jeżowskim, Janem Czeczotem, Franciszkiem Malewskim, Onufrym Pietraszkiewiczem, Towarzystwo Filomatów, którego celem było umiłowanie wiedzy pogłębianej w gronie przyjaciół.
1819-1823 r. pracuje w Kownie jako nauczyciel w szkole powiatowej. Poznaje Marylę Wereszczakównę, swoją wielką miłość. Wydaje w Wilnie dwa tomy poezji – w pierwszym Ballady i romanse (1922 r. – początek romantyzmu polskiego), w drugim II i IV część Dziadów i Grażyna (1823 r.).
1923 r. proces filaretów (w wyniku śledztwa w sprawie tajnych związków młodzieży na Litwie, które prowadził Mikołaj Nowosilcow) i aresztowanie Mickiewicza.
1924-1829 r. W 1824 r. Mickiewicz opuszcza więzienie i zostaje skazany na zesłanie. Rozpoczyna kilkuletni pobyt w Rosji. Przebywa najpierw w Petersburgu, później w Odessie (skąd w 1825 r. odbywa wycieczkę na Krym), od 1825 r. do 1828 r. spędza w Moskwie, gdzie wchodzi w środowisko elity intelektualnej i towarzyskiej. W 1826 r. wydaje zbiór sonetów, zawierający dwa cykle: odeski i krymski, a w 1828 r. wychodzi powieść poetycka Konrad Wallenrod. Ostatni rok pobytu w Rosji spędza w Petersburgu, skąd wyjeżdża w 1829 r.
1829-1832 r. podróżuje po Europie (Niemcy, Szwajcaria, Włochy). W 1829 rozpoczyna cykl liryków rzymsko-drezdeńskich, które mają charakter patriotyczny (np. Do matki Polki, Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika) i religijny (np. Arcy-Mistrz, Rozmowa wieczorna). W 1831 przyjeżdża do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego, lecz jest już za późno – powstanie wygasa. W 1832 r. w Dreźnie pisze kilka wierszy powstańczych i III część Dziadów.
1832 r. osiada na stałe w Paryżu. Początkowo włącza się w prace emigracji i w 1833 r. zostaje redaktorem i głównym publicystą “Pielgrzyma Polskiego”. Wydaje też w '32 Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego i Dziady. Szybko jednak odsuwa się od emigracji.
1834 r. żeni się z Celiną Szymanowską i wydaje Pana Tadeusza.
1839 r. wyjeżdża wraz z rodziną do Lozanny, gdzie wykłada literaturę łacińską. Tam też powstają liryki lozańskie.
1840 r. obejmuje katedrę literatury słowiańskiej w College de France w Paryżu i rozpoczyna cykl prelekcji. Wykłady przerywają władzę w 1844 r.
1841 r. poznaje Andrzeja Towiańskiego i przyjmuje jego nauki. Zostaje przywódcą Koła Towiańczyków w Paryżu. W 1846 r. odstępuje od towianizmu i zakłada własne Koło, które prowadzi przez 1847 r.
1848 r. w czasie Wiosny Ludów tworzy Legion polski walczący we Włoszech, dla którego pisze Skład zasad.
1849 r. zakłada w Paryżu dziennik “Trybuna Ludów”, w którym lewicowi publicyści z różnych krajów głoszą radykalne programy społeczne. Wskutek interwencji ambasady rosyjskiej porzuca redakcję. W 1849 dostaje posadę w Bibliotece Arsenału.
1855 r. jedzie do Turcji, by wesprzeć akcję organizowania legionu polskiego do walki z Rosją. Umiera w Stambule. Zostaje pochowany na podparyskim cmentarzu Montmorency, a w roku 1890 Polacy złożą jego prochy na Wawelu.
W latach 1807 – 1815 uczęszczał do dominikańskiej szkoły powiatowej. W wieku 17 lat skończył szkołę miejscową. Studiował nauki humanistyczne na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie z zamiarem zdobycia zawodu nauczyciela. W czasach studenckich był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Filomatów, tajnej organizacji, która z czasem przekształciła się w spiskową organizację narodową.
W roku 1819 rozpoczął pracę jako nauczyciel w Kownie, gdzie mieszkał do roku 1823. Podczas pobytu w Kownie napisał rozprawę, za którą w roku 1822 otrzymał tytuł magistra filozofii. Wówczas też został zainicjowany w stopniu czeladnika do masonerii. W 1823 r. został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazany na zesłanie w głąb Rosji za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach. W latach 1824 – 1829 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. W Rosji zetknął się ze środowiskiem przyszłych dekabrystów; poznał też Aleksandra Puszkina. Następnie podróżował po Europie – początkowo w roku 1829 udał się do Niemiec, potem do Włoch i Szwajcarii. W 1831 r. przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego, lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie do roku 1832. Czytał wtedy wnikliwie dzieła Henriego de Saint-Simona.
Z Drezna udał się do Paryża, gdzie osiadł na emigracji. W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci – córki Marię i Helenę oraz czterech synów: Władysława (1838 – 1926), Józefa (1850 – 1938), Aleksandra oraz Jana. W Paryżu nawiązał współpracę z działaczami emigracyjnymi, pisał artykuły i pisma publicystyczne. W latach 1839 – 1840 był profesorem literatury łacińskiej w Lozannie w Szwajcarii, a w roku 1840 objął katedrę języków słowiańskich w College de France. W Paryżu zaprzyjaźnił się z fotografem Michałem Szweycerem, a w roku 1841 związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu – Andrzejem Towiańskim. W 1844 roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów oraz propagowania towianizmu. W swoich wykładach głosił poglądy jawnie antykatolickie.
W roku 1847 zerwał stosunki z Towiańskim. W czasie Wiosny Ludów (1848) utworzył we Włoszech Legion Polski. Po powrocie do Paryża był współzałożycielem i redaktorem pisma Trybuna Ludów (Tribune des Peuples). W 1851 został poddany nadzorowi policyjnemu. Od 1852 pracował w Bibliotece Arsenału. We wrześniu 1855 roku, podczas wojny krymskiej wyjechał do Konstantynopola w Turcji, aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z Żydów tzw. Legion Żydowski do walki z carską Rosją. Zmarł nagle podczas epidemii cholery (prawdopodobnie na tę chorobę, choć ostatnio coraz częściej mówi się, że mógł zostać otruty arszenikiem lub doznać wylewu krwi do mózgu). Jego ciało zostało przewiezione do Paryża i pochowane na cmentarzu Montmorency, a w roku 1890 przeniesione na Wawel, co stało się pretekstem manifestacji politycznej.
Debiutował Zimą miejską na łamach „Tygodnika Wileńskiego” w 1818 roku.
W 1820 opublikował Odę do młodości – utwór przynależy jeszcze do poetyki postklasycyzmu, ale już wyłamuje się z ideałów oświecenia. W Odzie jednostka jest podporządkowana ideałom zbiorowości:
„Razem, młodzi przyjaciele!...
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni, rozumni szałem,
Razem, młodzi przyjaciele!...
I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,
Jeżeli poległym ciałem
Dał innym szczebel do sławy grodu.
Razem, młodzi przyjaciele!...”
Odwołania do emocji i wizjonerstwo zapowiadają jednak przełom romantyczny:
„Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga;
Łam, czego rozum nie złamie”
Oda nawołuje do czynnej walki, wyraża wiarę w moc rewolucyjnego przekształcania rzeczywistości i w siłę młodości. Była śpiewana podczas powstań narodowych. Przetłumaczono ją na prawie wszystkie języki europejskie.
Poezje t. 1 – wydane w Wilnie w roku 1822; zawierały Ballady i Romanse a także przedmowę O poezji romantycznej. Ten tom poezji miał przełomowe znaczenie w literaturze polskiej, ponieważ zapoczątkował nurt romantyczny oparty o ludowość, poezję ludową oraz obyczaje i wyobrażenia ludu;
Poezje t. 2 – wydane w roku 1823, zawierały Grażynę oraz II i IV część Dziadów;
Sonety krymskie wydane w roku 1826 w Rosji;
w Dreźnie powstała III część Dziadów;
Konrad Wallenrod – wydany w roku 1828 w Rosji;
epopeja Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie napisana w Paryżu w latach 1832 – 1834; wydana 1834;
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego – broszura polityczna z 1832 roku;
liryki lozańskie wydane dopiero pośmiertnie;
pisana przez całe życie I część Dziadów;
Historia przyszłości – traktat prekursorski wobec osiągnięć europejskiej fantastyki naukowej. Mickiewicz zniszczył rękopisy dzieła, zachowało się jedynie kilka kart oraz relacje przyjaciół autora;