Goczałkowice-Zdrój, dawniej wieś uzdrowiskowa od 1975r część miasta Pszczyna, leży a zach obrzeżu Kotliny Oświęcimskiej w dolinie górnej Wisły w bezpośrednim sąsiedztwie dużego zbiornika sztucznego na Wiśle – Jeziora Goczałkowickiego, będącego głównym źródłem wody pitnej dla Górnego Śląska. W sensie administracyjnym Goczałkowice Zdrój znajdują się w województwie Śląskim w powiecie pszczyńskim.(mapka z lokalizacją).

Historia

Uzdrowisko w Goczałkowicach zawdzięcza swe powstanie poszukiwaniom soli oraz węgla kamiennego na śląsku. Dzieje tych poszukiwań, rozpoczętych już w XIII w, natomiast wiercenia zlecone przez rząd pruski w 1856 r doprowadziły do odkrycia solanki o dużych właściwościach leczniczych. Już 6 lat później nastąpił pierwszy sezon kuracyjny, skutki goczałkowickich wód testowało na sobie 262 kuracjuszy. W błyskawicznym tempie zbudowano nowoczesne łazienki, dom zdrojowy, pensjonat oraz pijalnię wód korzystając z wywierconego źródła Maria 1.( zdjęcie pijalni). W 1922 r przystąpiono do wiercenia drugiego otworu solankowego Maria 2 w bezpośrednim sąsiedztwie źródła Maria 1, które nie wystarczało do pokrycia zapotrzebowania uzdrowiska. W skutek działań wojennych w 1945r. uzdrowisko w Goczałkowicach przestało praktycznie istnieć. Dopiero w 1952 r powstał Zakład Banelogiczny w Goczałkowicach który zajął się reaktywowaniem uzdrowiska. W latach 1957 – 1958 wywiercono eksploatowane obecnie dwa nowe otwory: Goczałkowice nowy 1 oraz Goczałkowice nowy 2, natomiast w 1967r wywiercono ostatni z otworów Goczałkowice 21.

Charakterystyka złoża

Wyniki wierceń wykonanych na przestrzeni lat wskazują przede wszystkim że istnieją tam 3 odrębne środowiska geologiczne, w których występują wody podziemne. Są to środowiska czwartorzędowe, miceńskie oraz karbońskie. Pierwsze z nich stanowią piaski i żwiry czwartorzędu w których pod kilkumetrową pokrywą glin występuje obfity horyzont wodny. Miąższość czwartorzędu waha się od 10 do 40m. Głębokość występowania wód gruntowych w czwartorzędzie zależy od miąższości nieprzepuszczalnych glin a ich ilość i obszar występowania od konfiguracji miocenu oraz od miąższości serii porowatej. Zasadniczo głębokość występowania wód czwartorzędowych waha się w granicach od 10 do 20m, jednak niekiedy sięgają powierzchni terenu, tworząc rozległe mokradła w dolinie Wisły oraz okolicy Pszczyny. Woda zmagazynowana w pisakach i żwirach czwartorzędowych pochodzi z opadów oraz sieci rzecznej i na omawianym terenie stanowią jedyny horyzont wody słodkiej . Drugim środowiskiem geologicznym w którym występują wody podziemne ale już zmineralizowane są utwory miceńskie. Miocen sięga do ok. 300m p.p.t. Reprezentują go dwa typy litologiczne : piaskowcowy oraz iłołupkowy. Ważną kwestią jest to że wszystkie utwory mioceńskie są silnie wapniste a także zawierają pewne ilości soli kamiennej oraz gipsu. Z przytoczonych względów środowisko mioceńskie ma zasadnicze znaczenie jako główny dostarczyciel substancji chemicznej wodom przedostającym się ze zbiornika czwartorzędowego. Wody te przesączając się przez warstwy mioceńskie ulegają wraz z głębokością coraz większej mineralizacji wzbogacając się w jony chloru sodu i potasu, wapnia magnezu, siarczanowe wodoro-węglanowe a lokalnie także jodu. Najważniejszym środowiskiem geologicznym w którym występują wody mineralne są warstwy karbońskie. Zróżnicowana powierzchnia tych warstw, poprzecinane licznymi uskokami stwarzają bogate możliwości dalszych wędrówek przenikających od góry wód, natomiast dobrze rozwinięte poziomy piaskowcowe stanowią odpowiednie zbiorniki. W karbonie dochodzi do uzupełnienia procesu mineralizacji, polegający na zwiększeniu zawartości jonów wapnia i potasu, ponadto pojawiają się jony żelaza pochodzące z rozpuszczonych syderytów ilastych oraz pirytu. Karbon sięga do głębokości nawet 1250 m p.p.t.

Charakterystyka ujęć wód leczniczych

Na potrzeby balneologii wykorzystuje się obecnie 3 otwory eksploatacyjne:

Goczałkowice Nowy-1; położony jest w Goczałkowicach około 1,5 km od centrum uzdrowiska. Otwór odwiercony został w 1957 r. Eksploatowane są w nim 2 z 7 najniżej położonych karbońskich poziomów wodonośnych z głębokości 458m i 478 m p.p.t o łącznej miąższości 19,6 m. Pobierana woda to solanka typu Cl-Na+Br+J+Fe+B o mineralizacji ogólnej 77,6 g/dm3. Zasoby eksploatacyjne wyniosły Q=0,66m3/h .

Goczałkowice Nowy-2 ; położony jest w Goczałkowicach około 1,8 km na zachód od centrum uzdrowiska. Otwór odwiercony w 1958r. Eksploatowany jest karboński poziom wodonośny z głębokości 520,2 m p.p.t o miąższości 4,6m. Ujmowana woda jest takiego samego typu co w otworze 1, o mineralizacji ogólnej 67 g/dm3. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 0,66m3/h.

Goczałkowice-21 zlokalizowany jest na N od Goczałkowic . Otwór odwiercono w roku 1967 jednak do eksploatacji został dopuszczony w 1990. Eksploatowanych jest 7 poziomów karbońskich o łącznej miąższości 39,9 m i mineralizacji ogólnej 78,3 g/dm3 i zasobach eksploatacyjnych na poziomie Q= 1,58 m3/h.

Skład wód leczniczych

Ogólna mineralizacja wynosi od 68 do 78 g /dm3, charakteryzując się wzrostem wraz z głębokością. Woda z tego uzdrowiska jest typu : Cl-Na+Br+J+Fe+B. (Tabelka z zawartością poszczególnych jonów). Wody te zaliczane są do solanek, ponieważ stężenie chlorku-sodu jest powyżej 15g/dm3 oraz zawartość soli mineralnych jest wyższa niż 35g/dm3.

Zastosowanie terapeutyczne wody

Wykorzystywane do celów terapeutycznych solanki w Uzdrowisku Goczałkowice są rozcieńczane z uwagi na wysoką mineralizacje oraz podgrzewane do użytkowych celów leczniczych. Na terenie uzdrowiska znajdują się takie obiekty jak : Sanatorium Rehabilitacyjne dla dorosłych, Sanatorium Rehabilitacyjne dla dzieci, Szpital Reumatologiczno-Rehabilitacyjny oraz Zespół Sanatoryjno-Szpitalny rehabilitacji narządu ruchu.

Leczone schorzenia to przede wszystkim :

• Schorzenia górnych i dolnych dróg oddechowych (Astma)

• Neurologiczne (padaczka, stwardnienie rozsiane)

• Ortopedyczno-urazowe (wady narządu ruchu, stany po urazach i zabiegach ortopedycznych)

• Reumatyczne (reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, choroby układowe tkanki łącznej)

Zakres leczenia obejmuje m. in. zabiegi przyrodolecznicze:

balneoterapię (kąpiele solankowe, kąpiele borowinowe, zawijania i okłady borowinowe)

hydroterapię (kąpiele kwasowęglowe, perełkowe, perełkowo-ozonowe, wirowe, masaż podwodny, masaż wielostrumieniowy, hydromasaż)

kinezyterapia (ćwiczenia indywidualne, zbiorowe, ćwiczenia w wodzie etc.)

krioterapię (krioterapię ogólną i miejscową)

fizykoterapię (prądy diadynamiczne, interdyn, magneto tron, galwanizacja, magneto stymulacja, ultradźwięki, solux, leczenie w kabinie Mϋllera etc.)

zastrzyki CO2

inhalacje

akupunktura

Zagrożenia dla zasobów wód leczniczych

Izolujący ilasty kompleks utworów miocenu o znacznej miąższości sprawia że głównych przyczyn zagrożeń wód leczniczych dla Uzdrowiska Goczałkowice upatruje się w działalności górniczej oraz nieprawidłowej eksploatacji. Teoretycznie szczególnie negatywny wpływ może mieć eksploatacja górnicza z pobliskiej kopalni Silesia z uwagi na rozległość i głębokość odwodnienia jednak wpływ górnictwa na obniżenie wydajności w otworach jest niewielki ze względu na barierę jaką stanowi uskok wypełniony ilastą substancją izolującą.

Drugim zagrożeniem jest sczerpywanie słabodnawialnych zasobów związanych z eksploatacją wód leczniczych. Spowoduje to dalsze sukcesywne obniżanie się zwierciadła wód w otworach. Określono że średniorocznie wielkość obniżania się zwierciadła wynosi: dla GN-1 0,5 m, GN-2 0,35 m, G-21 0,65m. Oszacowano że przy tym tempie wzrostu depresji okres użytkowania otworów wyniesie odpowiednio: 150, 450 i 220 lat. Do roku 2020 nie przewiduje się istotnych zmian w warunkach eksploatacyjnych.