1.WSTĘP

Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą, powodujących starty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Ocena ryzyka jest niczym innym jak szczegółowym i dokładnym sprawdzeniem i oceną tego, co w miejscu pracy może zaszkodzić (czynniki szkodliwe) lub wyrządzić krzywdę(czynniki niebezpieczne) ludziom i pracownikom. Służy do tego, aby ocenić czy zastosowano wystarczające środki zaradcze lub też po to, aby określić co należy zrobić, aby te szkodliwe i niebezpieczne warunki ograniczyć lub wyeliminować.

Celem ustalenia ryzyka zawodowego jest określenie zagrożeń i ich poziomu a także

wskazanie środków umożliwiających jego ograniczenie. Ocena ryzyka powinna uświadomić pracodawcy, na jakie zagrożenia narażeni są pracownicy, a pracownikom jakie zagrożenia występują na ich stanowiskach pracy,

jakie są źródła zagrożeń, jakie powodują skutki i w jaki sposób należy się przed nimi chronić.

Ocenę ryzyka związanego z wykonywaniem pracy na danym stanowisku należy zawsze przeprowadzić gdy:

- tworzone są nowe stanowiska pracy,

- wprowadzane są zmiany na stanowisku pracy,

- wprowadzono zmiany w procesie technologicznym lub organizacji pracy( np. zmienił się poziom narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy),

- wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony.

Należy pamiętać o tym, że ocenę ryzyka wykonuje się dla wszystkich stanowisk pracy, dla których ocena nie była wykonana oraz wtedy, kiedy w miejscu pracy została wprowadzona zmiana, która ma wpływ na bezpieczeństwo i występujące zagrożenie. Istotne jest zaznaczenie, że proces oceny ryzyka zawodowego nie jest procesem zamkniętym i jednorazowym. Jego istota polega na cyklicznym powtarzaniu wszystkich etapów oceny.

2.INFORMACJA O STANOWISKU PRACY

Stolarz jest to pracownik, który wykonuje i konserwuje przedmioty drewniane i drewnopodobne takie jak: meble (w budynkach mieszkalnych, w halach produkcyjnych, w magazynach, w obiektach handlowo-usługowych), meble artystyczne, elementy stolarki budowlanej, skrzynie, instrumenty muzyczne, ramy, wyroby dekoracyjne itp.

Definicja i opis zawodu:

Stolarz wykonuje elementy drewniane lub drewnopodobne na podstawie dokumentacji, rysunków technicznych lub własnych projektów.

Stolarz dobiera odpowiednie gatunki drewna lub materiały drewnopodobne, kleje, pokosty, farby i lakiery w zależności od ich właściwości i od przeznaczenia. Precyzyjnie wycina i łączy elementy np. mebli, okleja meble fornirem lub płytami laminowanymi przy pomocy różnego sprzętu (mechanicznego lub ręcznego). Szlifuje i lakieruje powierzchnie drewniane lub drewnopodobne, montuje je w przewidzianym miejscu. Zajmuje się rekonstrukcją oryginalnych, zabytkowych mebli: odtwarza brakujące elementy, konserwuje i odpowiednio zabezpiecza przed szkodnikami czy dalszym zepsuciem.

Podstawowy stosowany sprzęt:

Piły, dłuta, wiertarki, młotki, pilarki, wyrzynarki, strugarki, szlifierki, wczepiarki, tokarki suportowe, drążarki.

Wykonywane czynności:

Dobieranie kleju, pokostu, farby, lakieru, lakierowanie powierzchni, montowanie, naprawianie, oklejanie np. mebli, precyzyjne wycinanie i łączenie, przeprowadzanie konserwacji, przygotowywanie poszczególnych elementów, przyjmowanie zamówień, rekonstruowanie zabytkowych i oryginalnych elementów, rozpoznawanie różnych gatunków drewna lub materiałów drewnopodobnych, szlifowanie, ustalenie wymiarów danego elementu do wykonania, właściwe montowanie, wykonywanie, zabezpieczanie, zdobienie np. mebli.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia:

Czynniki mogące powodować wypadki:

- podnoszenie i przenoszenie bali drzewa – możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia,

upadku i przygniecenia

- ostre narzędzia – możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia

• ruchome, obracające się elementy maszyn – możliwość urazów (zmiażdżenia, odcięcia palców lub rąk) na skutek wciągnięcia, pochwycenia,

• rozbryzgujące się w powietrzu substancje chemiczne (kleje, farby) oraz pyły obrabianych materiałów – możliwość urazów oczu,

• w miejscu pracy stolarza znajdują się materiały łatwopalne takie jak drewno, trociny i kleje - możliwość poparzeń na skutek pożaru

• prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego  

Czynniki fizyczne

• Nadmierny hałas, którego źródłem są urządzenia mechaniczne  – możliwość uszkodzenia słuchu

• Zmienna temperatura i wilgotność powietrza w pomieszczeniach – możliwość

wystąpienia objawów przemęczenia organizmu.

Czynniki chemiczne i pyły

• Pył drewna – możliwość reakcji uczuleniowych i chorób układu oddechowego [patrz: uwaga 1]

• Aerozole klejów i farb – możliwość reakcji uczuleniowych, chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz chorób nowotworowych

Czynniki biologiczne

- Mikroorganizmy chorobotwórcze, które mogą rozwinąć się w niektórych klejów, tkanin lub materiałów wyścielających – możliwość chorób zakaźnych.

Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy
- Nadmierny wysiłek fizyczny, wymuszona pozycja ciała podczas pracy –

możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu

mięśniowo szkieletowego

• Wykonywanie czynności powtarzalnych – możliwość dolegliwości bólowych

głównie kończyn dolnych i górnych

3.Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku stolarza

rakotwórcze
Alergia	Pył powstający przy obróbce	Alergia, astma	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe
Porażenie prądem elektrycznym	Maszyny zasilane energią elektryczną	Porażenie, śmierć	Pomiary elektryczne, sprawna instalacja
Pożar	Pyl powstający przy obróbce drewna, zaprószenie ognia	Śmierć, poparzenie	Utrzymanie porządku, odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe, uwaga
Wybuch	Pył powstający przy obróbce drewna	Śmierć	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe i
Zagrożenia	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia	Środki ochrony przed zagrożeniami
Wymuszona pozycja	Praca w pozycji stojącej	Bóle kręgosłupa, choroby układu ruchu	Przerwy w pracy, zmiana organizacji pracy
Skaleczenia, zakłucia	Obrabiane drewno, drzazgi	Rany rąk	Postępowanie zgodnie z instrukcją, uwaga
Pochwycenie przez obracające się elementy maszyn	Elementy napędowe maszyn	Skaleczenia, amputacje palców, przygniecenie palców	Przestrzeganie instrukcji, osłony,
Pochwycenie przez obracające się narzędzia	Frez, piła tarczowa	Skaleczenia, amputacje palców	Przestrzeganie instrukcji, osłony, stosowanie popychaczy, wzmożona uwaga
Uderzenie przez odrzucone przedmioty	Obrabiane drewno	Urazy rąk i innych części ciała	Przestrzeganie instrukcji, osłony, stosowanie elementów dociskowych, wzmożona uwaga
Uderzenie przez spadające przedmioty	Odrabiany materiał, narzędzia	Rany nóg	Uwaga, utrzymywanie porządku
Upadek na tym samym poziomie (potknięcie się, poślizgnięcie się)	Śliskie podłogi	Złamania kości, potłuczenia, zwichnięcia	Odpowiednie obuwie, utrzymywanie porządku
Hałas	Obróbka drewna	Ubytki słuchu	Dobry stan techniczny maszyn, ochronniki słuchu
Zapylenie	Pył powstający przy obróbce	Podrażnienia, choroby układu oddechowego, pylica	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe
Czynniki prawdopodobnie	Twarde drewno	Choroby nowotworowe	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe
rakotwórcze
Alergia	Pył powstający przy obróbce	Alergia, astma	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe
Porażenie prądem elektrycznym	Maszyny zasilane energią elektryczną	Porażenie, śmierć	Pomiary elektryczne, sprawna instalacja
Pożar	Pyl powstający przy obróbce drewna, zaprószenie ognia	Śmierć, poparzenie	Utrzymanie porządku, odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe, uwaga
Wybuch	Pył powstający przy obróbce drewna	Śmierć	Odpowiednia wentylacja, odciągi miejscowe i

4.Metody oceny ryzyka zawodowego

Metody oceny ryzyka zawodowego są różnie opisywane w literaturze. Wydaje się, że najlepiej można by było zastosować podział na:

• Metody indukcyjne. Wnioski ogólne wynikają z przesłanek będących ich szczególnymi przypadkami. Po przeprowadzeniu obserwacji i ewentualnych eksperymentów stosuje się uogólnienia i formułuje hipotezy. Zasady, które można zastosować w innych przypadkach tworzy się po weryfikacji uogólnień i hipotez. Do tego typu metod można zaliczyć, np. wstępną analizę zagrożeń (PHA), matrycę ryzyka 5 (wg normy IEC 300-3-9).

PRZEBIEG OCENY RYZYKA ZWODOWEGO

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

MAŁO PRAWDOPODOBNE

PRAWDOPODOBNE

WYSOCE PRAWDOPODOBNE

Rys. 6. Szacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej, według PN-N-18002

• Metody dedukcyjne. Analizy dokonuje się zgodnie z zasadą wynikania logicznego, czyli każde następne stwierdzenie wynika z poprzedniego. Metoda znana jest jako metoda "od ogółu do szczegółu".

• Metody ilościowe. Metody wykorzystujące rachunek prawdopodobieństwa. Szacowania dokonuje się przy założeniu pełnego dostępu do niezbędnych danych statystycznych, np. dotyczących ilości i rodzajów wypadków przy pracy i innych zdarzeń niebezpiecznych (potencjalnie wypadkowych), chorób zawodowych, czynników szkodliwych w środowisku pracy, czasu narażenia na czynniki środowiska pracy, liczby zatrudnionych itd.
  Metody ilościowe noszące też nazwę "metod precyzyjnych" znalazły zastosowanie do szacowania:

• ilości zdarzeń występujących w określonym przedziale czasowym,

• prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń,

• skutków,

• prawdopodobieństwa występowania skutków,

• wartościowania ryzyka,

podczas różnych wypadków i awarii mogących wystąpić w przedsiębiorstwie, a także mogących mieć istotne znaczenie oraz wpływ na zatrudnionych pracowników i/lub na społeczeństwo.

• Metody jakościowe. Metody te stosuje się najczęściej wówczas gdy brak jest dostępu do danych (np. opisanych powyżej - w ust. 3), które pozwalają na wiarygodne ilościowe szacowanie ryzyka lub gdy nie jest wskazane stosowanie skomplikowanych metod ilościowych. Do tego typu metod można zaliczyć metody typu: graf ryzyka i wskaźnikowa, np. graf ryzyka 1, wskaźnik ryzyka (Risk Score), wskaźnik ryzyka 2, pięć kroków do oceny ryzyka (Pięć Kroków) itd.

PRZYKŁADOWE METODY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

WSTĘPNA ANALIZA ZAGROŻEŃ - PRELIMINARY HAZARD ANALYSIS (PHA)

Jest metodą indukcyjną pozwalająca na jakościowe oszacowanie ryzyka i obejmuje 4 etapy:

• Określenie granic obiektu (charakterystyki stanowiska pracy), dla którego wykonywana jest ocena ryzyka,

• Sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń,

• Oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwo zdarzenia P z jakim szkody mogą wystąpić,

• Wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka W określony wzorem:

W = S x P

S - stopień szkód,
P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.

Stopień szkód - S

• Poziom, Charakterystyka

• Znikome urazy, lekkie szkody

• Lekkie obrażenia, wymierne szkody

• Ciężkie obrażenia, znaczne szkody

• Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody

• Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu

• Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem zakładu

Prawdopodobieństwo szkód - P

• Poziom, Charakterystyka

• Bardzo nieprawdopodobne

• Mało prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat

• Doraźne wydarzenia, zdarzające się raz w roku

• Dosyć częste wydarzenia, zdarzające się raz w miesiącu

• Częste, regularne wydarzenia, zdarzające się raz w tygodniu

• Duże prawdopodobieństwo wydarzenia

Matryca wartościowania ryzyka
S - stopień szkód
1 - 3
4 - 9
10 - 25 (36)

RISK SCORE

Jest metodą jakościową, wskaźnikową w której wartościowanie ryzyka opisuje wyrażenie:

R = S x E x P

gdzie: R - ryzyko
Parametry ryzyka
S - potencjalne skutki zagrożenia
E - ekspozycja na zagrożenie
P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia

Tabela oceny parametru S - potencjalne skutki zagrożenia
Wartość S
100
40
15
7
3
1

Tabela oceny parametru E - ekspozycja
Wartość
10
6
3
2
1
0,5

Tabela oceny parametru P - prawdopodobieństwo
Wartość
10
6
3
1
0,5
0,2
0,1

Orientacyjna jakościowa ocena ryzyka dla metody

Wartość

Zaniedbywalne

Akceptowalne

Średnie

Poważne

Nie akceptowalne

Kategorie ryzyka zawodowego

• Ryzyko zaniedbywalne
  Żadne działanie nie jest potrzebne

• Ryzyko akceptowalne
  Działania profilaktyczne nie są potrzebne

• Ryzyko średnie
  Działania profilaktyczne są wskazane, ale należy wziąć pod uwagę koszty i uzyskane efekty (powinno zostać ograniczone w przeciągu 3-6 miesięcy)

• Ryzyko poważne
  W tej sytuacji praca nie może zostać rozpoczęta. W przypadku prac już wykonywanych ryzyko powinno zostać zredukowane w okresie 1-3 miesięcy w zależności od liczby osób narażonych

• Ryzyko nie akceptowalne
  Praca nie może zostać rozpoczęta ani kontynuowana dopóki ryzyko nie zostanie zredukowane do poziomu akceptowalnego.

Szacując ryzyko zawodowe związane ze zidentyfikowanym zagrożeniem należy ustalić, jakie mogą być szkodliwe następstwa zagrożenia i jakie jest prawdopodobieństwo, że

one wystąpią.

Określa się ryzyko dla danego zagrożenia. Na stanowisku może występować kilka

lub kilkanaście zagrożeń, a dla każdego z nich ryzyko będzie miało inną wartość. Należy

pamiętać, że wartości tych nie sumuje się i nie uśrednia. Dla każdego zagrożenia z osobna należy oszacować ryzyko posługując się jakąkolwiek metodą.

Można korzystać z metod opisanych w Polskiej Normie, z metod opisanych w publikacjach lub własnej metody opracowanej na potrzeby danego zakładu.

Z reguły wszystkie zagrożenia na wszystkich stanowiskach są szacowane jedną metodą, ale w szczególnych przypadkach szacując ryzyko od np. czynników szkodliwych lub od obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego związanego z dźwiganiem ciężarów poleca się stosowanie metod przewidzianych konkretnie

dla tych zagrożeń np. ocena wydatku energetycznego wg metody G. Lehmanna dla

obciążeń dynamicznych czy metody OWAS dla obciążeń statycznych.

Po oszacowaniu ryzyka dla danego zagrożenia należy określić, jakie środki mają być

zastosowane, aby obniżyć lub wyeliminować ryzyko, albo jakie działania należy

kontynuować, aby ryzyko pozostało na tym samym poziomie. Dlatego opracowuje się plany

działań korygujących i/lub zapobiegawczych w celu wyeliminowania zagrożenia, a jeśli okaże

się to niemożliwe, uwzględnić ogólne zasady zapobiegania zagrożeniom, zgodnie z którymi

środki techniczne mają pierwszeństwo przed organizacyjnymi, a środki ochrony

indywidualnej stosuje się wówczas, jeśli ryzyka zawodowego nie można ograniczyć w inny

sposób.

Literatura:

1. PN-N-18002: 2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne

wytyczne do oceny ryzyka zawodowego

2. D. Smoliński, Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. OSPIP, Wrocław 2001

3. L. Skuza, Co warto wiedzieć o ryzyku zawodowym. ODDK, Gdańsk 1998,

4. I. Romanowska - Słomka, A. Słomka, Zarządzanie Ryzykiem Zawodowym. Tarbonus,

Tarnobrzeg 2001