Przedawnienie roszczeń w obrocie gospodarczym

Na czym polega przedawnienie? Po upływie terminów przedawnienia pozwany o zapłatę dłużnik może podnieść w sądzie zarzut przedawnienia, co skończy się oddaleniem powództwa. Nie zawsze obrona w sądzie polegająca na podnoszeniu zarzutu przedawnienia jest skuteczna - w konkretnym przypadku sąd może jej nie uwzględnić uznając, że zobowiązany do zapłaty nadużywa swojego prawa. Strony nie mogą w umowie zmieniać terminów przedawnienia.

Istota przedawnienia Przedawnienie roszczeń na gruncie prawa cywilnego ma służyć pewności obrotu. Z jednej strony ma dopingować wierzycieli do dbania o swoje interesy i nieczekania w nieskończoność na wyegzekwowanie należności. Z drugiej strony ma też chronić interesy osób, które z powodu upływu czasu nie są w stanie udowodnić, że w przeszłości spełniły już świadczenie, (bo np. po wielu latach nie przechowują już potwierdzeń zapłaty). Dzięki przedawnieniu mogą bez konieczności udowadniania, że spłaciły już dług, uniknąć ponownej zapłaty.

Zarzut przedawnienia Jeśli upłynie termin przedawnienia, pozwany o zapłatę dłużnik może uniknąć obowiązku spełnienia świadczenia, podnosząc w sądzie zarzut przedawnienia skierowanego przeciwko niemu roszczenia. Skutek będzie taki, że sąd oddali wtedy powództwo. Istotne jest to, że zarzut przedawnienia musi zostać podniesiony w sądzie (np. w odpowiedzi na pozew, sprzeciwie od nakazu zapłaty). Gdyby jednak pozwany dłużnik nie podniósł zarzutu przedawnienia, to sąd nie mógłby przedawnienia uwzględnić z urzędu. Jeśli w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty dłużnik odpisze, że nie zapłaci, bo roszczenie jest już przedawnione, to składanie pozwu jest ryzykowne. Dłużnik zapewne w sądzie podniesie zarzut przedawnienia i jeśli do przedawnienia rzeczywiście doszło, to sprawę wygra.

Skutki przedawnienia Przedawnienie nie jest równoznaczne z umorzeniem zobowiązania. Dług przedawniony nadal istnieje, choć w jego wyegzekwowaniu nie pomogą sądy ani komornicy. Jeśli dłużnik dobrowolnie zapłaci przedawnione należności, to nie będzie mógł następnie żądać ich zwrotu od wierzyciela, jako świadczenia nienależnego. Co więcej, za przedawnione długi można zostać wpisanym do rejestru dłużników prowadzonego przez biuro informacji gospodarczej.

Przedawnienie długu na gruncie prawa cywilnego nie jest równoznaczne z jego wygaśnięciem. Dług przedawniony nadal istnieje, ale w razie podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia, w jego wyegzekwowaniu nie pomogą sądy ani komornicy.

Na skutki przedawnienia wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 5 sierpnia 2009 r., sygn. akt I ACa 483/09. Stwierdził w nim, że skutek przedawnienia polega na tym, że wprawdzie roszczenie istnieje nadal, ale ten, przeciwko komu jest ono skierowane, może uchylić się od jego zaspokojenia. Sam upływ terminu przedawnienia nie wyklucza dobrowolnego spełnienia świadczenia przez zobowiązanego wszczęcia przez uprawnionego procesu ani wydania wyroku zasądzającego. Dopiero, jeżeli zobowiązany podniesie w procesie zarzut przedawnienia, tą kwestią zajmuje się sąd orzekający i w razie skutecznego zarzutu pozwanego sąd może oddalić powództwo.

Zarzut przedawnienia a nadużycie prawa Sądy nie uwzględniają podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, gdy w konkretnych okolicznościach kwalifikują to jako nadużycie prawa. "Sąd wyjątkowo może nie uwzględnić zarzutu upływu terminu przedawnienia roszczenia - także wynikającego ze stosunku pomiędzy przedsiębiorcami - jeżeli jego podniesienie przez pozwanego jest nadużyciem prawa" - uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r., sygn. akt II CKN 604/2000. W uzasadnieniu podkreślił, że podstaw do uznania zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa można dopatrywać się w sytuacji, w której dłużnik swoim postępowaniem, np. przez podejmowanie pertraktacji lub innych działań, wywołał przekonanie wierzyciela, że dobrowolnie spełni swoje świadczenie, jednak ostatecznie tego nie uczynił - tymczasem zaś doszło do przedawnienia roszczenia. Chodzi tu o tzw. uśpienie czujności wierzyciela. Podniesienie przez dłużnika w takiej sytuacji zarzutu przedawnienia musi być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Gdyby bowiem zarzut ten okazał się skuteczny, dłużnik uzyskałby korzyść majątkową w istocie w wyniku swego niewłaściwego postępowania. Inną okolicznością wskazującą na to, że podniesienie zarzutu przedawnienia może naruszać zasady współżycia społecznego jest nieznaczne tylko przekroczenie okresu przedawnienia. W wyroku z dnia 16 lipca 2003 r., sygn. akt V CK 24/2002 Sąd Najwyższy uznał, że w sytuacji minimalnego przekroczenia okresu przedawnienia (dwa dni) powoływanie się na zarzut przedawnienia pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego (art. 5 K.c.).

Terminy przedawnienia

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata (art. 118 K.c.). Szereg przepisów zawartych zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i innych ustawach przewiduje terminy przedawnienia inne niż w art. 118 K.c. Do najważniejszych wyjątków należy dwuletni termin:

• przedawnienia roszczeń sprzedawcy z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa (art. 554 K.c.),

• dla roszczeń z umowy o dzieło (art. 646 K.c.),

• przy umowie zlecenia i o świadczenie usług odnoszący się do roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju (art. 751 pkt 1 K.c.).

Początek terminu przedawnienia Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 120 § 1 K.c.). Jeśli np. w umowie sprzedaży określono termin zapłaty na 1 lipca 2011 r., to od tego dnia należy liczyć termin przedawnienia. Przykładowo termin przedawnienia przy sprzedaży należy obliczać od dnia, w którym zapłata powinna była nastąpić, a nie od dnia zawarcia umowy czy wydania towaru. Termin ten może wynikać z umowy lub zostać wyznaczony kontrahentowi np. w treści doręczonej mu faktury. Ważny wyjątek od tej zasady dotyczy umów o dzieło. Termin przedawnienia roszczeń z umowy o dzieło należy liczyć od dnia oddania dzieła, a gdy dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym powinno było zostać oddane (art. 646 K.c.). Jeszcze inaczej termin liczy się w przypadku, gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego (np. wystosowania do dłużnika wezwania do zwrotu nadpłaconych kwot). Bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność (np. wystosował wezwanie) w najwcześniejszym możliwym terminie (art. 120 § 1 K.c.).

Terminów nie można zmieniać Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Zabrania tego art. 119 K.c. Dlatego postanowienia w umowie wprowadzające odmienne terminy przedawnienia niż wynikające z obowiązujących przepisów są nieważne (art. 58 K.c.). Zrzeczenie się przez dłużnika korzystania z zarzutu przedawnienia dokonane zanim jeszcze termin przedawnienia upłynął jest nieważne (art. 117 § 2 K.c.). Dłużnik może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia tylko wtedy, gdy w momencie składania oświadczenia o zrzeczeniu, roszczenie jest już przedawnione.

Roszczenia stwierdzone wyrokiem sądu Kilka lat temu uzyskaliśmy nakaz zapłaty przeciwko naszemu dłużnikowi, który nie zapłacił nam za towar. Od tego czasu nie udało się jednak wyegzekwować należności. Po jakim czasie nastąpi przedawnienie naszych należności? Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem 10 lat, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu po 3 latach. Wynika to z art. 125 § 1 K.c. Świadczeniem okresowym są np. odsetki za opóźnienie.

Dziesięcioletni termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych orzeczeniem sądu liczy się od dnia uprawomocnienia orzeczenia. Jeśli następnie wierzyciel złożył w sądzie wniosek o nadanie orzeczeniu klauzuli wykonalności, to tym samym przerwał bieg terminu przedawnienia: termin trzeba liczyć na nowo. Kolejnym momentem, w którym przedawnienie zostanie przerwane, będzie złożenie do komornika wniosku o wszczęcie egzekucji z majątku dłużnika. Nowy, dziesięcioletni termin rozpocznie swój bieg dopiero z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego (np. uprawomocnienia się postanowienia o jego umorzeniu). Wynika to z art. 124 § 2 K.c.

Przykład: Przedsiębiorca X sprzedał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej towar spółce Y. Roszczenie z tytułu sprzedaży w ramach działalności przedsiębiorstwa przedawnia się po 2 latach (art. 554 K.c.). Dzięki oddaniu sprawy o zapłatę do sądu i uzyskaniu prawomocnego orzeczenia, termin przedawnienia tych samych roszczeń ulega wydłużeniu do 10 lat, licząc od uprawomocnienia wyroku. Natomiast zasądzone w wyroku na przyszłość odsetki przedawnią się po 3 latach

Przedawnienie a umowa o roboty budowlane

Inwestor nie zapłacił wykonawcy za wykonane prace na podstawie umowy o roboty budowlane. Po jakim czasie dojedzie do przedawnienia roszczeń wykonawcy przeciw inwestorowi? Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z  zasadami wiedzy technicznej. Natomiast inwestor ma obowiązek dokonać wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 K.c. Przepis ten przewiduje trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zatem roszczenie wykonawcy, który w ramach prowadzonej działalności wykonał roboty budowlane o zapłatę za prace przedawni się po 3 latach. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lutego 2001 r., sygn. akt II CKN 377/00 oraz uchwale z dnia 11 stycznia 2002 r., sygn. akt III CZP 63/01.

Termin przedawnienia roszczeń przy sprzedaży Prowadzimy hurtownię. Część kontrahentów zalega nam z płatnościami. Czy w tym przypadku będzie miał zastosowanie trzyletni termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej? NIE. Do roszczeń sprzedawcy o zapłatę ceny z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa ma zastosowanie przepis szczególny przewidujący dwuletni termin przedawnienia. Wynika to z art. 554 K.c. Należy pamiętać o tym, że art. 554 K.c. odnosi się do sprzedaży w rozumieniu prawa cywilnego. Chodzi tu o sprzedaż rzeczy. Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się też odpowiednio do sprzedaży energii oraz do sprzedaży praw. Dwuletniego terminu przedawnienia z art. 554 K.c. nie należy rozciągać na wszystkie roszczenia z umów sprzedaży. Dotyczy on tylko roszczeń sprzedającego - nie ma zatem zastosowania do roszczeń kupującego z tej umowy. Nie ma też zastosowania np. do sprzedaży "prywatnego" samochodu - bo jest to sprzedaż poza zakresem działalności przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 lutego 1996 r., sygn. akt III CZP 13/96, stwierdził, że dwuletni termin przedawnienia roszczeń sprzedawcy z art. 554 K.c. obejmuje zarówno sytuację, kiedy np. przedsiębiorca handlowy (kupiec) dokonuje sprzedaży w ramach placówki handlowej, np. sklepu, hurtowni, domu wysyłkowego itp., jak i sytuację, kiedy wytwórca (producent) sprzedaje swoje wyroby bezpośrednio odbiorcy (np. konsumentowi). Może to czynić organizując np. punkt sprzedaży (sklep fabryczny, firmowy itp.) lub prowadząc sprzedaż w innej formie (np. dostarczając odbiorcom z magazynu).

Przedawnienie roszczeń o zapłatę czynszu najmu Najemca zalega nam z zapłatą czynszu za kilka miesięcy. Jaki jest termin przedawnienia takich roszczeń? Roszczenie o zapłatę czynszu najmu płatnego periodycznie jest roszczeniem o świadczenie o charakterze okresowym. Termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe wynosi 3 lata. Wynika to z art. 118 K.c. Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują żadnego szczególnego terminu przedawnienia dla roszczeń o zapłatę czynszu. Zastosowanie ma więc ogólny termin z art. 118 K.c. dotyczący świadczeń periodycznych. Trzyletni termin przedawnienia oblicza się oddzielnie dla każdego miesiąca, za który nie wpłynęła wpłata. Należy więc ustalić, do którego dnia miesiąca czynsz miał być płatny. Zakładając, że czynsz miał być płatny do 10. dnia danego miesiąca, a najemca nie zapłacił czynszu za okres od września 2011 r. do lutego 2012 r., przedawnienie roszczeń o zapłatę czynszu za wrzesień 2011 r. nastąpi po 3 latach - z upływem 10 września 2014 r., za październik 2011 r. - z upływem 10 października 2014 r. itd.

Roszczenia banków o spłatę kredytów Bank udzielił spółce kredytu. Po pewnym czasie spółka z powodu problemów finansowych przestała spłacać raty. Ile czasu ma bank na ściągnięcie zadłużenia, zanim sprawa się przedawni? Roszczenia banku o spłatę kredytu przedawniają się z upływem 3 lat. Jeśli bowiem przepis szczególny nie stanowi inaczej, to termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata (art. 118 K.c.). Do zastosowania trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 K.c. nie jest wymagane, aby obie strony stosunku prawnego, z którego wywodzi się roszczenie majątkowe, prowadziły działalność gospodarczą. Wystarczy, że działalność gospodarczą prowadzi tylko strona dochodząca roszczenia, które wiąże się z tą działalnością - stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 kwietnia 2008 r., sygn. akt III CSK 302/07. Skoro bank udziela kredytów w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, to roszczenie przedawnia się po 3 latach. Bieg terminu przedawnienia liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Datą początkową dla obliczania przedawnienia poszczególnych rat będą terminy ich spłaty określone w umowie kredytu. Roszczenie o zapłatę każdej z rat przedawni się w innej dacie. Bank może wypowiedzieć umowę kredytu, jeśli kredytobiorca nie dotrzymuje warunków udzielenia kredytu albo utracił zdolność kredytową. Termin wypowiedzenia wynosi 30 dni, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni. Pozwala na to art. 75 Prawa bankowego (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.). Jeśli bank wypowiedział kredyt, to raty dotychczas niewymagalne stały się wymagalne wraz z upływem terminu wypowiedzenia. Od tego dnia trzeba dla tych rat liczyć trzyletni termin przedawnienia. Banki mają ułatwioną drogę do egzekwowania niespłaconych kredytów. Jednym z punktów umowy kredytowej jest zazwyczaj pisemne oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji. Zawiera ono dwa elementy. Pierwszy to kwota zadłużenia, do której bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny. Drugi to wskazanie terminu, do którego bank może wystąpić o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności. Bankowy tytuł egzekucyjny wystawiany przez bank ma taką samą moc jak tytuły egzekucyjne pochodzące od sądu, czyli wyroki lub nakazy zapłaty. Po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu przez sąd klauzuli wykonalności bank może skierować sprawę do komornika. Samo wystawienie przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego nie ma wpływu na termin przedawnienia roszczeń nim objętych. Nie jest to czynność, która powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia. Aby bank mógł skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji kwot objętych bankowym tytułem egzekucyjnym, musi najpierw uzyskać sądową klauzulę wykonalności na ten tytuł. W uchwale z dnia 16 stycznia 2004 r., sygn. akt III CZP 101/2003, Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia roszczeń nim objętych. Po przerwaniu termin przedawnienia należy liczyć od początku.

Przedawnienie roszczeń wekslowych Dysponuję wekslem wystawionym kilka lat temu przez jednego z  przedsiębiorców. Wynika z niego, że przedsiębiorca ten zobowiązał się, iż zapłaci wskazaną w nim kwotę w dniu 10 stycznia 2009 r. Czy ten weksel jest już przedawniony? TAK. Roszczenie przeciw wystawcy weksla własnego przedawnia się z upływem 3 lat. Termin, w jakim przedawniają się roszczenia przeciwko wystawcy weksla własnego został określony w art. 70 ust. 1 w zw. z art. 103 i art. 104 Prawa wekslowego (Dz. U. z 1936 r. nr 37, poz. 282 ze zm.). Z  przepisów tych wynika, że roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat, przy czym termin ten należy liczyć od dnia płatności weksla. Stanowisko to podziela Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 24 maja 2005 r., sygn. akt V CK 652/04) i wskazane w jego uzasadnieniu wcześniejsze wyroki Sądu Najwyższego. Skoro termin płatności weksla, którym dysponuje Czytelnik, został określony na 10 stycznia 2009 r., to roszczenie uległo przedawnieniu z upływem 10 stycznia 2012 r. Najpóźniej tego dnia należało skierować pozew o zapłatę z weksla do sądu, aby nie narazić się na podniesienie przez wystawcę weksla zarzutu przedawnienia.

Nieopłacone rachunki telefoniczne Otrzymaliśmy od firmy windykacyjnej wezwanie do zapłaty za niezapłacony rachunek za telefon sprzed 7 lat. Ze względu na upływ czasu nie możemy już zweryfikować, czy rzeczywiście rachunek nie został opłacony, bo nie mamy już potwierdzeń zapłaty z tamtego okresu. Firma windykacyjna grozi skierowaniem sprawy do sądu. Czy możemy powołać się na przedawnienie? TAK. Roszczenie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego uległo przedawnieniu po 3 latach. Sprzedaż długu firmie windykacyjnej nie ma wpływu na obowiązujący termin przedawnienia.

3 lata - termin przedawnienia roszczeń za abonament i połączenia telefoniczne.

Roszczenie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego było związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Kodeks cywilny przewiduje trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dla roszczeń o charakterze okresowym (art. 118 K.c.). Termin ten ma zastosowanie niezależnie od tego, czy drugą stroną umowy był też przedsiębiorca, czy podmiot niebędący przedsiębiorcą. Czytelnicy mogą przed sądem podnieść zarzut przedawnienia. Już sama zapowiedź podniesienia zarzutu przedawnienia zawarta w  odpowiedzi na wezwanie do zapłaty powinna spowodować, że firma windykacyjna zrezygnuje z oddawania sprawy do sądu. Termin przedawnienia roszczenia o opłatę abonamentową i wynagrodzenie za połączenia telefoniczne z umowy o świadczenie usług telefonicznych, zawartej na podstawie ustawy - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r. nr 171, poz. 1800 ze zm.), określa art. 118 Kodeksu cywilnego.

Uchwała SN z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt III CZP 20/09

Jak przerwać bieg terminu przedawnienia? Istnieje możliwość niedopuszczenia do przedawnienia. W tym celu, zanim upłynie termin przedawnienia, należy doprowadzić do przerwania jego biegu. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Sposoby przerwania przedawnienia Bieg przedawnienia przerywa się przez:

1) każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,

2) uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,

3) wszczęcie mediacji (procedury mediacyjnej określonej w Kodeksie postępowania cywilnego).

Do czynności przerywających przedawnienie zalicza się w szczególności:

• złożenie pozwu w sądzie powszechnym o spełnienie świadczenia (np. o zapłatę),

• złożenie pozwu w sądzie polubownym o spełnienie świadczenia (np. o zapłatę),

• zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym,

• podniesienie w toku procesu zarzutu potrącenia,

• złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,

• złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji,

• złożenie w sądzie wniosku o zawezwanie dłużnika do próby ugodowej,

• wszczęcie mediacji w trybie określonym przepisami Kodeksu postępowania cywilnego,

• zawarcie ugody z dłużnikiem,

• uznanie długu przez dłużnika, w tym tzw. uznanie niewłaściwe.

Skutki przerwania przedawnienia Skutki przerwania przedawnienia zostały określone w art. 124 § 1 K.c. Wynika z niego, że po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Przykładowo roszczenie przedsiębiorcy, który w ramach swojego przedsiębiorstwa sprzedał towar i który nie otrzymał zapłaty przedawnia się po 2 latach. Jeśli przed upływem 2 lat nastąpi przerwanie przedawnienia, bo np. dłużnik uzna roszczenie (podpisując ugodę, potwierdzając istnienie długu), to dwuletni termin przedawnienia będzie naliczany od początku. Wierzyciel ma zatem kolejne 2 lata na wyegzekwowanie należności i nie musi się obawiać, że w tym czasie dojdzie do przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia można przerywać wielokrotnie - po każdym przerwaniu rozpoczyna on swój bieg na nowo.

Czynność przed sądem W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. Wynika to z art. 124 § 2 K.c. Nie ma więc ryzyka, że z powodu przeciągającego się procesu sądowego czy egzekucji komorniczej roszczenia ulegną przedawnieniu. Zatem w okresie, gdy sprawą zajmuje się sąd czy komornik, przedawnienie w ogóle nie biegnie. Dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. wyroku, nakazu zapłaty, postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego) zaczyna biec nowy termin przedawnienia.

Uznanie długu a przerwanie przedawnienia Przerwanie przedawnienia może nastąpić przez czynność dłużnika polegającą na uznaniu przez niego długu. Oświadczenie takie musi być skierowane do wierzyciela i musi do niego dotrzeć. Uznanie długu może mieć postać uznania właściwego lub uznania niewłaściwego. W obu przypadkach dochodzi do przerwania przedawnienia. Uznanie właściwe może mieć postać umowy, w której obie strony stwierdzają, że określone w niej roszczenie istnieje. Uznaniem takim jest też zawarcie ugody, czyli umowy uregulowanej w art. 917-918 K.c. W przypadku uznania właściwego nie ma wątpliwości, że powinien go dokonać dłużnik lub osoba uprawniona do jego reprezentowania. Inaczej taka umowa będzie nieważna i nie wywoła skutku w postaci przerwania przedawnienia. Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik przyznaje się względem wierzyciela, że dług istnieje. Nie ma znaczenia, czy robiąc to dłużnik zdawał sobie sprawę, że tym samym przerywa przedawnienie. Sposobów na dokonanie uznania niewłaściwego jest wiele. Uznaniem niewłaściwym przerywającym termin przedawnienia jest np. zapłata odsetek, częściowe wykonanie zobowiązania, zwrócenie się przez dłużnika do wierzyciela z prośbą o  rozłożenie należności na raty, odroczenie terminu płatności, obniżenie odsetek, zwolnienie z długu. Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 września 2002 r., sygn. akt II CKN 1312/2000: "Zwrócenie się przez dłużnika do wierzyciela o rozłożenie należności głównej na raty i zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie może stanowić uznanie roszczenia (art. 123 § 1 pkt 2 K.c.) także wtedy, gdy proponowane porozumienie między stronami nie doszło do skutku". Natomiast w postanowieniu z dnia 8 października 1982 r., sygn. akt I CZ 106/82 Sąd Najwyższy stwierdził, że: "ustawa nie wymaga dla uznania roszczenia żadnej szczególnej formy; może ono nastąpić w sposób wyraźny lub dorozumiany. Fakt zapłacenia odsetek stanowi uznanie roszczenia". Wątpliwości budzi to, czy przesłanie przez dłużnika wierzycielowi potwierdzenia salda zawsze przerwie bieg przedawnienia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego sformułowano tezę, że przesłane przez dłużnika wierzycielowi wezwanie do potwierdzenia salda w trybie przepisów o rachunkowości, niepodpisane przez osoby upoważnione do reprezentowania dłużnika, nie stanowi uznania roszczenia przerywającego bieg przedawnienia. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. akt III CZP 39/95. W sprawie tej potwierdzenie salda podpisał pracownik księgowości. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 sierpnia 2001 r., sygn. akt II CKN 103/99. W nauce prawa w szerokim zakresie prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym wystarczającym dla przerwania przedawnienia jest potwierdzenie salda podpisane przez służby finansowo-księgowe dłużnika. Orzeczenia Sądu Najwyższego nie wiążą sądów w innych sprawach, choć niewątpliwie mają wpływ na treść orzeczeń. Nie można wykluczyć, że w przyszłości linia orzecznicza pod wpływem wypowiedzi przedstawicieli nauki prawa ulegnie zmianie. Uznanie roszczenia (art. 123 § 1 pkt 2 K.c.) wymaga powzięcia przez wierzyciela wiadomości o złożonym przez zobowiązanego oświadczeniu wiedzy.

Wyrok SN z dnia 25 marca 2010 r., sygn. akt I CSK 457/09

Złożenie pozwu Dłużnik zalega nam z zapłatą sporej kwoty od niemal 2 lat. Ponieważ niedługo nastąpi przedawnienie roszczeń, zamierzamy złożyć w sądzie sprawę o zapłatę. Dług jest jednak sporny, chcielibyśmy, więc najpierw pozwać go o zapłatę części długu, a jeśli wygramy - o resztę. Czy składając pozew o część długu przerwiemy przedawnienie w stosunku do całości? NIE. Złożenie pozwu przerywa bieg terminu przedawnienia, ale tylko tych roszczeń, które są objęte żądaniem pozwu. Jeśli wiec dłużnik zalega z zapłatą np. 100.000 zł, ale w pozwie zażąda się zapłaty 5.000 zł wskazując, że jest to część większego długu, to przerwanie terminu przedawnienia nastąpi tylko w odniesieniu do kwoty 5.000 zł. Roszczenie o zapłatę pozostałej części (95.000 zł) może, więc ulec przedawnieniu.

Rozwiązaniem z sytuacji w podanym przykładzie może być złożenie pozwu o zapłatę 5.000 zł i niezależnie od tego złożenie w sądzie zawezwania do próby ugodowej obejmującego pozostałą część roszczenia, czyli 95.000 zł.

Wniesienie pozwu przerywa bieg przedawnienia w odniesieniu do roszczeń objętych żądaniem pozwu. W dniu, w którym pozew zostanie skutecznie złożony w sądzie (w przypadku wysyłania go za pośrednictwem Poczty Polskiej decyduje data stempla pocztowego) następuje przerwanie terminu przedawnienia w odniesieniu do roszczeń objętych żądaniem pozwu. Tak długo, jak sprawa toczy się w sądzie, nowy termin nie jest naliczany. Nie ma więc ryzyka, że w przypadku, gdyby sprawa "przeleżała" w sądzie zbyt długo, należności zdążą się przedawnić. Skutek w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia wywołuje tylko skuteczne wniesienie pozwu. Jeśli np. pozew będzie zawierał braki formalne lub nie zostanie od niego uiszczona opłata sądowa i pomimo wezwania sądu braki nie zostaną uzupełnione lub opłata uiszczona, to sąd zwróci pozew. Z pozwem zwróconym nie wiążą się żadne skutki prawne - nie przerwie on więc terminu przedawnienia. To bardzo ważne, bo w przypadku składania pozwu na granicy przedawnienia ewentualne uchybienia na etapie uzupełniania braków formalnych pozwu mogą skutkować doprowadzeniem do przedawnienia roszczenia. O przerwaniu przedawnienia można mówić tylko wtedy, gdy termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. Jeśli pozew jest składany w momencie, gdy roszczenie jest już przedawnione, to oczywiście o przerwaniu przedawnienia nie może być mowy. W takim przypadku pozwany po otrzymaniu z sądu odpisu pozwu może podnieść zarzut przedawnienia i wygra w ten sposób sprawę. Wniesienie pozwu jest czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia, wobec czego przerywa bieg przedawnienia. Jednakże przerwanie biegu przedawnienia następuje - co do zasady - tylko między stronami postępowania.

Wyrok SN z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt IV CSK 43/09

Terminy przedawnienia roszczeń

Tabela zawiera zestawienie najważniejszych terminów przedawnienia obowiązujących w polskim prawie.

Termin	Rodzaj roszczenia
10 lat	Ogólny termin przedawnienia roszczeń (art. 118 K.c.). Ma on zastosowanie zawsze wtedy, gdy żaden inny przepis zawarty w ustawie nie przewiduje odmiennego terminu przedawnienia.
10 lat	Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd - nawet wtedy, gdy termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu (art. 125 § 1 K.c.).
3 lata	Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 118 K.c.). Dotyczy to roszczeń przysługujących podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą w stosunku do innych przedsiębiorców lub konsumentów. Nie ma natomiast zastosowania do roszczeń konsumentów przeciw przedsiębiorcom. Ważne! Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że spora część ich roszczeń przedawni się znacznie szybciej niż po 3 latach - istnieje cały szereg przepisów, które dla poszczególnych roszczeń przewidują jeszcze krótsze terminy przedawnienia.
3 lata	Roszczenia o świadczenia okresowe (art. 118 K.c.), a więc spełniane w z góry oznaczonych odstępach czasu, np. czynsz najmu. Ważne! Nie są świadczeniem okresowym poszczególne raty, na które została rozłożona spłata długu lub zapłata ceny, raty, na które rozłożono spłatę pożyczki. Nie jest świadczeniem okresowym należność za korzystanie z lokalu, przypadająca za okres po wygaśnięciu stosunku najmu (uchwała SN z dnia 18 kwietnia 1974 r., sygn. akt III CZP 20/74).
3 lata	Odsetki za opóźnienie w zapłacie. Zasadą jest, że roszczenie o odsetki za opóźnienie od kwot uiszczonych po terminie przedawnia się po 3 latach (art. 118 K.c. - termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenie okresowe wynosi 3 lata). Jeśli jednak należność główna nie została zapłacona i uległa przedawnieniu, to razem z przedawnieniem należności głównej przedawnia się roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie. "Ustanowiony w art. 118 K.c. [trzyletni - przyp. red.] termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w [dwuletnim - przyp. red.] terminie określonym w art. 554 K.c. Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego" - uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r., sygn. akt III CZP 42/04.
3 lata	Roszczenia ze stosunku pracy (art. 291 § 1 K.p.). Uwaga! Część roszczeń ze stosunku pracy przedawnia się po roku.
3 lata	Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (art. 442^1 K.c.). Termin liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Natomiast w razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez nią pełnoletności.
3 lata	Roszczenia wynikające z umowy ubezpieczenia (art. 819 K.c.). W przypadku ubezpieczenia OC, roszczenie poszkodowanego do zakładu ubezpieczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym (art. 442^1 K.c.) lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania (art. 819 § 3 K.c.).
2 lata	Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych (art. 554 K.c.). Uwaga! Termin dotyczy roszczeń sprzedawców. Nie odnosi się do wszystkich umów sprzedaży, lecz tylko dokonywanych przez profesjonalnych sprzedawców. Roszczenia sprzedawcy z tytułu sprzedaży energii dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy (art. 555 w zw. z art. 554 K.c.).
2 lata	Roszczenia wynikające z umowy o dzieło (art. 646 K.c.). Termin liczy się od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
2 lata	Zlecenie: - roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom, - roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (art. 751 K.c.).
2 lata	Kontraktacja: wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego wynikające z umowy kontraktacji (art. 624 K.c.). Termin liczy się od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione - od dnia, w którym powinno było być spełnione. Jeżeli świadczenie producenta było spełniane częściami, przedawnienie biegnie od dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe.
2 lata	Rachunek bankowy: roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego, z wyjątkiem roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych (art. 731 K.c.).
2 lata	Działalność przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych: roszczenia powstałe w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw. Zasady te stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw gastronomicznych (art. 851 K.c.).
1 rok	Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 291 § 2 K.p.), złamania zakazu konkurencji oraz nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia pod pretekstem ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków (art. 291 § 2^1 K.p.). Przedawnienie następuje po roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Wyjątek: w przypadku szkody wyrządzonej umyślnie, stosuje się termin przedawnienia z Kodeksu cywilnego, co do zasady, trzyletni (patrz: roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym).
1 rok	Najem: roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu (art. 677 K.c.). Termin liczy się od dnia zwrotu rzeczy.
1 rok	Użyczenie: roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy (art. 719 K.c.). Termin liczy się od dnia zwrotu rzeczy.
1 rok	Roszczenia z umowy przedwstępnej (art. 390 § 3 K.c.). Termin liczy się od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
1 rok	Roszczenia z tytułu umowy przewozu w transporcie krajowym (art. 77 ust. 1 Prawa przewozowego, art. 778, art. 792 K.c.). Przedawnienie biegnie dla roszczeń z tytułu: 1) utraty przesyłki - od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą, 2) ubytku, uszkodzenia lub zwłoki w dostarczeniu - od dnia wydania przesyłki, 3) szkód niedających się z zewnątrz zauważyć - od dnia protokolarnego ustalenia szkody, 4) zapłaty lub zwrotu należności - od dnia zapłaty, a gdy jej nie było - od dnia, w którym powinna była nastąpić, 5) niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłek - od dnia dokonania likwidacji, 6) innych zdarzeń prawnych - od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 77 ust. 3 Prawa przewozowego). Uwaga! W niektórych przypadkach termin jest krótszy i wynosi 6 miesięcy lub 2 miesiące. Bieg przedawnienia roszczeń wynikających z Prawa przewozowego zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację lub wezwania do zapłaty i zwrócenia załączonych dokumentów, najwyżej jednak na okres przewidziany do załatwienia reklamacji lub wezwania do zapłaty, który wynosi 3 miesiące. Roszczenia z umowy spedycji (art. 803 K.c.). Termin przedawnienia zaczyna biec: a) w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki - od dnia dostarczenia przesyłki, b) w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona, c) we wszystkich innych wypadkach - od dnia wykonania zlecenia. Roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę dobrowolnie, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo (art. 804 K.c.).
1 rok	Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy. Termin liczy się od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz (art. 229 § 1 K.c.).
6 m-cy	Roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo (art. 78 ust. 1 Prawa przewozowego).
6 m-cy	Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu (art. 848 K.c.). Termin liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. Roszczenie przedawnia się jednak najpóźniej z upływem roku od dnia, w którym przestał on korzystać z usług hotelu.
6 m-cy	Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki. Termin liczy się od chwili, gdy przedmiot pożyczki miał być wydany (art. 722 K.c.).
2 m-ce	Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie krajowym, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki - licząc od dnia wydania przesyłki (art. 77 ust. 2 Prawa przewozowego).

Podstawa prawna Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

Dodatek do Gazety Podatkowej nr 19 (851) z dnia 5.03.2012