Roszczenie z art. 59 a skarga pauliańska (art. 527 i n.). 

1. Sankcją za zawarcie umowy, o której mowa w art. 59, jest tzw. bezskuteczność względna jako wynik orzeczenia sądowego. Polega ona na tym, że w stosunku do określonych w wyroku osób umowa nie wywołuje wynikających z niej skutków prawnych, jest bezskuteczna, czyli tak - jak gdyby nie była zawarta. Natomiast jest w pełni skuteczna w stosunku do pozostałych osób. 

Oczywiście pierwszą przesłanką żądania opartego na art. 59 jest stwierdzenie, że wykonanie zawartej umowy czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej. Umowa ta więc musi być prawnie skuteczna. Przesłanki tej brak, gdy umowa jest bezwzględnie nieważna, ponieważ każdy może się powołać na taką nieważność, a skoro tak, to nie stanowi przeszkody zadośćuczynieniu roszczeniu osoby trzeciej i żądanie oparte na podstawie art. 59 byłoby bezprzedmiotowe. 

Istotę i funkcję przypisaną przez ustawodawcę art. 59 najbardziej wszechstronnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w podstawowym dla wykładni tego przepisu orzeczeniu z 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69 (OSNCP 10/70, poz. 192), w którym wyjaśnił, co następuje: Art. 59 wprowadził nową, nie znaną prawu dotychczasowemu instytucję prawną, umożliwiającą zaspokojenie przysługującego osobie trzeciej takiego roszczenia, zadośćuczynienie któremu byłoby całkowicie lub częściowo niemożliwe wskutek wykonania umowy zawartej przez zobowiązanego do zaspokojenia tego roszczenia z inną osobą. Ani brzmienie art. 59, ani jego stosunek do art. 527 k.c. nie dają podstaw do wniosku, wbrew odmiennym poglądom reprezentowanym przez niektórych autorów (patrz Z. Radwański: System prawa prywatnego, t. 2. Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2002, s. 447-448), że art. 59 k.c. nie obejmuje roszczeń pieniężnych, ale ma na celu tylko ochronę realnego wykonania świadczenia. Judykatura zajmuje w tej sprawie jednolicie przeciwne stanowisko, poświęcając wzajemnemu stosunkowi obu wymienionych przepisów należytą uwagę i wnikliwe rozważania. Wspomniane roszczenie powinno pozostawać w takim stosunku do przedmiotu umowy, że samo wykonanie tej umowy czyniłoby niemożliwe zadośćuczynienie roszczeniu; inaczej mówiąc, niemożność zaspokojenia roszczenia ma być bezpośrednim skutkiem wykonania umowy. Właśnie ze względu na ten ścisły związek zachodzący między niemożnością zadośćuczynienia roszczeniu a zaskarżoną umową art. 59 nie wymaga wskazania jakichkolwiek dalszych przesłanek poza udowodnieniem, że strony umowy wiedziały o roszczeniu osoby trzeciej albo że umowa była nieodpłatna. Mimo podobieństwa, jakim jest uznanie określonej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do powoda, zachodzą daleko idące odrębności między unormowaniem art. 59 a art. 527-534. Inny bowiem jest cel skargi pauliańskiej, zapewniającej wierzycielowi ochronę w razie niewypłacalności dłużnika przez przeciwdziałanie ujemnym dla wierzyciela skutkom czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, tzn. takiej czynności, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Sam fakt dokonania przez dłużnika określonej czynności prawnej nie narusza żadnych praw wierzyciela, jeżeli może on zaspokoić swą wierzytelność z innego majątku dłużnika. Dlatego też przesłanki, od których zależy udzielenie wierzycielowi ochrony, polegającej na umożliwieniu mu zaspokojenia wierzytelności z przedmiotów majątkowych, jakie wskutek tej czynności wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły, różnią się w istotny sposób od przesłanek uzasadniających udzielenie ochrony na podstawie art. 59. Do udzielenia bowiem ochrony wierzycielowi na podstawie art. 527-534 konieczne jest w zasadzie ustalenie, że czynność prawna dłużnika została dokonana ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, że osoba odnosząca korzyść z tej czynności o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, a ponadto że wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. W sytuacji objętej hipotezą art. 59 bezskuteczność umowy w stosunku do osoby trzeciej działa przeciwko wszystkim kontrahentom umowy, wobec czego powództwo o uznanie umowy za bezskuteczną powinno być skierowane przeciwko nim. Natomiast roszczenie o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli - ze względu na zamierzony skutek, jakim jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia w drodze egzekucji przysługującej mu przeciwko dłużnikowi wierzytelności z przedmiotów majątkowych, które wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły - powinno być, stosownie do dyspozycji art. 531, dochodzone tylko przeciwko osobie, która wskutek tej czynności odniosła korzyść majątkową. O odmienności obu instytucji prawnych świadczą również terminy przewidziane do dochodzenia uznania czynności prawnej za bezskuteczną. W sytuacji określonej w art. 59 obowiązuje termin jednego roku od zawarcia umowy, natomiast do dochodzenia ochrony w razie niewypłacalności dłużnika przewidziany jest termin pięciu lat od daty czynności dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli (art. 534). Do tych wyjaśnień Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 8 grudnia 1995 r., III CZP 170/95 (OSNC 3/96, poz. 40) dodał uwagę, że art. 59 ma zastosowanie w sytuacji, gdy niemożność zaspokojenia roszczenia osoby trzeciej jest bezpośrednim skutkiem wykonania zaskarżonej umowy. Natomiast w razie zawarcia umowy, której wykonanie nie tylko czyni całkowicie lub częściowo niemożliwe zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, lecz także pociąga za sobą niewypłacalność dłużnika, można żądać uznania takiej umowy za bezskuteczną w terminie przewidzianym w art. 534 k.c. (tak SN w orzeczeniu z dnia 5 stycznia 1971 r., III CZP 88/70, OSNCP 7-8/71, poz. 131). 

Czytaj więcej na Infor.pl: http://www.infor.pl/prawo/forum/thread/43021,Bezskutecznosc-zawieszona.htm#ixzz30CEPlOnR